Identiteit diakenambt nog niet uitgekristalliseerd.

Twee opvattingen lijken tegenover elkaar te staan:

1. Vertegenwoordiger van armen en zwakkeren

De opvatting die heerst in het bisdom Rutenburg-Stuttgart (de thuishaven van het IDZ), laat zich goed samenvatten in volgende zin: de diaken treedt niet op als plaatsvervanger van de priester, maar als vertegenwoordiger van de armen en de zwakkeren.

Dat hij regelmatig assisteert in de H. Mis is daarmee niet strijdig, maar als de diaken preekt, dan doet hij dat alleen om de armen en zwakkeren stem te geven in de geloofsgemeenschap. Huwelijken en uitvaarten die hij doet, komen voort uit contacten die hij in zijn diaconale werk heeft opgedaan.

De diensten van diaken in de liturgie en in de verkondiging is in deze opvatting dus een afgeleide van zijn diaconale taak.

De diaken is immers voor de diaconie en de naastenliefde.

De diakenopleiding is daar op afgestemd.

Dáár is hij voor gewijd en daarom geeft de diaken binnen de parochie ook leiding aan alle diaconale activiteiten.

Dit impliceert dat iedere parochie een diaken moet hebben.

Omdat priesterschap en diaconaat in deze opvatting bovenal onderscheiden ambten zijn, heeft men moeite met het feit dat in onze traditie ook priesterkandidaten de diakenwijding ontvangen.

Bij mannen die zich kandidaat stellen voor het diaconaat wordt er in Rottenburg-Stuttgart nauwgezet op toegezien dat zij roeping hebben voor het diakenambt in deze zin. Zoals de diocesaan gedelegeerde voor het diaconaat opmerkte: een gehuwde man met een mogelijke priesterroeping wordt afgewezen als kandidaat voor het diakenambt.

2. Liturgie, verkondiging en naastenliefde

De opvatting aan de andere zijde van het spectrum legt meer nadruk op het drievoudige dienstambt van de diaken: de diaken wordt gewijd voor de diaconie van de liturgie, van de verkondiging en van de naastenliefde.

In deze opvatting is meer plaats voor het feit dat het Tweede Vaticaanse Concilie het diaconaat als zelfstandig ambt óók heeft ingevoerd vanuit het perspectief van het priestertekort.

Deze visie op het diakenambt is minder eenzijdig en biedt de mogelijkheid om roepingen te erkennen van mannen met verschillende charisma’s.

Ook een man wiens eerste aanleg en oriëntatie niet op het charitatieve vlak ligt, kan in deze visie zeer wel voor de diakenwijding in aanmerking komen.

Het is echter niet de bedoeling dat de diaken een soort “Ersatzpriester” wordt.

Waar deze opvatting heerst – zoals onder meer in het bisdom “s Hertogenbosch – blijkt het tot nu wel moeilijk om precies helder te krijgen wat de eigenheid van het diaconaat is.

De eigen spiritualiteit wordt vaak verbonden aan het gehuwd zijn van de meeste permanente diakens.

Vanuit Rottenburg-Stuttgart werd hier tegenin gebracht dat dan de toelating tot het priesterambt van ‘viri probati’-gehuwde mannen die zich hebben bewezen - de doodsteek voor het zelfstandige diakenambt kan betekenen…

De gewetensvraag werd voorgelegd wie van de gehuwde diakens in die situatie nog principieel voor het zelfstandige diakenambt zou blijven kiezen (al is het, om het zelfstandige diakenambt te beschermen, nu al niet vanzelfsprekend dat een gehuwde diaken die weduwnaar wordt, vervolgens als priesterkandidaat wordt geaccepteerd).

Dit was actueel, omdat in die dagen het gerucht ging dat Paus Benedictus XVI bereid zou zijn om gehuwde mannen van 55 jaar en ouder toe te laten tot het priesterschap.

Tijdens het congres was ook de mening te horen dat de eigenheid van het permanente diaconaat pas zou blijken als veel celibataire mannen voor het diakenambt zouden kiezen. De gedachte daarachter: pas dan zou écht bewezen zijn dat het om een eigen roeping gaat onderscheiden van het priesterschap.

3. Conclusie

De conclusie moet zijn dat de ontwikkeling van een eigen identiteit van het zelfstandig diakenambt nog problematisch is.

Eigenstandig ambt of niet: veel diaken zijn gelukkig in hun ambt én leveren een onmiskenbaar belangrijke bijdrage aan de Kerk.

Onder hen bevindt zich vermoedelijk een flink aantal dat niet te vatten is n de strikte definitie volgens Rottenburg-Stuttgart.

Peter Broeders, diaken in Nieuwsbrief / IDZ :Nederland-Vlaanderen, n° 4, juli 2006, 3 – 5, als verslag van een te Freising ( bij München) gehouden internationale studieconferentie met als thema: “Diaconaat als profetisch ambt in de globaliserende wereld”.