Wat een vreemde mensen toch, die “getrouwde diakens”!

Op zondag 23 december 2001 werd, vroeg in de ochtend in het programma “Voor de dag” (Radio 1), een interview uitgezonden van Jaak De Wulf met de diakens Chris Nollet en Miel Selderslaghs. De aanleiding was de priesterwijding van Gijs Meynesz, gewezen dominee (tot halfweg de jaren '70), gehuwd, en reeds enkele jaren actief als diaken te Sint-Truiden. De toezegging door Rome om een gehuwd man priester te laten worden is een uitzonderingssituatie. De programmamakers vroegen zich af, als reactie op een brief van een luisteraar, hoe het dan wel zat met die “honderden” diakens die in ons land dag in dag uit het beste van zichzelf geven. Vinden zij het erg dat zij geen priester kunnen worden?

In de krant werd de bijdrage aangekondigd onder de titel “De rol van diakens en diaconessen in de kerk.” Die diaconessen kwamen echter nooit ter sprake. Na een voorbereidend gesprek met veel mooie uitwijdingen volgde een kort interview. Het leek even alsof Jaak De Wulf elk dan vooral die vragen stelde die de andere gesprekspartner voordien beantwoordde, maar hij lette erop dat er toch wat concreets aan getuigenis naar voren kwam. Tijdens de uitzending werden dan weer die anekdotes geweerd, die het voor de luisteraar wat extra duidelijk konden maken waarmee die diakens toch wel echt bezig zijn. Hoe dan ook, het eindresultaat werd toch een aardig geheel, verteerbaar voor de half aandachtige zondagmorgenluisteraar. De tekst werd voor jou hier netjes uitgetikt, want: “Vinden de diakens het erg geen priester te kunnen worden?”

Miel: Ik vind het helemaal niet erg. Het diakenambt is een zelfstandig ambt, heeft een eigen invalshoek in de pastoraal. De meeste van onze diakens hebben gekozen voor het diaken zijn en niet voor het priesterschap.

Jaak: Maar er zijn er misschien wel die zeggen: “Als ik zou kunnen, dan zou ik graag priester worden”?

Miel: Zo zullen er wel enkelen zijn, en ik vermoed dat, wanneer men het diakenambt weer heeft opengesteld na het concilie, er wel mensen zullen geweest zijn die er ingestapt zijn vanuit de idee 'hier gebeurt geschiedenis, hier komt iets nieuw, wellicht is dit een aanzet naar het getrouwd priesterschap', maar de evolutie heeft dat tegengesproken en ik denk dat de meeste mensen die voor diaconie hebben gekozen, eigenlijk voor het diakenambt hebben gekozen.

Jaak: Aan de andere kant, Chris Nollet, er zijn priesters die nadien huwen. Zij worden uit hun ambt ontzet. Daar is helemaal geen sprake van tolerantie. Vindt u dat correct?

Chris: Ik vind het in ieder geval een jammerlijke zaak. Die mensen hebben al heel wat ervaring op zich opgebouwd. Natuurlijk, ik kan mij voorstellen dat bepaalde gemeenschappen, waarin zij actief zijn, zich daaraan misschien storen - vanuit traditionele gedachten rond het feit dat zij huwen -, maar ik denk dan toch dat zij op een of andere manier opnieuw een werkinvulling moeten kunnen krijgen zoals voordien. Weliswaar moet men niet onderschatten dat, wanneer men huwt, dan toch wel de situatie van die personen verandert.

Jaak: Jullie kunnen daarvan meespreken. Jullie combineren een roeping - zeg maar - , met een job met het gezinsleven. Dat is niet evident?

Chris: Wij zijn als het ware in eerste instantie met onze echtgenote getrouwd, terwijl een priester, indien hij bijvoorbeeld aan een parochie wordt toegewezen, zijn thuis heeft bij de mensen van zijn parochie.

Jaak: Maar de consequentie is dan wel, Emiel Selderslaghs, dat jullie in een aantal gevallen, in de parochies een hulpje worden van de priester, een soort onderpriesters dan. Is dat niet frustrerend?

Miel: Neen, want het is niet te bedoeling dat de diaken een hulpje is van de pastoor. Diaken zijn is een zelfstandig ambt.

Jaak: Maar jullie mogen wat minder dan de priester, hè? In het takenpakket?

Miel: Ja, maar dat heeft ook te maken met een duidelijke invalshoek. Als onze invalshoek de dienstbaarheid is, de diaconie is, dan hoeft het niet dat wij al diezelfde taken van de priester doen. Wat er wel is in de beeldvorming naar de gelovige mensen toe, is dit: zij zien een diaken functioneren en zij zien die man ook mee zijn dienstbaarheid waarmaken in liturgie (vieringen), bij een doop of een huwelijk; en dat mensen dan, vanuit wat zij daar zien, verwachtingen naar een diaken projecteren zoals naar een priester. En dan is het voor een diaken soms heel moeilijk om dat op het goede spoor te houden, om duidelijk te kunnen maken: neen, dat is niet mijn taak!

Jaak: Veel diakens realiseren hun engagement ook op een andere manier dan echt in de parochie?

Chris: Ik denk dat de meerderheid van de diakens ook actief is op een werk gewoon zoals iemand anders, en dat een deel van de diakens dan ook weer bijvoorbeeld in een ziekenhuis, een bejaardentehuis, in scholen werken, waar zij dan weer een specifiek pastorale job op zich nemen.

Jaak: Intussen, het aantal priesters vermindert met de dag. U bent echt nodig om de kerk in stand te houden. Als groep zijn jullie bijna een machtsfactor. Waarom spelen jullie dat niet uit om er iets uit te halen?

Miel: Ik denk dat spreken in termen van macht kerkvreemd is, dat macht maatschappelijk gezien wel telt, maar dat is niet zo relevant binnen een gelovige gemeenschap. Evolutie is er zowieso, al komt die traag op gang - dat kunnen wij niet wegcijferen -, maar waar een diaken werkt - en dat is meestal heel dicht bij de mensen - is dat niet relevant.

Jaak: Maar bestaat het risico niet dat het te traag zal gaan? Parochies hebben moeite om bedienaars te vinden. Moet er niets gebeuren om daar een structurele oplossing voor te vinden? Bijvoorbeeld: gehuwde mannen systematisch toelaten om priester te worden?

Chris: Voor mijn part mag men daar uiteraard rond blijven werken, en is het goed dat op verschillende binnenkerkelijke niveaus het gesprek daarover aangegaan blijft, maar ik vind niet dat wij daar nu hét thema van moeten maken. Ik zie dat de energie van sommige mensen zo fel in die dingen wordt gestoken dat het eigenlijk totaal verlies is. Want zij kunnen het toch niet realiseren. De kerk gaat langzaam.

Jaak: De kerk gaat langzaam, maar misschien langzaam … dood?

Miel: Ik vermoed van niet. Ik denk dat er ter plaatse gemeenschappen zullen blijven bestaan die het evangelie ter sprake brengen en het in praktijk gaan brengen. Het zal wellicht een andere vorm van kerk zijn, van levende kernen van hoop, die daar ter plaatse het geloof waarmaken en die mekaar zullen vinden.

“In Limburg wordt de getrouwde diaken Gijs Meynesz tot priester gewijd. Maar de andere diakens zijn er blijkbaar niet jaloers om”, dat was het besluit van de speaker van dienst, hetgeen mij zo een gevoel bezorgde van “het zijn voor de wereld dan toch rare vogels, die diakens, niet?!”

Overgenomen van de website van diaken Chris Nollet