Ik droomde er van. Na de oorlog zou ik een rosbief kopen en die helemaal alleen opeten.
Met de rantsoeneringssbonnen, die we maandelijks moesten afhalen op het gemeentehuis, hadden we recht op één rosbiefje waar we één week dienden mee toe te komen.
's Zaterdags smaakte het ene kleine sappige lapje dat ons deel was, hemels ! 's Vrijdags daarop was het een leren lapje van het herhaaldelijk opwarmen.
Bij een vriendje hadden we met ons vieren die dag het huis voor ons. Het huis betekent het vertrek dat dienst deed, zoals bij ieder van ons, als keuken-woonkamer-badkamer-eetkamer. We doden de tijd met gezelschapsspelen.
Als nieuwsgierige snotaap nam ik, wars van alle plichtplegingen, het deksel van de nette kookpot die op de Leuvense kachel stond. Ik kon het niet direct thuisbrengen; We hadden allemaal een paar konijnen in een hokje in onze stadstuintjes, maar aardappelschillen werden rauw gevoerd. "Hé, is dat voor de konijnen" , flapte ik er uit. Enigszins beduusd verklapte ons speelkameraadje dat ze voor het gezin bestemd waren. Al de neuzen hingen boven de open kookpot. Alle ogen werden gericht op ons vriendje. Er heerste een pijnlijke stilte. Dat was voor ons de eerste brutale confrontatie met een echte vorm van ontbering. Dat een gezin in die toestanden verzeilde hing af van vindingrijkheid en durf, die al maar scherper en driester werd naargelang de oorlogsjaren verliepen. Familieleden hebben die op de buiten woonden was een zegen. Toen we georganizeerd geraakten en het smokkelen op dreef kwam haalde vader er vlees, van een varken dat in het geheim vet gemest werd. Dat "organiseren" heeft heeft wel een aanloop van een paar jaren opgeëist alvorens het effectief werd. Alles wat je kweekte of oogstte moest aangegeven worden. Het grootste gedeelte van de opbrengsten moesten afgestaan worden aan de bezetter. "Smokkelen" betekende dat je mondvoorraad, die illegaal ergens op een verborgen plek gekweekt was, vervoerde. Je moest zien dat je op de trein, in de stations, niet betrapt werd bij de controles die uitgevoerd werden. Op het smokkelen van vlees stond gevangenisstraf. Aardappelen was je gewoon kwijt als je "gepakt" werd. Wij hebben nooit honger geleden. In het derde oorlogsjaar had ik op een dag de griep. "Moest ik nu een stukje spek hebben", zei ik aan Moeder. Ik had er al twee jaar geen gegeten. Het smokkelen kwam uit noodzaak later volop op dreef.
Waar vader ze gehaald had herinner ik me niet meer, maar hij had drie kleine sneedjes spek op de kop kunnen tikken. Ik kreeg ze alle drie voorgeschoteld. Ik kon niet geloven wat me overkwam. Ik herinner me dat van de geur alleen het water me in de mond kwam. Nooit heb ik zo smakelijk gegeten. Moeder bleef me gans de tijd gadeslaan. Vader draaide zich op zeker ogenblik om en verdween. Vele jaren later hoorde ik hem, met vochtige ogen, vertellen dat hij het tafereel niet langer had kunnen aanzien. Het volle besef van zijn onmacht om zijn kinderen alles te kunnen geven waar ze recht op en nood aan hadden, had hem overmand.
We liepen er, naargelang de oorlogsjaren verliepen, meer en meer armoedig gekleed bij. Ik herinner mij dat de leraar op zeker ogenblik aan een klasgenoot, nog altijd één van mijn beste vrienden, de vraag stelde waarom hij altijd een dikke wollen sjaal droeg in de klas. De jongen kreeg een kleur en biechtte op dat hij dat deed om te verstoppen dat hij geen hemd droeg. Hij had er geen. Maar de Duitsers hadden er wat op gevonden. Ze maakten stof, niet op basis van katoen of wol, maar van planten. De Fons, een, buurman, had zo'n pak aan. Schitterend zag hij eruit. Hij dwong respect af. Op de tram die ons die zondagmorgen naar het Vossenplein in Brussel bracht werd hij aangegaapt. Voor de sjofel uitgedoste omstaanders was er maar één verklaring, die voor de hand lag : dit was één van die beroepssmokkelaars die zich op de kap van sukkelaars op de zwarte markt aan het verrijken was.
Op het Vosseplein begon het te regenen. En toen we doorregend aan de tramhalte stonden voor de terugreis begon Fons zich, met rede, al ongerust te maken. Zijn broekspijpen en mouwen waren al een eindje gekrompen. Tegen we thuis kwamen waren nog amper zijn knieën en zijn ellebogen bedekt. We lachten ons een kriek. De ene rake opmerking, in het Brussels uiteraard, volgde de andere op. "Ge zaait precies ne plechtige commeunekant mei een keutte broek oan" deed, zowel aan de Fons, als aan ons, daveren van het lachen. Er werd nog weken mee gelachen. Onnodig te zeggen dat de Duitse spitsvondigheid geen succes kende en de bron werd van een resem grollen die gretig doorverteld werden.
Veiligheid was een ander paar mouwen. Eens de oorlogsindustrie van de Britten en later dan ook nog die van de Amerikenen op volle toeren begon te draaien, kregen we bombardementen met de vleet te verduren. De idee dat we in de kelder, onze aangewezen schuilplaats, bij een voltreffer bedolven zouden zitten, schrok ons af. Vader had, zoals velen, een schuilplaats in de tuin gemaakt. Die betond uit een put in de grond, zo gegraven dat we er konden plaats nemen op een aarden bank en overdekt met balken en zeildoek, alles bedolven onder een dikke laag grond. De komst van een vloot bombardementsvliegtuigen, werd aangekondigd door het akelige gemoduleerd geloei van ettelijke sirenes. We hadden dan nog juist de tijd om in onze put te duiken. Wanneer je daar zat, midden van hels lawaai, zat je constant te piekeren over een voltreffer. Was de volgende bom voor ons ? Je verkeerde in een soort van trance. Wanneer het gebulder ophield en de bevrijdende, ditmaal een lang aangehouden eentonig sirenegeluid weerklonk, was het alsof er een gordijn opging en je wakker werd uit en nare droom. Het gevoel van schrik hebben evolueert. De laatste jaren van de oorlog bleven we gewoon in bed liggen. Sterven door een voltreffer was een loterij en de probabiliteit kon je toch niet forceren. Enkel de Duitse V-bommen hebben ons weer, met bed en al, de kelder in gejaagd. We sliepen er vele nachten. De V-één raketten waren ook weer iets nieuw. Iets dat we niet kenden. Je hoorde ze van ver aankomen vliegen en je hoorde ze zich verwijderen. Ze maakten ook een geluid dat ons niet bekend was. We hoorden toen voor het eerst de straalmotor daar waar we aan propellermoteren gewend waren.Ik herinner me nog dat op een winteravond kameraadjes bij ons kwamen spelen. We hoorden ze aankomen, de vliegende bom, zoals ze ook genoemd werd. Plots stopte het motorengeluid. Uit ervaring wisten we dat dit betekende dat de bom aan het vallen was. Holder de bolder doken we de kelder in, al vallend over mekaar, rollend de keldertrap af, dit alles gepaard gaande met een giechelen en de parelende lach van moeder, onder de indruk van dat jonge onstuimige, soepel geweld van vier kwajongens. Toen waren we al gehard tegen loerende dood. Op school hebben we vele en lange uren in de enorme kelders onder het kolosale schoolgebouw doorgebracht. Op de middelbere school heeft zich dat gewreekt. In tegenstelling tot klasgenoten die uit de provincie kwamen had ik het de eerste jaren heel hard. Langs de dagelijkse nieuwsuitzending van de BBC, in het Nederlands, waren we op de hoogte van het verloop van de oorlog. Het beluisteren ervan was illegaal. Er stond gevangenisstraf op. De uizending was moeilijk te beluisteren omdat ze door de Duitsers gestoord werd door een loeiend geluid. Je moest met je oor bijna tegen de radio plakken. We vernamen er de eerste nederlaag van de Duitsers.
Dat stak ons een riem onder het hart. We durfden te hopen. Het achste leger van de Britse generaal Montgommery verjoeg het Duits-Italiaans leger onder bevel van de succesvolle en gevierde Duitse maarschalk Rommel bij de decisiefe slag van El Allamein. Ook bij ons, zoals bij vele buren, kwam er een grote kaart van Europa op de muur van de leefkamer, waarop ook Noord-Afrika stond afgebeeld . Met gekleurde kopspelden duiden we er elke dag de positie op aan van de frontlijnen, zowel in Afrika als in de Sovjet Unie. Telkens die lijn zich verplaatste werd die gevierd met een emotionele vreugdedans. Zou de tijd dan toch terugkomen dat we, rustig en zonder angst, weer zouden kunnen genieten van chocolade, exotisch fruit, vijgen, rozijnen, cacao, vis, fijne vleeswaren, schaalvruchten, snoepjes, praniles, ontbijtkoeken, pannekoeken, ijsjes, lekker en niet plakkerig en dradend tarwebrood, allemaal zaken die we al jaren moesten ontberen en waarvan we ons bij zwakke momenten, met een beetje verbeeldig nog enkel de geur en de smaak van konden herinneren. Ik ten minste, voor mijn zeven jaar jongere broer spraken we in raadsels wanneer we het er over hadden, wat zelden gebeurde. Het waren herinnneringen die we in intimiteit koesterden, enkel in onze gedachten, om het leven voor de anderen al niet moeilijker te maken dan het was. Soms kwam dit onderwerp uiteraard ter spraken maar dan in een humoristische verpakking. Wie was het ook weer die zei dat humor verdriet is dat op zijn kop staat ?
28-03-2006 om 00:00
geschreven door Wannes2
|
