'Ook in het negatieve gaat vaak hoop verscholen'
BRUSSEL (Kerknet) - De 28-jarige theologe Annemie Dillen kreeg eind november de jaarlijkse 'Frans Van Cauwelaertprijs' voor haar doctoraatsproefschrift met als titel 'Het gezin: à-Dieu? Naar een contextuele ethiek, theologie en (godsdienst)pedagogiek van gezinnen vandaag'. Dillen, onder meer auteur van het boek 'Geloof in het gezin? Ethiek, opvoeding en gezinnen vandaag' is verbonden aan de onderzoekseenheid Theologische Ethiek en het Centrum voor Vredesethiek aan de KU Leuven. "Het was niet vanzelfsprekend mijn onderzoek in te dienen", zegt Dillen. De jonge Vlaamse onderzoekster had het voordeel dat haar werk zich ook op de rand van de filosofie, de psychologie, de sociologie en vooral de pedagogie bewoog. Ze ziet in de toekenning van de prijs, die jaarlijks wordt toegekend aan jonge onderzoekers ter bevordering van het wetenschappelijke onderzoek in Vlaanderen, ook een erkenning van het wetenschappelijke gehalte van de theologie. "Frans Van Cauwelaert zou wellicht zelf blij geweest zijn met de toekenning van de prijs, werd mij bij de uitreiking gezegd."
"Ik heb gemerkt dat mensen zich door mijn onderzoek gesteund voelen. Ik heb ernaar gestreefd een antwoord te vinden op de spanning tussen de hoge idealen enerzijds en de realiteit anderzijds. Ik wijs er op hoe in het negatieve vaak hoop verscholen gaat. Ik probeer aan te geven dat er ook in nieuw samengestelde gezinnen goede dingen gebeuren. Er zijn ook kiemen van hoop (.) Ik heb ook onderzocht hoe we onze idealen verwoorden. Ik spreek niet alleen over het mooie, maar vestig ook de aandacht op de ambiguïteit. Zo gaan we er algemeen vanuit dat gezinnen een veilige haven zijn, maar ik geef aan dat dit niet altijd het geval is. We moeten ook onrecht durven te benoemen, denk aan het huiselijke geweld. Daarin kunnen we als kerk mensen nabij zijn een aangeven hoe ze hoop kunnen vinden."

Nieuw samengestelde gezinnen zijn erg kwetsbaar

Annemie Dillen vestigt er de aandacht op dat mensen in niet-traditionele gezinssituaties vaak kwetsbaar zijn. Voor de samenleving ligt daar een verantwoordelijkheid. We mogen bv. alleenstaanden met kinderen niet laten vallen en moeten als samenleving onze verantwoordelijkheid opnemen. "Het promoten van het huwelijksgezin is een goede zaak. Maar daarmee bereiken we niet de mensen die in andere gezinssituaties leven. We moeten inzetten op hoe we deze ouders kunnen ondersteunen en gezinnen vaker samenbrengen, zodat ze elkaar ook onderling kunnen steunen. Hier is ongetwijfeld een rol voor de kerk weggelegd. We mogen bij deze gezinnen zeker niet de indruk wekken dat ze niet meer welkom zijn, omdat hun gezinssituatie afwijkend is."
De jonge theologe wijst erop dat doopsel, huwelijk en andere belangrijke levensmomenten een kans bieden om gezinnen in het dagelijkse gezinsleven en in de opvoedingssituatie nabij te zijn en met hen op weg te gaan. "Het is belangrijk gezinnen same n te brengen. We moeten hen helpen uit hun vier muren te treden. Als relaties tussen gezinnen en anderen buiten het gezin worden bevorderd, helpen we de kans op onrecht en geweld te verkleinen. We kunnen ook sneller opmerken wanneer het mis dreigt te gaan."

Gezin niet altijd een veilige haven

"Cijfers geven aan dat er meer geweld is in de gezinnen. Dat is volgens specialisten niet alleen het gevolg van het feit dat mensen dit sneller melden. Het geweld in de gezinnen neemt toe." Dat vormde onder meer de achtergrond voor het succesvolle colloquium 'Wanneer liefde toeslaat' aan de KU Leuven. Ongeveer 80 procent van de gevallen van kindermishandeling heeft plaats binnen een gezinscontext. Bijna de helft van de moorden wordt in familiale sfeer gepleegd. 1 op de 5 vrouwen krijgt ooit te maken met partnergeweld. "Vanuit christelijk perspectief bestaat er veel literatuur rond geweld en conflict, maar zijn er nauwelijks publicaties over geweld in het gezin. Gezinnen worden gemakkelijk met huiselijkheid en veiligheid geassocieerd. In ons land werd pas in 1997 in het strafwetboek ingevoerd dat bij slagen en verwondingen het feit dat deze toegebracht zijn aan een partner of ex-partner een verzwarende omstandigheid is. Het is erg belangrijk dat we het bestaan van huiselijk geweld erkennen. De verruwing in de samenleving mag geen excuus vormen om het traditionele gezin als wondermiddel naar voren te schuiven. In elk gezin, van elke rang en stand, kan onrecht of geweld voorkomen."
Tegelijk onderstreept Annemie Dillen dat we in alle negativiteit toch ook hoopvolle perspectieven moeten blijven zien. Maatschappelijk stellen we een grote vraag vast naar verbondenheid en het nemen van verantwoordelijkheid voor elkaar. Dillen verwijst naar de website www.samenhuizen.be, met heel wat zoekertjes van gewone mensen die met anderen willen samenwonen. "Heel wat gezinnen willen samenwonen. In landen als Scandinavië zijn 6 à 8 wooneenheden de trend." Dat heeft natuurlijk ook financiële oorzaken. "Maar dat is zeker niet de enige reden", zegt Annemie Dillen. 'Mensen kiezen vandaag vrijer en losser, maar ze trekken toch nog sterk naar elkaar toe. Dat merkt men ook aan het succes van datingsites. Mensen willen ook vand aag nog kwaliteitsvolle relaties."

Postdoctoraal onderzoek

Annemie Dillen werkt aan een postdoctoraal onderzoek over kinderen en ethiek. "Daarin komen vragen aan bod als: hoe kijken we naar kinderen? Welk beeld van kinderen is het meest wenselijke? Maar we gaan ook na hoe kinderen zelf kijken. Als we zeggen dat we kinderen ernstig nemen, dan moeten we ook kijken naar hun theologische en spirituele visie. Daarvoor moeten we met hen in gesprek gaan. Naarmate we dit sterker bestuderen, merken we steeds meer dat kinderen zeker geen lege vaten zijn. Kinderen kunnen al op hun twaalfde symbolisch denken. Dat moet ons aansporen hen ernstig te nemen en in de religieuze opvoeding ook hun perspectieven aan bod te laten komen."

Kerstwens

"Ik hoop dat mensen, als ze het kerstekind zien, niet alleen vertederd zijn door dit kleine kind, maar daardoor ook meer aandacht krijgen voor kwetsbare kinderen en beseffen dat de kinderen die we vandaag tegenkomen - net als het kindje Jezus - ons heel wat te vertellen hebben. We moeten hen ernstig nemen. Als God als kind kan komen, dan moeten ook wij vandaag kinderen ernstig nemen en in hen sporen van God herkennen."