Nieuw boek over huiselijk geweld, voor hulpverleners, leerkrachten, pastores en anderen

BRUSSEL (KerkNet) - Gezinnen worden vaak beschouwd als 'veilige havens', als schuilplaats voor een buitenwereld die soms stresserend en hard is. Maar dat mooie beeld van een gezin gaat in heel wat gevallen niet op. De media berichten regelmatig over gezinsdrama's, extreme vormen van huiselijk geweld, doodslag ... Die extreme vormen zijn slechts een topje van de ijsberg zijn en dat achter heel wat huisgevels vormen van onrecht en geweld verscholen zitten. Het Centrum voor Vredesethiek van de Faculteit Godgeleerdheid, KU Leuven en Pax Christi vinden dat die vormen van geweld in gezinnen even zeer de aandacht verdienen als geweld op macrovlak. Enkele cijfers tonen de omvang van huiselijk geweld in de verschillende vormen aan. Ongeveer 80 procent van de gevallen van kindermishandeling vindt plaats binnen een gezinscontext. Bijna de helft van de moorden wordt in de familiale sfeer gepleegd. Afhankelijk van de bron vindt men dat 1 op de 7 of zelfs 1 op de 5 vrouwen ooit te maken krijgt met partnergeweld. Algemeen wordt aangenomen dat bijna 1 op de 5 ouderen wordt geconfronteerd met een of andere vorm van geweld, meestal in de thuissituatie.
In een toegankelijk geschreven boek - 'Wanneer 'liefde' toeslaat. Over geweld en onrecht in gezinnen - presenteren het Centrum voor Vredesethiek en Pax Christi verschillende vormen van huiselijk geweld, en gaan ze in op achterliggende dynamieken en oorzaken. Het boek bestaat uit tien hoofdstukken. In een afsluitende bijlage voegden de redacteurs telefoonnummers, internetsites en mailadressen van hulpverlening in verband met huiselijk geweld toe. De auteurs van de tien bijdragen zijn werkzaam als therapeut, psycholoog, psychiater, pedagoog, jurist, socioloog of theoloog. Dit boek brengt verschillende vormen van huiselijk geweld samen: geweld tussen partners, zowel in een heteroseksuele als in een homoseksuele relatie, geweld van ouders tegenover hun kinderen en van kinderen tegenover hun ouders en het ge weld tussen broers en zussen.

Christelijke inspiratie
De thematiek van huiselijk geweld wordt bekeken vanuit verschillende disciplines. De redacteurs hebben een christelijke achtergrond en ook in de twee laatste bijdragen wordt de thematiek van huiselijk geweld belicht tegen de achtergrond van het christelijke spreken over gezinnen (Ruard Ganzevoort en Annemie Dillen). Daarbij worden kritische vraagtekens geplaatst bij een al te idealistisch spreken over het gezin. Er worden manieren aangereikt om op een christelijke manier over gezinnen te spreken met aandacht voor de harde realiteit van huiselijk geweld en met openheid voor een hoopvol perspectief.
Naast de theologische en ethische reflectie, staat vooral de hulpverlening centraal. De bekende Vlaamse kinderpsychiater Peter Adriaenssens belicht samen met Liesbet Smeyers de werking van de vertrouwenscentra kindermishandeling in Vlaanderen. Ze wijzen op het belang van het stilstaan bij vermoedens van kindermishandeling. Iedereen die met kinderen in contact komt, staat voor de uitdaging om, wanneer hij of zij meent dat het kind mogelijk een slachtoffer van kindermishandeling zou kunnen zijn, met dit vermoeden ook iets te doen. Gezinnen zijn geen heilige huisjes, dat wordt doorheen het hele boek duidelijk. Huiselijk geweld is een dermate ernstig te nemen realiteit, dat het noodzakelijk is om excuses om huiselijk geweld niet te moeten zien of er niet op te moeten reageren, te doorprikken.

'Families First'
Ook de Nederlandse pedagoog Herman Baartman wijst op het belang van het zorgen voor veiligheid en welzijn. Hij plaatst daarbij de vaak gemaakte tegenstelling tussen kiezen voor het belang van het kind of kiezen voor het belang van de ouders onder kritiek. Als een kind in een gezin slachtoffer wordt van geweld, gaat het erom om te kiezen voor het gezin: 'families first'. Dit wil niet noodzakelijk zeggen dat kinderen niet uit huis geplaatst kunnen worden, als ze risico's lopen in de gezinscontext. Ouders worden het beste gerespecteerd in hun rol als ouder, wanneer ze kansen krijgen om op een adequate manier verantwoordelijkheid voor hun kinderen op te nemen. In sommige gevallen kan die verantwoordelijkheid erin bestaan om het kind een tijd niet zelf op te voeden.
Zoals Baartman de keuze tussen hetzij de ouders hetzij de kinderen overstijgt, zo maakt Justine van Lawick duidelijk dat ook in het therapeutische werken met partners die een gewelddadige relatie hebben, het niet gaat om een keuze tussen hetzij de vrouw, hetzij de man. Van Lawick toont aan hoe man en vrouw samen kunnen geholpen worden om de spiraal van geweld die de partnerrelatie soms kenmerkt, te doorbreken. Ze geeft daarbij heel concrete voorbeelden van haar therapeutisch werk. 'Wanneer 'liefde' toeslaat' gaat echter nog verder in het in vraag stellen van klassieke denkbeelden over huiselijk geweld.

Vrouwen
Via de bijdrage van Susanne Kers wordt duidelijk dat partnergeweld niet enkel iets van mannen, als dader, op vrouwen, als slachtoffer, is. Kers laat zien dat vrouwen ook dader en mannen ook slachtoffer kunnen zijn, en dat huiselijk geweld ook in homoseksuele en lesbische relaties voorkomt. Hoewel machtsuitoefening en vormen van geweld vaak met genderverhouding verbonden zijn, komt machtsmisbruik ook in lesbische en homoseksuele relaties voor. Hieromtrent bestaat weliswaar nog steeds een groot taboe in de samenleving.
Ook andere vormen van geweld in families blijven vaak taboe, maar worden in dit boek expliciet naar voren gebracht. Zo confronteert de Vlaamse psychiater An Haekens ons met de rol die geld vaak speelt in de verhouding van kinderen ten aanzien van hun bejaarde ouders. Financieel misbruik is een veel voorkomende, maar vaak weinig expliciet opgemerkte, vorm van ouderenmishandeling.

Siblinggeweld
Waar geweld tegen ouderen de laatste jaren geleidelijk aan meer publieke aandacht kreeg, is dit nog lang niet het geval voor 'siblinggeweld', geweld tussen broers en zussen. Smadar Célestin-Westreich van de VUB en haar medeauteurs plaatsen de kenmerken en dynamieken van geweld tussen broers en zussen in de schijnwerpers. Deze vorm van geweld komt ronduit het meeste voor in gezinnen, maar wordt vaak als 'normaal' beschouwd. Toch zijn er heel wat gradaties, en is niet elke vorm van pesten of kibbelen even onschuldig. Incest tussen broers en zussen, het gebruik van wapens, het verbaal uitschelden en kleineren van de broer of de zus, het zijn vormen van geweld die onze aandacht verdienen. Want enkel als we ons bewust zijn van het gevaar en het reële voorkomen van huiselijk geweld, kunnen we het voorkomen of het proberen te doen stoppen.

Recht
Bij dit laatste, het voorkomen of doen ophouden van huiselijk geweld, speelt niet enkel de bereidwilligheid van de gezinsleden of de deskundige begeleiding van een hulpverlener een rol, maar biedt ook het recht een kader aan. De Vlaamse juriste Liesbet Stevens legt op een heldere manier uit wat het recht zegt over verschillende vormen van huiselijk geweld. Ze wijst echter ook op de grenzen van het recht: het juridisch perspectief volstaat niet in het zoeken naar een omgang met huiselijk geweld. Op die manier vullen de tien bijdragen elkaar aan.
Doorheen het boek wordt duidelijk dat gezinnen voor velen niet enkel de associatie 'liefde' oproepen, maar vaak ook 'onrecht' of 'geweld'. Toch blijven heel veel slachtoffers van huiselijk geweld loyaal aan hun partner, ouder, kind, broer of zus. Heel wat daders zullen zeggen dat ze handelen uit 'liefde'. Maar wat als die liefde een gewelddadige vorm krijgt? Vandaar de aanhalingstekens bij het woord 'li efde' in de titel van het boek. Soms moet het idyllische beeld van het gezin doorprikt worden en moeten we durven onrecht te benoemen, te voorkomen en te verhelpen. Daar ligt een hele taak voor ieder die met gezinnen in contact komt of verder wil nadenken over het eigen gezinsleven. Het boek wil daartoe een aanzet zijn.
A. Dillen, R. Burggraeve, J. De Tavernier, J. Hanssens, D. Pollefeyt (ed.), Wanneer 'liefde' toeslaat. Over geweld en onrecht in gezinnen, Leuven, Davidsfonds, 2006, 168 p. Het boek kost 17,50 euro en is te bestellen via: Davindsfonds Uitgeverij, Blijde-Inkomststraat 79-80 in 3000 Leuven, tel: 016/310.650, website: www.davidsfonds.be en e-mail: informatie@davidsfonds.be.