Van 1 tot en met 31 augustus is op de tentoonstelling in de Waregemse bibliotheek naast boeken en tijdschriftartikels uit de eigen collectie ook heel wat fotomateriaal uit het stedelijk archief verzameld. Dit is aangevuld met bruiklenen uit het H.-Hartcollege en merkwaardige privé-archivalia.  De tentoonstelling belicht vier aspecten van Demedts’ rijkgevulde leven. In een eerste deel wordt Demedts belicht als de literator. Een tweede deel toont André Demedts als de cultuurpromotor . Vervolgens krijgen we nog jeugdauteur Koen Lisarde en de link met Waregem. Bij de 20-tal fotocommentaren op de hoofden van de boekenrekken op het gelijkvloers en de verdieping is telkens een passende getuigenis, stuk poëzie of boekfragment te lezen. Zijn leraarsperiode wordt speciaal belicht met twee grote fotokaders, waarbij de bezoekers uitgenodigd worden om de 50 leerlingen van zijn eerste titularisjaar te identificeren.

De tentoonstellling kan bezocht worden tijdens de openingsuren van de bibliotheek. Dit is op maandag, donderdag en vrijdag van 13.30 u. tot 20 u., op dinsdag tot 18 u., op woensdag van 13 tot  20 u. en op zaterdag van 10 tot 16 u. Voor informatie kunt u terecht bij waregem@bibliotheek.be.

André Demedts werd geboren op 8 augustus 1906 op de ouderlijke hoeve "De Elsbos" in Sint-Baafs-Vijve.  Reeds op jonge leeftijd verslond hij in de bibliotheek van zijn vader en grootvader, grote klassiekers uit de wereldliteratuur. In 1937 werd André Demedts leraar aan het Waregemse Heilig Hartcollege.  Hij trad een jaar later in het huwelijk met Germaine Ide en werd vader van 4 kinderen.  In 1949 ging hij aan de slag als directeur bij BRT West-Vlaanderen. 

André Demedts drukte door zijn duizenden lezingen en tientallen boeken een belangrijke stempel op het Vlaamse cultuurleven.  Hij was stichter en twintig jaar lang voorzitter van het Komitee voor Frans-Vlaanderen.  Hij ontving verschillende literaire prijzen zoals de August Beernaertprijs in 1946 voor de roman "Het heeft geen belang", de Joris Eeckhoutprijs in 1956 voor het essay "Stijn Streuvels" en de Emile Bernheimprijs in 1981 voor "Geluk voor iedereen". In 1962 kreeg hij de Prijs voor Letterkunde van de Vlaamse Provincies voor De levenden en de doden (1959) en in 1976 opnieuw voor zijn hele oeuvre. In 1963 werd hij benoemd tot lid van de Koninklijke Academie voor Taal en Letterkunde. In 1990 ontving hij de hoogste literaire prijs, de Driejaarlijkse Staatsprijs voor zijn hele schrijverscarrière.

De titel van ereburger werd toegekend aan André Demedts tijdens de gemeenteraadszitting van 1 juli 1986.  Zijn grote betekenis als dichter, romanschrijver, essayist en causeur,  leraar aan het Waregemse Heilig Hartcollege, zijn actieve betrokkenheid bij het culturele leven in Waregem en zijn grote verdiensten op cultureel gebied in Vlaanderen maken van hem een waardige ereburger. André Demedts overleed te Oudenaarde op 4 november 1992.

Op 18 augustus gaat de stad Waregem André Demedts nog herdenken met de inhuldiging van een gedenkplaat en een lezing. De gedenkplaat komt aan de woning in de Guido Gezellestraat 45, waar hij laatst gewoond heeft in Waregem. De lezing wordt gebracht door classicus en recensent Jooris van Hulle.

02-08-2006 om 00:00 geschreven door bernard

Het theatergezelschap ES-battement is een buitenbeentje in onze theaterwereld. Het is een nieuw theatergezelschap dat niet alledaagse toneelwegen bewandeld. De initiatiefnemers Antoon Vandendriessche en Anton Cogen zijn er vast van overtuigd, dat er naast groepen die het zo broodnodige amusement brengen ook wel eens behoefte zou kunnen zijn aan THEATER dat diep genoeg op de dingen ingaat en het artistiek-waardevolle koppelt aan maatschappelijke en persoonlijke inhoud en inzichten die iedereen aanbelangen. Daarbij wordt het broodnodige amusement zeker ook niet uit het oog verloren.

Het betrekkelijk nieuwe theatergezelschap ES-battement is bijzonder heterogeen. Professionele acteurs, semi-professionele en amateurs, werken samen aan diverse projecten. Alle toneelgenres zijn vertegenwoordigd in hun programma-aanbod en de artistieke aanpak kan van traditioneel overslaan naar experimenteel, soms zelfs progressief of regelrecht baanbrekend zijn. Het is bedoeld voor jong en oud, niet politiek getint en vooral volks. Het project “De levenden en de doden”, dat op 12, 13 en 14 augustus op stapel staat in de omgeving van het André Demedtshuis in Sint-Baafs-Vijve bevat opnieuw alle ingrediënten om te boeien.

Voorzitter Antoon Vandendriessche ligt samen met Anton Cogen aan de basis van het theatergezelschap Es-battement. Hij is net als de regisseur gebeten van de theater-microbe en we vinden hem regelmatig als acteur op de diverse podia met monologen en bij verschillende toneelgezelschappen. In 2000 speelde hij Bert, de vader van Mats in “Blinker en het Bagbag-juweel” , een 90-minuten durende jeugdspeelfilm van Filip Van Neyghem naar het boek van Marc De Bel. Met ES-battement brengt hij monologen, avondvullende stukken, komedie, sociaal drama, absurd theater, straattheater, enz… Ook het genre amusement is hen niet vreemd. Het gezelschap trekt ook het Vlaamse land door met een heus café-chantant programma.

Anton COGEN

Het is in dit bestek onbegonnen werk om de veelzijdige activiteiten van theateracteur en –regisseur Anton Cogen voor te stellen. Na een Latijns-Grieks ontwikkelingsbad en een fixeerbad aan het Koninklijk Muziekconservatorium te Gent, afdeling toneelspeelkunst, studeerde Cogen af als acteur, met een 1ste prijs ( grootste onderscheiding). Tijdens een proloog van ongeveer 10 jaar, speelde en regisseerde hij bij Arca, NTG, NJT en Vertikaal (Gent); KMS, KVS, BKT, Waltra (Brussel), Fakkelteater-Antwerpen, MMT-Mechelen, Antigone-Kortrijk, Theater Arena-Gent, het Kafka Theater-Gent, Theater 19 in Brugge, Korrekelder in Brugge en het Theater Malpertuis-Tielt. Hij reisde Europa rond met de "Zomercompagnie" van Berten De Bels. Ondertussen regisseerde hij bij talloze amateurgezelschappen, richtte te Aalst " PACT " op (Progressief Aalsters Collectief Theater) en organiseerde een eigen gezelschap (v.z.w. De Schone Schijn, een ensemble dat uitblinkt in onuitvoerbaar, maar nieuw theaterwerk).

Anton Cogen schreef stukken als Daens & Daens (een waarheidsgetrouwe en geen geromantiseerde visie op deze twee Aalstenaars), Arm maar Proper, De Familie Flop, Ons kind is een Grap, Het kasteel van Verdoemenis, De Ghelderode? Connais pas!, Leonie Van Den Dijck, Prins voor het Leven, meestal in opdracht. Terzelfdertijd ging Cogen 25 jaar geleden in vast dienstverband bij de toenmalige BRT, BRTN en nu NV VRT, als lid van het Dramatisch Gezelschap. Zijn stem was te horen in ontelbare luisterspelen, schoolradio's, radiodocumentaires, radioverhalen en cursiefjes op Radio 1 , 2 , 3 en Studio Brussel. Hij was 12 jaar Roger Deneyn in het radiofeuilleton Koekoeksnest, en kunnen hem nog kennen als  Gust Vertongen, de baas van Taxi Maxi, Inspecteur Sapperdeboere in Kiekeboe en Commissaris De Kee in de radiocrimi van Pieter Aspe.

Op TV leverde hij niet onaardige acteerprestaties in Merlina, Beschuldigde sta op, Postbus X, Interflix, Adriaan Brouwer, De Collega's, De Bossen van Vlaanderen, De Burgemeester van Veurne (Simenon), Het Geheim van de Leeuw van Venetië, Magellaan, Saterdag, Caligula, Een zoete smaak van Goud-likeur, Het Levende lijk, De Paradijsvogels, Willem van Oranje, Langs de Kade, Oei !, Klein Londen-Klein Berlijn, Le Pénitent (voor France 3), Heterdaad, en vele ééndelige dramaproducties.  Hij speelde de ongenadige campingbaas in Caravans. Ook de Vlaamse speelfilm stond een paar keer op zijn werklijst : Malpertuis (Jean Ray) en Het verloren Paradijs met Harry Kumel, De Witte met Robbe De Hert en De Leeuw van Vlaanderen met Hugo Claus. Hij is en was zelfs te zien in VTMs Wittekerke en De Vierde Dimensie van VT4. Hij werkte voor Justitie als toneeltherapeut bij gedetineerden en als psychodramaspecialist in de psychiatrie.

Anton Cogen richtte, samen met een paar andere artistieke onverlaten, de v.z.w. Het Esbattement op om een nog iets intensere band met het publiek te creëren. Anton Cogen blijft ook zijn ding doen op de Gentse Feesten of met zijn jaarlijks weerkerende vertellende theatermonoloog A Christmas Carol van Charles Dickens.

Voor informatie over ES-battement verwijzen we nog naar de site www.esbattement.be

28-07-2006 om 22:13 geschreven door bernard

Een hoogtepunt wordt zeker het ambulant theater project ‘DE LEVENDEN EN DE DODEN’ van Anton Cogen en het ES-Battement naar het werk van André Demedts. Dit wordt op verschillende podia in de omgeving van het André Demedtshuis in zijn geboortedorp Sint-Baafs-Vijve opgevoerd  op  12, 13 en 14 augustus, telkens om 18 u. en 20 u. Het openlucht theatergebeuren is multispectraal. Het wil zowel de auteur en zijn literair-filosofische aspecten, als het natuurlijke decor St.Baafs-Vijve en zijn unieke Demedtssite aan de dode arm van de Leie, artistiek-toeristisch, aan een zo ruim mogelijk publiek voorstellen. Daarom is het ambulant bedacht.

Het publiek wordt ontvangen in een soort info-kamer. Daar zijn alle iconen en componenten, zowel van de auteur en zijn oeuvre, als van de voorliggende roman en diens entourage, ondergebracht. Men zal er foto’s en symbolen van Martin Heidegger, Joris Van Severen of Vladimir Iljitsj Lenin aantreffen, maar ook andere tijdgenoten en elementen uit Demedtsland en zijn cultuur.  Zij worden er door de gids becommentarieerd en als mentaal richtsnoer voor de theaterwandeling, uitgezet.

De gids is Anton Cogen. Hij vertelt de overgangsfasen van het verhaal, terwijl het publiek zich verplaatst van de ene locatie naar de andere. Aangekomen op de nieuwe locatie, wordt het voorgaande gebeuren, telkens emotioneel samengevat in een soort van Brechtiaanse ballade, te zingen door de marktzanger van dienst.

De hoofdscènes worden gespeeld op de locaties, de boorden van de Leie, de kerk, het kerkhof, het André Demedtshuis, het schooltje, een ouderwets parochiezaaltje, een simpel woonhuis en een drijvende platbodem op de Leie. Regelmatig wordt het publiek vergast op een natje en een droogje, een streekproduct of een leuke artistieke gadget. De wandeling eindigt na 20 scenes, 10 ballades en een avontuurlijke tocht zoals ze begon: in de info-kamer, waar alle uitgezette iconen, nu in een helder daglicht komen te staan.

Op 8 augustus is er een speciale wandeling om 20u, voor genodigden en pers. Op 12, 13 en 14 augustus starten de theaterwandelingen om 18 u. en 20u. De wandeling duurt 90 minuten. Van de theaterwandeling is er ook een zaalversie voorhanden, speciaal bedoeld voor reisvoorstellingen.

De levenden en de doden

De roman behandelt op een indringende, analyserende en toch meeslepende wijze, het leven van mensen, wiens verhaal start aan de vooravond van de 2de Wereldoorlog.  Het fictieve West-Vlaamse dorpje Elselo, maar ook China en Rome, Brussel en Normandië, fungeren als startplaatsen.

In tegenstelling tot de romanfiguren van vele andere coryfeeën, die deze woelige periode hebben aangepakt, vertrekt André Demedts vanuit een volstrekte normaliteit, zonder extreme wezens, zonder opvallende excessen. Het zijn bijzonder herkenbare types, handelingen, reacties en reflexen, van doodgewone reality-mensen, die elk op hun manier een remedie zoeken tegen de mentale vernielzucht van deze niets ontziende oorlog, zijn aanloop en zijn nasleep.

Een zoekende priester, een verdwaalde jonge rebel, een cynische vader, een chaotische moeder, een verstarde rechter, een libidineus-verlaten echtgenote, een idealistische communist, een geïdealiseerde geliefde, een verharde “witte” brigadist, een gedesoriënteerde Vlaamse wachter, allemaal proberen ze hun verstoorde dramatische lijn in deze tijden zonder houvast, door te trekken. Zij bevinden zich in hun moestuin, in China, in een werkkamp in Frankrijk, in een strafkamp voor incivieken, in huiskamers, klaslokalen, op een boot naar het Westen of in genoeglijke natuurbeschrijvingen. Thanatos slaat toe, maar ook Eros is present!

De romanfiguren werken zich, elk op hun eigen manier, naar de finale loutering toe, terwijl hun levens zich kruisen, mekaar beïnvloeden, kapot maken en genezen. De gemotiveerde lezer ziet in dit prachtige epos, de aanwezigheid van Demedts, die gedeeltelijk huist in elk van deze personages en hun lijdensweg of vreugdetocht telkens gedeeltelijk volgt en een extra waarde geeft.

Theaterproject

Het project probeert ook de geregistreerde ervaringen op onze actualiteit toe te passen, te toetsen wat blijft, in te schatten wat verandert en te signaleren wat ons bedreigt. Zonder belerend te willen zijn, wordt het een historische medicatie, een kunstzinnige therapie. Zij laat de locaties meespelen en maakt ruimte voor de pro- of anti-emoties van het publiek.

Met andere woorden, het concept probeert, met de soberste middelen van het theater, te doen wat Demedts, op een meesterlijke wijze, met de literaire middelen van de roman heeft gedaan.

Het theatergezelschap werkt sowieso altijd met een heterogene ploeg. In dit geval betreft het een vrij uitgebreide rolbezetting, wat een nationale “extending”, bijna noodzakelijk maakt. De ploeg is samengesteld uit full-professionals, gediplomeerde en “op basis van verworven rechten”, semi-professionelen, en gedreven eersterangs amateurs. Kortom, de traditionele samenstelling van een heleboel gesubsidieerde projecten en gezelschappen of gesponsorde televisieproducties.

Door de aard van deze productie (de toeschouwers wandelen mee met de acteurs naar de verschillende podia) is het aantal toeschouwers beperkt tot 50. Elke dag zijn er twee optredens, één om 18u., één om 20u. Dat wil zeggen dat er moet gereserveerd worden!

Inschrijven kan telefonisch: 056/67 32 50 of naar E-mail: cultuur@hernieuwenburg.be Cultuurdienst, Hernieuwenstraat 14, 8710 Wielsbeke. De toegang bedraagt 8 euro. De voorstellingen starten aan Cultureel Centrum de Biekorf, Rijksweg 35A te Sint-Baafs-Vijve.

Het project is een productie van Antoon Vandendriessche in samenwerking met vzw het ES-battement & vzw André Demedtshuis. Anton Cogen regisseert met assistentie van Hilde Wauters. Acteurs zijn ondermeer Marcel Baptist (Waldemar Van Huysse), Cecile Rigolle (Anna), Lieven De Bondt (Steven Van Huysse), Filip Destoop (Arseen Dammaert), Els Verfaillie (Aline), Robin David (Hans Dammaert), Nele Lisabeth (Tante Yvonne), Ann Ribbens (Lena Aerens), Antoon Vandendriessche (SS-er), Lieven Verriest (witte Brigade-chef), Marnix De Craemer (Koster-wetsdokter), Wim Rasschaert (Peter D’Hooghe), Johan Debisschop (Rector Vervoort), Balladezangers Lucina en Guido Eeckhout en de muzikanten Roland Deblaere (gitaar), Olivia (accordeon) en Corine Vanhaesebrouck (drums).

(zie ook de bijdrage van 15 juni 2006)

25-07-2006 om 01:57 geschreven door bernard

Er staan de volgende maanden rond het André Demedtshuis in Sint-Baafs-Vijve en het André Demedtswandelpad in Wielsbeke en Dentergem-Wakken enkele buitengewone happenings rond André Demedts op het programma. We stelden hier reeds het prestigieus project van Es-Battement en Anton Cogen voor, waarbij op zaterdag 12, zondag 13 en maandag 14 augustus telkens om 18 u. en 20 u. het theatergebeuren “De Levenden en de doden” wordt opgevoerd op verschillende podia in en rond het André Demedtshuis in zijn geboortedorp Sint-Baafs-Vijve. Op zondag 17 september krijgt ook de erfgoedhappening rond het André Demedts wandelpad stilaan vorm.

De erfgoedhappening rond André Demedts wordt georganiseerd door de cultuurraad Wielsbeke, het Davidsfonds Wielsbeke/St-Baafs-Vijve, het Davidsfonds Ooigem, het  Es-Battement, de Juliaan Claerhout-kring  en het André-Demedtshuis. Zij nodigen iedereen uit om op zondag 17 september 2006 het André Demedts-wandelpad (opnieuw) te ontdekken. U maakt hierbij kennis met de geboortestreek van de schrijver, die wel eens het Demedtsland tussen Mandel en Leie wordt genoemd. Er valt heel wat te beleven. Enkele van zijn werken komen aan bod in woord en beeld. Verhalen en legenden uit zijn boeken komen tot leven.

Het André Demedtspad

Het André Demedts-wandelpad is een initiatief van Vakantiegenoegens en werd geopend op 16 september 1984. De wandeling vertrekt en eindigt bij de Sint-Bavokerk te Sint-Baafs-Vijve, waar een ruime parking voor handen is. We staan op het kerkpleintje, de vroegere parochiezaal "Den Aert" en de parochiekerk. Deze monumentale kerk, gebouwd om en rond het jaar 1100, werd in 1910-1920 hersteld in haar oorspronkelijke Romaanse vorm, dit dank zij de mildheid van mevrouw Willem Bouvier Carton. Dit leest men op de koperen plaat achter in de kerk. De kerk werd zoals in vele andere Leiegemeenten vlak langs de Leie opge-trokken omdat men in die tijd stenen en bouwmaterialen via het water aanvoerde en men niet over een ander vervoermiddel beschikte.

De Romaanse kerk, in de vorm van een kruis, ligt met zijn lengteas naar oud-christelijke symboliek van west naar oost. Het kerkhof ligt, ook al naar aloude traditie, rond de kerk. De vierkante toren verandert boven het dak naar de middenbeuk in een achthoekige toren. In de meidagen van 1940 werd de kerk zwaar beschadigd tijdens de Leiegevechten tussen het oprukkende Duitse leger en ons in het verweer gedrukte leger. Zowel tijdens de Franse revolutie als tijdens de eerste en tweede wereldoorlog werden de klokken ontvreemd voor de wapenindustrie. Deze kerk is één van de meest waardevolle landelijke Romaanse kerkjes van West-Vlaanderen omdat ondanks de vele verbouwingen de oorspronkelijke primitieve elementen bewaard gebleven zijn.

Vóór de kerk nemen we rechts het kerkhofpad. Zo vangen we onze wandeling aan met aan onze linkerzijde de kerk en aan onze rechterzijde het "André Demedtshuis". De ingang bevindt zich aan de andere zijde en is te bereiken via de toegangsweg langs zaal "Den Aert" of via de begraafplaats. Een bezoekje is de moeite waard. Dit André Demedtshuis bezit door zijn ligging -tussen de Romaanse Sint-Bavokerk en de oude Leiearm- de ideale kwaliteiten om de bezoeker rust en culturele ontspanning te bieden. Het bevat een Demedtsmuseum, een grote tentoonstellingszaal en twee kleinere zalen. Het André Demedtshuis is open op vrijdag en zaterdag van 14 tot 18u., op zondag van 10 tot 12 en van 14 tot 18 uur. Groepen kunnen er op andere dagen terecht na afspraak met de gemeentelijke culturele dienst.

Tegenover het André Demedtshuis zien we het graf van André Demedts. Hoewel hij in Kortrijk woonde was het zijn uitdrukkelijke wens om zijn laatste rustplaats te hebben in zijn geboortedorp. Hij wilde er begraven worden op een plekje dat hij liefhad : dicht bij de kerk en het Demedtshuis en kijkend naar de Leie. Zo komt het dat zijn graf in de andere richting ligt van de overige graven.

Voorbij de Mariagrot bereiken we via het nieuw kerkhof de Vlasstraat. De naam van die straat doet ons automatisch denken aan de voorbije glorietijd van het vlas. We komen voorbij de roterij die te Sint-Baafs-Vijve het langste stand hield. Tussen de roterijen zien we in de verte de Leievallei met zijn weiden, de droogplaatsen van het vlas. De Leie vindt haar oorsprong in een stuwbron gelegen in Frans-Vlaanderen, meer bepaald in een heel bescheiden dorpje van Vlaams Artésië, Lisbourg. De Leie, ook de Gouden Rivier genoemd, bezorgde Sint-Baafs-Vijve en omstreken heel wat rijkdom.

Aan het einde van de Vlasstraat zien we nog op een 15-tal meter voor de grote weg een kapelletje met een lang verleden. Hier werden in 1347 twee schepenen van de stad Gent aangevallen en gedood door een groep Leliaarts, dit als vergelding voor twee ridders die werden onthoofd op de grote markt te Kortrijk. De kapel werd opgericht op kosten van de stad Gent.

Nu steken we de grote weg over en bewandelen we de Hooiestraat tot aan de eerste straat rechts. Aan de Leie gekomen nemen we links het jaagpad en zien van hieruit zowel de oude Leiearm met de oude sluis als de nieuwe rechtgegrokken Leie met de nieuwe sluis. De oude sluis, die slechts in 1952 in dienst werd genomen ter vervanging van een nog oudere sluis die tijdens de laatste oorlog werd gebombardeerd, had een capaciteit voor schepen tot 370 ton. De nieuwe sluis die sinds 1973 in gebruik is, is volledig geconstrueerd in gewapend beton en heeft een capaciteit voor zes schepen van 300 ton. De schutkolk is 136 meter lang en 16 meter breed. De nieuwe sluis was noodzakelijk geworden wegens de kalibrereing van de Leie voor schepen van 1350 ton met een diepgang van 2,30 meter. De sluis is niet in werking op zon- en feestdagen.

We wandelen verder langs de nieuwe sluis tot bij de plaats waar de Mandel in de Leie uitmondt. De Mandel, een onbevaarbare waterloop, ontspringt in Roeselare en werd door de jaren heen af en toe rechtgetrokken. We volgen de weg langs de Mandel tot bij de volgende Mandelbrug. We stekend de brug over. Hier profiteren we even van een zicht op de prachtige Mandelvallei. We bevinden ons momenteel op grondgebied Wakken, deelgemeente van Dentergem. Vervolgens nemen we de eerste straat links en komen voorbij een kapelletje  opgericht door bedevaarders die jaarlijks te voet naar Halle trekken. Aan de fabriek op het einde van de straat wandelen we rechtdoor tot aan de kerk van Wakken. In deze gemeente volgde André Demedts de lagere school.

We vervolgen onze wandeling via de weg links van de markt en komen zo in de Kapellestraat. Daar waar de weg een bocht naar rechts neemt, slaan we linksaf, richting Mandel. We steken de Mandel over via een voetgangersbrugje en komen zo terug in Sint-Baafs-Vijve. Van hieruit hebben we ook een mooi zicht op de Mandel, die in de zeventiger jaren rechtgetrokken werd.

Op de wandelkaart bemerk je nog de loop van de oude Mandel.

Op het einde van het voetgangerspad zijn er twee mogelijkheden :

• Ofwel dwarsen we de weg en nemen de Drogenbroodstraat tot aan de eerste bocht. Van hieruit zien we voor ons, tussen de bomen verscholen, het geboortehuis van André Demedts. Het huis is nu gerestaureerd en doet nu dienst als buitenverblijf (niet toegankelijk). We keren terug en slaan rechtsaf.

• Ofwel slaan we onmiddellijk linksaf.

Terwijl we aan onze linkerzijde een laatste blik op de Mandelvallei werpen, slaan we de eerste straat rechts in. Rechts van ons bemerken we een oude hoeve, genaamd "Blauw Kasteelke". Deze hoeve was een heerlijkheid die destijds toebehoorde aan de Heer van Ingelmunster, op zijn beurt leenman van de koning van Frankrijk. De kastelein baatte de hoeve uit en betaalde de Heer van Ingelmunster onderaardse gang die vanuit de woning vertrok in noordoostelijke richting en uitmondde in een bos dat rond het kasteel lag. Die gang moest dienen om de vlucht van de bewoners en de soldaten te vergemakkelijken.

Het "Blauw Kasteelke" was omringd door wallen en bevatte een ophaalbrug. Tussen de gebouwen in ligt een grote binnenkoer die diende voor de oefeningen van de soldaten. Hier werd op 9 oktober 1297 onder bemiddeling van de paus het wapenbestand van Sint-Baafs-Vijve getekend tussen de Franse en de Engelse koning, dat uiteindelijk een einde maakte aan een 100-jarige oorlog tussen Frankrijk en Engeland. Boven de deur van de hoeve prijkt het wapenschild van de Heren van Ingelmunster (familie de Plotho).

We vervolgen de weg en slaan de tweede straat linksaf. De hoeve aan onze rechter-zijde is de "Roode Poort" die volgens de geschiedenis een oud leengoed was. In een tekst van 1642 is er reeds sprake van de "Roode Poort", doch andere teksten vermelden dat de hoeve ook "Goet Te Bosterem" werd genoemd. Op het einde van deze weg slaan we linksaf en onmiddellijk daarna gaan we rechts de Caignaardstraat in. We volgen deze tot de tweede straat rechts en nemen zo de Priesteragiestraat. De eerstvolgende hoeve aan onze rechterzijde is de "Priester-agie". Hier woonde destijds de pastoor van het dorp. De "Priesteragie" werd in 1633 door de brand vernield en terug opgebouwd.

Op het einde van de Priesteragiestraat zien we links van ons de nog gedeeltelijk omwalde hofstede "De Walhoeve". We steken de weg over en volgen de kerkwegel tot aan de grote baan (Rijksweg) en slaan linksaf. Zo komen we aan het oorlogsgedenkteken (standbeeld) dat ons herinnert aan de oorlogsslachtoffers. In het voetstuk van de afgebeelde soldaat staan de namen gebeiteld van de gesneuvelde Sint-Baafsnaren uit beide wereldoorlogen. Wanneer we hier rechtsaf slaan, komen we terug aan het vertrekpunt.

20-07-2006 om 00:00 geschreven door bernard

Op 12 juli 2006 ontviel ons auteur Hubert Lampo. Op zaterdag 22 juli wordt afscheid van hem genomen in het crematorium in Wilrijk.

Hij werd op 1 september 1920 geboren in de Antwerpse voorstad Het Kiel. Zijn ouders Lampo waren in de tweede generatie socialist en niet gedoopt. De schrijver stamt bijgevolg uit een kleine minderheid van de Vlaamse bevolking die zich meer met de ontvoogding van de arbeidersklasse identificeerde dan met de Vlaamse strijd, en zich niets aantrok van meneer pastoor.

Hubert Lampo was van een generatie auteurs die hun schrijverswerk nog moesten zien te verrichten naast een dagelijkse beroepstaak. Zo was Lampo jarenlang hoofdinspecteur van de openbare bibliotheken, naast criticus, redactiesecretaris van het literaire Nieuw Vlaams Tijdschrift en zelfs even BRT-televisiemedewerker van ‘Vergeet niet te lezen’. Hij verzorgde de wekelijkse pagina Kunst en Cultuur van het socialistische dagblad Volksgazet waarvoor hij honderden recensies schreef, zowel over literatuur als over plastische kunsten en theater.

Voor velen klinkt zijn naam als een klok, al was hij de laatste decennia in de vergetelheid gesukkeld. Zijn bekendste werk is De komst van Joachim Stiller uit 1960. Het werd verfilmd, leverde hem in 1963 de Driejaarlijkse Staatsprijs voor scheppend werk op en haalde 44 drukken. De naam Lampo was synoniem voor het genre van het magisch realisme dat na de Tweede Wereldoorlog ophef maakte. Dat uitgesproken genre bezorgde hem een plaats in de school- en geschiedenisboeken. Lampo's werk prijkte decennia lang op alle schoollijstjes van verplichte lectuur.

Criticus en hoogleraar Hugo Bousset vermoedt dat we Hubert Lampo niet snel gaan vergeten. Hij nam Lampo's ‘Terugkeer naar Atlantis’ onlangs op in De Vlaamse Bibliotheek , een boekenreeks die een overzicht wil vormen van literaire trends tussen 1927 en 1970. Volgens hem verdiende Lampo een plaats in de reeks als successchrijver en humaniora-auteur. Enkele jaren geleden is het Hubert Lampo Genootschap opgericht en dit zal zijn werf vol met materialen nu als bouwstenen ordenen, bewerken, en aanpassen in het grote geheel van de wereld waar Lampo voor ijverde.

Hubert Lampo behaalde naast de Driejaarlijkse Staatsprijs ook de Prijs van de Vlaamse Provinciën voor zijn hele oeuvre (1983), de Televizierprijs voor Arthur (1985), de Bernheimprijs voor zijn hele oeuvre (1986), Eredoctoraat in de letteren, verleend door de Université Stendhal te Grenoble (1989), erepenning van de Stad Antwerpen (1990), Gouden erepenning van de Vlaamse Raad (1993), Provinciale Prijs voor Letterkunde voor een gezamenlijk oeuvre van de Provincie Antwerpen (1998).

Zorgt het Lampo-Genootschap in 2020 ook voor een Hubert Lampo-jaar, dat hij zou verdienen.  

Tussen Hubert Lampo en André Demedts bestond een band van respect en waardering. Over André Demedts schreef Hubert Lampo n.a.v. de publicatie van de roman “De levenden en de doden” op 2 juli 1959 het volgende in de Volksgazet:

"André Demedts behoort tot de andersdenkenden die wij het grootste respect en de grootste waardering toedragen. En deze waardering sluit stellig 'De Levenden en de doden' niet uit, een roman die, vooral voor de magnifieke, nergens over het paard getilde figuur van de innig-menselijke pater van Huysse, beslist tot de goede en sterk gecomponeerde boeken van onze hedendaagse Vlaamse letteren behoort."

Bij de viering van het 10-jarige bestaan van het Overlegcentrum van Vlaamse Verenigingen (OVV) spraken de aangesloten verenigingen zich unaniem uit voor een hervorming van de staat in federale richting. Tijdens die herdenkingszitting op 25 mei 1976 werd de "Verklaring van de Acht" voorgelezen. Dit is een tekst ondertekend door 8 schrijvers, namelijk Louis Paul Boon, André Demedts, Marnix Gijsen, Hubert Lampo, Maria Rosseels, Gerard Walschap, Albert Westerlinck en Anton van Wilderode. In die tekst werd opgeroepen om de taalgrens en de afbakening van Brussel-19 als definitief te beschouwen.

14-07-2006 om 15:44 geschreven door bernard

11 juli 2006, we wensen alle Vlamingen een deugddoende Feestdag. Zalige Feestdag, zou André Demedts gezegd hebben.

Misschien krijgt deze feestdag ooit nog een erkenning in een officiële verlofdag ...
Belangrijker voor de toekomst van het Vlaamse volk is echter het uitblijven van de erkenning en het algeheel respect in dit land. Dit stuwt ons naar een Zelfstandig Vlaanderen in Europa....   






VLAANDEREN.

Wij zullen hen vernederen die u belagen,

en zich verheugen in uw nood;

wij willen voor u het laatste wagen,

en uwe vrijheid zien vóór onze dood,

En geen van ons zal ontwijken,

wat hem zijn hart gebiedt,

noch aarzelen, of wijken,

voor armoede en verdriet.

Wij kunnen voor u het zwaarste dragen,

en hongeren, lange tijd;

achter het werk, achter het leed der dagen,

zien wij het groeien van uw heerlijkheid,

en dit belet ons moe te zijn of ooit te klagen

om wat zoo vaak verloren schijnt in deze strijd,

om al de dingen, die aan 't hart ons lagen,

en die we om u hebben vaarwel gezeid.

Want door ons lijden en verzaken

wordt uwe waardigheid vergroot,

en schoon en goed willen we u maken,

én uwe vrijheid zien vóór onze dood.

               
                   ANDRÉ DEMEDTS.


(dit gedicht is niet te vinden in één van de dichtbundels van André Demedts. Het werd wel menigmaal door Michiel Vandekerckhove geciteerd bij de uitreiking van een of andere Demedtsprijs en ook nu zal het gebruikt worden bij de bekroning van Herman Debode. Het is onduidelijk wanneer André Demedts dit heeft geschreven. Het gedicht is ondermeer afgedrukt op 11 juli 1943 van de kalender van de K.S.A., waarvoor hij trouwens actief was in zijn periode in het H.Hartcollege )

11-07-2006 om 00:00 geschreven door bernard

Zondag 9 juli staat de 11-juliviering in Dessegem in het teken van het André Demedtsjaar. Zoals in zoveel dorpen in Vlaanderen blijft André Demedts daar in de herinnering door een aantal voordrachten voor het Davidsfonds en meer bijzonder als gastpreker bij de 11-juliviering in 1984. Deze stond toen naar aanleiding van het 150^ste geboortejaar van Peter Benoit in het kader van de Benoitviering. Peter Benoit heeft trouwens orgel leren spelen op het historische Van Belleorgel in de Sint-Martinuskerk te Desselgem bij de plaatselijke koster-orgelist Pieter Carlier.

In de Sint-Martinuskerk verzorgt de Desselgemse Orgelstichting om 10.30 u. een Vlaamse eucharistieviering met herdenking en evocatie van André Demedts. Deze wordt opgeluisterd door orgelist Paul van Maele op het historische Van Belle en Loncke-orgel en trompetist Diederik De Roeck. Centraal staat een oude bandopname van de 11-julitoespraak van André Demedts bij de Benoitherdenking in 1984. Het is een toespraak van 48 minuten, die voor deze gelegenheid werd op CD gezet. De aanwezigen op de Vlaamse eucharistieviering krijgen daaruit ongeveer 4 minuten te horen. Na de plechtigheid wordt de historische opname n.a.v. het André Demedtsjaar overhandigd aan zijn dochter Hilde Demedts, die heeft toegezegd om de viering in Desselgem bij te wonen.

De stem van André Demedts zal met deze bandopname dus levendig aanwezig zijn. In zijn 11-juli toespraak heeft hij woorden van dank voor de duizenden vrijwilligers, die zich belangeloos inzetten voor het behoud van onze Vlaamse identiteit. In het kader van het Benoitjaar vond hij het spijtig dat het lied “Waar Maas en Schelde vloeien” niet is uitgegroeid tot het Vlaamse volkslied, een lied dat hij trouwens mooier vond dan de “Vlaamse Leeuw”, al was hij ook fier met dit officiële Vlaamse volkslied.

03-07-2006 om 15:30 geschreven door bernard

(bijdrage van Dirk van Assche in Jaarboek De Franse Nederlanden/Les Pays-Bas Français, nr. 31, 2006, Ons Erfdeel vzw, Rekkem, pp. 173-177)
 
Op 8 augustus 1906 werd in Sint-Baafs-Vijve André Demedts geboren. Het cultureel centrum in Sint-Baafs-Vijve, dat zijn naam draagt, heeft een heel programma opgezet naar aanleiding van deze honderdste verjaardag. Het valt te betwijfelen of deze organisaties meer dan wat regionale belangstelling zullen kunnen bewerkstelligen. Hopelijk vergis ik mij hierin, want André Demedts is deze belangstelling zeker waard.

De meeste mensen zullen zich Demedts vooral herinneren als de auteur van een omvangrijk literair oeuvre dat bestaat uit gedichten, romans, novellen en essays. In 1990 ontving hij, twee jaar voor zijn dood, een Staatsprijs als bekroning van zijn hele oeuvre. In 1995 publiceerde uitgeverij Davidsfonds/de Clauwaert nog een herdruk van De eer van ons volk, in een band samengebracht met zijn Verzamelde gedichten. Naar aanleiding van deze publicatie typeerde de Nederlandse criticus P.H. Dubois het werk als volgt: “…vanaf de eerste tot de laatste bladzijde [komt men] dezelfde man tegen, peinzend, melancholiek, kwetsbaar, bewogen, met een moedige wil tot leven, wiens geest steun zoekt in historische perspectieven als om rechtvaardiging te vinden voor een relativerend scepticisme, waarin teleurstelling en ontmoediging gepaard gaan met hoop en geloof.” (1) Het werk is echter nog moeilijk verkrijgbaar. In de onlangs verschenen “Vlaamse Bibliotheek”, een reeks van 37 Vlaamse romans uit de periode 1927-1970, is geen boek van Demedts opgenomen. In sommige bloemlezingen worden er nog wel gedichten van hem geplaatst.

André Demedts was een bekende auteur, maar een groot deel van zijn betekenis ligt volgens mij in zijn cultuurpolitieke activiteiten. Hij heeft aan de wieg gestaan van heel wat culturele initiatieven die tot op de dag van vandaag waardevol werk leveren. Hij beheerste als geen ander de kunst om mensen enthousiast te maken. Op deze manier wist hij de negentienjarige Jozef Deleu ervan te overtuigen, samen met andere jongeren, een tijdschrift op te richten waarmee belangstelling zou worden gewekt voor de moeilijke situatie waarin de Nederlandse cultuur in Noord-Frankrijk zich bevond. Het eerste nummer van Ons Erfdeel, dat in augustus 1957 verscheen, kwam er met de financiële steun van Demedts en hij schreef er ook een bijdrage in. Ons Erfdeel handelde in de beginjaren voornamelijk over de relatie met Frans-Vlaanderen, maar al vanaf het tweede nummer kwamen Nederlanders in de redactie en werd het blad langzamerhand wat het nu nog altijd is: een cultureel tijdschrift over de taal en cultuur van Vlaanderen en Nederland. In 1976 groeide uit Ons Erfdeel het tweetalige jaarboek De Franse Nederlanden-Les Pays-Bas Français, waarin de belangstelling voor Noord-Frankrijk en de relaties met de cultuur van Vlaanderen en Nederland centraal bleven staan.

Essentieel is dat Demedts van begin af aan pleitte voor een pluralistische aanpak. In een brief van 19 december 1956 waarin hij Jozef Deleu uitnodigde om bij hem thuis te komen praten over de oprichting van een tijdschrift, schrijft Demedts dat hij “een jonge man zocht die zich los van partijpolitieke overwegingen wilde inzetten voor Frans-Vlaanderen”(2) . In de bloeitijd van de verzuiling - in België woedde op dat ogenblik de schoolstrijd en de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog en de repressie waren nog lang niet vervaagd - was een dergelijke houding uitzonderlijk.

In de samenwerking met Frans-Vlaanderen pleitte Demedts niet alleen voor openheid, maar ook voor voorzichtigheid en realiteitszin. De Vlaamse beweging in Frankrijk was tijdens de Wereldoorlog grotendeels in de collaboratie verzeild geraakt en Jean-Marie Gantois, de belangrijkste leider, was veroordeeld. Na de oorlog was de Vlaamse beweging in Frankrijk dan ook gecompromitteerd. Voor Demedts stond het vast dat de samenwerking moest plaatsvinden “in een sfeer die vanaf het begin het vermoeden van een politieke inmenging uitsloot”(3) en dat het op de eerste plaats om een culturele samenwerking moest gaan. Samen met Luc Verbeke organiseerde hij in 1948 een Frans-Vlaamse begroetingsdag in Waregem, waaruit later het Komitee voor Frans-Vlaanderen groeide, waarvan Demedts zelf tot 1969 voorzitter was. Dank zij zijn voorzichtige optreden wist hij verschillende Frans-Vlamingen ervan te overtuigen opnieuw samen te werken. Mensen als de Franse Streuvelskenner Pierre Berteloot en de docent Nederlands Maxime Deswarte steunden hem daarbij. Figuren als J.M. Gantois vonden hem te voorzichtig en hebben in hem dan ook nooit een volwaardige gesprekspartner gezien.

Naast zijn vele activiteiten voor Frans-Vlaanderen was Demedts ook in Vlaanderen zelf zeer actief. Met zijn meer dan drieduizend voordrachten oefende hij een belangrijke invloed uit op het culturele leven in Vlaanderen. Hij was directeur van de gewestelijke openbare omroep West-Vlaanderen, stond aan de wieg van het tijdschrift Vlaanderen (vroeger West-Vlaanderen), was redacteur van Dietsche Warande & Belfort en ook lid van de Kultuurraad voor Vlaanderen. Daar werkte hij nauw samen met socialistische en liberale vrijzinnigen als Ger Schmook en Adriaan Verhulst. Voor hen was Demedts een van de weinige katholieken in wie ze vertrouwen hadden.

Openheid was dan ook een van de belangrijkste eigenschappen van Demedts, zowel op politiek als op cultureel vlak. Demedts zag bijvoorbeeld als criticus het talent van jonge auteurs als Louis-Paul Boon en Hugo Claus.

Het zou goed zijn als deze honderdste verjaardag de aanleiding is tot een studie over de cultuurpolitieke betekenis van deze figuur. Een belangrijk deel van zijn archief is gedeponeerd in het Letterenhuis in Antwerpen (4) en heel wat getuigen zijn nog in leven. Nu moet er alleen nog een jonge historicus gevonden worden die dit interessante werk wil aanvatten.

Beknopte bibliografie:

André Demedts, De eer van ons volk: tetralogie, Davidsfonds/Clauwaert, Leuven, 1995, 4 dln. (vol. 1: De Belgische republiek, vol 2: Hooitijd, vol 3: Goede avond, vol 4: Een houten kroon.)

Rudolf van de Perre, André Demedts: een monografie, Davidsfonds, Leuven, 1986, 334 p.

Noten:

1. Cfr.: P.H. Dubois, “Een epos van André Demedts”, in Ons Erfdeel, 1996, nr 4, pp. 585-587

2. Cfr: Jozef Deleu, “André Demedts 60 jaar. Zijn betekenis als cultuurpoliticus”, in Ons Erfdeel, 1966, nr. 4, pp. 22-27 en  “Afscheid van een leermeester. Bij de dood van André Demedts (1906-1992)”, in Ons Erfdeel, 1993, nr 1, p. 107.

3. Cfr: André Demedts, “Tien jaar kontakten met de Franse Nederlanden”, in jaarboek De Franse Nederlanden-Les Pays-Bas Français, 1976, pp. 170.

4. In de tijdschriften Vlaanderen (nr. 296, juni 2003) en Zuurvrij. Berichten uit het AMVC-Letterenhuis (4, juni 2003) gaf Peter Balcaen hierover al een eerste aanzet.

Uit: Jaarboek De Franse Nederlanden/Les Pays-Bas Français, nr. 31, 2006, Ons Erfdeel vzw, Rekkem, pp. 173-177 – www.onserfdeel.be

27-06-2006 om 12:00 geschreven door bernard

(Uit ‘De Gavergids’, driemaandelijks tijdschrift uitgegeven door de Waregemse Gidsenkring. Dit jaar publiceert Patrick MEURIS daarin over ereburger André Demedts. Met dank voor toelating om hier te publiceren uit het juni-nummer, blz. 17-24. We splitsen de tekst uit over meerdere bijdragen.)

Op 8 augustus 2006 zou romanschrijver, dichter, essayist, recensent, redenaar en cultuurpoliticus André Demedts 100 jaar geworden zijn. Ter gelegenheid van die verjaardag belichten we in de vier nummers van de Gavergids jaargang 2006 telkens een ander aspect van Waregems veelzijdigste ereburger. Na de poëzie komt het proza van Demedts aan bod.

André Demedts (1906-1992) publiceerde 77 boeken waaronder 25 romans en 4 jeugdverhalen. Zijn prozawerk werd meermaals bekroond. In 1962 kreeg hij de Prijs voor Letterkunde van de Vlaamse Provincies voor De levenden en de doden (1959) en in 1976 opnieuw voor zijn hele oeuvre. In 1963 werd hij benoemd tot lid van de Koninklijke Academie voor Taal en Letterkunde. In 1990 ontving hij de hoogste literaire prijs, de Driejaarlijkse Staatsprijs voor zijn hele schrijverscarrière.

Romans

Tot de belangrijkste romans van André Demedts worden gerekend:

• de trilogie Kringloop om het Geluk, een familiekroniek over een boerengeslacht
• Voor de avond valt (1947)
• In het morgenlicht (1949)
• De ring is gesloten (1951)
• De Levenden en de Doden (1959), over de strijd tussen de rechtvaardigen, de werkers en de onbaatzuchtigen (de ‘levenden’) en de materialisten, de profiteurs en de uitbuiters (de ‘doden’).
• het historische vierluik De eer van ons Volk, over het dagelijkse leven in West-Vlaanderen in de Oostenrijks-Franse periode (1782-1815), geschetst tegen de achtergrond van het politieke, economische en sociale leven in West-Europa van die tijd.
                    o      De Belgische republiek (1973)

  o      Hooitijd (1974)

  o      Goede avond (1976)

  o      Een houten kroon (1978)

• Geluk voor Iedereen (1981), over de industriële revolutie, armoede, stadsvlucht en emigratie op het Vlaamse platteland in de hongerjaren 1840.

Veel van het werk van André Demedts is autobiografisch of toch tenminste sterk geïnspireerd op zijn persoonlijke leven. Demedts maakte zijn hele leven lang notities over zijn ervaringen, familie en streek. Hij beschikte ook over een uitgebreid en feilloos geheugen waaruit hij kon putten om zijn romans te stofferen met lokale weetjes, kleurrijke personages en historische anekdotes. Zijn eigen geschiedenis en de kroniek van zijn familie schreef hij neer in:

• Geluk voor iedereen (1981)
• De weg terug (1963)
• De dag voor gisteren (1966).

De andere romans en verhalenbundels van André Demedts zijn, in chronologische volgorde:

• Mannen van de straat (1933)

• Het leven drijft (1936)
• Afrekening (1938)
• Voorbijgang (1939)
• Geen tweede maal (1941)
• Het heeft geen belang (1944)
• De ring is gesloten (proza, 1951)
• In uw handen (1954)
• Gedachten van André Demedts, gebloemleesd door Hubert van Herreweghen (1956)
• Neerslag der dagen (1957)
• Nog lange tijd (1961)
• Kerstmis te Saloniki en andere verhalen (1964)
• Alleen door vuur (1965)
• Je komen halen (1969)
• Terug naar huis (1970), verhalenbundel
• Ik zal je dragen (1976)
• Wintertijd, een drieluik (1982)
• ‘14-‘18 (1985)

Jeugdromans

Tussen 1943 en 1952, ongeveer gelijktijdig met zijn periode als leraar aan het Waregemse H.-Hartcollege (1937-1949) schreef Demedts vier jeugdboeken. Voor zijn jeugdromans gebruikte hij het pseudoniem Koen Lisarde. ‘Koen’ was zoals hij zijn leerlingen graag zag: flink, dapper en moedig. De naam Lisarde had hij naar eigen zeggen (cf. Rudolf Van de Perre 1984) gelezen op het uitstalraam van een winkel in rietwaren en hengelgerei aan de Vijfseweg in Waregem (de toenmalige Leopold III-laan). De Lisardes zijn al vier generaties lang mandenvlechters van vader op zoon en sinds 1930 is de zaak gevestigd op dezelfde locatie. André Demedts woonde een tijdje vlakbij in de buurt, in de Karel van de Woestijnelaan.

Volgens Rudolf Van de Perre (1984) hebben Demedts’ jeugdboeken ‘een duidelijk opvoedende, soms religieuze achtergrond. De hoofdpersonages gaan dikwijls gebukt onder tegenslagen en beproevingen (oorlog, dood, ziekte, luiheid, ijdelheid, alcoholisme, communisme, ...) maar komen door het nastreven van nobele en christelijke idealen (vriendschap, moed, naastenliefde, ...) sterker uit deze crisissituaties. Deze zwaarmoedige thematiek zouden vandaag de dag waarschijnlijk niet meer aanslaan maar Demedts' jeugdboeken werden vijftig jaar geleden gretig gelezen en verscheidene keren herdrukt. Andere tijden, andere zeden!’

Een beknopt overzicht:

• Ik wil een dappere kerel zijn (1943) – uitgegeven in het Frans in 1945 als II n'y a qu'une route. 
  over de verwende zoon van een advocaat die op een internaat in de Vlaamse Ardennen openbloeit tot een wilskrachtige idealistische jongeman dankzij de hulp van zijn priester-leraar
• Trouw aan hun volk (1944)   
  over twee tienerjongens die een gevaarlijke opdracht krijgen tijdens de Zuid-Afrikaanse Vrijheidsoorlog (1899 - 1902) tussen de Boeren en de Engelsen
• Alle vreugd is eindeloos (1946)
  over de oudste zoon van een gezin die zijn studies moet opgeven uit geldnood maar later dankzij de steun van zijn geliefde en door zelfstudie de situatie van zijn eigen gezin kan verbeteren
• Voorbij aan de nacht (1952)
  over twee neven met een sterk verschillend karakter die door de inspanningen van hun leraar op een Zuid-Vlaams college (Waregem?) echte vrienden worden.

                                            Patrick MEURIS

24-06-2006 om 15:42 geschreven door bernard

(uit De Gavergids, André Demedts als romanschrijver, Patrick MEURIS, juni 2006)

Het oeuvre van André Demedts vertoont een grote inhoudelijke coherentie. Zowel zijn proza, poëzie, essays als inzet voor de Vlaamse zaak getuigen van een constant zoeken naar de zin van het lijden en de factoren die het menselijk geluk bepalen. In zijn verhalen filosofeert Demedts volgens Luc Verbeke (1992) over de fundamentele bestaansproblemen, de zin van leven, werk en dood, de zoektocht van de mens naar geluk, en het welzijn en de culturele opgang van het Vlaamse Volk. Volgens Rudolf Van de Perrre (1984) is schrijven voor André Demedts in essentie opheldering van het levenslot. Geen Vlaamse auteur is zo diepgaand bezig is met de meest fundamentele vragen van ons bestaan en slaagt erin ook bevrijdende en verrijkende antwoorden te geven.

Demedts’ werk is psychologisch realistisch, aanvankelijk zelfs zwaarmoedig en pessimistisch maar krijgt geleidelijk een meer weemoedige, mildere en hoopvolle romantische inslag. Het is ook duidelijk christelijk geïnspireerd en geschreven voor (katholieke) gelijkdenkenden. Evangelische waarden als rechtvaardigheid, menselijkheid en naastenliefde, en het motief van het persoonlijke offer staan centraal. In Demedts’ christelijke visie kan het menselijke geluk slecht voltooid worden in de verre toekomst voor het volk en in de eeuwigheid voor het individu. Het besef dat wij hier en nu, in de tussentijd, alleen maar een fragmentarisch, gedeeltelijk geluk kunnen bereiken, vervult Demedts, aldus Anton van Wilderode (1976) met melancholie en zielsverdriet, maar ook met een hoopvol streven.

Taalgebruik is volgens Rudolf Van de Perre (1984) zeker niet Demedts’ sterkste kant maar er is toch duidelijk een positieve evolutie te merken in zijn vakmanschap als schrijver. De latere werken zijn zuiverder van stijl en bevatten soms schitterende lyrische passages. Toch heeft Demedts zich in zijn proza, net als in zijn poëzie, nooit laten verleiden tot literaire modes of vormexperimenten. De filosofische inhoud kwam steeds op de eerste plaats, en op dit vlak blonk zijn proza uit door helderheid en gevatheid van formulering. Demedts was ook sterk in het scheppen van levenechte personages, die op een geloofwaardige en doorleefde manier zijn levensvisie vertolken. Anton Van Wilderode (1976) noemt in dit verband Johannes en Hugo Van Leyda uit Kringloop om het geluk, pastoor Ferdinand Bogaerts uit In uw handen, vader en zoon Van Huysse uit De levenden en de doden, meester Van Nieuwenburgh en pastoor Vlaemynck uit Nog lange tijd, en Karel en Arnout Gillemijn uit de romancyclus De eer van ons volk.

Demedts is ook sterk sociaal geëngageerd. Hij neemt het volgens Luc Verbeke (1992) altijd op voor de armen en verdrukten en spreekt zijn bewondering uit voor wie zich inzet voor gerechtigheid, familie en volk, voor de werkers, de idealisten, de machtelozen en de trouwen. Tegelijk valt hij onverbloemd, soms zelfs striemend uit tegen de materialisten, profiteurs, uitbuiters, verraders en ontrouwe machthebbers. Demedts is er ook van overtuigd dat het echte geluk niet individueel is maar collectief. Een mens kan slechts gelukkig zijn samen met zijn medemensen, in een rechtvaardige samenleving en wereldorde. Demedts’ zoektocht naar de voorwaarden voor gemeenschappelijk geluk is het duidelijkst te lezen in zijn latere roman Geluk voor iedereen. Demedts probeerde met zijn werk ook bij te dragen tot de verheffing van het Vlaamse volk, maar besefte zeer goed dat de langzame groei van de mensheid naar vergeestelijking een proces van eeuwen is.

Demedts’ volksverbondenheid gaat samen met zijn historisch interesse. In veel van zijn romans vertelt hij de moderne geschiedenis van het Vlaamse volk, tijdens de Oostenrijks-Franse conflictjaren bij de wisseling van de 18de en 19de eeuw (De eer van ons volk), de ellendige 19de eeuw (Geluk voor iedereen) en de eerste wereldoorlog (’14-’18). De politieke, sociale en economische geschiedenis van België en Europa blijft wel steeds op de achtergrond. Demedts focust op de lokale gebeurtenissen en het wedervaren van zijn eigen familie en van de gewone mensen in zijn geboortestreek. Toch is Demedts meer dan een heimatschrijver. Door zijn authenticiteit, psychologisch realisme en algemeen menselijke thematiek overstijgt zijn werk het lokale niveau en vindt aansluiting bij de grote verhalen uit de wereldliteratuur.

Patrick MEURIS

Bronnen

Gaston Durnez, ‘Demedts, bekend en zo onbekend’, interview met Rudolf Van de Perrre, De Standaard, 10 november 1984.

G.J. van Bork, ‘André Demedts’, in: Schrijvers en dichters, Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren, biografieënproject I, 2003-… (www.dbnl.org/tekst)

Rudolf van de Perre, André Demedts, een monografie, Leuven, Davidsfonds, 1986.

Luc Verbeke, ‘In memoriam André Demedts’, KFV-mededelingen, december 1992.

Anton van Wilderode, Huldeboek André Demedts, Davidsfonds, Kortrijk, 1976.

www.schrijversinfo.nl/demedtsandre.html

users.pandora.be/louis.jacobs/Demedts.htm

andredemedtsjaar.telenetblog.be

www.ned.univie.ac.at/lic

24-06-2006 om 15:35 geschreven door bernard

Op het einde van De Belgische Republiek sterft het dappere maar ongelukkige boerenmeisje Maria aan tering. Terwijl zij volgens de aloude gebruiken wordt 'afgelegd', zondert vader Karel Gillemijn zich af in de schemerende koeienstal, bij de snuivende en herkauwende dieren, beladen met al het verdriet van de wereld.

67

Stilletjes ging hij weg van de voute. Het vuur brandde in de winterkeuken, maar er was niemand en hij liep naar buiten. Het sneeuwde weer en de sneeuw knerp­te en kreunde onder zijn stap. Maar ze kraakte niet doordat het er nog niet op gevroren had. Ook was het niet donker, want de sneeuw scheen licht te weer­kaatsen, hoewel er geen lichtbron was. Karel liep rond de mesthoop, de hond kwam uit zijn hok en zei iets in zijn beestentaal.

"Hou je maar koest, Castor," zei hij. "Kruip diep in je kot, want het zal koud worden als het ophoudt met sneeuwen."

Hij ging langs de deur van het etenhok in de koestal. Hij wist er de weg als in zijn huis, stak de deur achter zich dicht en vond een melkstoel, waar zijn hand ernaar tastte. Daarop ging hij zitten met zijn rug tegen de muur. De koeien hadden geslapen tot hij binnenkwam. Nu waren er die wakker werden en een stond moeizaam recht, ongerust om de ongewoonheid van mensenbezoek in de nacht.

Hij begon te wenen. De koeien zouden het horen, zij zouden het niet zien. Alle herinneringen en vooruitzichten, bekommernissen en verwachtingen had­den hem verlaten. Zij waren weggegaan, zoals hij van de mensen weggevlucht was, om hem alleen te laten. Want zij konden hem toch niet helpen. Keizers en regeringen, het nieuws van de wereld, revoluties, moorden en branden, politiek, rederijkerskamers en muziek, het had geen belang meer, het waren tijdpasserin­gen, liefhebberijen, dwaasheden om een nutteloos bestaan te vullen. Alles liep op hetzelfde uit, op de dood, op Maria, die nu door de handen van meiden ge­wassen werd. Zij zouden de naaktheid van haar lichaam aanschouwen en ze be­dekken met haar beste kleren. Vreemden zouden haar begraven en het graf met aarde vullen. Niemand, niemand zou nog om haar treuren, de dag dat haar va­der er niet meer was. Zij was zijn liefste kind geweest, nu kon er niets meer ge­beuren erger dan deze nacht.

Er gleed een hoop sneeuw van het dak, met een plof op het plankier en hij zag Maria weer, drie of vier jaar oud, ongelooflijke deugniete die zij was en zij kwam op zijn schoot zitten opdat hij zou vertellen. Zij deed haar plechtige com­munie, het was lente en al de kerselaars bloeiden, zij stonden rond het hof in hun witte mantels te glimlachen om het feest van zijn dochtertje. Maria was ze­ventien jaar die keer dat hij zag dat zij hield van Djaak en haar vader gaf het een steek in zijn hart, maar hij was onmiddellijk over het ongenoegen heen, hij zou er wel iets op vinden dat zij later wisten waarin en waaruit, zij mochten beminnen, trouwen, werken, de wereld voortzetten en soms een beetje gelukkig zijn, als zij daar het minst aan dachten.

Was het niet beter zijn hoofd veel meer met rust te laten, dan hij het had ge­daan? Denken scheurde de wereld in flarden en stukken, de grote werkelijkheid waarin het al begrepen was, hemel en aarde, met de vele sterrenbeelden, met de blauwe ruimte van een vrijheid zonder grenzen daar omheen, het trok de stuk­ken nog eens uit elkaar, het ging daarmee verder tot iedere mens een afzonderlij­ke snipper geworden was en nog bleek het niet gesust, want ook dat laatste nie­tigheidje werd verdeeld tot het zo klein geworden was dat het niet anders meer kon dan alleen en eenzaam zijn. Wat belang kon een stofje zonder binding met het grote geheel nog hebben? Wie slachtoffer van het denken geworden was, kon de weg naar de eenheid en de geborgenheid niet meer vinden. Niet alleen omdat zijn leven te kort bleek, wel omdat er zoveel snippers van zijn wezen wegge­scheurd waren, weggewaaid op de wind, op een mesthoop geworpen of met het onkruid verbrand.

Zij alleen konden leven als deze koeien, rustig slapend en nog herkauwend in hun slaap, degenen die ongeschonden en rond en ondoordringbaar waren. Het zat in het ras of het zat er niet in. Wie onder zijn voorouders was het geweest, die de eerste barst in zijn wezen opgelopen of zelf veroorzaakt had? Waarom was hij kwetsbaarder geweest dan anderen? Zijn mismaaktheid was erfelijk ge­worden en wie kon ze nu nog uitbannen? Niet iemand als hij zou het zijn, die al­tijd zijn persoonlijkheid bevestigd en daardoor versterkt had. Er zou een zwak­keling moeten komen, een hele reeks zwakkelingen zouden moeten geboren worden, die zich lieten beheersen door hun vrouwen, hun buren, de dieren, het weer, de natuur, de vele domme en onverantwoordelijke dingen van een dage­lijks bestaan.

Hij stelde vast dat hij niet meer weende. De koe die van haar stro opgestaan was, toen zij hem hoorde binnenkomen, had het al door dat het nog geen mor­gen kon zijn en vlijde zich weer neer. Door te denken aan zichzelf, door te den­ken aan het denken, had Karel zijn verdriet buiten zichzelf kunnen leggen. Hij kon ernaar kijken als naar een werkelijkheid buiten hem. Het was als een inker­ving in de schuurdeuren aan de binnenkant. Als de dorsers een poosje uitrust­ten, was er altijd wel iemand bij, dikwijls de jongste en levensdriftigste, die zijn mes bovenhaalde. Hij sneed een teken in het hout en zo lang de schuurdeuren bestonden, zouden die insnijdingen blijven bestaan. Maar niemand zou nog we­ten van wie zij kwamen en welke betekenis zij eens hadden bezeten.

68

"Wij zullen verder leven en over drie dagen zullen wij haar begraven."

Hij zag het achter zijn gesloten ogen, hij liep aan de kop van de lijkstoet, achter de wagen. Onder het dekzeil zaten vier meisjes uit de buurt, de ongehuw­de klaagsters, die Maria zouden uitgeleide doen tot aan haar graf. Barbara zou ze uitkiezen en noden. Geen enkele die zou weigeren te komen voor die laatste lief­dedienst. Zij zouden het niet durven ontzeggen, ook niet als het zomer en ver­laan tijd was op het land. Zij zouden laten vallen wat viel, om de wereld van het generzijds niet te ontstemmen. Aan iedere kruisstraat zou de boever de paarden doen stil houden en Barbara zou luidop voorbidden, een onzevader en een wees­gegroet, terwijl David Paepe een kruisje zou planten, waar die kruisjes bij iedere begrafenis geplant werden, om de boosheid af te weren van de levenden die een dode vergezelden op haar laatste tocht.

Karel zou aan Djaak van der Velde vragen of hij de paarden wilde mennen. "Het komt je toe, Djaak. Zij zal er blij om zijn."

Nu vloeiden beelden over elkander heen. Gelui van de klokken, kaarslicht, orgelspel en Seef Vermeire die zong dat Gods engelen haar naar het paradijs zou­den geleiden, geschuif van voeten over de schorren van de kerkvloer, koude bij het buiten komen van de kerk en het verlangen naar het einde. Zo moest het zijn als iemand wilde zelfmoord plegen. Laat ik er nu gedaan mee maken, met de koord aan de schuurbalk, de sprong in het water, het scheermes nog even nage­wet op zijn hand. Op het kerkhof, een reusachtig wit demkleed nu onder de be­sneeuwde linden, zou het graf doen denken aan een wonde. De aarde lag aan beide zijden van de put opgeworpen en de grafmaker stond met de koord in zijn handen, om de kist te laten neerzinken en hij keek alsof hij geen eigen gezicht had. Lang geleden was het al, dat de naaste familie van een overledene zijn graf­kuil maakte. Nu was het geen gewoonte meer, Maria, kersebloesems, vlinder­kind. De grafmaker zou Karel Gillernijn zijn spade aanbieden, Karel zou er wat aarde mee opscheppen en wat sneeuw, afgereuzeld van de lindekruinen. Hij zag het in zijn verbeelding. Daarna zou hij weg moeten gaan.

"Je zult hier zo alleen zijn, kind."

De andere aanwezigen naderden en ook zij wierpen een handvol aarde op de kist. Ten slotte zag hij Djaak van der Velde en hun ogen ontmoetten elkander plotseling, geleid door een toeval dat geen toeval was. Ik moet nog eens met hem spreken, dacht Karel. In mijn wereld zal zijn bestaan met dat van mijn dochtertje verbonden blijven. Hij zag ze nu beiden nevens elkaar, elkaar het naast van alle aanwezigen, zoals die keer dat hij hen verraste aan de gevel tegen de muur.

Hij ving plotseling een geritsel op, uit het stro tussen de koeien scheen het, alsof daar iemand was. Nieuwsgierig richtte hij zijn hoofd op en in de diepte van de stal, waar zijn blik, hoewel reeds gewend aan de duisternis, niets dan vage vormen en gedaanten kon vermoeden, zag hij iets wits, een begin van klaarte, als een eerste speling van het morgenlicht in het oosten. De klaarte werd helderder, uit zichzelf, want er was geen venster, geen opening naar buiten en wat aanvan­kelijk een lichtvlek was geweest, een trilling van glinsterende stofdeeltjes, kreeg vaste omtreklijnen. Het was een mens die van tussen de koeien, door de lange tussengang van de stal, op hem toe kwam. Hij herkende haar. Zijn ogen werden vochtig en hij wilde zich oprichten, maar zijn ledematen wilden niet mee. Zo bleef hij zitten en zij was het, die naar hem toe kwam. Als door een aangeslagen ruit zag hij haar en het docht hem dat zij glimlachte.

Zij was nog even teruggekeerd, om hem iets toe te vertrouwen dat hij moest weten. Van iemand anders zou hij het immers niet aannemen. Hij zou zeggen: dat vertellen zij slechts om mij te troosten. Hoe hebben zij dat ondervonden? Maria zei dat hij mocht wenen, als hem dat verlichtte. Hij hoefde het alleen niet om haar te doen. Huilen omdat alles zo onvolmaakt is op de wereld, zo voorlo­pig en zo gemengd, kwaad met goed, licht met donker en vreugde met verdriet. Huilen omdat de mensen op de aarde gevangen zitten en er nooit thuis zullen zijn. Omdat zij er niet van weg kunnen, tenzij door de zwarte deur van de dood; omdat er niemand vanachter die deur teruggekeerd is om over zijn wedervaren te vertellen, omdat er geen mogelijkheid is om opnieuw te beginnen, zelfs niet om de trappen van de jaren weer af te dalen naar zijn kindertijd, en het nog eens mee te maken, in omgekeerde richting, maar geleerd en onderwezen in de le­venskunst nu, zodat er geen jaar, geen maand, geen dag, geen uur verloren ging. Eindelijk vrij en gelukkig, om als een klein wicht, een naakte boorling, weer in de moederschoot te verdwijnen.

69

Hij zag dat zijn gedachten Maria vrolijk maakten.

"Zal het ook alzo niet gaan, vader?"

Zij bedoelde niet langs het leven heen, maar er dwars door en toch gelukkig? Om haar mocht hij niet treuren. Zij zou toch altijd zijn oudste dochter blijven, zijn meisje dat voor zij Djaak kende van hem gehouden had en hem was blijven beminnen, anders, maar dieper nog, sinds zij van de opperboever haar gedacht had gemaakt. Kon dat uitgewist, kon dat ongedaan gemaakt worden?

Hij wilde haar antwoorden, vragen waar zij was en wat zij deed. Maar zijn keel was als toegezwollen en hij kon geen klank uitbrengen. Hij hief zijn gezicht naar haar op en hij zag haar glimlachen, zoals zij altijd geglimlacht had, een beetje plagend en guitig. Het licht verzwakte, het zweefde uiteen, naar alle rich­tingen toe en werd door de duisternis opgenomen. Er ritselde iets in het stro. Een koe die haar kop uitstrekte of een poot verlegde en van buiten drong weer het geluid door van een pak sneeuw die van het dak viel.

Karel kon eindelijk opstaan, hij schoof zijn melkstoeltje tegen de muur, op­dat de eersten die morgenvroeg in de stal zouden komen er niet over zouden val­len en hij ging naar buiten. Nacht, sneeuw, duisternis en stilte. Zelfs de hond liet zich niet horen. In huis zaten Barbara en David Paepe te bidden. Zij zouden wa­ken de hele nacht. Hij wilde zeggen dat het niet nodig was, hij haar vader, en als hij het niet deed, was het omdat hij begreep dat hij de oude gewoonten en wet­ten moest eerbiedigen. Zij zouden het niet goedschiks aanvaarden als hij zei: "Ga naar bed. Welk kwaad zou haar nog kunnen bedreigen?"

Barbara vroeg: "Kom nog eens mee op de voute, Karel. Je kunt niet geloven hoe schoon zij daar ligt."

Zij gingen naar de voute en de oppermeid hield een kaars zo dat het licht langs de trekken van de dode gleed en het streelde als met tere vingertoppen. Maria was ingesluimerd en hoewel haar oogleden gesloten waren, scheen zij toch te zien en het vermakelijk te vinden dat er naar haar gekeken werd alsof zij dood was. Zo'n plaaggeest was zij altijd geweest.

Bronnen

André Demedts, De Belgische Republiek, Davidsfonds/Clauwaert, 1995, 332 p.

24-06-2006 om 15:23 geschreven door bernard

In het kader van het André Demedtsjaar past het hier zeker zijn Waregemse periode nader toe te lichten. Een belangrijke wending in zijn leven gaf principaal Deweer, door hem als ‘buitenstaander’ te benoemen in het H. Hartcollege. Tot dan was hij landbouwer, weliswaar met een rijke literaire reputatie. Hij zou daar 12 jaar blijven lesgeven van 1937 tot 1949, wanneer hij inging op het verzoek van Directeur-Generaal Jan Boon om diensthoofd te worden bij de West-Vlaamse radio-omroep NIR in Kortrijk.  Bij zijn huwelijk op 17 augustus 1938 verliet André Demedts ook zijn thuisbasis op de Elsbos en vestigde zich in de Karel Vandewoestijnelaan nabij het station in Waregem. In 1948 verhuisde hij naar de Guido Gezellestraat, waar hij zou blijven wonen tot 1954.

André Demedts heeft zijn periode in het H.Hartcollege meermaals zijn gelukkigste periode genoemd. Hij beschouwde het omgaan met de jeugd als zijn meest waardevolle ervaring. Iets bijbrengen aan de jeugd is niet alleen heel belangrijk voor hun vorming, maar ook voor de toekomst van een volk. Het zijn hen die het zullen moeten waarmaken binnen 20 – 25 jaar, die de toekomstige economie zullen moeten dragen. Waregem en het H.Hartcollege heeft trouwens altijd bij hem kunnen genieten van een bijzondere band. Hij was hier ook nauw verbonden met het culturele leven, zij het in het plaatselijk Kultuurverbond waarvan hij voorzitter was van de literaire kring, maar ook bij tal van activiteiten van bijvoorbeeld theatergroepen Pogen en Kunst & Eendracht en natuurlijk de oprichting en het uitgroeien van het Komitee voor Frans-Vlaanderen.

In H.Hartcollege wordt André Demedts  dit jaar naar aanleiding van zijn 100^e geboortejaar alvast niet vergeten. Bij de lessen tekstverwerking werden ondermeer teksten gebruikt met een levensbeschrijving van André Demedts en zijn activiteit in het H. Hartcollege. De leerlingen van 1^e ASO maakten een tekening van de vroegere leraar. Tijdens het derde trimester werd een overzichtstentoonstelling opgesteld in de gang van het André Demedtsauditorium. Op 27 april mochten we getuige zijn bij een verhelderende herdenkingssessie met getuigenissen van Hilde Demedts, als dochter van de schrijver,  en oud-directeur Oscar Martens, als leerling en collega.

André Demedts was bij deze sessie ook aanwezig in beeld en klank bij een fragment uit de TV-uitzending “In de voetsporen van André Demedts”, die het laatst op BRT in heruitzending kwam in november 1992 naar aanleiding van zijn overlijden. De mogelijkheid bestaat dat deze uitzending integraal opnieuw wordt vertoond op 8 augustus 2006 op Canvas. Het fragment toont André Demedts naar aanleiding van een voordracht in het kader van het Jaar van het Dorp 1978 in zaal Den Aert in zijn geboortedorp Sint-Baafs-Vijve.  De uitzending zelf toont André Demedts bij verschillende optredens overal in Vlaanderen. André Demedts toonde zich ook een groot leraar bij zijn zowat vierduizend voordrachten, waarmee hij zijn Vlaamse volk cultuur wilde bijbrengen.

20-06-2006 om 00:00 geschreven door bernard

“André Demedts maakte zowel bij leerkrachten als bij al zijn leerlingen een bijzondere indruk. Hij gaf als hoofdvak Nederlands, meer hij gaf daarnaast ook Nederlandse Handelscorrespondentie en Economische Geschiedenis (in het Graduaat). Aanvankelijk heeft hij een korte periode les gegeven in de lagere cyclus, maar veruit het grootste deel van zijn lessen gaf hij in de hogere cyclus van de handel. Toen in 1940 het Graduaat ontstond (2 jaar hoger onderwijs) was hij ook daar leraar.

Toen hij in 1937 leraar werd in het college was hij al een bekend figuur. Zijn naam als dichter en romanschrijver was hem al voorafgegaan. We keken naar hem op met achting. Zijn naambekendheid, zijn competentie, zijn eenvoudig optreden en zijn toewijding maakten dat hij een natuurlijk gezag had. Het was vanzelfsprekend dat we hem waardeerden. Naderhand groeide nog de waardering voor de leraar en de mens Demedts.

Hij gaf les op een rustig tempo, kon goed vertellen, bracht gedegen leerstof aan. Daardoor waren zijn lessen nooit saai. Aan hem was geen oppervlakkigheid. Alles aan hem was gedegen, menselijk, fundamenteel. Hij huldigde het devies : “Niet gelijkaardig, wel gelijkwaardig”. Met discipline had hij geen problemen. Ik herinner mij niet dat hij een straf uitdeelde.  De achting voor André Demedts kwam niet alleen van de leerlingen. Bij sommige gelegenheden trad hij ook op als spreekbuis van het lerarenkorps. Zo herinner ik mij een feestdag in het college (aanstelling E.H. Depoortere als principaal). Er was ’s middags een feestmaal voorzien, waarop het lerarenkorps was uitgenodigd. Wie hield daar de tafelrede ? André Demedts.

In het Graduaat kregen we Economische geschiedenis van André Demedts. Dat was voor ons een complete verrassing. We hadden eerder verwacht dat dit vak zou gegeven worden door een licentiaat Geschiedenis of Economie. Hier stelden we eens te meer vast hoe knap en belezen hij was. Ik was in het college geen grote liefhebber van het vak Geschiedenis, maar die slechte ervaring werd door het optreden van André Demedts volledig omgeturnd.

We stonden verwonderd  - zelfs verbaasd – over het feit dat hij zo goed op de hoogte was van dit vak. Zijn uitgebreide kennis samen met zijn eenvoudige en klare aanbreng, heeft bij mij veel interesse voor Geschiedenis opgewekt.  We waren onder de indruk van zijn brede kennis. Het gaf ons het sterke vermoeden dat hij zo knap was dat het voor hem volstond iets gelezen (of gehoord) te hebben om het te begrijpen. Daaronder verstaan we niet alleen weten, maar ook inzien en onthouden en dat is een kenmerk van de heel knappe geesten !  En we mogen daarbij nog zeggen dat hij, met al zijn talenten, altijd een eenvoudige nederige mens bleef.

Zijn inzet voor de leerlingen

André Demedts was ongetwijfeld een harde werker. Naast zijn taak in het onderwijs schreef hij romans, gedichten, bijdragen in tijdschriften en boekbesprekingen. Hij heeft ook talloze voordrachten gegeven in binnen- en buitenland : Nederland, Frankrijk, Duitsland, … zelfs Zuid-Afrika. Zijn werk als leraar heeft  - naar mijn weten en overtuiging –  nooit geleden onder het vele andere werk. Hijzelf kon hard en snel werken, zich goed organiseren en slaagde er dus in om op één dag heel veel te presteren.

Voor zichzelf volgde hij een vaste dagorde van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat, waarin plaats was voor al zijn activiteiten. Kwart na acht was hij al op het college voor de lessen van 8.30 u. Hij was ook zeer stipt in het terugbezorgen van de nazien van avondtaken. Buiten de lessen was hij steeds beschikbaar en aanspreekbaar voor de leerlingen met vragen of problemen. Waar hij kon was hij behulpzaam en betrokken.

Voor de laatstejaars organiseerde Mr Demedts een culturele club. De bedoeling was om ons meer algemene vorming bij te brengen; ook om te leren het woord te voeren voor een publiek.

Mr Demedts was de organisator en zat de bijeenkomst voor. De club was volledig vrij en er werd geen enkele druk uitgeoefend. Een leerling gaf dan een spreekbeurt over een zelfgekozen onderwerp. De onderwerpen waren heel verscheiden, maar meestal heel interessant. Ze konden zowel gaan over oude Vlaamse volksgebruiken of de werking van een motor als over een muziekstuk of optreden van een student-muzikant.

Tot slot nam Dhr Demedts het woord. Zijn eenvoudige en gemoedelijke manier om verstandige dingen te zeggen, waren keer op keer een succes bij de toehoorders. Alleen al om dat slotwoord was het de moeite waard om naar de club te komen.

Eind 1949 werd André Demedts benoemd tot directeur van radio Kortrijk. Na 12 jaar leraarschap verliet hij het college. Hij had er altijd graag les gegeven, en het was met weemoed dat hij voor het laatst de voordeur achter zich toetrok. We beseften duidelijk dat dit een groot verlies was voor het college, maar ook voor de gemeenschap van Waregem en het wijde omliggende. Dat hij in het college een zaal naar zijn naam gekregen heeft, en hier nu ook gevierd wordt, bewijst dat het college hem in de herinnering blijft bewaren. Ik ben er het college dan ook dankbaar voor.”

19-06-2006 om 00:00 geschreven door bernard

Op 12, 13 en 14 augustus wordt in de tuin en de omgeving van het André Demedtshuis te Sint-Baafs-Vijve het ambulant theaterproject ‘De levenden en de doden’ van Anton Cogen opgevoerd naar de gelijknamige roman van ANDRE DEMEDTS. De opvoeringen kaderen in het “André Demedtsjaar” naar aanleiding van zijn geboorte op 8 augustus 1906, 100 jaar geleden. Het openlucht theatergebeuren wordt uitgevoerd door de vzw. Het ES-battement in opdracht van de André Demedtsstichting.

Omschrijving van het project

Het project is multispectraal.

Het wil zowel de auteur en zijn literair-filosofische aspecten, als het natuurlijke decor St.Baafs-Vijve en zijn unieke Demedtssite aan de dode arm van de Leie, artistiek-toeristisch, aan een zo ruim mogelijk publiek voorstellen. Daarom is het ambulant bedacht.

Het publiek wordt ontvangen in een soort info-room. Daar zijn alle iconen en componenten, zowel van de auteur en zijn oeuvre, als van de voorliggende roman en diens entourage, ondergebracht. Men zal er zowel een foto van Martin Heidegger, Joris Van Severen als Vladimir Iljitsj Lenin, aantreffen. Zij worden er door de gids becommentarieerd en als mentaal richtsnoer voor de theaterwandeling, uitgezet.

De gids is Anton Cogen. Hij vertelt de overgangsfasen van het verhaal, terwijl het publiek zich verplaatst van de ene locatie naar de andere. Aangekomen op de nieuwe locatie, wordt het voorgaande gebeuren, telkens emotioneel samengevat in een soort van Brechtiaanse ballade, te zingen door de marktzanger van dienst.

De hoofdscènes worden gespeeeld op de locaties, de boorden van de Leie, de kerk, het kerkhof, het André Demedtshuis, het schooltje, een ouderwets parochiezaaltje, een simpel woonhuis en een drijvende platbodem op de Leie. Regelmatig wordt het publiek vergast op een natje en een droogje, een streekproduct of een leuke artistieke gadget. De wandeling eindigt zoals ze begon: in de info-room, waar alle uitgezette iconen, nu in een helder daglicht komen te staan.

Op 8 augustus is er een try-outwandeling om 20u, voor genodigden en pers, sponsors en eventuele subsidianten. Op 12,13 en 14 augustus start er een theaterwandeling om 18 u. en 20u.

De wandeling duurt 90 minuten. Van de theaterwandeling is er ook een zaalversie voorhanden, speciaal bedoeld voor reisvoorstellingen.

De levenden en de doden

De roman behandelt op een indringende, analyserende en toch meeslepende wijze, het leven van mensen, wiens verhaal start aan de vooravond van de 2de Wereldoorlog.  Het fictieve West-Vlaamse dorpje Elselo, maar ook China en Rome, Brussel en Normandië, fungeren als startplaatsen.

In tegenstelling tot de romanfiguren van vele andere coryfeeën, die deze woelige periode hebben aangepakt, vertrekt André Demedts vanuit een volstrekte normaliteit, zonder extreme wezens, zonder opvallende excessen. Het zijn bijzonder herkenbare types, handelingen, reacties en reflexen, van doodgewone reality-mensen, die elk op hun manier een remedie zoeken tegen de mentale vernielzucht van deze niets ontziende oorlog, zijn aanloop en zijn nasleep.

Een zoekende priester, een verdwaalde jonge rebel, een cynische vader, een chaotische moeder, een verstarde rechter, een libidineus-verlaten echtgenote, een idealistische communist, een geïdealiseerde geliefde, een verharde “witte” brigadist, een gedesoriënteerde Vlaamse wachter, allemaal proberen ze hun verstoorde dramatische lijn in deze tijden zonder houvast, door te trekken. Zij bevinden zich in hun moestuin, in China, in een werkkamp in Frankrijk, in een strafkamp voor incivieken, in huiskamers, klaslokalen, op een boot naar het Westen of in genoeglijke natuurbeschrijvingen. Thanatos slaat toe, maar ook Eros is present!

De romanfiguren werken zich, elk op hun eigen manier, naar de finale loutering toe, terwijl hun levens zich kruisen, mekaar beïnvloeden, kapot maken en genezen. De gemotiveerde lezer ziet in dit prachtige epos, de aanwezigheid van Demedts, die gedeeltelijk huist in elk van deze personages en hun lijdensweg of vreugdetocht telkens gedeeltelijk volgt en een extra waarde geeft.

Het artistiek concept

Het ligt niet in de bedoeling om de roman zonder meer te vertalen in een realistische theatercode. Eerder dan op een filmreële wijze te werk te gaan, worden de hoofdscènes opgeroepen en becommentariëren de personages zichzelf. De actie verloopt niet geïsoleerd, maar filtert de meningen, gedachtegangen en overtuigingen, de ideologieën en de historische feiten.

Het project probeert ook de geregistreerde ervaringen op onze actualiteit toe te passen, te toetsen wat blijft, in te schatten wat verandert en te signaleren wat ons bedreigt. Zonder belerend te willen zijn, wordt het een historische medicatie, een kunstzinnige therapie. Zij laat de locaties meespelen en maakt ruimte voor de pro- of anti-emoties van het publiek.

Met andere woorden, het concept probeert, met de soberste middelen van het theater, te doen wat Demedts, op een meesterlijke wijze, met de literaire middelen van de roman heeft gedaan.

Het ES-battement en DE PLOEG

Het theatergezelschap werkt sowieso altijd met een heterogene ploeg. In dit geval betreft het een vrij uitgebreide rolbezetting, wat een nationale “extending”, bijna noodzakelijk maakt. De ploeg is samengesteld uit full-professionals, gediplomeerde en “op basis van verworven rechten”, semi-professionelen, en gedreven eersterangs amateurs. Kortom, de traditionele samenstelling van een heleboel gesubsidieerde projecten en gezelschappen of gesponsorde televisieproducties.

WERKINGS-EN PRODUCTIEKOSTEN

De “André Demedtsstichting” draait op voor de basiskosten van dit artistieke product en van dit multispectrale opzet. De uiteindelijke finesse van de afwerking, zowel wat het concept, de regie, de spelers, de sets, de kostumering, de make-up, de licht- en geluidsinfrastructuur, kortom “ het haalbare” betreft, zijn natuurlijk afhankelijk van de financiële mogelijkheden. Ook als men de tering naar de nering zet of de fameuze stelregel hanteert, dat armoede de artistieke vindingrijkheid provoceert, kan het project een financiële duw in de rug zeer goed gebruiken.

Gemeentelijke, Provinciale, Vlaamse en Federale culturele instanties bezitten vangarmen die tot in de kern van dit product reiken, en hebben artistiek belang bij het internationalisme en de volksverbondenheid van deze auteur, filosoof, radioman en mens, wiens grote waarde, door de geestelijke luiheid, de gewenningsverschijnselen en het clansysteem van de grote denkers over cultuur, dreigt te verzeilen in het wassenbeeldenmuseum van de Vlaamse en/of Belgische cultuurgeschiedenis.

CONTACT

Wij zijn er vast van overtuigd dat u voor dit opzet iets kan betekenen. U werkt voor een persinstantie, de media… U zit in een cultureel circuit, u hebt de leiding van een cultureel fonds of een vereniging, u bepaalt de culturele teneur van een onderwijsinstelling, u bent op zoek naar een originele uitstap, waarbij uw leden een ervaring van het hoogste inhoudelijke niveau kunnen meemaken. Of u wenst informatie over de zaalversie van dit project?

En wat natuurlijk te mooi zou zijn…

U bent iemand die door uw gezag en interesse, de keuze van de verdeler kan beïnvloeden…

Gedenk ons dan. Een heleboel Vlaamse, Belgische en Frans-Vlaamse Vlamingen zullen u er dankbaar om zijn!

voor de “André Demedtsstichting”

voor vzw. het ES-battement,

Anton Cogen

15-06-2006 om 00:00 geschreven door bernard

Januari 1790. De Staten-Generaal te Brussel roepen de Verenigde Staten van België uit, nadat de Oostenrijkers werden verdreven. Dat prille democratische streven ontaardt echter in anarchie wanneer onenigheid ontstaat tussen de leidende figuren. In november 1790 bezetten de Oostenrijkers het land opnieuw en herstellen het despotisme van Jozef II.

De Brabantse Omwenteling heeft ook ingrijpende gevolgen voor het gezin van Karel Gillemijn. de trotse, onafhankelijke boer van De Neringen. Zijn zoon Gillis, die met de Franse encyclopedisten dweept, vlucht naar Frankrijk. Hijzelf kiest, ondanks veel tegenwind, voor de politiek van Jozef II. Wanneer anti-Oostenrijkse patriotten brand bij hem stichten, loopt de gezondheid van zijn dochter Maria onherstelbare schade op...

Als groot verteller neemt André Demedts de lezer mee op een epische tocht door het eigen verleden. De Belgische Republiek is een breed, meeslepend historisch fresco, waaruit oprecht engagement en diepe sociale bewogenheid spreekt.

Naar aanleiding van de heruitgave van “De eer van ons volk” schreef Rudolf van de Perre een UITLEIDING voor elk boek uit de cyclus. Hierin licht hij de voorgeschiedenis en bedoeling van de romancyclus. De Belgische Republiek, verschenen in 1973, omvat twee delen en overspant de beperkte periode 1789-1790. De titel verwijst naar de Verenigde of Soevereine Belgische Staten die na de Brabantse Omwenteling van 1789, die de Oostenrijkers uit het land verdreef, op 11 januari 1790 door de Staten-Generaal te Brussel waren uitgeroepen. Als gevolg van interne onenigheid en tweedracht tussen de leiders van de Belgische Staten, ontaardt de opstand in broedertwist en anarchie.

ANDRÉ DEMEDTS (1906-1992) is een van de belangrijkste Vlaamse auteurs van de afgelopen zestig jaar. De Belgische Republiek is het eerste deel van de tetralogie De eer van ons volk, Demedts' magnum opus, zijn klassieke meester werk.

André Demedts, De Belgische Republiek, 332 blz., 25 cm.

ISBN 90-6306-324-5  productcode 9789063063245

In verzamelbox door het Davidsfonds aangeboden met andere drie boeken uit de cyclus De eer van ons volk en Verzamelde gedichten. Speciaal aanbod aan gelegenheidsprijs 35 euro (zie bijdrage 17 mei 2006 verder op deze site).

29-05-2006 om 14:59 geschreven door bernard

In 1792 delven de Oostenrijkers het onderspit tegen de Franse sansculotten bij Jemappes. Hetzelfde gebeurt twee jaar later bij de slag van Fleurus. De Zuidelijke Nederlanden worden bij Frankrijk ingelijfd en blijven in Franse handen tot de val van Napoleon in 1814. Onze streken blijven jarenlang het slagveld van de grote Europese mogendheden, en de opeenvolgende overheersingen laten diepe littekens achter.

Gillis Gillemijn sluit zich aan bij het revolutionaire leger, maar voelt zich ontworteld: niet langer thuis in de oude wereld, maar evenmin in de nieuwe... De priester Eugenius Cremers wordt door de sansculotten vermoord. Mensen worden mishandeld en gedood, of worden weggevoerd...

Het schrijnende leed, de gruweldaden, de ellende, de brutale Franse bezetting: met groot inlevingsvermogen en indringende verbeeldingskracht beschrijft André Demedts hoe de kleine, gewone mensen worden meegezogen in de maalstroom van de geschiedenis. Hooitijd is een aangrijpende, indrukwekkende roman.

Ook hier heeft Rudolf van de Perre gezorgd voor een UITLEIDING. Ofschoon De eer van ons volk in eerste instantie een familiekroniek is, gaat Demedts de grote vragen omtrent de zin van het leven opnieuw niet uit de weg. Meer dan in De Belgische Republiek laat hij in Hooitijd de personages, die als spreekbuis van de auteur fungeren, tot reflecties overgaan. Arnout Gillemijn blijft de bewuste, vrije, sociaalvoelende Vlaming, bekommerd om de toekomst van zijn volk. Ondanks zijn zeventig jaar en zijn aangeboren zwaarmoedigheid, is hij vooruitziend en vooruitstrevend, met een sterk geloof in de toekomst, zowel van de tijdelijke als van de eeuwige bestemming van zijn (het) volk.

ANDRÉ DEMEDTS (1906-1992) is een van de belangrijkste Vlaamse auteurs van de afgelopen zestig jaar. Hooitijd is het tweede deel van de tetralogie De eer van ons volk, Demedts' magnum opus, zijn klassieke meesterwerk.

André Demedts, Hooitijd, 338 blz., 25 cm.

ISBN 90-6306-325-3  productcode 9789063063252

In verzamelbox door het Davidsfonds aangeboden met andere drie boeken uit de cyclus De eer van ons volk en Verzamelde gedichten. Speciaal aanbod aan gelegenheidsprijs 35 euro (zie bijdrage 17 mei 2006 verder op deze site).

29-05-2006 om 14:42 geschreven door bernard

1797. De Zuidelijke Nederlanden zijn in Franse handen. De sansculotten leggen hardhandig hun principes op van vrijheid, gelijkheid en broederschap. Kerken worden gesloten, kloosterlingen worden onteerd en verjaagd. In 1798 breekt de Boerenkrijg uit: de plattelandsbevolking keert zich tegen de bezetter. Maar de strijd is ongelijk...

Tegen de achtergrond van deze moeilijke en verwarde tijd, speelt zich het verhaal af van de familie Gillemijn. Kanunnik Arnout Gillemijn weigert de eed van trouw aan de nieuwe grondwet af te leggen. Zijn zus Cecilia wordt uit het klooster in Oudenaarde verjaagd. Volkwin van Kempen, kind aan huis bij de Gillemijns, voert een groep Brigands aan...

Vanuit een milde menselijkheid schildert rasverteller André Demedts het harde leven van mensen in een tumultueuze tijd. Goede avond  is een roman over de pijn van het afscheid: afscheid van de oude wereld, van vrienden, van het leven zelf. Een diepbewogen, stevige en rijke roman.

Ook hier geeft Rudolf van de Perre ons een rijke ‘UITLEIDING’ mee. Wat aanvankelijk bedoeld was als een familiekroniek, was inmiddels uitgegroeid tot een romancyclus die in totaal bijna 1600 bladzijden omvat en die Demedts de gezamenlijke titel De eer van ons volk meegaf.  In feite kan hij beschouwd worden als een soort ‘summa summarum’ van al wat hij als mens èn als schrijver te bieden had, omdat heel zijn leven en streven er als een geheel in vervlochten zijn. Demedts, die van oordeel was dat de geschiedenis de beste leermeester is, wilde het Vlaamse volk een inzicht bijbrengen in zijn verleden. De ontvoogdingsstrijd kan door de komende generaties slechts begrepen worden in het licht van wat geweest is. Uit de lessen van het verleden moeten zij de kracht putten om de duurzame dingen als ongeschonden erfgoed over te maken aan hun nakomelingen.

ANDRÉ DEMEDTS (1906-1992) is een van de belangrijkste Vlaamse auteurs van de afgelopen zestig jaar. Goede avond is het derde deel van de tetralogie De eer van ons volk, Demedts' magnum opus, zijn klassieke meesterwerk.

André Demedts, Goede avond, 320 blz., 25 cm.

ISBN 90-6306-326-1  productcode 9789063063269

In verzamelbox door het Davidsfonds aangeboden met andere drie boeken uit de cyclus De eer van ons volk en Verzamelde gedichten. Speciaal aanbod aan gelegenheidsprijs 35 euro (zie bijdrage 17 mei 2006 verder op deze site).

29-05-2006 om 14:17 geschreven door bernard

Napoleon Bonaparte bereikt in 1808 het hoogtepunt van zijn macht. Hij brengt de Grande Armee op de been voor een veldtocht tegen Rusland, maar de strenge winter van 1812 heeft desastreuze gevolgen voor het Franse leger. In 1815 wordt Napoleon definitief verslagen bij Waterloo. De Zuidelijke Nederlanden worden verenigd met het Noorden in het Koninkrijk der Nederlanden onder Willem I.

André Demedts belicht de turbulente 'grote' geschiedenis aan de hand van de lotgevallen van de Westvlaamse familie Gillemijn. Met zijn uitzonderlijke verteltalent biedt hij een indringend beeld van de groeiende sociale wantoestanden en de opkomende economische crisis, de rampzalige Russische veldtocht met zijn Siberische vrieskou en de brand van Moskou... Daartussen schetst hij raak en trefzeker het machtsspel van de groten der aarde.

Een houten kroon is een stevig gedocumenteerde en veelzijdige kroniek, geschreven met een bezielende gedrevenheid. Een schitterend tijdsbeeld.

Dit boek bevat nog een ‘Uitleiding’ van Rudolf van de Perre. Hij schetst hierin uitgebreid de achtergrond en het belang van de romancyclus De eer van ons volk. Binnen het historisch kader kunnen de vele personages, dragers van het menselijk gebeuren, ondergebracht worden in vier concentrische kringen. Deze schets is ook afgebeeld in dit laatste boek uit de cyclus. Achteraan het boek vindt u ook de stamboom van de familie Karel Ghellemijn (1765-1848) en Sebastiaan De Mets (1792-1870), waarvan meerdere leden in romans en verhalen van André Demedts als personage aantreden.   

ANDRÉ DEMEDTS (1906-1992) is een van de belangrijkste Vlaamse auteurs van de afgelopen zestig jaar. Een houten kroon is het sluitstuk van zijn tetralogie De eer van ons volk, Demedts' magnum opus, zijn klassieke meesterwerk.

André Demedts, Een houten kroon, 415 blz., 25 cm.

ISBN 90-6306-327-X  productcode 9789063063276.

Wordt aangeboden in bundel verzamelbox door het Davidsfonds met andere drie boeken uit de cyclus De eer van ons volk en Verzamelde gedichten.

29-05-2006 om 13:56 geschreven door bernard

Verzamelde gedichten biedt de definitieve uitgave van het volledig poëtisch werk van André Demedts. Deze bundel bevat de editie Verzamelde gedichten uit 1976, die door de dichter zelf werd samengesteld, en werd verrijkt met zijn latere poëzie, de bundels De jaargetijden (1979) en Na jaar en dag (1986), die nog niet eerder in een verzamelbundel werden opgenomen.

De uitgave bevat de hoofdstukken Voortijds (in de Verzamelde gedichten uit 1976 hield de auteur nog elf bewerkte gedichten over uit zijn eerste twee bundels), Vaarwel (24 gedichten uit zijn meest meest succesvolle bundel), Daarna (12 gedichten uit het in 1968 verschenen bundel), cyclus Jaargetijden (4 gedichten) en ‘Der maanden krans’ (12 gedichten),  Schemeravond (27 gedichten met lyrisch-verhalende neerslag van de weg Terug naar huis), De Jaargetijden (meest lyrische bundel uit 1979 met  56 gedichten over lente, zomer, herfst en winter) en tenslotte Na jaar en dag (29 gedichten  uit in 1986 verschenen bundel). Het boek bevat nog een interessant naschrift van Rudolf Van de Perre over “De poëzie van André Demedts”.

Uit Demedts' poëzie spreekt een melancholische sfeer. Centraal staan de vragen naar de kern van ons bestaan en het geluk als onbereikbare droom. Een doorvoelde, hartstochtelijk beleefde rusteloosheid, die later evolueert naar wijsheid en berusting. De poëzie van Demedts is een diepmenselijke en eerlijke zoektocht naar de kern van het eigen wezen, een oprecht hunkeren naar begrip, tederheid en liefde. Een innerlijk dagboek met een radicale, aangrijpende authenticiteit.

ANDRÉ DEMEDTS (1906-1992) is een van de belangrijkste Vlaamse auteurs van de afgelopen vijftig jaar. Hij schreef vooral romans, verhalen, kritieken en essays, maar debuteerde als dichter. Hij was twintig jaar lang directeur van BRT-West-Vlaanderen en was o.m. ook de inspirator van het tijdschrift OnsErfdeel.

André Demedts, Verzamelde Gedichten, 272 blz., 25 cm.

In bundel verzamelbox van Davidsfonds met vier boeken uit reeks ‘De eer van ons volk’.

29-05-2006 om 13:25 geschreven door bernard

Uit tijdschrift ‘Vlaanderen’, 45e jaargang, 1996, blz. 46-48.

N.a.v. de heruitgave in verzamelbox van de vier werken van ‘De eer van ons volk’ en de ‘Verzamelde gedichten’ van André Demedts willen we hier graag citeren uit een toespraak van essayist Rudolf van de Perre op 19 december 1995 in het André Demedtshuis in Sint-Baafs-Vijve bij de voorstelling van een eerdere uitgave van deze werken.

Een houten kroon, het sluitstuk van de vierdelige romancyclus De eer van ons volk, eindigt op een soort epiloog, waarin André Demedts, in de traditie van de grote klassieke vertellers, de verdere lotgevallen van de familie Gillemijn ter sprake brengt. Het is er André Demedts om te doen geweest ons, bij monde van Karel Gillemijn, ongetwijfeld de belangrijkste woordvoerder van de auteur zelf, de opzet van zijn romancyclus toe te lichten. Deze is er duidelijk op gericht het erfgoed van het verleden, inclusief de eigen familiegeschiedenis, vast te leggen en van generatie op generatie door te geven. Het antwoord op de vraag naar deze gedrevenheid, geeft ons meteen ook een antwoord  - één van de antwoorden -  op het waarom van de romancyclus en in ruimere zin ook op het schrijversschap van Demedts.

Tijdens de laatste levensmaanden vertelde Karel Gillemijn op lange wandelingen aan zijn kleinzoon Hugo allerlei zaken over het verleden, aangevuld met zijn eigen wijsheid… Karel besluit uiteindelijk dat alles toch eens op te tekenen en dit na herhaaldelijk aandringen van zijn zonen en de vraag :  “ Schrijf alles op, vader, en dan zullen mijn zonen en dochters weten wat er allemaal geweest is en wie zij zelf zijn. Dat zal hen helpen mens te worden.”.  Het schrijven werd een taak, een opdracht, die hij alleen kon vervullen en nog tot een goed einde moest brengen. Hij schreef  in de hoop dat er nog lezers zouden zijn en misschien ook iemand een vervolg op zijn werk zou schrijven. Zijn eigen geschiedenis heeft Karel niet kunnen voltooien en dat vervolg erop heeft André Demedts zelf geschreven…

André Demedts had de familiegeschiedenis als kind vernomen uit de mond van zijn grootvader, op zijn beurt de kleinzoon van het hoofdpersonage Karel Gillemijn. Hij werd in zijn voornemen nog gesteund en aangemoedigd door het schrift dat zijn eigen vader reeds begonnen was en de titel Boek der overleveringen had gekregen. Daarmee is de cirkel gesloten en is de vereenzelviging van auteur en personage nog reëler en intenser, zeker op geestelijk vlak.

Toch gaat het in De eer van ons volk om méér dan de overlevering van het erfgoed. André Demedts wou niet alleen de rechtstreekse erfgenamen, maar eventueel een zo ruim mogelijke kring van lezers inzicht geven in de algemene en nationale geschiedenis. Als een rode draad loopt doorheen de romancyclus de gedachte dat een volk dat zijn geschiedenis niet kent, geen volk meer zal blijven. Die zorg is van bij de aanvang aanwezig. Zij is tevens vervlochten met de sociale bewogenheid van de vooruitstrevende Karel Gillemijn, die reeds in De Belgische republiek opkomt voor de rechten van dat volk. Hij heeft de eenvoudigen lief  “omdat zij de bewaarders zijn van onze eigenheid als volk”. Elders zegt Karel “Wat in het volk leeft, kan niet slecht zijn. God leeft in het volk, omdat het gehoorzaamt aan de natuur. Het is zuiver als tin, eerlijk als goud.”  In Hooitijd geeft de begrijpende kanunnik Arnout Gillemijn de raad : “Keer terug tot je volk, als je ooit inziet dat je ervan afgedwaald bent. Je zult nergens op de wereld veiliger zijn, wij hebben geen andere thuis dan ons volk.” En in Goede avond, tijdens de jaarlijkse kermistafel op De Neringen, is het weer Arnout Gillemijns die zegt : “Het gaat niet om wat het profijtigst uitkomt, maar om de eer en het voortbestaan van ons volk”. Hiermee neemt hij tevens de titel van de romancyclus in de mond… Op meer dan een plaats lezen we “dat een volk dat geen geschiedenis maakt uit de geschiedenis verdwijnt” of bij gebrek aan kennis van zijn verleden, geen volk meer zal blijven.

Achter deze woorden schuilt onder meer de specifieke bekommernis van André Demedts, dat de ontvoogdingsstrijd van het Vlaamse volk, dus dat wat is,  door de komende generaties slechts kan begrepen worden in het licht van wat geweest is. Daarom koos hij als achtergrond voor zijn romancyclus de ongemeen belangrijke periode, volgend op de Franse Revolutie (1789-1815), waarin de grondslag werd gelegd van de huidige politieke en sociaal-economische verhoudingen. Een periode, zo noodzakelijk om het latere ontvoogdingsproces te begrijpen.

Via de familiekroniek, gebaseerd op documenten en overleveringen, heeft hij ook de poort geopend op het wereldgebeuren. Vanuit de microkosmos van De Neringen, de fictieve naam voor de hoeve De Elsbos in Sint-Baafs-Vijve, heeft André Demedts de macrokosmos van het toenmalige Europa verkend. Wij worden op de hoogte gebracht van en krijgen een visie op het tijdsgewricht, op de grote nationale en internationale gebeurtenissen, die op nauwkeurige en correcte wijze  - dat werd door historici bevestigd – opgeroepen werden. Belangrijker dan deze uiterlijke gebeurtenissen is de weerslag ervan op onze bevolking over het algemeen en op het gezin van Karel Gillemijn in het bijzonder, dat als kristallisatiepunt van de overvloedige gebeurtenissen kan beschouwd worden.

Wij mogen immers niet vergeten dat De eer van ons volk in de eerste plaats een indrukwekkende romanschepping is met de allures van een epos. De tetralogie bezit alles wat aan een epos zijn bestaansrecht verleent. Dan denk ik niet alleen aan de onuitputtelijke verbeeldingskracht en aan het verfijnde poëtische aanvoelen, maar ook aan de werkelijke epische adem. Zich ontwikkelend op en gedragen door verschillende naast en door elkaar heen lopende verhaalniveaus, ontvouwt het boek een breed fresco van mensen en feiten, die ook kennis bijbrengen op het universeel-menselijke vlak. Hiervoor staan zowel model de bewoners van De Neringen en allen die in direct dienstverband met de familie Gillemijn verbonden zijn, als de vele personages uit de dorpsgemeenschap in Aksele en de streek en ten slotte ook de officiële wereld van gedragsdragers, de groten der aarde. Allen beleven ze hun grotere of kleinere drama’s in een bewogen tijd en worden ze psychologisch indringend benaderd. De geschiedenis, heeft André Demedts ooit gezegd, biedt “de ideale achtergrond voor het levensecht verhaal van mensen met altijd dezelfde weerkerende behoeften en verzuchtingen”. ..

Karel Gillemijn is een afsplitsing van zijn auteur. Hij heeft een open oog op de wereld, verdedigt humane waarden en progressieve ideeën. Op het einde komt hij echter tot het berustende inzicht dat een verander(en)de wereld niet noodzakelijk de mensen verandert. Zij blijven dezelfden met hun  zelfde problemen. Lang had hij gedacht dat vooruitgang, onderwijs, kennis en opvoeding, meer vrijheid, gelijkheid en vriendschap onder de mensen zouden brengen, maar de woelige gebeurtenissen hebben zijn vertrouwen daarin geschokt. Ouder geworden gaat zijn aandacht steeds meer naar het bestaansmysterie zelf.

Deze bedenkingen bieden me nog even de gelegenheid om de brug te leggen naar de Verzamelde gedichten, die samen met De eer van het volk op zo een prachtige en stijlvolle wijze door het Davidsfonds werden heruitgegeven. Het is geweten dat het werk van Demedts een coherent geheel vormt. De verschillende literaire genres overstijgen en doorkuisen elkaar, omdat ze in feite hetzelfde ideeëngoed behandelen, vanuit dezelfde artistieke instelling. Alleen bood het proza hem meer armslag om zijn “opheldering van het levenslot” – voor hem de functie van het schrijven – in een ruimer menselijk perspectief te plaatsen.

De poëzie van André Demedts heeft de waarde van een innerlijk dagboek, een vaak schrijnend eerlijke levensbiecht, die dezelfde evolutie volgt als in zijn proza en dezelfde existentiële thema’s behandelt. ..

Dat André Demedts, ondanks een tijdelijk afscheid aan de poëzie, tenslotte toch gedichten is blijven schrijven, is te verklaren  door het belang dat hij aan de poëzie heeft gehecht als taalscheppende factor van een volk, als laatste schutse van de oergrond van de taal, die de ziel van het volk vastlegt, zoals uitgedrukt in een van zijn laatste gedichten:

            Mijn moedertaal

            die eeuwen lang gegroeid,

            het al in zich bewaart,

            in dicht en lied steeds openbloeit

            en woorden geeft

            aan wat ons al bezielen mag,

            het zij in vreugd en leed

            ons wezen openbaart,

            al zeggend, wat niet ieder weet,

            of heeft beleefd.

Daarmee kom ik weer tot mijn uitgangspunt en is het, hoop ik, duidelijk welke betekenis een romancyclus als De eer van ons volk en deze Verzamelde gedichten voor een volksgemeenschap bezitten.

In een tijd dat het gezin als hoeksteen van de samenleving steeds meer in vraag gesteld wordt en het gevaar bestaat dat een volk als geheel zijn identiteit dreigt te verliezen, is het goed dat het werk van André Demedts opnieuw onder de aandacht wordt gebracht. Dit is slechts een bijkomende reden, want ik zou, tot slot nog eens willen beklemtonen, dat de waarde en de betekenis van De eer van ons volk en in het verlengde de Verzamelde gedichten vooral te vinden zijn op het literaire vlak.

Het strekt het Davidsfonds tot eer, dat het tot de weldaad van een wederuitgave is overgegaan. De eer van ons volk is een groot werk van een groot auteur én een groot mens, een onvervalste voor onze letteren zeldzame romanschepping. Twaalf jaar geleden (verwijst naar 1983) heeft Anton van Wilderode hier gezegd, dat het verschijnen ervan in elk ander taalgebied een literaire gebeurtenis zou geweest zijn. Die uitspraak blijft ook vandaag nog geldig.             

28-05-2006 om 22:35 geschreven door bernard