|
PHILIP ROTH -
DE MENSELIJKE SMET- Uitgeverij:Meulenhoff 2000
VERTALING van "The Human Stain "-2000
Sheer Playfulness and Deadly Seriousness are my closest friends.
Philip Roth
***
Tegen de achtergrond van de Clinton-Lewinsky affaire vertelt De Menselijke Smet een archetypisch Amerikaans verhaal van een individu dat boven de historische omstandigheden weet uit te stijgen.
Nathan Zuckerman, een man al op leeftijd, raakt bevriend met een decaan van de Universiteit van Athena, Coleman Silk, ook op leeftijd, die hem vraagt een boek te schrijven over hem en het onrecht dat hem is aangedaan.
Zo leert Zuckerman een verbitterde oude man kennen, met wie hij eenzame middagen doorbrengt, naar de radio luisterend en schakend. Maar op een dag lijkt Silk uit deze lethargie te ontwaken en vertelt hij vol enthousiasme over de Viagra-pil en zijn nieuwe vriendin: een jonge schoonmaakster van de Athena Universiteit, Faunia Farley.
In de zomer van 1998 wordt maar over een ding gepraat, het overspelige gedrag van president Clinton. Media, kwezels en oplettende burgers rollen over elkaar heen in wat Roth de extase van de hypocrisie noemt. Tegen deze achtergrond moet de joodse docent Coleman Silk zich verweren tegen de beschuldiging van discriminatie. In een college waarin hij twee studenten al een tijdje miste, betitelde hij de afwezigen als 'spoken', wat door zijn vijanden werd uitgelegd als een racistisch scheldwoord 'spooks' voor zwarte mensen
Eén ongelukkig gekozen woord laat zijn uiterst succesvolle academische carrière in mineur eindigen. Silk kan deze parade van treurnis makkelijk beëindigen. Maar dan moet hij het stoïcijns bewaarde idee waar hij zijn openbare leven op gebouwd heeft, prijsgeven. En bovendien is hij te trots om niet zijn eigen vagevuur te kiezen.
Ondertussen knoopt hij een relatie aan met een veel jongere schoonmaakster. Haar ex is een verknipte Vietnam-veteraan. Silks zoon hangt een orthodoxe variant van het joodse geloof aan. Een incestverleden. Slapen met de as van je dode kinderen onder je bed. Het zijn allemaal ingrediënten die in de handen van iedere andere schrijver tot een onleesbaar gedrocht zouden leiden.
Wat De Menselijke Smet spraakmakend maakt is dat de ogenschijnlijk Joodse protagonist zwart blijkt te zijn., Maar het meest verbitterd was Silk wel over het feit dat ze zijn vrouw hadden vermoord: Irish kon de haatcampagne niet meer aan, volgens Silk, en kreeg een hartstilstand.
.Deze roman is een meditatie over zowel de mogelijkheden als beperkingen van de maakbaarheid van de eigen identiteit in de Amerikaans cultuur
'De menselijke smet' wordt gezien als de derde in een rij na Roth's boeken 'Amerikaanse Pastorale' en 'Ik was getrouwd met een communist'. Gemeenschappelijke delers zijn de schrijver Nathan Zuckerman, die ook wel de schrijver zelf voorstelt, en de sociaal/politieke thema's van het Amerika na de jaren 50. Voor Roth zijn er drie belangrijke tijdperken tijdens zijn leven in zijn land geweest: het McCarthy tijdperk met de heksenjachten op communisten, de Vietnam-oorlog met alle gevolgen van dien en tenslotte in de jaren 90 Clinton en de impeachment-procedure, na zijn affaire met Monika Lewinsky, die een eye-opener voor Roth was over hoe laag de Amerikaanse moraal was gezonken. Deze laatste gebeurtenis, tesamen met een oude herinnering uit zijn studententijd op de universiteit van Chicago, waar hij een zwart meisje leerde kennen, wiens ouders zo blank waren als maar kon zijn, en hem vertelden over sommige familieleden die bewust uit de zwarte gemeenschap stapten om voor blank door te gaan, vormen de kern van het verhaal.
De hoofdpersonen zijn dan ook allemaal mensen die hiermee te maken hebben. Behalve het hoofdthema over een zwarte man die zo blank is, dat hij het zwart-zijn verloochent, is er een feministische vrouw die een heksenjacht ontketent omdat ze zelf sexueel gefrustreerd is en denkt er goed aan te doen zich met andermans leven te bemoeien, is er een gevaarlijke Vietnam-veteraan, die zoveel haat in zich draagt dat zelfs zeer aangepaste therapiën hem niet uit deze hel kunnen bevrijden, is er een universiteitsgezelschap dat er alleen maar op uit is om hun eigen hachje te redden en zo ongelooflijk dom zijn dat ze de meest onwaarschijnlijke roddels voor zoete koek nemen.
Roth is duidelijk in zijn boek. Hij beschrijft de karakters met gedreven passie, maar hij moet een sombere kijk op de Amerikaanse maatschappij hebben, want als dit Athena, waar het verhaal zich afspeelt, een Amerikaans doorsnee stadje moet voorstellen, is het triest gesteld met de Amerikaanse maatschappij en het universitaire milieu.opgetekend uit de mond van Zuckerman, een van Roths bekendste romanfiguren, die zo'n trouwe huisvriend is geworden dat hij zich soms tegen zijn gastheer mag keren. Nathan Zuckerman is in hetzelfde jaar, 1933, en in dezelfde plaats, Newark, geboren als Roth, en heeft ongeveer dezelfde loopbaan doorgemaakt. Hij is echter in zijn met veel moeite en pijn verworven status van provocateur, verrader en leugenaar, bigger than life. Het is zijn stellige overtuiging dat je na je jeugd de slaaf uit jezelf moet zien te persen, druppel voor druppel.
Philip Roth heeft veel fans en er zijn veel mensen die blindelings met hem weglopen als een van de grote schrijvers van onze tijd. Verhalenverteller bij uitstek, wordt hij genoemd, maar juist dit verhaal is een beetje rommelig.
Het grote geheim van Coleman Silk komen wij al snel te weten en dan is eigenlijk de grootste spanning al uit het verhaal. Dat het slecht afloopt, krijgen we ook al vrij snel te horen, en dan is het enige wat de spanning nog op de been houdt: wanneer en hoe? Het boek heeft veel potentieel aan drama in zich, maar is jammer genoeg niet zo dramatisch opgebouwd. Dan is er Roth's schrijfstijl die vaak als lyrisch wordt omschreven, maar erg langdradig en omslachtig is. Daar moet je van houden. En er zijn veel zinnen die gewoon niet lopen. Er zit geen ritme in de taal, maar dat kan ook aan de vertaler liggen.
De verhouding tussen Philip Roth en zijn meest weerspannige romanpersonage wordt ook prachtig neergezet in De feiten (1988), Roths 'autobiografie van een schrijver'. Dit boek begint met een brief aan Zuckerman, waarin Roth uitlegt waarom hij nu eindelijk eens eerlijk op zoek gaat naar de wortels van zijn schrijverschap. Het nederige verzoek aan Zuckerman luidt of deze wil beoordelen of hij daarin is geslaagd. 'Deugt het boek?' Vervolgens krijgen we het resultaat van Roths zelfonderzoekingen onder ogen, in documentair proza gesteld, zonder enscenering of dialoog, waarna Zuckerman het woord neemt. 'Beste Roth', schrijft hij. 'Publiceer het niet.' Zuckerman is onverbiddelijk in zijn analyse dat Roth beter over hém, Zuckerman, kan schrijven dan zogenaamd over zijn eigen leven. 'Je bent geen autobiograaf, je bent een personificator. Jouw kracht is het vormgeven van je ervaringen in anderen.' Zuckerman vindt hem in 'de feiten' braaf, voorzichtig en pathetisch, kortom: onwaarachtig.
Colemans drama kan ondermeer worden gezien als "[h]et drama dat ten grondslag ligt aan het verhaal van Amerika.Het psychologisch drama dat breken met het oude leven isen de energie en wreedheid die deze meeslepende drift vergt."
Philip Roth : 1933
Philip Roth,is een Amerikaans romancier, geboren op 19 maart 1933 in Newark ,Verenigde Staten als kind van tweede-generatie Joods-Amerikaanse ouders.Als hij gaat studeren en verder weg is van het ouderlijk huis, ontwaakt in hem de drift een ander pad te kiezen dan het voor de hand liggende, maar blijft hij zich schatplichtig voelen aan Newark. Zijn verbeeldingskracht zal zich altijd blijven bewegen tussen die van de brave en de stoute jongen.
Roth studeerde rechten en behaalde in 1955 zijn doctoraal Engels, waarna hij zijn dienstplicht vervulde.Op 22 februari 1959 trouwde Roth met Margaret Martinson, van wie hij zich in 1964 liet scheiden van tafel en bed.
Margaret overlijdt in 1968 na een auto-ongeluk. In 1990 trouwt Roth met de actrice Claire Bloom; in 1994 gingen ze uit elkaar.Hij doceerde literatuurwetenschappen aan diverse Amerikaanse universiteiten, het laatst aan de University of Pennsylvania.
Vanaf 1992 legde hij zich geheel toe op het schrijven.
Gezien het tempo dat hij er nu al jarenlang in weet te houden - hij werkt gemiddeld zo'n twee jaar onafgebroken aan een boek - is er weinig leven buiten zijn schrijverschap.
'Phil was altijd al een rebel', vertellen de schoolvrienden van de Weequahic Highschool in Newark.
Op een spoor gezet door de reacties op zijn debuut, de verhalenbundel Vaarwel, Columbus (1960), laat hij zijn personages het zionisme omhelzen, het diasporisme bepleiten en andere extremiteiten begaan.
Nee, het is geen haat, ook geen zelfhaat, laat staan joodse zelfhaat die de pen van Philip Roth in beweging brengt. Wat de joodse critici er ook van mogen zeggen. Het zijn juist diepe wanhoop en al even diepe liefde die de schrijver bewegen.
.Sinds hij publiceert weet Philip Roth zich verzekerd van een even grote stroom agressieve beschuldigingen als aanhankelijkheidsbetuigingen aan zijn adres.
Het monumentale oeuvre dat hij sinds 1959 - het jaar waarin zijn debuut Goodbye Columbus, verscheen - met ijzeren discipline bij elkaar schreef is bijna exclusief gewijd aan de bestudering van de joodse identiteit, en dan vooral die van hemzelf, uitgesmeerd in alle mogelijke variaties, gebruik makend van een serie alter ego's die meestal net als de schrijver in 1933 zijn geboren in Newark, New Jersey, opgegroeid in een bijkans geheel joodse omgeving, worstelend met overprotectieve joodse moeders, en zich van de weeromstuit vervolgens obsessief verwikkelend met zo neurotisch mogelijke niet-joodse vrouwen.
Philip Roth schrijft veelal over de Joodse identiteit en de politieke cultuur in de Verenigde Staten. Hij werd met name beroemd door de seksueel expliciete roman Portnoy's Complaint (1969).
In plaats van over de verhouding tussen de verbeelding en de werkelijkheid of tussen de kunst en het leven, spreekt hij zelf liever over de verhouding tussen de geschreven en de ongeschreven wereld.
Verder zijn de overeenkomsten tussen hem en zijn personages zo groot dat de term 'alter ego' bijna een gotspe is. Zo schrijft hij in Bedrog (1990) over de flirtende schrijver Philip die getrouwd is met een nogal vervelende Engelse actrice. Claire Bloom onthult in haar memoires dat ze hem met een proces moest dreigen om die actrice niet ook nog eens de naam 'Claire' te laten krijgen.
Keer op keer bespeelt hij alle registers van de menselijke emotie, terwijl zijn met duivels plezier uitgevoerde spel met de dubbele bodems van literaire verhullingstechnieken tot in een zodanige graad van ambachtelijke perfectie worden uitgevoerd - met als hoogtepunt de hallucinante estafette aan Doppelgänger-effecten en andere vormen van persoonsverwisseling in Operation Shylock (1993)
American Pastorale, I Married a Communist en The Human Stain vormen in trilogie een biografie van het na-oorlogse Amerika. Het eerste boek handelt over de Vietnamoorlog, het tweede over het tijdperk-McCarthy en het derde speelt tegen de achtergrond van het Lewinsky-schandaal.
The Plot Against America is een gefantaseerd verhaal dat wellicht echt had kunnen gebeuren. Het speelt zich af tijdens het (fictieve) presidentschap van vliegpionier Charles Lindbergh, waarvan bekend is dat hij benaderd is voor het presidentschap en wiens nazi-sympathieën gedocumenteerd zijn. Tegen die achtergrond groeit de Joodse hoofdrolspeler op in een Newarkse familie, beginnend in de jaren 1930.
Alleman is een openhartig, intiem en tegelijk universeel verhaal over verlies, spijt en de kunst van het verdragen.
Bibliografie
Romans
Letting Go (1962)
When She Was Good (1967)
Portnoy's Complaint (1969)-Ned. vertaling "Portnoy's klacht" (1969), door Else Hoog.
Our Gang: Starring Tricky And His Friends (1971)
The Great American Novel (1973)- Ned. vertaling "De grote Amerikaanse roman" (1975), door J. Verheydt
The Counterlife (1987)-Ned. vertaling "Het contraleven" (1988), door Rob van der Veer. Dit boek wordt door de gezamenlijke Amerikaanse literaturcritici uitgeroepen tot de beste roman van het jaar 1987. National Book Critics Circle Award,
Deception (1990)-Ned. vertaling "Bedrog" (1990), door Rob van der Veer
Patrimony: A True Story (1991)-National Book Critics Circle Award
Operation Shylock: A Confession (1993)-PEN/Faulkner Award for Fiction,
Sabbath's Theater (1995)-National Book Award for Fiction
His Mistress's Voice (1995)
The Plot Against America (2004)- Ned. vertaling "Het complot tegen Amerika" (2004), door Ko Kooman.
Everyman (2006)- Ned. vertaling "Alleman" (2006), door Ko Kooman
Series
David Kepesh
The Breast (1973)
The Professor of Desire (1977)
The Dying Animal (2001)
Zuckerman
My Life as a Man (1974)
The Ghost Writer (1979)- Ned. vertaling "De ghostwriter" (1981), door Else Hoog.
Zuckerman Unbound (1981)- Ned. vertaling "De eenzaamheid van Zuckerman" (1982), door Bartho Kriek
The Anatomy Lesson (1983)
Prague Orgy (1985)
Exit Ghost (2007)
American Trilogy
American Pastoral (1997)- Ned. vertaling "Amerikaanse pastorale", door Else Hoog.-Pulitzer Prize for Fiction
I Married a Communist (1998)- Ned. vertaling "Ik was getrouwd met een communist".-Ambassador Book Award of the English-Speaking Union
The Human Stain (2000)- Ned. vertaling "De menselijke smet".-PEN/Faulkner Award for Fiction
The American Trilogy: American Pastoral, I Married a Communist, the Human Stain (omnibus) (2004)
Collections
Goodbye, Columbus: And Five Short Stories (1959)- Ned. vertaling "Vaarwel, Columbus" (1964), door Nico Polak en Fie Zegerius. Voor dezeroman ontving Roth de . National Book Award for Fiction, 1959
A Philip Roth Reader (1980)
|
