Mijn vrouw is zes jaar en negen maanden geleden onverwacht gestorven, alhoewel ze al lang aan het sukkelen was. We hielden erg veel van elkaar en hebben een mooi gezin met zes kinderen gehad. Pas na twee jaar kon ik over dit verlies spreken zonder te emotioneel te worden. De kinderen hebben mij heel goed opgevangen en zorgen nog altijd met veel liefde voor mij. De genegenheid van kinderen en vrienden sterken mij zodat ik dankbaar ben en me ook weer gelukkig voelen kan. Laatst hoorde ik een man met een mooie bariton-stem een liedje van Herman van Veen zingen over de liefde. Het werd gezongen op een heel gevoelige manier. Het pakte mij heel erg en toen rolden de tranen vanzelf weer over mijn wangen.
Ouder worden is ook afscheid nemen van vele vrienden
Reactie van Therese H. (64) Canaules et Argentierese (F)
Ik word regelmatig geconfronteerd met het verlies van een familielid. We waren thuis met z'n elven, we zijn allemaal getrouwd, en ja, nu beginnen de ouderen ons te verlaten. Ik heb het er erg moeilijk mee. Dertig jaar geleden al overleed mijn vader, en 59 jaar geleden ons moeke. Moeilijk om te verwerken.
De opmerkingen zijn heel juist, vooral als het gaat over een dierbare vrouw. Onlangs is ze overledenaan die afschuwelijke Alzheimer ziekte. Zij is bij mij gebleven tot op het laatste ogenblik. Ze elke dag te zien achteruit gaan was ondragelijk. Na het overlijden komt dan nog al het administratieve gedoe, waarbij, over het algemeen, geen rekening wordt gehouden met je verdriet. En dan nog niet te spreken over de geblokkeerde rekeningen. De huishuur en bepaalde rekeningen moeten betaald worden. En om te overleven moet je nog eten ook. Gelukkig heb ik goede vrienden en geburen die mij gesteund en geholpen hebben, dat was nodig. Geen dag gaat voorbij zonder een traan. Dat is nu 3 maanden geleden.
Het overlijden van mijn man is inmiddels al bijna weer een jaar geleden. Ik merk dat ik er nog niet echt aan kan wennen. Na een huwelijk van 40 jaar blijft zijn plekje leeg, dit is moeilijk op te vullen. Aan hem denken doe ik natuurlijk iedere dag. Mijn man en ik hebben tijdens zijn ziekte overigens ook veel gehad aan de (Nederlandse) website www.ik-leef.nl, die een bijna onuitputtelijke informatie bron is voor ernstig zieken. Deze informatie bron wil ik graag delen met de lezers van dit artikel.
Sterven is voor ons: voortleven in een andere dimensie. Dat geloven we niet alleen, we WETEN het. Velen zullen het ontkennen, het is voor ons zoals homeopathie, die door de wetenschappers niet aanvaard wordt. Dat is hun zaak. Wij hebben het mogen ondervinden. We hebben onze zoon moeten afgeven op zijn 17de jaar, onze dochter op haar 34 jaar. Ik zou daar veel kunnen over vertellen. Diegenen die er in geloven: goed. Die er niet in geloven zullen het ondervinden bij hun overgang.
Eigen verdriet kan ik niet uiten, maar wél luisteren naar anderen
Reactie van M.V. (50) Spanje
Ik kan heel moeilijk mijn verdriet tonen en er ook niet over spreken. Het is heel persoonlijk voor mij. Ik zal dan ook zelden een graf bezoeken. Thuis heb ik een fotokader met al de mensen die me lief zijn en overleden zijn. Ook mijn dieren zitten er tussen. Tegen hun praat ik af en toe. Op die manier verwerk ik mijn verdriet. Maar als er in mijn omgeving mensen overlijdendan zal ik altijd aan de overgebleven laten weten dat ik er voor hen altijd zal zijn. Ze mogen me uren vertellen, op die manier kunnen zij uiting geven aan hun verdriet. Door te luisteren naar hen neem ik misschien een beetje van hun verdriet weg.
Mijn echtgenoot overleed enkele jaren geleden. De eerste maanden leefde ik als een sneltrein, die alle voorkomende problemen oploste en dan verder raasde. Nadien kwam de stilte, de eenzaamheid en de hartverscheurende pijn. Toen kreeg ik van een vriendin volgend gedicht, dat ondertussen een plaatsje heeft naast de foto van mijn man:
Tijd heelt geen wonden. Tijd leert je leven met verdriet... en wachten, zéér geduldig, tot je weer schoonheid ziet en tot de tederste herinneringen zo diep vertakt zijn in je ziel, dat ze die zere plekken kunnen overgroeien. (Kris Gelaude)
Onze dochter overleed op 39 jarige leeftijd aan een hersentumor. Dat is nu achtenhalf jaar geleden. Ze heeft euthanasie laten doen. Een kind verliezen is wel heel zwaar en of het nu plots gebeurt (bv. bij een ongeval ) of nog anders, het verdriet blijft even groot. Wij hebben wel veel steun gehad aan elkaar, maar het blijft een litteken voor de rest van ons leven. We hebben het al wat verwerkt, maar we zijn niet meer dezelfde personen als vroeger. Iedereen moet zijn verdriet verwerken op zijn manier, maar als koppel moet je er samen aan werken. Het elkaar moeilijk maken is zeker geen oplossing. Gedeeld verdriet geeft steun.
Een scheiding en je kinderen niet meer zien is toch ook verdriet?
Reactie van Geert D.(55) Roeselaere
Mijn ouders zijn allebei gestorven in 2006. Dat was een zeer pijnlijke periode. Maar nog een zwaar verlies is, na een scheiding van mijn vrouw, ook geen contact meer te hebben met mijn kinderen. Dat is ook een zwaar verlies. Het is ook al ongeveer 6 jaar dat ik niks meer hoor van hen.
Mijn zoon Jelle kwam om het leven toen hij met de fiets op weg was naar school. Hij reed aan de juiste kant van de weg, in de juiste rijrichting, maar kwam terecht onder de lading glas (voor ramen) van een vrachtwagen. Hij was net op de verkeerde plaats, op het verkeerde moment... Als...als...als... Het gebeurde op vrijdag de dertiende!!! Jelle was 15 en is begraven op zijn 16e verjaardag. Mijn rouwproces verliep héél moeilijk met hele diepe dalen en soms een beetje hoop. Telkens als ik dacht even over de rand van de diepe put te kunnen kijken, gebeurde er weer iets wat me een stap terug bracht in mijn rouwproces.
De collega's op mijn werk (kleuterschool) en de directie hebben mij zéér goed opgevangen. Ik heb ook hulp gekregen van slachtofferhulp en nadien heb ikzelf gezocht naar een rouwtherapeute waar ik heel veel aan gehad heb. Dat was om het scherpste verdriet van de eerste 5 jaren wat te verzachten. Ik ben ook aangesloten bij OVOK en OVK (speciaal voor verongelukte kinderen). Ik ga nog steeds naar de praatgroep niet meer zo frequent als vroeger. Ik werk al 7 jaar niet meer en nu vind ik troost in de kleinkinderen en in de vriendschap met lotgenoten. Mijn hobbys zijn fotografie en beeldbewerking. Ik heb een heel hechte band met de natuur en vind troost in het maken van mooie foto's, vooral van de zee . Ik heb sinds het ongeval ook een heel speciale band met het cijfer 13.
De verschillende fasen van rouw gaan voorbij. Juist zeven jaar geleden was de chemo van mijn man achter de rug, iedere dag stil, rustig afwachtende of het zou beteren en zo gingen de dagen voorbij. Het was toch maar na nieuwjaar dat er terug een controle zou zijn. Op kerstavond hadden we een familiefeest. Ja, 't zal nog wel gaan.Waar zijn de autosleutels? Ik zal rijden." Op 2de kerstdag was het onze huwelijksverjaardag, de 42ste. Op de foto's zag je hoe zn blik en uitstraling achteruit ging. We hebben toch nog genoten van het samen zijn. Op 11 januari is hij dan thuis overleden. Voor mij nu: de jaren gaan zéér vlug voorbij.Eerst trok ik mij op aan de natuurelementen: zon, groen, werk, kleine dingen.Het alleen zijn gaat, maar er zijn veel andere dingen die ik nu alleen moet doen. De gedachte aan zijn woorden "er is iemand van de twee die eerst moet gaan" geeft nog een kleine troost. Thuiskomen na het werk, dagtaak, hobby er is niemand meer. Het alleen zijn verbetert, maar de genegenheid, de verbondenheid, kortom hetleven is niet meer leven, maar alleen zijn.
Ik heb op 15 januari van dit jaar (2012) mijn jongste broer van 57 moeten afgeven. Hij had uitgezaaide longkanker. Ik ben 8 jaar ouder dan hij, maar ik heb hem wel van in de wieg tot hij getrouwd is groot gebracht. Er is bij mij precies iets uit mijn lichaam gerukt, zoveel verdriet heb ik
Gewoon naast elkaar zitten waren al gelukkige momenten
Reactie van Rieta P. (54) Herk-de-Stad
Mijn moeder die naast mij woonde is 3 maanden geleden overleden. Ze was in een demente fase maar met nog regelmatig heldere dagen. Na een herseninfarct is ze dan nog vrij onverwacht van ons heengegaan. Vandaag heb ik het heel moeilijk. Ik ben bloemen gaan kopen voor op het graf. Ik kan het nog niet vatten dat ze er niet meer is. Altijd stonden er bloemen bij haar in de zitruimte, waar ze, o zo blij mee was. Mijn inrit ligt vlak naast haar venster, waar ik ze steeds zag als ik binnenreed, Altijd wuifde ze , dat is er niet meer.
Om dit te verwerken heb ik een grote foto voor het raam gezet met het zicht naar buiten, zodat ik nu iedere keer even dag kan zeggen, tot straks... Ik bekijk nog heel vaak de foto's van haar, en probeer terug te denken aan de gelukkige momenten als we samen een tasje koffie dronken of gewoon zonder woorden naast elkaar zaten
In september 2011 is mijn echtgenoot overleden. Hij was 90 jaar geworden en op dat ogenblik was hij het leven wel beu. Ondanks dat was hij nog gezond van geest. Na een verblijf van 4 weken in het ziekenhuis heb ik hem laten gaan. Het heeft me veel pijn gedaan. Ik heb deze leegte nogal goed opgevuld met verschillende activiteiten maar nu na een jaar valt het me weer moeilijk. Ik denk dat het maar pas nu doordringt dat ik hem voor eeuwig kwijt ben. Toch zal ik de moed niet laten zakken en zal doorzetten. De moeilijkste opgave is om zijn fotos te bekijken, maar ze brengen ook troost en goedee herinneringen.
Voor iedere rouwende is er een verschillende manier om minder pijn te hebben. Het woord "verwerken" gebruik ik niet graag, verdriet onderga je, probeer je op vele manieren draaglijk te maken, maar het verlies van een dierbare kom je nooit helemaal te boven. Mijn leven is, na de dood van mijn zoon Luc, nooit meer hetzelfde geweest en het zal ook nooit meer worden als voorheen (ook al is het al 19 jaar geleden). Voor mij is 1 november een gewone dag, maar 18 augustus, de dag dat onze Luc verongelukte, is zeer moeilijk. Ook zijn verjaardag en alle feestjes zoals Kerstmis, dan missen we hem toch zo. Maar... blijf hun naam, de naam van de gestorvenen noemen, laat zien dat ook jullie hem of haar nog niet vergeten zijn!!!
Ik was pas 2 jaar toen mijn papa verongelukte tijdens de nachtploeg. Hij viel van 18 meter hoogte. Hij werkte daar pas 15 maanden. Een week later zou de akte ondertekend worden voor de aankoop van een sociale woning. Mijn moeder verdween met mij en verbrak alle contacten met de broers, zusters en ouders van mijn papa. Ik had altijd het gevoel dat mijn papa mij van boven uit volgde. Een poos na de plotse dood van mijn 8 jaar jongere broer, ook echt een drama , leerde ik wat dood gaan was.
Jean (mijn halfbroer) leed aan dezelfde ziekte als ik en stierf zonder dat ik hem had kunnen bijstaan. Een vol jaar verweet ik mezelf er niet geweest te zijn bij hem. Wat ik nu schrijf heb ik echt beleefd. Op mijn 55ste verjaardag verscheen Jean aan mij.Hij zag er zo mooi uit. Wie ons achter laat , waakt over ons. Het leed is nu verzacht. Enkel, je moet het toelaten.
Als de liefde heel diep was wordt het een moeilijke tijd als je geliefde sterft, een heel moeilijke tijd... Veel verdriet, ongeloof, praten (maar veel mensen houden er niet van om over dit onderwerp te spreken, ze begrijpen je ook niet), boeken lezen over dit onderwerp, spreekbeurten volgen ...(je hebt geluk als er iemand vanuit zelfondervinding met jou wil praten), mediteren, alles van je afschrijven, foto's bijvoegen, mooie teksten lezen (zoals die van Veronika), uiteindelijk zelf een afspraak maken met een psychologe, opnieuw alles opschrijven, opnieuw alles vertellen aan een luisterend oor. Dit lucht op, dit brengt hulp, maar uiteindelijk moet je hiervoor TIJD nemen. Je kan ook je gedachten opschrijven, het papier verbranden en met de wind laten meevoeren Dat alles in de hoop dat er ooit een einde komt aan dat verdriet
Rouwen is een werkwoord zonder onvoltooid verleden tijd
Reactie van Jeanny G.(54) Leiden
In grote lijnen kan ik me wel vinden in de verhandeling over rouwen. Zelf ben ik samen met mijn man al jarenlang regio contactouder van de Vereniging Ouders van een Overleden Kind geweest na het overlijden van onze eerste baby. Het blijft als een rode draad door mijn leven lopen. Het leven voor en het leven na die geboorte. Hij was al overleden voor de bevalling. Ik wist dat al maanden van te voren. Wat mij heel erg is bijgebleven is dat je met het verlies van een kind niet alleen je kind verliest. Ook familie en vrienden bleven weg. Zelfs na 20 jaar zijn mijn man en ik gescheiden omdat ik er nooit over heb kunnen praten met hem. Als contactouder praat je meer over het verlies van een ander. Dat was voor mij ook goed trouwens. Jarenlang heb ik lezingen gehouden en gastcolleges gegeven aan verloskundigen, gynaecologen, leerkrachten, verpleegkundigen en vooral aan uitvaartondernemers. Rouwen is een werkwoord zonder onvoltooid verleden tijd. Je bent er nooit helemaal klaar mee. Inmiddels ben ik compleet afgestudeerd in de post mortale zorg. Alleen mijn leeftijd belemmert een mooie baan. Het herinneringsboek is een groot goed. Dat maak ik nu voor andere mensen. Compleet met wat je ook maar kunt bedenken. Tijd heelt vaak alle wonden, ook bij mij. Maar er blijven littekens over en die kunnen van tijd tot tijd verdraaid pijn doen. Wat ik me zelf altijd heb voorgehouden is dat als onze eerste niet overleden zou zijn, we misschien niet onze jongste zoon gekregen zouden hebben, omdat we 'compleet' zouden zijn. Die gedachte vergoedt veel. Het overlijden van de baby heeft me sterker gemaakt. Al ben ik nu niet meer dagelijks bezig met de dood in het algemeen en zijn overlijden in het bijzonder, ik lees nog steeds alles wat met dood, dood zijn, overlijden, begraafplaatsen en uitvaarten te maken heeft. Ik geloof vanaf het moment van het overlijden van mijn kind ook niet meer in een God zoals ik dat altijd wel gedaan heb. Dat kwam mede door de reactie van onze dominee. Dat is wel een van de dingen die me altijd erg is bijgebleven. De mening van 'deskundigen'. De gynaecoloog zei: "Ach, maak je niet druk, je weet in ieder geval dat je kinderen kunt krijgen. De dominee zei: "Geeft toch niet. Onze Lieve Heer vond hem zo bijzonder dat Hij hem zelf wilde hebben." Het meest zeer deed de reactie van mijn schoonmoeder: "Begrafenisondernemer? Dat is zonde van het geld zeg. Trouwens, ziekenhuizen vernietigen miskramen hoor."
Matthijs is geboren na een zwangerschap van bijna 43 weken. Ik kan er nu nog, na 27 jaar een heel boek over schrijven. Want het is echt niet alleen dat je je kind verliest. Je raakt je sociale leven kwijt. Het heeft me mijn huwelijk gekost, en nog kan ik geen vriendschappen sluiten omdat ik me toen zo bedonderd voelde door mijn 'vrienden en vriendinnen'. Ik wil me ook nooit meer aan iemand binden, omdat ik het verlies van toen bijna niet aankon
Ik kan moeilijk loslaten. Tenslotte is je man/vrouw verliezen geen persoonlijke keuze. Je wordt ermee geconfronteerd. De leegte die je omhult, terwijl alles rondom je - gelukkig maar- gewoon zijn gangetje gaat, maakt je dubbel verdrietig. Na maanden huilen, klagen, slaapmedicijntjes, je door de dag slepen, besef je dat je je leven moet herpakken. Herpakken!? Ik ben geen uitgaanders type, heb een kleine sociale kring... Familie en vrienden vingen mij wel op maar na maanden hielden zij het ook voor bekeken. Tijdens gesprekken werd er -stiekem- met ogen gerold, hun lichaamstaal verraadde hun desinteresse; zij waren het treuren en klagen beu!!
Ben gestart met een cursus kleidraaien, zijde schilderen. Bij mooi weer ging ik regelmatig een koffietje drinken op een terrasje op de Groenplaats; ontmoette daar mensen met hetzelfde verdriet en eenzaamheid. Toen begreep ik dat dit niet de manier is/was om je verdriet te verwerken. Wat mij het meeste geholpen heeft is joggen in het park. Op 62-jarige leeftijd kocht ik mij een paar goede loopschoenen. Het was een uitzonderlijke, lange, prachtige zomer. Ik heb nooit een hoog niveau gehaald, maar het heeft me energie en blijdschap in mijn leven gebracht. Mijn verdriet heeft een plaatsje gekregen, ben nog steeds alleen, niet eenzaam
Iedereen krijgt wel met vormen van verdriet te maken in zijn of haar leven. Een luisterend oor of een hand op je schouder en ook bidden tot God kan enorm troosten. Maar je zoekt wel eens naar meer, op een moment dat je dat nodig hebt. Ik heb een boekje ontdekt met de titel Ik heb verdriet. Dat boekje is als een soort vriend die met je meeloopt, want na verloop van tijd kennen de mensen in je omgeving je verhaal wel en zoek je toch naar andere wegen
Reactie van Hans V.R.(88) Turnhout 
