Zoals reeds eerder vermeld stond deze kapel op de Battelse steenweg Ze stond rechts naast de ingang van het Bethaniënklooster, (Battelsesteenweg/Bethaniënstraat). De foto toont ons de hovingen en de gebouwen van dit klooster, gesticht in 1421, en gezien van buiten de stad alvorens het verwoest werd door de Spanjaarden op 30 september 1572 . Het klooster behoorde aan de reguliere kanunnikessen van Sint- Augustinus van de congregatie van Windesheim. Later zouden de zusters naar de Schoutestraat verhuizen waar zij in 1783 verjaagd werden. Aan de Sint-Lambrechtskapel, die dus rechts naast de ingang stond van het Bethaniënklooster, was een kluis verbonden voor één of twee kluizenaressen. Deze kapel werd ook verwoest bij de godsdiensttroebelen op het einde van de 16de eeuw.
De Adegemstraat kende ik wel maar waar de Adegempoort vroeger stond daar had ik geen flauw benul van. Dit was dus het moment om op onderzoek te gaan, onze pa had al wel horen spreken van die poort maar waar ze zich destijds bevond in de Adegemstraat kon ook hij niet met zekerheid zeggen. Als ik mijn klein verstand liet werken dan kon ik me wel inbeelden dat een poort aan de rand van de stad zou moeten staan, dus daar moest ik beginnen. Geloof het of niet maar ik had direct prijs want toen ik de beeldbank van Mechelen raadpleegde kreeg ik heel wat informatie en foto’s voorgeschoteld, en die wil ik u zeker niet onthouden. Wou men de stad uit om naar Dendermonde, Sint-Niklaas of Gent te gaan, dan gebeurde dat langs de Adegempoort via de Battelse steenweg waar in 1572 de Sint-Lambrechtskapel stond die echter in de 16de eeuw van het grondgebied verdween. We gaan ons echter focussen op de Adegempoort die werd gebouwd in de dertiende eeuw, een kleine renovatie kwam er in de 17de eeuw toen de poort een piramidevormig dak kreeg. Ik weet niet of ze in die tijd premies gaven voor renovatie, ik denk het niet, maar andere cijfertjes heb ik wel. De poort zelf was 41,5 m. hoog en de omtrek bedroeg 44,5 m. De muren hadden een dikte van 2,5 m. en waren 17,50 m. hoog. De smalste doorgang was maximaal 3,80 meter. De eerste verdieping werd als buskruitstapelplaats gebruikt. Napoleon verplichtte de steden om de wallen af te breken, het stadsbestuur verving dan de poorten door tolhuisjes of kommiezen huisjes waar tol werd geheven op goederen die de stad in- en uitgingen. De Adegempoort verdween op 19 maart 1810 en werd vervangen door een traliehek, aan het tolhuisje gebruikte men een weegschaal om de belasting te bepalen. Deze inkomsten gebruikte men om de wegen te verbeteren of om er nieuwe aan te leggen. Maar de wereld staat niet stil en toen de stedelijke tolrechten werden afgeschaft in gans België verdween dus ook het tolhuisje op tien september 1860. De eerste foto is de Adegempoort gezien van buiten de stad in 1808, de tweede foto is gezien van binnen de stad
Het dienstencentrumgelegen in de Karmelietenstraat 13 2800 Mechelen is open van maandag tot donderdag van 8.30 u. tot 17.00 u. en op vrijdag van 8.30 u. tot 16.00 u.
Dinsdag 19 augustus 14.00 u. D-DAY + BRITISH AFTERNOON TEA
Het was einde juli en onze pa begon aan zijn verlof te denken. Zijn vleugje hoop werd echter vlug in de kiem gesmoord toen ons ma sprak van eens een nieuw papierke aan de muur te plakken, want ze was er zo langzaamaan op uit gekeken. “tisvanda”, dacht onze pa, maar dit dan nog liever dan schilderen, al had hij de maand augustus toch een beetje anders voorgesteld. Bij het nieuw papier past dan eigenlijk een nieuwe luchter, de schuifdeur is nog van de jaren stillekes, het salon is hoognodig aan vernieuwing toe en de keuken dient te worden opgefrist. Mag het iets meer zijn, zouden ze in de winkel vragen. Onze pa deed dan een loffelijke poging om het tij te doen keren en de stroom van ideeën wat tegen te houden, maar op het einde moest onze pa toch bekennen dat hij er alweer eens was ingetrapt.Wij mannen, zei opa nog, wij hebben het gevoel van de baas te zijn in huis maar weet wel, dat het steeds bij een gevoel blijft, en dat de lakens niet door ons worden uitgedeeld. Een heel realistische opmerking van mijn wijze opa. In het begin wat tegenstribbelen, dat ligt zo een beetje in zijn aard, maar eigenlijk vond onze pa dat ons ma gelijk had en zo was de vrede vlug hersteld. Op een mooie dag, de zon scheen zelfs, dus dubbel zo moeilijk, nam onze pa dan maar het initiatief want als hij zegt ik kuis, dan kuist hij, dan kan zelfs ons ma hem niet tegenhouden. In eerste instantie werden natuurlijk alle kasten leeggemaakt, want die moesten immers verplaatst worden om aan de muren te geraken. Dat is een wet waar we niet te buiten kunnen, zei onze pa heel filosofisch. Hier mocht ik ook mijn steentje bijdragen, mijn protest dat kinderarbeid strafbaar is werd hier zo maar simpelweg weggewuifd.Het eerste probleem was alles een voorlopige nieuwe plaats geven met als moeilijkheidsgraad dat ge er nog steeds moest aan kunnen en nog belangrijker, men moest onthouden waar men het had gelegd. Niet zo eenvoudig, ik kan het u garanderen. Eens alles uit de living versleept stond het huis zoe ouverhoep dat over iedere beweging eerst goed moest worden nagedacht, precies een bouwwerf. Ongelooflijk wat men allemaal bijeen krijgt met de tijd, en verrassingen zijn dan helemaal niet uitgesloten wanneer plots iets te voorschijn komt wat al jaren verdwenen was of waarvan men zelfs het bestaan niet meer wist.Om mooi werk te leveren, en dat wilde onze pa, moest het oude papier eerst worden verwijderd en daar was hij dan ook aan begonnen. Hij dacht dat het hier een vluggertje ging worden, maar dan had hij buiten de muur gerekend want in plaats van grote stukken kwam het weerbarstige behang er maar met mondjesmaat af. En als het dan toch eens lukte, wat hem met een grenzeloze blijheid vervulde, kwam er echter, bij nader toezien, niet alleen het papier af maar ook hele stukken plaaster, Een bijkomend werkje waarop onze pa schijnbaar helemaal niet had op gerekend aan zijn reactie te horen. Met plaaster, veel geduvel, geduld en water werd dan maar het papje klaargemaakt.Professioneel werk was het niet, maar om eerlijk te zijn, het resultaat mocht gezien worden, en dat vond de ganse familie aan wie hij zijn meesterwerk toonde. Onze pa had horen zeggen dat vliespapier zo eenvoudig was om aan te brengen, en dat het de oneffenheden verdoezelde. Allemaal de auto in en naar de winkel, oma pinkte naar ons ma zo van: “hij meent het”. En of hij het meende. Dus weg de paptafel, gedaan het gevecht met het ingepapte papier, finito dat vijftig keren meten, de lijm werd rechtstreeks op de muur aangebracht en dan maar plakken. Ik dacht dat onze pa het zelfs leuk vond maar heb het maar niet gevraagd. Nog een prettige vakantie en hou u goed. Sponske.
Met onze derde wijkwandeling vertrokken we opnieuw aan de Karmelietenstraat maar aan de Adegemstraat aangekomen gingen de neuzen naar links. Zo stapten we voorbij het Mosselschelpstraatje, de Kraanstraat, de Sleutelstraat, de Keerbergstraat , de Kroonstraat, de Korte Heistraat om dan aan te komen in de Olivetenstraat met zicht op de Kattenberg en de Dijle.
We lopen de Hertshorenstraat en de Kraanbrug voorbij, komen zo aan de Haverwerf met het Lamot Congrescentrum en het Novotel waar we de Ludwiug van Beethovenstraat doorkruisen tot in de Guldenstraat. Om onze wandeling af te sluiten gingen we nog bootjevaren op de Binnendijle met de Malinska.
De tweede wandeling vertrok in de Karmelietenstraat en volgde de Adegemstraat tot aan de Korenmarkt waarover we heel wat konden vertellen en waar we uiteraard een bezoek brachten aan Beiaarden en Torenuurwerken Michiels, en het Theater Korenmarkt.
Zo kwamen we in de Hoogstraat met op het einde de Brusselpoort, toen bestond de mogelijkheid nog om er even binnen te gaan neuzen wat we dan ook deden. Via verscheidene andere straten kwamen we dan aan ons eindpunt den Deigem, waar we de bezoekers nog konden trakteren op een fris drankje en een muzikaal onderonsje.
Na heel wat gesnuffel in het Archief, in diverse publicaties, en door een luisterend oor te leggen bij de buurtbewoners en hulp van de vrienden konden we finaal een einde breien aan ons opzoekingswerk en starten met onze Eerste wijkwandeling in de Heihoek. Het vertrek lag aan de Ganzendries waar een grote tent stond opgesteld in het kader van de Openstratendag. Onderweg werden we getrakteerd op pekelharing bij Liliane in de Veluwestraat, koekjes bij Martine in de Kroonstraat en alvorens in Den Deigem onze keel te smeren kregen we nog als een kers op de taart een uiteenzetting over de Paterskerk die nu een hotel is geworden.
Als het “koers” is dan zit onze pa vastgenageld aan zijne televisie want voor de wielrennerij moet veel, zo niet alles wijken, en als opa op bezoek komt zitten ze alle twee met open mond te luisteren en is de rest van de familie lucht. Alleen ons ma mag hen dan wel een pintje inschenken. Ze doet dat met veel plezier, maar ik vind het niet eerlijk want als ik aan onze pa eens een cola vraag dan is het van: “snotneus, ge wet den drank staan hé”. Coureur worden is niks voor mij, want wat die mensen allemaal doen gaat mijn Eddy Merckx petje, gekregen van opa, te boven. Ten eerste, ge moet al nen hele krak zijn op uwe fiets, dat is natuurlijk voor mij geen probleem, tijdrijden wordt al wat moeilijker, maar van bergritten heb ik helemaal geen kaas gegeten, zeker als het bergop gaat. Belangrijk is ook dat ge alles verstaat, want uitspraken als “dat je niet mag moven”, “bijtijds nen jump moet plaatsen”, en “zorgen dat ge genoeg power hebt”, komt allemaal wel cool over, maar ge moet toch minstens licentiaat Nederlands zijn om dat allemaal te verstaan en ik, met mijn twaalf, bijna dertien jaar heb dan nog heel wat boterhammekes te eten. Zelfs kuisen moeten die mannen doen, want sommige renners, zegt onze pa, zijn verplicht regelmatig hun imago op te poetsen. En nog zo iets, wat die allemaal moeten meesleuren, man, man, man, miserie, miserie. Het begint al met goede benen (daar hechten ze schijnbaar veel belang aan), eten, drank, oortjes, ge weet wel van die dingen die ze in hun oor steken om te weten naar waar ze aan het rijden zijn, en of ze wat harder moeten rijden. Ja, zelfs bobijntjes nemen ze mee, want ik hoorde gisteren dat een renner zijn bobijntje af was, waarbij ik me toen afvroeg waarom ze geen reserve bij hebben, ons ma heeft altijd een hele doos bobijntjes in haar naaidoos, die zal niet zo vlug zonder vallen. Renners verliezen ook regelmatig hun tanden naar het schijnt, en dan moeten ze een tandje bijsteken, dat ze daarvoor niet naar de tandarts moeten is een groot geluk. En een gevaarlijke sport, jongens, jongens, hoe dikwijls zeggen ze niet dat renner A. zal overleven, die is dan nog één van de gelukkigen, maar renner B. sneuvelt dan weer ter plaatse, een bepaalde situatie is voor een andere de doodsteek, en om het helemaal af te maken kan het al eens gebeuren dat het peloton ontploft. Dat heb ik allemaal gehoord, echt waar. Ja, dan hoeft het voor mij niet meer hoor. En als ge dan als eerste over de meet rijdt, gelukkig en naar adem snakkend dan steken ze nog een micro onder uwe neus, ne mens kan met moeite “pap” zeggen maar dan verwachten ze nog een heel interview. Spoken en geesten daar geloof ik niet in, maar die reporter schijnbaar wel want onlangs zei hij “dat het lichaam van een renner het niet deed, maar dat zijn geest hem vooruit stuwde”. Dus ge weet maar nooit. Sommige coureurs rijden dan weer niet op kunde, ging de brave man van de televisie verder, maar op karakter. Wel dat is nu iets waar ik bij ons ma niet moet mee afkomen, want als ik haar zeg dat ik mijn les niet leer omdat ik voortga op karakter dan steigert ze. Oma zegt dat voor een grote boodschap, ge weet wel zoals in de Efteling, de renners wel van hun fiets stappen, maar een kleine boodschap gebeurt op de fiets. Ge moet er dan toch maar per ongeluk achter rijden, vindt ge ook niet ? Ik ben er mee weg, tot de volgende keer en hou u goed. Sponske
Van onze pa moest ik een brief gaan posten aan de Match op de Haverwerf en ik kreeg nog mee dat ik niet moest verloren lopen in het Sint-Annastraatje. Nooit van gehoord, en vermits de microbe van mijn oma ook mij te pakken had wou ik dadelijk uitpluizen waar dat straatje wel zou zijn. Oudere Mechelaars zullen dat waarschijnlijk allemaal weten maar deze jongen is nog maar een groentje in die dingen, dus…
Opa herinnerde zich nog wel een houten schutsel aan Lamot in de Adegemstraat, dus mijn eerste stap was richting beeldbank Mechelen waar je fantastische foto’s kan vinden over het vroegere Mechelen.
Het was dadelijk raak, een foto zal misschien bij velen een lichtje doen branden, bij de anderen zal een woordje uitleg zeker van pas komen, wat we bij deze dus ook zullen doen.
Een meer gedetailleerde foto van 1970 toont ons de Adegemstraat met zicht op het uitstalraam van de vroegere brouwerij Lamot, en daarnaast de afgesloten toegang tot het Sint-Annastraatje. Dit straatje dat vroeger de verbinding vormde tussen de Adegemstraat en de Haverwerf werd later door de brouwerij Lamot opgeslorpt.
Opa vertelde nog dat in de winkel naast de afsluiting men vroeger butagasflessen kon kopen voor een kookfornuis en ook nieuwe kachels, potten en pannen. Het pand daarnaast heette Vanix, gekend voor alles en nog wat zoals rookartikelen, boeken, potloden, pennen, postzegels, sigarenbandjes, noem maar op.
Een huis verder woonde destijds glazenmaker Van Gijsel, het pand had in 1647 de mooie naam “ Gulden Kordewagen”. Natuurlijk gaat ge vragen wat een kordewagen is zeker ? Ik had het moeten weten maar dat zal voor een volgende keer zijn.
Wat het Sint-Annastraatje betreft hebben we nog een en ander te vragen, hoe kwamen ze eigenlijk aan de naam van dat verdwenen straatje ?
Wel, in 1301 verwierf de stad van Jan II, hertog van Brabant, het voorrecht tot het houden van een havermarkt. In 1356 werd deze havermarkt bekrachtigd door Lodewijk van Male, graaf van Vlaanderen. Het was een werf waar naast mosselen ook haver ontscheept werd en verhandeld.
Op de hoek van de Haverwerf en het verdwenen straatje stond in de tweede helft van de 15de eeuw de grote Sint-Annakapel met in de gevel een Mariabeeld, dat een speciale verering vanwege het buildragersambacht kende, zij hadden hun ambachtshuis vlak naast de kapel, en naar het schijnt waren zij de meest militante gilde in Mechelen.
Rond 1580 werd de kapel gesloten door de calvinisten en geraakte ze achteraf zwaar beschadigd maar in 1598 werd ze opnieuw gewijd en gebruikt. De H. Clemens, patroon van de scheepslieden, werd er ook aangeroepen. In 1797 is het kapelletje als nationaal goed verkocht en daarna deed het dienst als pakhuis, tot de brouwerij Lamot in 1964 uitbreidde en dit gebouwtje in alle stilte verdween.
De huidige Brusselpoort of Overste Poort is de enige overgebleven stadspoort van Mechelen. De benaming Overste Poort kwam er omdat ze op het hoogste punt van de stad stond en tevens de voornaamste poort was in 1698 met de nieuwe steenweg naar Brussel over Vilvoorde. Ze bestaat uit een centraal poortgedeelte, geflankeerd door twee robuuste ronde torens met muren van 1.80 meter dik, de schietgaten zijn duidelijk zichtbaar. Het gebouw is opgetrokken uit Doornikse steen en rond 1400 verhoogd met een lichtere Balegemse kalksteen, het dak is bedekt met leisteen. Van de 14-15de-eeuwse verdieping rest nu nog enkel een zandstenen band met korfboogfries (Kant Plaissancebrug). Onder deze bogen vinden we mooi uitgewerkte Gotische kraagstenen die krijgers voorstellen met een hellebaard, een kruisboog en een kogel. Hier vinden we ook de gedrukte spitsboog (Boven de ingang) en de spitsboog boven het Onze-Lieve-Vrouwebeeld. Het beeld in de nis is van Nand Van Itterbeeck, het oorspronkelijk beeld bevindt zich te Brussel in de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis. Door de uitbreiding en de groei van de bevolking diende men, in de tweede helft van de 13de eeuw, een nieuwe en grotere omwalling te bouwen die viel volledig samenviel met de tegenwoordige vesten, de omheining was evenwel niet meer dan een gracht en een muur waarbij een watermolen op de Dijle zorgde voor het juiste waterpeil. Mechelen werd in die tijd een welvarend handelscentrum. Binnen de omheining lagen dan 12 stadspoorten (7 grote en 5 kleine). Deze poort was ooit een gevangenis, en na de Eerste Wereldoorlog diende ze als noodwoning voor de geteisterde gezinnen, kunstschilder Alfred Ost had er begin twintigste eeuw zijn atelier. Omstreeks 1580 werd de bovenste verdieping afgebroken en werden in 1615 de torens verlaagd en voorzien van leien daken omwille van hun kwetsbaarheid voor het steeds zwaardere geschut. Men wou de vesting afbreken, en dat gebeurde gedeeltelijk op bevel van Jozef II in 1781. De voorpoort ( begin Brusselpoortstraat) verdween in de 18de eeuw. Luitenant-Ingenieur Wees tekende de plannen en profielen van de Brusselpoort. In 1806 beval Napoleon om alle stadspoorten te slopen en de wallen af te breken, op de plaats van de meeste poorten kwamen tolhuisjes of kommiezenhuizen waar men tot 1860 de tol inde Alleen de Overste Poort ontsnapte aan de afbraak. Tussen de twee wereldoorlogen vond de kunstenaarskring "Sint-Lucasgilde" hier onderdak. Sedert 1938 is de Brusselpoort een beschermd monument en op het einde van de W.O.II diende de poort als schuiloord tegen de overvliegende V1’s en V2’s. In 1952 werd het leien dak vernieuwd. Rond de zestiger jaren gebruikte de Mechelse politie het gebouw om het autoverkeer rond de poort te regelen, maar wanneer er verkeerslichten kwamen stond de poort leeg. Later dacht men om er een archeologisch museum in te richten, en in 1982 verleende men toestemming om één van de twee torens archeologisch te onderzoeken. In 1992 startte de eerste fase van de restauratiewerken (Met de restauratie van het dak) en in 1996 werd de buiten-en binnenrestauratie uitgevoerd. Eind 2000 opende het museum Brusselpoort de deuren. In 2009 werd dit museum echter terug gesloten, en sinds 2010 is "Het Firmament" er gevestigd, een (t)Huis voor figurentheater in Vlaanderen.
Oma is het juist dat er vroeger ook nog een andere Brusselpoort bestond ? Zeker weten, iedereen kent natuurlijk onze Brusselpoort maar weinigen weten dat er eens een Oude Brusselpoort stond aan de Schuttersvest ter hoogte van de Oude Brusselstraat. Ik heb dat nooit geweten oma. Gij zijt ne slimme gij ,we spreken hier wel over de 14de eeuw, ik denk niet dat ge toen al op deze wereld rondliep. Oma had alweer gelijk. Deze poort deed dienst als stadsgevangenis van de 14de eeuw tot de 16de eeuw met een echte folterkamer, de poort zelf dateert van in het begin van de 13de eeuw en gaf toegang tot de weg naar Brussel via Elewijt. Hoe zag die Oude Brusselpoort er eigenlijk uit oma? Volgens “het parlement van den deigem “ waren er vier vensters die uitzicht gaven op een ruime plaats op de eerste verdieping, de buitenkant had de vorm van een ronde toren waarop men in de 17de eeuw een hoog spitsvormig dak plaatste. Het smaller bovengedeelte werd reeds in 1578 afgebroken. Waarom oma ? Gaat ge me nu eens laten uitspreken. Omdat men dat ook met de andere stadspoorten had gedaan daar de hoge torens een te kwetsbaar doelwit vormden voor het toenmalig geschud. De poort zelf werd in 1839 afgebroken. Op de foto zie je een gezicht van buiten de stad omstreeks 1780. Koel.
Iedereen kent natuurlijk de Koningin Astridlaan, genoemd naar Koningin Astrid die in 1935 op 29 jarige leeftijd stierf bij een auto-ongeval in het Zwitserse Küssnacht.
Misschien weten velen dat deze laan rond 1920 ook de naam Wilsonlaan kreeg uit dankbaarheid aan de toenmalige president van Amerika. Woodrow Wilson was president van 1913 tot 1921, hij stelde een vredesprogramma op van 14 punten gebaseerd op wederzijds vertrouwen en overleg, en richtte ook de Volkenbond op.
Ja, misschien zijn er zelfs nog enkelen die weten dat men hier rond 1902 sprak van de Kapucijnenvest naar het klooster van de Minderbroeders-Capucienen dat er toen vlakbij lag. Maar ik ben er zeker van dat niemand weet dat het stuk Brusselpoort/Korte Pennincstraat vroeger Molenvest heette.
Aan de Korte Pennincstraat stond op een berg een windmolen, en in tegenstelling met de andere molens die buiten de stad stonden bevond deze zich binnen de wallen.
Volgens Pol Van der Poel in zijn “Historische en anekdotische toer rond de Mechelse Vesten” behoorde die molen toe aan het Onze-Lieve-Vrouwe Gasthuis dat destijds in de O.-L.-Vrouwe straat stond tegenover de kerk.
De Korte Pennincstraat werd rond die tijd dan ook Molenstraat genoemd. In 1788 werd de molen verkocht en afgebroken, en de berg werd een kopje kleiner gemaakt op 17 mei 1864, toen men de vest verlaagde en de gracht vulde. De laan kreeg een lengte van 700 meter en een breedte van 60 meter.
Vroeger was Mechelen gekend voor zijn mustachollen.
Ik hoor je al denken met wat komt hij nu weer af.
Mustachollen zijn koekjes, naar het schijnt afkomstig uit Italië.
Het verhaal gaat dat de H.Franciscus een briefje schreef naar een dame met het verzoek, als ze op bezoek kwam, suiker, amandelen en honing mee te brengen om een koekje te bereiden dat hij super lekker vond.
Het gebak werd dan naar onze streken overgebracht door zijn twee discipelen die hier het recept doorgaven en het zo in de handel brachten.
Het eigenlijke recept zou komen uit de tijd van Keizer Karel.
De lekkernij is een pasteigebak, ovaal van vorm, de grootte van een handpalm, rooskleurig of geelwit en fel gesuikerd.
Hoe het gebakje er uit ziet kan je merken op de foto want hier in Mechelen heb ik een bakker gevonden waar je nu nog die koekjes kan kopen, maar om ze te proeven zal je hier in Mechelen de bakker moeten vinden en de koekjes kopen.
Toen we verleden week op wandel waren vroeg ik aan ons ma om ergens mijn handen te mogen wassen. Onze pa bekeek me eens, waarop ik vlug verduidelijkte dat mijn handen eigenlijk wel proper waren, maar dat ik feitelijk moest plassen, en dat ik om beleefd over te komen dan maar de vraag stelde of ik mijn handen… Tis allang goe, zei onze pa, we hebben uw boodschap begrepen. Het is goed dat je het vraagt jongen, vervolgde oma, want vroeger maakten ze daar allemaal geen probleem over. Ik dacht bij mezelf, daar gaan we weer.
Onze voorouders die plasten waar ze plaats vonden. Was het dringend, dan deed men het gewoon waar men stond, om dan met een zucht van opluchting verder te gaan. Meer en meer werd men er in de steden van bewust dat het zo niet langer kon, een propere stad stond op het programma. De mannen zagen hun vertrouwde boom of pishoekje al in het gedrang komen, het was immers hun voorrecht ten overstaan van de vrouwen. Zij stonden er niet bij stil dat er in bewust hoekje met de tijd een stank heerste die werkelijk niet meer te verdragen was. De stad reageerde hierop door de hoekjes zoveel mogelijk te laten verdwijnen met hekwerken te plaatsen ( Nieuwwerk—St.-Romboutskerk). In de 19de eeuw ging men zo nodig nog een stapje verder, men zette overal openbare toiletten, vespasiennes genoemd, naar de Romeinse keizer Vespasianus die destijds besloot hierop belastingen te innen omdat hij gehoord had dat men de urine verkocht en ze gebruikte bij de productie van leder en wol. De taks moest betaald worden door het hoofd van het gezin, en rekening houdend met het aantal personen die onder hetzelfde dak leefden, ook honden, ezels, en trekdieren behoorden daarbij, alhoewel ze zeker geen gebruik maakten van de toiletten. Zeg pa, ik heb nog nooit nen ezel op de wc zien zitten hoor. Ik wel, zei ons ma lachend, waarop een boze blik van onze pa volgde. Ja, wilt ge nu eens verder luisteren ! Het was Vespasianus die zorgde voor het spreekwoord dat nu nog altijd gebruikt wordt : “Geld stinkt niet”. Zeg pa, die mensen daar moeten zich zeker niet eenzaam gevoeld hebben, op dit openbaar toilet Men kon er immers onder elkaar een gezellig babbeltje slaan. De modernere vorm echter kwam uit Parijs overgewaaid, maar bij ons sprak men gewoon van pissijnen. Iedere stad wou het mooiste urinoir, het werd zelfs een soort van competitie tussen de steden onderling voor wie het prachtigste vespasienne liet bouwen. Heel proper waren die plaatsen echter niet en zonder te zien kon men al van op afstand ruiken dat er een vespasienne in de buurt stond. Schandalig, zei oma, de vrouwen waren alweer eens de pineut want voor hen was er in het begin niets voorzien.
Voor de Eerste Wereldoorlog wou ook Mechelen de stad properder en aangenamer maken. De burgemeesters besloten om hier en daar urinoirs of pissijnen te plaatsen. Dat ging dan ook gepaard met het plakken van affiches en andere meldingen. Politiemannen moesten dan maar toezicht houden dat ze gebruikt werden. Sommige van die agenten kregen destijds al vlug bijnamen, men sprak dan van Jef de Neus, Mille De Garde, de Schieve Garde (de man had kromme benen) en Jan den Agent. Al vlug hadden de mensen er liedjes over gemaakt en werden ze gezongen in “Den Alcazar”. Oma, kent ge de tekst nog ? a.u.b. oma, zing het eens. Ons ma, en onze pa kenden het ook nog en met z’n vieren klonk het in koor :
En aan de Grote Markt daar stond een groot pissijn opdat de stad van Mechelen zou proper zijn. Den ene piste alhier Den andere piste aldaar Hun broek was nog niet open Of de flikken stonden daar… Het was miserie non de…
In de jaren vijftig werden de pissijnen echter een doorn in het oog van velen en ook het laatste, in de Keizerstraat, gelegen naast de Stadsschouwburg, verdween. Oma, waar stonden die andere dan te Mechelen ? Aan de Stadsheimelijkheid (Katelijnestraat) daar was een openbare latrine met waterspoeling want eronder liep vroeger de Heirgracht. Verder aan de Sint Katelijne kerk, in de Hallestraat , aan de Ijzerenleen, aan het begin van de Muntstraat tegen de toenmalige groentehal, in het Staendonkstraatje (aan het Petrolstoopke), tegen de Brusselpooort (kant trap), aan de O.-L.-Vrouwekerk (kant Milsenstraat), aan de Zandpoortvest achter de toenmalige groentehal, bij de uitgang van het Station, aan de Speecqvest, destijds tegen het Faid’herbestraatje, in de Botaniek (bij de portier), en aan de St.-Janskerk en de St.-Romboutskerk. Zeg oma ik wil nu wel niet moeilijk doen hoor, de uitleg is heel boeiend, maar ge weet toch wel nog dat ik moest plassen en het wordt hoog, zeg maar zeer hoog water. Och jongen toch, dat was ik glad vergeten, kom we gaan vlug het Stadhuis binnen, daar aan de rechterkant is er nog altijd een toilet. Oef !!!
In het “Parlement” van Den Deigem wordt geregeld de wijk Heihoek onder de loep genomen, hoe kan het anders, en na ellelange vergaderingen of moet men tegenwoordig in mooi Nederlands “meetings” zeggen, kwam men tot het besluit dat de tijd niet stilstaat. Het moment dus om de omgeving eens grondig te bekijken, ik mocht meegaan om te noteren. Met een scherp potlood en heel wat speurzin trokken we dan op pad. Via de Ganzendries stonden we plots voor het pand dat twee huisnummers telt, namelijk 25 en 27.
Een bouwkundig verslagje moet ge me niet vragen daar heb ik geen kaas van gegeten, dat laat ik aan de kenners.
Oma zei dat het hier een brede klokgevel betreft, daar moest ge echt gene monumentenkenner voor zijn, want dat kon ik met mijn eigen ogen zien, en dat er in de gevel 1736 staat had deze jongen ook al vlug gemerkt.
Voor de deskundigen onder u heb ik speciaal opgezocht dat het hier gaat om een classicerende barokgevel, een bouwstijl die zich ontwikkelde in Frankrijk, en aansloot bij de barok maar zich sterker liet inspireren door de klassieke vormentaal. Typische elementen zijn de halsgevel, geflankeerd door vleugelstukken, siervazen, vlampotten, bloemenslingers, balustrades en panelen met uitgeronde hoeken op de borstwering van de vensters. Imitatiebanden leggen de nadruk op de verschillende geledingen van de gevel. Een mooi voorbeeld van zo een classicerende barok is het Aartsbisschoppelijk Paleis aan de Wollemarkt, al zien we hier wel de invloed van de 18de-eeuwse Italiaanse Architectuur. Het werd tussen 1719 en 1741 gebouwd in opdracht van kardinaal Thomas Philippe d’Alsace et de Boussu, de toenmalige Mechelse aartsbisschop. Nen hielen bouterham als je het mij zou vragen. Dat doet wel niemand maar ik heb het toch maar mooi gezegd.
De aandachtige kijker ziet dadelijk de twee voetstukken met vaas aan de zijkanten, onze pa zei dat dit pseudo-pilasters zijn, het zal wel waar zijn zeker. Boven de datum zie ik bovenaan nog een vaas op een sokkel staan. Beneden duidt het gevelplaatje aan dat het hier vanaf 1977 om een beschermd monument gaat. De gevel werd gerestaureerd in 1912.
Vroeger bestond het pand uit twee woningen namelijk de nummers 25 en 27. Rond 1405 schonken Margaretha Bouds en haar echtgenoot Henricus van der Heiden het erfgoed, Den Witten Gekroonden Leeuw (25), gelegen hoek Milsenstraat en Overste straat (vroegere benaming van de Hoogstraat), aan Johannes Van Aken, een kleermaker. Later, in 1594, sprak men over een huis met een rommelzolder die zich uitstrekte boven dit pand op de hoek van de Milsenstraat (25) en het huis Den Spaerpot (27) in de Hoogstraat. Steven Verlinden, een bakker, werd in 1598 eigenaar van de twee huizen (25 & 27), en in 1632 huurde Henrick Somers het huis (25) op de hoek van de Milsenstraat en Cornelis Roost huurde dan “den Spaerpot” (27). In 1776 kregen de twee woningen een stenen gevel. We vernamen in het verslag van de stad dat in de zitting van 16 april 1912 besloten werd de oude merkwaardige gevel van de huizen 25 en 27 in de Hoogstraat in zijn oorspronkelijk stijl te laten herbouwen met geldelijke tussenkomst van Staat, Provincie en eigenaars. Door de Koninklijke Commissie van Kunstgebouwen werden de panden immers als monument van derde klas gerangschikt. Later kenden de twee panden volgende bewoners :
N° 25 De Witten Gekroonden Leeuw 1958 beenhouwerij Heremans Jean 1973 beenhouwerij Liekens Ingrid 1985 beenhouwerij Dockx Jan 2007 slagerij Dockx
N° 27 De Spaarpot 1958 elektricien Schoolmeesters Frans 1978 schoenmaker Ruiu Fr. 1985 doopsuiker en snoep Bellefroid 2007 slagerij Dockx
Zo dat weten we ook alweer. Tot de volgende keer, Sponske.
