Liturgie én Diaconie gaan samen. Zij zijn als een ellips met twee brandpunten

1. Internationaal Eucharistisch Congres – Lourdes 1981: ‘Jezus Christus, Brood gebroken voor een nieuwe wereld’. Enkele belangrijke toespraken, Uitgave I.E. 81 – Gent, p.138 – 140:

“…Consecratie en Communie. Twee sleutelwoorden van de Eucharistie. Maar zijn wij soms niet eenzijdig geweest?

Er is een dubbele consecratie. Dezelfde waarheid kunnen wij uitdrukken met een ander woord: er is een dubbele ‘identificatie’.

De Heer zegt: Dit is mijn Lichaam. Dit is mijn bloed. Brood en wijn worden geconsacreerd. Het is de Heer in persoon. Hij is het zelf, wezenlijk en waarachtig.

Maar de Heer zegt ook: “Ik had honger… Ik was ziek… Ik was naakt…” Zwakke mensen, ‘arme’ zondaars worden ‘geconsacreerd’ tot het Lichaam van Christus dat de Kerk is. Wonderbare ‘conversio’, omvorming. Het is Jezus zelf die Zijn gemeenschap opbouwt, die mensen opneemt en omvormt tot Zijn lichaam.

Dubbele consecratie; dubbele identificatie. Jezus is niet alleen tochtgenoot die ‘met’ ons gaat: door de eucharistische communie komt Hij ‘in’ ons, in een allerinnigste eenheid.

Waarom? Omdat hij ‘door’ ons naar de mensen wil gaan. – Om wat te doen? Om te doen wat Hij gedaan heeft: - om brood te breken voor hen die honger hebben; - om wijn van vreugde te schenken aan hen die het niet meer zien zitten; - om vertrapten en vernederden op te richten en hen een waardigheid van mensen en kinderen van God te geven; - om eenzamen op te nemen in een vriendenkring; - om God te leren ontdekken als een lieve Vader; - om mensen te leren ontdekken niet als rivalen en concurrenten maar als broeders; - om een wereld op te bouwen waar plaats is voor iedereen, waar geen oorlog en haat meer zijn maar enkel vrede in Jezus’naam.

Dezelfde gedachte kunnen wij nog anders uitdrukken. De oude wereld is vol communicatiestoornissen. De zonde is immers communicatiestorend. De nieuwe wereld van de ‘open Communicatie’ in twee richtingen of een dubbele Communicatie als vrucht van een dubbele Consecratie en Communie.

Open communicatie met God. Deze wordt uit-gedrukt in de orante-houding (Waarom alleen de celebrant? Waarom niet alle ‘circumstantes’, alle gelovigen?).

Open communicatie met de mensen: die wordt uitgedrukt in het gebaar van de vredewens (Waarom komt deze expressie zo weinig tot uiting in onze streken?).

Hoe zinvol zijn deze twee gebaren: in eerste beweging de handen (en harten) verheffen tot God: vertikaal. Maar dit is eenzijdig wanneer wij onze handen ook niet gebruiken om elkaar de hand te reiken en de hand te geven.

Misschien zeggen sommigen laatdunkend: “Dat zijn maar gebaren. Dat kunnen formaliteiten worden”. Zij vergeten dat Thomas van Aquino leerde dat elk sacrament is ‘in genere signi’: het Sacrament heeft een teken-waarde en nog wel drievoudig om te verwijzen naar het verleden als een memoriaal, een gedachtenis, een herinnering, om een teken te geven in het heden waarin God werkzaam is en om een profetisch teken te zijn van een wereld waarin God alles in allen zal zijn en alle mensen de gemeenschap der heiligen vormen als een levende kroon op het levenswerk van Jezus.

In elke Eucharistie werkt een geweldig dynamisme, een dubbele beweging. ‘Door’ Christus en ‘met’ Hem en ‘in’ Hem gaan wij naar de Vader om hem te aanbidden, te loven en te prijzen. Dat is de jubel en de vreugde die het geheim moet zijn van elke christen. Bij de Vader aangekomen draait de beweging om. “Zoals de Vader Mij gezonden heeft, zo zend Ik u”. Door ons en met ons en in ons wil Christus ‘nu’ naar de mensen gaan om nu te doen voor onze tijd en onze mensen wat Hij eens gedaan heeft: mensen naar God brengen en naar elkaar. Mensen samenroepen en vergaderen, maken tot het volk van God en tot Zijn lichaam.

De Eucharistie schenkt ons vertrouwen in God als de warme golfstroom in ons leven en maakt ons verantwoordelijk voor de opbouw van een nieuwe wereld.

Het arme woordje ‘mis’, het woord van ‘le catholicisme populaire’, van de volkskatholieken, krijgt een nieuwe glans: ‘missio’, zending. De mis is niet gedaan als de priester de zegen geeft. De mis voor de wereld en in de wereld kan nu beginnen als een zuurdesem in een logge massa, als een licht in een donkere nacht, als moed om er te zijn voor anderen en als geneesmiddel van de kwalijke zuchten, de hebzucht, de eerzucht en de heerszucht. “Gaat nu allen heen in vrede” om te werken aan een wereld van rechtvaardigheid en vrede.”

2. Liturgie und Diakonie. Das Beispiel des Leipziger Oratoriums, Andras Poschmann, Trier, in Benedikt Kranemann e.a. (red.), Die diakonale Dimension der Liturgie, Herder, Freiburg – Basel – Wien, 2006, p. 145 – 160.

“ Die Liturgispastoral der Oratorianer, die nicht isoliert den Gottesdienst in den Vordergrund stellte, sondern liturgisches Tun und soziales Handeln als unbedingt zusammengehörig – als zwei Brennpunkt

einer Ellipse – verstand, prägte die bis heute beeindruckende und Geltung beanspruchende liturgische Erneuerung der Gemeinde.145”, p.

Over “Die Gemeindetheologie der Ellipse”, p. 152 – 153.

“ Die Verbindung von Liturgie und Diakonie ist ein entscheidendes Kriterium für eine glaubwürdige Feier der Liturgie. Die Diakonie bezeugt die in der Liturgie gefeierte Heilszuwendung Gottes. Der Gottesdienst wird in seiner Relevanz für das alltägliche Leben erfahrbar.”, p. 155

Paul Michal Zulehner, Wien, Ritendiakonie in B. Kranemann id.,p. 271 – 283.

“Vielmehr führt das Eintauchen in Gott eben zum Auftauchen bein den Armen. Wer diesen Weg Gottes nicht mitgeht, wird Gott-los. Dat Typische für chritliches Leben is daher letzlich eine Spiritualität des “Und”, welche Gottes- und Nächstenlieb zusammenhält.”,p.277

Over de Eucharistie, p. 282 – 283

3. Johan Van Der Vloet (red.), Het permanent diaconaat op zoek naar zichzelf. 35 jaar diakens in Vlaanderen, Halewijn, 2006.

Daar in Alphonse Borros, Gezonden tot authenticiteit. Diakens als “garanten” van een doorleefd geloof, p. 79 – 98.

p. 86 – 87: “ Op het domein van de liturgie, zullen zij niet de kerkelijke vergadering voorzitten maar zullen zij er toe bijdragen dat de verzamelde christenen zo goed mogelijk aan de eucharistie kunnen deelnemen om zo hun leven tot offer te maken dat God behaagt. Het mag ons niet verwonderen dat zij hier een zekere rol vervullen in het oproepen tot gebed van de gelovigen. In het aanbrengen van wat nodig is voor de eucharistie: brood en wijn, de vrucht van de aarde het werk van de mensen (lat. Fructum terrae et operis manuum hominum), herinneren de diakens er door deze gaven aan dat de Kerk de anderen nodig heeft. God aanvaardt inderdaad onze mensheid; meer nog hij deelt in ons mens-zijn om ons in zijn goddelijk leven op te nemen. Heel concreet nog herinneren de diakens in de eucharistie de gemeenschap er aan dat er geen eucharistie is zonder voetwassing. ( Hier verwijst naar E. Van Waelderen, in Wakers en voortrekkers in een dioconale Kerk, in Collationes 22 (1992), p. 344.). Zo is dit in de diaconie van de liturgie hun wijze van waken, met de bisschop, over de evangelische authenticiteit van de christelijke eredienst.”

p. 88: “Wat de diaconie van de inzet (voor onze broeders en zutsters) betreft: deze komt in eerste instantie aan de bisschop toe. De bisschop wordt volgens de traditie de vader der armen genoemd. De diakens zullen op zulke wijze dit werk doen dat dit in al zijn waarde verwijst naar Christus. Zij hebben niet enkel te maken met werken van liefdadigheid: de solidariteit met de armen is niet het eigene van christenen. Het is een morele plicht die aan elke mens wordt gesteld. Diakens hebben de taak om te getuigen dat de christelijke liefde voortkomt uit de gave van Christus aan de mensen die Hij liefheeft. Deze liefde van Christus voor ons vanwege de Vader verruimt onze liefde, onze solidariteit met de anderen, onze bezorgdheid voor mensen die in nood zijn. Elke mens wordt een broeder of een zuster, bemind door God. Waken over de apostoliciteit van de diaconie in de liefdewerken betekent getuigen van de Christus Dienaar die zijn leven geeft voor zijn vrienden (vgl. Jo 15, 13 – 15).”

p. 89: “Hun bijdrage tot het apostolische ambt bestaat hierin dat de eucharistie waar Christus zijn Kerk laat delen in zijn paasmysterie, in waarheid wordt gevierd. Dit is zeker een plicht van alle gelovigen maar de diakens – en op de eerste plaats de bisschop en bijgevolg geheel het presbyterium – hebben de opdracht om hierover te waken.”

In id. Kristiaan Depoortere, Typologie van het permanente diaconaat: een kleurenpalet, p. 129 – 147.

p. 133: “…de gewijde diaken is de garant, de waarborg voor de dienstbaarheid van de Kerk. Hij wordt als het ware een scrupule, een steentje in de schoenen van de Kerk, dat bij iedere stap prikt en zegt: “en de armsten?”. Ietwat gewaagd: een diaken handelt –sterker: “leeft” – in persona Christi cordis: Hij be-har-tigt in Christus’naam en met zijn kracht de zaak van de armen en roept ieder “systeem” in de Kerk telkens weer tot de orde, tot de orde van het verloren schaap. …”

4. Twee foto’s genomen in Cité St. Pierre te Lourdes, gesticht door Jean Rodhain, een van de eerste promotors van het diaconaat in Frankrijk. Opnieuw de “und’, de “en”, de “ellips met twee brandpunt” van liturgie en diaconie.