Mythologische scènes vragen veelal wat opzoekingswerk omdat we veelal de legenden vergeten zijn of zelfs niet kennen.
Minerva is de godin van de wetenschap en behoedster van de kunsten. Dit wordt op dit schilderij benadrukt met de voorwerpen aan haar voeten: boek, ganzeveer, weefspoel, luit. Haar elleboog rust op een schild met het gezicht van Medusa. Ze wordt steeds gehelmd voorgesteld en veelal met een uil aan haar zijde, symbool van wijsheid: de uil van Minerva. (ooit gebruikt als symbool door de Beierse Illuminaten van Adam Weishaupt).
Achter haar zit koning Midas met kroon en ezelsoren: symbool van de domheid. Om die symboliek te kennen met je dus de legende kennen...
Koning Midas was verzot op de muziek van Pan (panfluit). Apollo (bij de Romeinen: Minerva ) hield het echter bij haar luitmuziek. Alzo beslisten ze om een wedstrijd te houden en waarbij de berggod Tmolos zou oordelen.
Hij koos voor de luitmuziek van Apollo. Midas was met dit oordeel niet akkoord en zei dat zijn muziek toch veel mooier was. Tmolos oordeelde dat Midas niet waard was om mensenoren te hebben en kreeg daarop ezelsoren. Vandaar de 'domme' ezel dus.
Maar het gaat verder: Midas verborg de oren met een tulband, tot zijn kapper het ontdekte. De kapper wou zijn geheim bewaren, groef een put in de aarde en vertelde daar het geheim. Op de put groeide later riet die met hun geruis vertelden: 'Koning Midas heeft ezelsoren', waardoor iedereen het binnen de kortste keren wist. Hierna schaamde Midas zich zodanig dat hij stierf. En vandaar dus 'zich doodschamen'...

Dit schilderij is misschien wel hét toonbeeld van kunst als propagandamiddel. Het stelt de slag bij Waterloo voor op het moment dat men bericht krijgt dat de Pruisen ter hulp komen, wat de genadeslag voor Napoleon zou betekenen. Oorspronkelijk was het schilderij bedoeld voor Wellington, die centraal op het schilderij staat. Maar Willem II. van Nederland kocht het op. Hij staat namelijk linksvoor gewond afgebeeld op een brancard. Een mooi pronkstuk voor mijn nageslacht, zo moet hij gedacht hebben. 
Het zijn zo van die historiestukken waar je tenen van gaan krullen als je de ware geschiedenis kent. Op het schilderij is geen spatje bloed te zien, hoewel er naar grove schatting wel 50.000 doden waren en evenveel gewonden.

Met Waterloo moet ik steeds denken aan Nathan. Nathan Rotschild van de beroemde joodse bankiersfamilie. Hij was de eerste in Engeland die wist dat de Engelsen gewonnen hadden door zijn postduiven. Bliksemsnel kocht hij een massa aandelen op van de Engelse staatsfondsen, die uiteraard kort daarop aanzienlijk in waarde stegen.
Vijftien jaar later zou hij zijn gewonnen geld nog maar eens investeren. Met Queen Victoria beslisten ze om een staatje te maken waar die Slag van Waterloo plaatsvond: België. Haar neefje Leopold mocht koning spelen maar kreeg uiteraard een arm land. Investeren in industrie was dus aangeraden en wie bezorgde een lening? Nathan natuurlijk. Met het dictaat van Calais in december 1831 gaf hij een lening aan de Belgische regering. Een aanzienlijk bedrag van 100 miljoen aan een al even aanzienlijke rente van 5 procent!
De put was gemaakt en zou nooit nog gevuld worden. Belgen waren gedoemd om af te dokken...

Het had het Laatste Avondmaal moeten voorstellen, bedoeld voor de refter van de Dominkanen in de Basilica di Santi Giovanni e Paolo. Een gigantisch werk van meer dan 5 meter op 1,3 meter. Toen men het schilderij zag, haalde men er de Inquisitie bij en kwam het tot een proces. 
Men kon dan wel een bijbelse scène ietwat in de tijd verplaatsen, maar dit was ongehoord: zwarte slaven, dronkelui, een hond, dwergen,... Nergens was er enige soberheid of religieuze uitstraling te bemerken. Veronese zelf beweerde dat hij de lege ruimte gewoon had willen opvullen op het immense schilderij. 
Uiteindelijk verwijderde hij het schilderij en noemde het voortaan 'Feest in het huis van Levi', een verwijzing naar het Lucas-evangelie waar Jezus was uitgenodigd op een banket in Hst 5.
Het schilderij dateert van 1573, kort na het Concilie van Trente, waar  nieuwe strikte regels werden opgelegd (contrareformatie). Op dat moment had de Inquisitie nog niet zoveel macht in Venetië, anders was Veronese allang ter dood veroordeeld geweest.

Met het Concilie van Trente wou de Kerk terugkeren naar de essentie van het geloof, maar ook meer toezicht houden op de naleving van de regels. Op muzikaal vlak bvb. had de meerstemmige muziek zich in die mate ontwikkeld dat men terug wou keren naar Gregoriaanse gezangen of althans meer éénstemmige muziek. Palestrina werd in Rome hiervan de grote vertegenwoordiger. In Noord Italië (Venetië, Firenze, Rome,..) ontwikkelde zich echter een concertante stijl, waarvan de Vlaming Adriaan Willaert de grondlegger was. Deze stijl zou zich ontwikkelen in de instumentale muziek (concert) en zou verder gebruikt worden in de latere klassieke muziek.

Grote beroering in 1889 toen op het driejaarlijks Salon in Gent de monumentale houtskooltekening werd gepresenteerd van Jef Lambeaux, dat hij toen 'de Calvarieberg des Menschdoms' noemde.
Centraal staat 'de Dood', met daarrond een soort allegorische voorstelling van levensfasen en gevoelens: jeugd, moederschap, zonden, ouder worden... Het werk riep vooral controverse op in katholieke middens omdat niet een God centraal stond, maar de Dood.

Hoe dan ook: Leopold II liet het werk maken in marmer en dat werd geplaatst in een paviljoen aan het jubelpark. Deze rechthoekige tempel werd gebouwd door Victor Horta. Maar al snel (na drie dagen) diende het te worden onttrokken aan de publieke ogen en maakte Horta een houten barricade om het te verbergen aan het publiek. In 1910 maakte hij een gevel en verhinderde een stalen deur de toegang. (Lambeaux was dan al overleden). In 2014 bij de restauratie werd een houten deur geplaatst met een kijkgat. Vanaf 2015 is het werk sporadisch te bezichtigen.
'De menselijke driften' in het Horta paviljoen zie je HIER. Een afgietsel is ook te zien in het MSK Gent.
Nog terzijde: Jef Lambeaux had de wens geuit om begraven te worden bij zijn meesterwerk onder een eenvoudige steen. Na zijn dood werd hij onder zijn steen begraven op het kerkhof van St Gillis. Een bronzen zelfportret van de kunstenaar staat op het gemeentehuis van St Gillis.
Het beroemdste werk van zijn hand dat iedereen wel kent, is de Brabo-fontein in Antwerpen uit 1887.

Het is lang een hele heisa geweest of men al dan niet de goden mocht afbeelden. Die discussie was er in het begin van het christendom en zou zich herhalen tijdens de reformatie en contrareformatie. Protestantse kerken hebben nu eenmaal geen heiligenbeelden en zijn verder heel sober. Vandaar dat na de beeldenstorm in onze streken een grote vraag was naar religieuze schilderijen, terwijl in Nederland vooral vraag was naar het genretafereel in rijke huizen en portretten van de rijken.
Hoe dan ook: in 843 besloot de Kerk dat God en Jezus mocht afgebeeld worden. Men was toen allang daarmee begonnen in de vorm van iconen. Dergelijke iconen maken was op zich al een soort godsdienstige handeling. Zo moesten de pigmenten gemengd worden met wijwater, mochten ze enkel door mannen met baarden gemaakt worden, moest men van goede zeden zijn en artistieke experimenten waren uit den boze. Men diende de traditie te volgen. Ook moest men voor en na het werk een gebed opzeggen: het gebed van de icoonschilder:

Heer Jezus Christus, in uw goddelijke natuur zijt Gij niet te meten noch te beschrijven. Toen de volheid van de tijden aanbrak, hebt Gij tot heil van de mens geboren willen worden uit de maagd en Moeder van God, Maria.
Gij hebt de menselijke natuur aangenomen, gevormd uit slijk van de aarde. Gij hebt uw trekken willen afdrukken op een doek en zo koning Abgar genezen en hem het licht geschonken U te erkennen als de ware God. Door uw heilige Geest hebt Gij uw apostel en evangelist Lukas verlicht, zodat hij de schoon­heid kon weergeven van uw heilige Moeder, terwijl ze U als een klein kind in de armen hield.
Goddelijke meester van het heelal, verlicht ook het hart en de geest van ons, uw dienaressen en dienaren: geleid onze handen, opdat wij tot uw eer en tot uw grootheid uw icoon mogen schilderen, of de icoon van uw heilige Moeder, en van alle heiligen. Houd ons vrij van alle kwaad en vergeef de zon­den en fouten van allen die deze Iconen zullen vereren en gebruiken. Mogen ze eer geven aan de Schepper van al het goede! Amen.

Nog terzijde: voor het schilderen van de paus moest de schilder de traditie volgen en op zijn knieën het schilderij maken. David was de eerste die het aan zijn laars lapte, toen hij een portret van de paus Pius VII maakte in Parijs, naar aanleiding van de keizerskroning van Napoleon.

Dit genretafereel laat even het raden. Een man is een schimmel in de stal aan het roskammen terwijl een dame de stal binnenkomt. Had Ter Borch een diepere betekenis met het schilderij? We zien niet meteen verwijzingen naar iets erotisch. En toch klopt er iets niet. De man heeft een ongewoon hoofddeksel voor die tijd en de streek. En wat doet een dame met oorbellen en een gouden halssnoer in een paardenstal? Een afspraakje? Of een dame des huizes met een stalknecht? Het blijft wat gissen...
Terloops een kleine anekdote van Ter Borch. Op een bepaald moment maakte hij dit piepklein portret van 10cm op 9cm van Don Caspar de Bracamonte y Guzman, graaf van Peneranda. Ter Borch had tijdens het schilderen de gewoonte om te fluiten bij het schilderen. Dit werkte zo op de zenuwen van de graaf dat hij plots opsprong en wou vertrekken. Ter Borch excuseerde zich en zei dat hij er niet had op gelet omdat hij dat onbewust doet. De graaf keek even naar de vorderingen van het portret en zei: 'fluit dan maar wat verder...'

Dit werk was bedoeld voor de kerk in Perugia. Het is op hout geschilderd en bevindt zich nu in het plaatselijk museum. Het moet dateren van 1405-1410. Bij de restauratiewerken van het schilderij kwam de volledige tekst en noten vrij van de banderol onderaan. Het is het 'Regina Caeli', één van de vijf antifonen van Maria. HIER zie je het schilderij voor de restauratie.
Maria heeft hier de schoonheidsidealen uit die tijd: onder de hoofddoek zie je enkele blonde lokken (Venetiaans blond) en de lange vingers die ze heeft. De mantelspeld die ze draagt is in de vorm van een bloem (meimaand-bloeimaand-Mariamaand) en is zevenlobbig. Zeven staat symbolisch in het christendom voor volheid, volmaaktheid. In de joodse mystieke leer (of kabbala) had je zeven stadia of tussenverdiepingen tot de hemel. Vandaar dat we nog spreken van 'in de zevende hemel zijn'

Even de muziek verduidelijken:
'Regina caeli' of 'Koningin des Hemels' is een gezang binnen het Gregoriaans dat ontstond met de Mariaverering rond 1200. Gregoriaans, ontwikkeld door Paus Gregorius I door bestaande gezangen eenvormig te maken, is éénstemming (in koor volgt elke zanger dezelfde toonhoogte), in het Latijn en door mannen gezongen (vrouwen mochten lange tijd niet zingen in de kerk). Een antifoon is een wisselzang waarbij men afwisselend delen zingt tussen zangers.

De tekst is:
Regina coeli, laetare, alleluia                    Koningin des hemels, verheug u, alleluja.
Quia quem meruisti portare, alleluia,       Omdat Hij, die gij waardig geweest zijt te dragen, alleluja,
Resurrexit, sicut dixit, alleluia,                Verrezen is, zoals Hij gezegd heeft, alleluja,
Ora pro nobis Deum, alleluia.                  Bid God voor ons, alleluia

Het gezang kan je HIER horen.

Men moet grote ogen gehad hebben in 1905 toen men bij herstellingswerken in de woning Geldmunt 22 een fresco blootlegde in een kamer op het gelijkvloers. Het bleek een fresco van Justus van Gent, geschilderd in de tweede helft van de 15de eeuw. Het stelde 'Het Laatste Avondmaal' voor. Het is dus pakweg even oud als 'Het Laatste Avondmaal' van Da Vinci.
Frans-Jozef Coppejans maakte een kopie op ware grootte van wat men aantrof. Deze kopie is te zien in het STAM museum in Gent. Nadien werd het fresco gerestaureerd zoals op de foto hierbij.
Over Justus (of judocus) van Gent is weinig gekend. Hij moet rond 1430 geboren zijn en in Gent verbleven hebben en later uitgeweken zijn naar Italië waar hij gekend stond als Giusto da Guanto.
Het werk is in een privé woning en is niet te bezichtigen.

Bij dit werk van Metsu tast men wat in het duister van wat de schilder wou aangeven met het werk.
Hoewel de titel 'lezende vrouw' is, is de vrouw niet aan het lezen. Ze mijmert naar buiten.
Het lange tafelkleed zou een verwijzing moeten zijn naar een dubbele bodem betekenis. En inderdaad, de vrouw heeft geen kleding aan die toen in Nederland gebruikelijk was. Zeker het hoedje met pluim is ongewoon. Het doet eerder Italiaans aan.

Achter haar staat een boek open en voor haar ligt eveneens een boek. We kunnen niet uitmaken wat ze leest, noch wat op het boek achter haar geschreven staat. In het traliewerk van het venster zitten twee brieven, waarvan één de signatuur van de schilder heeft. Links van de bovenste brief zien we twee stengels die heel ongewoon door het vensterluik groeien.
De vrouw is duidelijk geen dame. Ze geeft geen juwelen aan en als je haar handen bekijkt zijn het handen van een werkvrouw. Ook de overgang van getinte huid naar blanke huid geeft aan dat het een werkvrouw is. Dit roept de vraag op: Kan ze wel lezen?
Misschien beeldt het werk een allegorie uit, zoals bvb. ijdelheid of hoogmoed of dergelijke. Geen beschrijving in het boek 'Iconologia' van Cesare Ripa voldoet hieraan. Het blijft dus tasten in het duister omtrent de betekenis, maar vast staat dat het geen portret is.

Een interpretatie van het werk is dus heel gewaagd. Persoonlijk zou ik het houden op het volgende: gezien de stengels aan het luik naar binnen groeien, zou het er op wijzen dat de vrouw er al een tijdje zit. Misschien is het een humoristische wenk van een vrouw die boven haar stand leeft. Een werkvrouw die wil leren lezen en waarbij het niet lukt. En misschien daardoor dat ze niet leest maar mijmert en dat een boek voor haar louter decoratie is, zoals het staande boek achter haar. Althans zo interpreteer ik het...

Het schilderij maakt deel uit van de 'Leiden Collectie', een verzameling van 250 schilderijen die toebehoren aan de Amerikaanse zakenman Thomas S. Kaplan. Hij stelt zijn collectie ter beschikking van musea zodat iedereen er van kan genieten. Ook staat de hele collectie online (zie de link naar de collectie hiernaast in de linkerkolom). De collectie omvat vooral 17de eeuwse fijnschilders uit de streek van Leiden.

Je kwam wellicht deze werken eens tegen als je op de autosnelweg reed. Van links naar rechts zie je:

Het Signaal van Zellik (op de E40 met de Brusselse Ring)
De sjouwer (in Aalbeke langs de E17)
Signal d'Hensies (E19 aan Belgisch-Franse grens)

De beeldhouwer is de Brusselaar Jacques Moeschal (1913-2004). Zijn abstracte kunst is geïnspireerd op vooruitgang en techniek. Hij gebruikte vooral beton en aluminium. De grote doorbraak kwam er voor hem met de wereldexpo 1958 waarvoor hij 'De Pijl' bouwde. Het trok evenveel bezoekers als het Atomium toen. De Pijl werd evenwel nadien afgebroken.
Verder maakte hij onder andere de plafondschilderingen in het Zuidstation in Brussel en het waterbassin aan de Zuidertoren in St Gillis. Er staan ook creaties in Oostenrijk, Mexico en de Negev-woestijn.

Ik heb deze keer bewust de titel van het werk niet vermeld. Ik wou je zelf onbevooroordeeld het kunstwerk op zich laten inwerken op je. We zien twee lichamen over elkaar hangen. Uit de anatomie blijkt dat de man over de vrouw hangt. Is het beschermend bedoeld of eerder onderdrukkend? Het is in elk geval een lastige houding, zeker voor de vrouw die bovenop de last van de man op haar krijgt. Maar wat is de betekenis? Hoe moet ik die achterhalen? Hoe KAN ik die achterhalen?
Op de laatste vraag is er maar één antwoord: de uitleg van de kunstenaar. Bij het werk zou dus een handleiding moeten hangen om er in te zien wat de kunstenaar wil weergeven. Het estetisch aspect laat ik in het midden. Je vindt iets mooi of niet.

Goed, na opzoeking blijkt dat Nele Boudry in haar kunst de renaissancekunst herinterpreteert. Ze kwam daartoe omdat ze bij een bezoek in het Louve een massa mensen zag rennen naar de Mona Lisa en enkel oog hadden voor dat werk. Mensen lieten andere even mooie werken links liggen.Haar werken zijn een reactie op hoe de hedendaagse moderne maatschappij eerder valt voor faam en beroemdheid dan talent en kwaliteit, zo lees ik op wikipedia.
Is niet elke kunstenaar op zoek naar erkenning, vraag ik me dan af. Wil niet elke kunstenaar met zijn werk naar buiten komen bij zoveel mogelijk mensen? En hoe zou haar houding zijn, mochten alle bezoekers rennen naar haar werk en de rest links laat liggen? 

Kunst maken is één zaak, ze aan een publiek presenteren is een andere zaak. Als je werken maakt naar de smaak van anderen, ben je populistisch (denk maar aan Mucha bvb.). Wil je jouw eigen ding doen en het wordt niet gesmaakt of begrepen, dat moet je dat als kunstenaar ook aanvaarden. Dat geeft je geen vrijkaart om te oordelen over kunstenaars die door de massa wél gesmaakt worden of door de media meer in de picture komen. Nog minder kan men oordelen welke werken een massa mensen MOET weten de waarderen.

Eigenlijk is het een zinloze discussie. In de Renaissance, waar zij naar terugwijst, was men geen kunstenaar maar een ambachtsman en men werkte in opdracht en volgens de smaak van de opdrachtgever. Stond die smaak je niet aan, dan had je geen werk. Vandaag is het statuut kunstenaar en moet jij je werken weten te verkopen. Dan kan je inspelen op de algemene smaak. Zoniet moet je een goed commercant zijn of moeten je werken op één of andre manier uitblinken in iets. Het kan frustrerend zijn, maar zo liggen de zaken eenmaal. 

Bon. Dit werk noemt dus 'Adam en Eve, uit het Lam Gods van Jan Van Eyck, Eindelijk samen!'.
De uitleg van Art Couch op het werk is:
Hier buigt ze de personages wat krom, als om ze in een troostende slaap te wiegen, daar gaat de representatie van Adam en Eva uit het Lam Gods, zo ver en kil uit elkaar gedreven, haar inspireren tot een meer intieme versie, waarin beide liefkozend in elkaars lichaam geborgen gaan.

Zonder verdere commentaar.

Dit schilderij van Bruegel de Jonge is gebaseerd op een werk van zijn vader, waarvan men enkel nog een schets heeft in Wenen. Op die schets staat bijgeschreven: 'dit sin dye pelgerommen di op sint Jans dach buyten bruessel te muelebeec danssen moeten ende als sy ouer een brugge gedanst oft gesprongen hebben dan sin sy genesen vor een heel Jaer van Sint Jans siechte'.

Het schilderij stelt dus de jaarlijkse processie voor in Molenbeek (de Sint Jan Baptistekerk op de achtergrond). Die vond plaats op 24 juni of St Jansdag. Sint Jan de Doper (en ook Sint Vitus) waren de beschermheiligen tegen epilepsie of toen 'de vallende ziekte' genoemd.
Door de processie uit te voeren kon men één jaar gevrijwaard blijven van aanvallen. De tocht moest al dansend afgelegd worden tot aan de kerk. Het brugje voor de kerk (links op het schilderij) moest men oversteken zonder dat de voete nde grond raakten.
Een vergelijkbare processie kennen we vandaag nog in Echternach (die van drie stappen vooruit en twee achteruit).

Je kan je afvragen van 'waren mensen zo lichtgelovig toen?' Totaal niet, maar om hen te begrijpen moet je je inleven in hun wereld, waar gezondheidszorg quasi onbestaande is en de onwetendheid welig tiert. Stel dat je in die tijd tandpijn had. De enige remedie was bij een barbier gaan die hem met een tang zonder enige verdoving eruit sleurde. Weet ook dat toen vele mensen stierven door kiespijn!
Geef toe, als men dan zegt: 'ga op bedevaart bij de H. Appolonia' dan zou je toch wel eerst overwegen om bij Sinte Ploone te gaan, niet?
Zelfs vandaag nog zijn er tal van alternatieve geneeswijzen zoals homeopatie of promoten her en der kwakzalvers de ultieme remedie tegen ongeneeslijke ziektes. En mensen in dit geval zien dit ook als enige uitweg. Zoals Prof Braeckman stelt: 'Het is als in een rivier terechtkomen en niet kunnen zwemmen, en je dan vastklampen aan een krokodil'.

Hogarth was in Londen beroemd voor zijn satirische prenten. Dit is de eerste prent van de succesvolle reeks 'A Harlot's progress'. Het gaat over een meisje dat, net zo als vele andere, het plattelandsleven inruilt voor de stad en probeert werk te vinden als dienstmeisje. Binnen de korte keren wordt ze echter in de prostitutie geduwd. Deze prent toont haar aankosmt in Londen.
Het naïeve meisje Moll Hackabout komt aan in de stad en wordt verwelkomd door een dame die iedereen toen kende als Elisabeth Needham, die in Londen toen het beruchtste bordeel openhield. Op de achtergrond i nde deuropening staan een man reeds aan zijn kruis te krabben. Iedereen herkende in hem Colonel Francis Chateris, die twee jaar voor de prent ter dood was veroordeeld wegens verkrachting (hij kreeg evenwel van koning George II vergiffenis).
Linksonder staan haar koffers met een man met een gans. 'Een dom gansje' met een prijskaartje eraan. Links op de achtergrond een bordeel waar de vuile was uithangt en een huifkar met meisje. Een nieuwe lading... Verder een toerist die de weg zoekt. De grote klok en de klepel zijn ook een erotische verwijzing.
Ook verwerkte Hogarth tal van vrijmetselaarsymbolen in de prenten. Zoals bijvoorbeeld hier de wit-zwarte mozaïk boven de deur, een verwijzing naar de wit-zwart geblokte vloer in loges.
De spikkels op het gezicht van de dame is een satire op een modeverschijnsel toen: de tache de beauté. De plaats en kleur van zo een papiertje op het gezicht had een betekenis. Haar gezicht is volgeplakt!
In frankrijk noemden ze 'mouche' (vliegje) en ze hadden toen volgende betekenis:

• De hartstochtelijke vrouw (la passionnée) – in de ooghoek;
• De majestueuze vrouw (la majestueuse) – midden op het voorhoofd;
• De schertsende vrouw (l’enjouée) – op de lachrimpeltjes in de ooghoek;
• De tot avontuurtjes geneigde vrouw (la galante) – op de linkerwang;
• De vrouw die graag kust (la baiseuse) – in de mondhoek;
• De uitbundige vrouw (la gaillarde) – op de neus;
• De kokette vrouw (la coquette) – boven de lippen;
• De diskrete vrouw (la discrète) – onder de onderlip maar net niet op de kin;
• De averse vrouw (La recéleuse ) - schuin op het voorhoofd
• De beledigde vrouw (l'effrontée ) - op de punt van de neus
• De vrouw die nog niet heeft weten te kiezen (L'indecise) - op het rechterjukbeen
  
  In die tijd had je ook 'Harri's list', een boekje dat in elke duistere kroeg te bekomen was. Het was een soort toeristengids samengesteld door de pooier Jack Harris, met de beste adresjes waar je moest zijn met de prijs erbij. Enkele voorbeelden
  Ms. M-l-r-s, 52, Newman Str.:
  ‘Lichte huid, mooie blauwe ogen en op haar 17e ook een goed gebit. [...] Verwacht dat men na een nacht drie pond achterlaat.’
  Mrs. S-lt-r, 15, St. Moulton Str.:
  ‘Spraakzaam, levendig [...], met bekoorlijke ogen. [...] Ze heeft een mond die de grootste volumes aankan. Vraagt drie pond.’
  Ms. D-uck-es, 4, York Str.:
  ‘Gewillige brunette, niet ouder dan 19 jaar. Voor een guinea mag je haar mooie benen en voeten spreiden.’
  In 1838, met de kroning van Queen Victoria was het gedaan met de pret en brak een periode aan van kuisheid. Veel van de jonge prostituées verdwenen in anonimiteit en hadden een armoedig bestaan. Veel raakten aan de drank verslaafd of liepen geslachtsziektes op.

Links zie je hoe van Gogh de binnentuin van het ziekenhuis in Arles zag in 1889.
Rechts de foto van de binnentuin die ik in januari dit jaar maakte.
Vincent Van Gogh had op 23 december 1888 zijn oor afgesneden. Aanleiding was vermoedelijk de brief die hij van zijn broer had ontvangen met de melding dat hij ging trouwen. Vincent raakte in paniek omdat hij zijn geldbron voor de toekomst zag opdrogen. Al die tijd had zijn broer hem geld toegestuurd vanuit Parijs. Dit zou nu wel kunnen veranderen.
Hij werd in dit ziekenhuis dus opgenomen maar mocht op 7 januari de kliniek al verlaten. Kort daarop kreeg hij terug aanvallen en liet hij zich vrijwillig opnemen in de psychiatrie in St. Remy-de-Provence.

Hayter maakte dit schilderij in 1842. Het huwelijk zelf vond plaats op 10 februari 1840. Hij was toen schilder aan het Hof en zou tal van schilderijen maken. Echter, enige jaren na dit huwelijk taande zijn succes omdat Albert (van Saksen-Coburg), de man van Queen Victoria, eerder de voorkeur gaf aan Duitse schilders.
Het koningshuis in Engeland was toen toonaangevend in de wereld en het paar zou er alles aan doen om die belangstelling te houden. Tot op vandaag zijn er kleine zaken die we aan hen te 'danken' hebben.
Zoals op het schilderij: de witte trouwjurk. Trouwjurken waren tot dan toe steeds gekleurd. Haar voorbeeld zou ervoor zorgen dat men tot op vandaag in het wit wil trouwen. Maar niet alleen dat: zelfs de muziek die op hun trouw gespeeld werd, wordt vandaag nog vaak gespeeld: Mendelssohn's trouwmars!
Of neem de buishoed. Die verscheen in Londen voor het eerst rond 1800. Engelsen schrokken zich rot! Hun mode was de steek. Tot Albert in 1850 met de hoed in het openbaar verscheen. Enkele jaren later was het gemeengoed bij de rijken.
Ook de kerstboom kende men niet in Engeland. Tot het koninklijk paar zich liet portretteren met een kerstboom in de huiskamer. Queen Victoria moest bevallen en gebruikte chloroform als verdoving? Generaties vrouwen na haar deden hetzelfde.
 Het toppunt van die rage was een voorval in 1860: toen de schoondochter van Victoria, Alexandra van Denemarken, door een ziekte mank begon te lopen, wilden alle vrouwen in Engeland mank lopen. Men verkocht zelfs schoenen met verschillende hakhoogte om te kunnen manken!
En toen de fotografie zijn intrede deed, was Queen Victoria de eerste om te poseren. Binnen een week werden 60,000 foto's opgekocht door de Engelsen.
Uit de collectie die Hayter maakte, is ook een portret van Louise-Marie, de eerste vrouw van de Belgische vorst Leopold I.

Je kan het moeilijk kunst noemen, en om het grafitti te noemen is het misschien oneerbiedig. Maar het verhaal errond wil ik jullie niet onthouden...
Toen men in 1997 restauratiewerken uitvoerde in het Vaticaan waar eertijds de koorzangers plaats namen, ontdekte men een muur met honderden namen van koorzangers, die ooit daar werkzaam waren geweest en hun naam in de muur hadden gegrift. Deze naam is van misschien wel de grootste componist die Vlaanderen ooit had: Josquin des Prez. Hij was namelijk koorzanger aan de Pauselijke kapel in de periode van 1489 tot 1494. Voordien was hij werkzaam geweest bij de Sforza's in Milaan en toen één uit hun clan tot paus werd verkozen, reisde Josquin mee naar Rome. Nadien was hij nog werkzaam in Ferrara en later in Parijs waar hij kannunik werd aan de Notre dame.
Uit de periode bij de Sforza's maakte Leonardo da Vinci vermoedelijk DIT portret van hem.
Om een glimp te geven van zijn muziek: in februari 1497 hoort hij dat de Vlaamse componist Johannes Ockeghem is overleden en als eerbetoon schrijft hij een klaagzang in de vorm van een motet: 'nymphes des bois'. Eén van de mooiste stukken uit de polyfonie. (vorig jaar gehoord in de Bijloke en het was adembenemend!)

Dit is het laatste schilderij dat Nussbaum voor zijn dood maakte. De Duitse jood leefde ondergedoken in Brussel maar werd op 10 juni 1944 verraden en aangehouden. Hij werd gedeporteerd naar Auschwitz waar hij op 40-jarige leeftijd werd vermoord.

Het werk is een variatie op de klassieke dodendans, waarbij hier de dood danst op een verwoeste wereld, de wetenschap en de cultuur. De orgelman die zijn oor afsluit voor de muziek van de Dood, is een zelfportret.  
Toen Hitler aan de macht kwam, verliet Nussbaum Duitsland en hij zou er nooit meer terugkeren. Hij was dan ook meteen bestempeld als ongewenst en werd vervolgd vanwege zijn afkomst en vooral omdat zijn kunst 'ontaard' was, of zoals men zegde in Duitsland: 'Entartete Kunst'. Zowat alle moderne kunststromingen vanaf het impressionisme vielen hieronder.
Ironisch genoeg werd de term 'Entartete' niet bedacht door de Nazi's, maar door een joodse arts en schrijver.
Max Nordau had in 1893 een boek gepubliceerd met de titel 'Entartung' (ontaarding). Hierin legde hij verband tussen de in zijn ogen verloederde samenleving en de moderne kunst. Volgens hem was die kunst niet alleen een symbool maar ook een aanzet tot de verloedering in het Westen. Nadien namen de nazi's die term over.
Als je het werk bekijkt, neem er deze muziek bij: 'Frozen rivers flows' van Dobrinka Tabakova

De Duitse schilder Ferdinand Leeke zal in de geschiedenis ingaan als de schilder van scènes uit Wagner-opera's. In 1889 kreeg hij van de zoon van Wagner opdracht om een reeks schilderijen maken met scènes uit de verhalen van de  Wagners' opera's. Dit is er één schilderij van.

Om het thema van het schildereij Lohengrin te schetsen: Lohengrin is een graalridder en beschermer van de zwakken. Hij komt aan in Antwerpen waar hij Elsa van Brabant te hulp schiet die valselijk beschuldigd wordt. Elsa wordt verliefd maar Lohengrin heeft slechts één voorwaarde: dat ze nooit zijn ware identiteit tracht te achterhalen. Elsa verbreekt de belofte en stelt de verboden vraag. Lohengrin heeft maar één uitweg: Antwerpen verlaten en de relatie verbreken. Elsa sterft.
De opera werd voor het eerst opgevoerd in Weimar in 1850 en werd gedirigeerd door Franz Liszt. Het verhaal is gebaseerd op de 'Parsifal' verhalen van Wolfram von Eschenbach, die het op zijn beurt haalde bij Crétien de Troyes, die de eerste graallegende in Gent schreef.

Opera's van Wagner zijn niet meteen evident voor een beginnend klassieke muziek luisteraar. Maar de ouverture van deze Lohengrin vind ik één van de allermooiste die ooit geschreven is. Je kan ze HIER beluisteren...

Bloemen en planten hebben in de schilderkunst, en zeker in de renaissance, een sterke symboolwaarde. Zo staan op het Lam Gods van Van Eyck 76 diverse bloemen- en plantensoorten. De kroon van Maria (foto) heeft enkel bloemen die in de maand mei bloeien (Mariamaand).
Hierbij in bijlage een opsomming van 50 bloemen en planten met hun symboliek...

Bijlagen:
Symboliek van bloemen.pdf (1.9 MB)   

Dit is een zalig schilderijtje om te 'lezen'. Het bulkt van symbolen, hoewel op de site van het Mauritshuis de uitleg staat dat Dou de rommelige kamer schilderde om te tonen wat hij kon als fijnschilder. Het lijkt me onlogisch, gezien de slapende hond en de lezende vrouw nog veel fijner geschilderd zijn. Dus waarom zou hij dit nog moeten bewijzen? Het is geschilderd in 1658 en Dou was dan al 45 jaar.
Laten we onze ogen eens dwalen over het schilderij...

De vrouw zit in een stoel met een schaar en een lap stof in de hand en kijkt de toeschouwer aan. De dienstmeid is met haar kind bezig dat in de wieg ligt. Boven aaan de zoldering hangen doeken gedrapeerd, wat aangeeft dat het een allegorie is, dus een dubbele bodem betekenis heeft. 
Al de rommel in de kamer hebben een erotische betekenis, maar dan wel in negatieve zin. Linksvoor het tafeltje met een karkas van een haas en een omgegooide karaf die blijkbaar leeg is. Bij de dame, een mandje dat half open staat met vuil wasgoed dat eruit hangt, haar slofjes staan wanordelijk en haar voeten staan op een stoofje. Rechts een bezem (fallussymbool), een ton met een dekselmotief van een dode vis, een kastje met daarop een volgroeide kool, een uitgedoofde kaars, een geslachte kip en daarboven hangt een dode haas. Verder op de grond een bos wortelen, een lege mand en een omgegooide lantaarn.
Achter haar een cupidobeeld zonder pijlen en een boekenrek met een kaart uit een atlas en een wereldbol. Zelfs de vogelkooi aan de pilaar is leeg. Aan dehand van al die symbolen zou je kunnen spreken van een uitgedoofde liefde.
Ten andere: is ze thuis? In de verte is een open haard te zien met twee oudere mensen. Haar ouders of schoonouders? Zijn ze op bezoek of woont ze bij haar ouders in?
En waar is haar man? De wereldbol en de kaart zouden er kunnen op wijzen dat hij op reis is. Maar dan...van wie is die mantel en degen die aan de pilaar hangt? Is de man dan toch thuis? Of is er een andere man in huis? Is het daarom dat de lege stoel opzichtig links geschilderd is?
Het zijn net dat soort vragen die je doen blijven kijken naar het schilderij...

Het schilderij werd in 1660 geschonken door de Nederlandse Staat aan de nieuwe Engelse koning Karel II. Hij was zo verrukt van het schilderij dat hij Gerrit Dou meteen een baan aan zijn Hof wou geven. Dou bedankte voor de eer en bleef liever in Leiden...