De pianostemmer 
 van Pascal Mercier
verschenen op 10.07.2008

Oorspronkelijke titel ;
"Der Klavierstimmer." - München : Knaus, cop. 1998.
Uitgeverij ; Wereldbibliotheek
ISBN 9789028422360

'Wat een afgrond tussen wie hij had willen zijn en wie hij werkelijk is geweest!'

Nieuwsgierigheid, schrijft Pascal Mercier in de Pianostemmer, is 'het vermogen je door het vreemde gevangen te laten nemen en daardoor bevrijd te worden van de last van je op het verleden gerichte gevoelens.'

***
Voor wie Nachttrein naar Lissabon en Perlmann's zwijgen steeds wil herlezen, is er opnieuw een parel van Pascal Mercier: "De pianostemmer."
In deze roman staat de vraag centraal welke rol het oordeel van anderen in ons leven speelt:

Wij zoeken ons geluk buiten onszelf en in het oordeel van de mensen van wie we toch weten dat ze onderkruipers zijn en weinig oprecht, zonder gevoel voor gerechtigheid, afgunstig, grillig en bevooroordeeld: wat absurd! (La Bruyère).

In zekere zin kun je De pianostemmer een scharnierboek noemen.
In twee verhaallijnen gaat het hier opnieuw om het verlangen naar de goedkeuring van anderen, die zich uit in een obsessieve zucht naar erkenning, én om de zoektocht naar autonomie, in dit geval van een onlosmakelijk verbonden tweeling.

Aanvankelijk lijkt de belangrijkste inzet van De pianostemmer de poging van de tweelingbroer en -zus Patrice en Patricia zich als adolescenten te bevrijden uit hun hechte, incestueuze verbond, en een eigen, autonoom bestaan te ontwerpen. Om dat te bereiken hebben ze afgesproken elkaar te vertellen over hun leven, nadat ze op negentienjarige leeftijd het ouderlijk huis (en elkaar) zijn ontvlucht. Hun in schriften neergelegde ontboezemingen vormen de alternerende hoofdstukken van de roman.
Zes jaar na deze afspraak wordt hun voornemen doorkruist door het dramatische bericht dat hun vader is gearresteerd wegens de moord op een door hem verafgode operazanger.
Dan verschuift hun aandacht, en de focus van de roman, naar de vraag hoe het zo ver heeft kunnen komen en begint de zoektocht van de kinderen, die het ouderlijk huis niet alleen ontvlucht zijn uit vrees voor de incestueuze wending in hun verbond, maar ook om te ontkomen aan 'de krankzinnige hunkering naar erkenning' van hun vader, die het gezinsleven ontwrichtte.

Dan krijgen we stukje bij beetje inzicht in de geschiedenis van die vader.
Mercier schetst een boeiend en overtuigend portret van een weesjongen die zijn jeugd in een tehuis doorbrengt, door pleegouders op het spoor van de muziek wordt gezet, en na een succesvol bestaan als pianostemmer de ambitie opvat een groot operacomponist te worden.
Op zijn zestigste - na veertien opera's in dertig jaar - lijkt zijn droom eindelijk in vervulling te gaan als de opera waarin hij al zijn frustratie en wrok over het uitblijven van het gedroomde succes heeft verwerkt, zal worden uitgevoerd op een prestigieus festival.

In een interview in de Volkskrant begin dit jaar verklaarde Mercier: "Wie de pathetiek en sentimentaliteit veroordeelt is een cynicus". In Nachttrein was vooral de pathetiek ruimschoots aanwezig maar dat bleek geen enkel bezwaar om een geweldig boek op te leveren. Het intrigerende verhaal in "De pianostemmer" speelt zich af in de opera- en balletwereld, een omgeving die zich bij uitstek leent voor de pathetische en sentimentele overdrijving. Maar dit stoort in deze roman nauwelijks.Vooral het begin van de roman is erg sterk.
Broer en zus Patrice en Patricia, een tweeling, besluiten op 19-jarige leeftijd uit elkaar te gaan omdat hun verhouding zo hecht is geworden dat ze vrezen nooit meer van elkaar los te zullen komen als ze niet radicaal met elkaar breken.
Het is zelfs zover gekomen dat het tot de ultieme liefdesdaad is gekomen.
De ouders wonen in Berlijn en Patrice en Patricia komen respectievelijk in Chili en Parijs terecht waar ze voor het eerst volkomen op zichzelf aangewezen hun weg moeten weten te vinden.
Na zes jaar scheiding besluiten ze elkaar schriftelijk te vertellen hoe ze hun leven vanaf hun jeugd hebben beleefd om volkomen eerlijk tegenover elkaar te kunnen staan.
Een schitterend gegeven dat meesterlijk is uitgewerkt. 
In het begin wordt de wederzijdse liefde tussen beiden door henzelf meeslepend beschreven. In deze bekentenissen komen hun ouders tenslotte als de belangrijkste hoofdpersonen naar voren
De pianostemmer blijkt een ambitieuze operacomponist die zijn composities maar niet gesleten kan krijgen en zijn vroeger zeer knappe vrouw stond voor een veelbelovende balletcarrière tot ze een ongeluk kreeg door toedoen van een operazanger, die ook een cruciale rol in het boek zal krijgen.
Er zijn veel drama, sentiment en intrige in de roman te vinden en het boeit van begin tot einde. Door het verhaal van twee kanten te horen is het dramatisch effect erg sterk.
 Naast de ouders verschijnen veel boeiende nevenfiguren op het toneel waardoor de schrijver de gelegenheid krijgt het leven in verschillende sociale milieus te beschrijven, zonder de verhaallijn geweld aan te doen.
Wel valt op dat er veel toevalligheden in het verhaal voorkomen maar iedereen die zijn eigen leven beziet kan niet ontkennen dat die in elk leven een zeer grote rol spelen.
Een roman over liefde en te hoog opgeschroefde ambities; het lukt de hoofdpersonen niet die ambities te relativeren waardoor de roman voor de ouders een tragisch einde krijgt. Gelukkig zijn broer en zus wel in staat tot die relativering waardoor hun verdere leven optimistisch tegemoet kan worden gezien.

:Patrice - Eerste schrift: Nu, nu alles voorbij is, willen we opschrijven hoe we het hebben beleefd. We zullen ons ieder voor zich met onze herinneringen bezighouden, zonder ons door de aanwezigheid van de ander te laten verleiden. Wat we vertellen zal waarachtig zijn, ongeacht hoeveel pijn het zal doen wanneer we het lezen. Dat hebben we elkaar beloofd. Alleen zo, zei jij, zullen we in staat zijn de kerker van onze liefde af te breken, die met onze gemeenschappelijke geboorte is begonnen en tot op de dag van vandaag voortduurt. Alleen zo, heb je gezegd, kunnen wij ons van elkaar bevrijden.

'Een van de meest fascinerende aspecten van De pianostemmer is de verhouding tussen Patrice en zijn tweelingzus Patricia. Hoe zou u deze verhouding omschrijven?'
Paul Mercier: ‘Het begint als volledige intimiteit, als de ervaring dat ze schijnbaar alles delen. Er is die overweldigende, intens beleefde overtuiging dat het eigen leven alleen dan volwaardig is als het wordt gedeeld met de tweelingbroer of –zus. Maar de verhouding ontwikkelt zich, het boek is, op een bepaalde manier een ontwikkelingsroman: het verhaal van een emotionele en intellectuele ontwikkeling. Langzaam maar onomkeerbaar realiseert de tweeling zich dat ze onvermijdelijk twee mensen met twee afzonderlijke, autonome, authentieke identiteiten moeten worden – dat ze niet verder kunnen leven als ze hier niet in slagen. En ze leren dat woorden een machtig middel zijn om die onafhankelijke emotionele identiteit te creëren.’ (Fragment).