Georges Charpak werd geboren in 1924 in de ghetto stad Sarny,aan de grens van Polen met Ukraïne en de Soviet Unie.Afkomstig uit een joodse familie heeft hij tijdens zijn kinderjaren reeds kennis kunnen maken met de recistische antisemitische stemming in zijn geboortestreek.Hij emigreerde in 1931 met zijn familie toen hij 7 jaar oud was en kon ontsnappen aan het lot van deze bevolking.Na jaren rondzwervingen belandde hij in Frankrijk.Het noodlot achtervolgde hem echter daar ook tijdens de tweede wereldoorlog toen hij in Dachau belandde in 1944.Bevrijd door het leger van generaal Patton in 1945 keerde hij terug naar Frankrijk waar hij aan zijn wetenschappelijke vorming kon beginnen.Over deze eerste periode van zijn leven schrijft hij het volgende:
-"Il faut rééduquer la race humaine,ses enfants en premier lieu,pour que leur respect aille à ceux qui ont édifié des civilisations admirables,respectables et respectées,dont nous pouvons être fiers,quelle que soit notre citoyenneté ou notre origine."
-"Peu après ma délivrance (en 1945),lorsque je revins à Paris,décidé farouchement à tot oublier et à étudier pour réaliser mon rêve : devenir un scientifique,j'ai constaté que la France était un pays où l'on pouvait étudier dans les meilleures conditions,sans argent,si l'on avait la chance d'avoir une famille qui mettait l'éducation au dessus de tout."
Na verschillende wegen bewandeld te hebben,geraakte Georges Charpak bij Frédéric Joliot-Curie aan het Collège de France waar hij CNRS stagiair werd. (Centre National de la Recherche Scientifique).Zo deed hij zijn intrede in de wereld van de fysica van de elementaire deeltjes.Hij was wel meer theoretisch dan praktisch aangelegd maar deed toch als experimentator een merkwaardige vooruitgang.Dit hielp hem later bij zijn grote uivinding.Het leven bij Frédéric Joliot-Curie wakkerde echter zijn talenten voor theoretische fysica zo sterk aan dat hij later nog vele jaren als theoreticus bij de CERN in Genève gewerkt heeft. Tijdens zijn verblijf in het Collège de France deed hij een stage in de theoretische fysica.Zijn thesis onderwerp was de studie van de straling bij de desintegratie van atoomkernen.Hij leerde toen grondig de detectietechnieken en introduceerde in 1968 een nieuwe detectiemethode voor de studie van de fysica van de materiedeeltjes.Het was een veredelde versie van de toen zeer bekend en wijd verspreid Geiger-teller.Hij schrijft hierover het volgende:
-"J'imaginai un détecteur qui fut probablement la meilleure invention de ma vie."
Hij werd bij de CERN geïntroduceerd door Léon Lederman in 1957 en ontwikkelde daar zijn uitvinding verder tot een volwaardige detector die bij de CERN gebruikt werd vanaf 1970.De grote ontdekkingen in de deeltjes fysica sinds 1970 werden mogelijk gemaakt dankzij in grote mate de techniek van Charpak.(La chambre proportionnelle à multifils.-MWPC-Multiwire proportional counter).Zijn werk "Research on particle imaging detectors" werd bekroond door een Nobelprijs Fysica in 1992 en gepubliceerd in Singapore World Scientific Publishing in 1995.Tijdens zijn carrière had hij meermaals de kans kennis te maken met diverse aspecten van de toenmalige maatschappij.Hij rapporteerde zijn visie in zijn "Mémoires d'un déraciné,physicien,citoyen du monde." (Odile Jacob,2008).Een aantal van zijn uitspraken verdienen de moeite hier als citaten vermeld te worden.Beinvloed door de ervaringen uit zijn jeugd,schreef hij:
-"Même quand mon travail de recherche en physique absorbait toute mon énergie,je n'ai jamais pu me désintéresser du monde qui m'entourait,des menaces d'extermination qui semblaient croître avec le progrès scientifique,des atrocités résultant des convulsions politiques.Et cela simplement en raison de mes origines et du parcours que j'ai accompli avant de devenir physicien.J'ai toujours gardé un intérêt pour la vie politique,et mes engagements ont suivi le cours des évènements qui agitaient le monde."
Als wetenschapper was hij goed bewust van het belang van wetenschap en technologie voor de overleving van de menselijke ras.
-"La science et la technologie sont absolument essentielles à la survie de l'humanité,particulièrement si l'on considère les chiffres de la population mondiale actuelle et les évènements tels qu'épidémies,changements climatiques et autres phénomènes auxquels la science peut apporter une réponse.Au delà de la simple survie,science et technologie sont aussi des outils essentiels à l'amélioration de la condition humaine,bien qu'il soit impossible d'assurer que la répartition très inégale des biens et des services puisse être longtemps tolérée,en dépit de quelques tentatives isolées de certaines sociétés pour améliorer le sort de leur population."
-"Nous possédons un héritage légué par nos ancêtres qui ont,il y a douze mille ans seulement,cessé leur errance de chasseurs de bêtes sauvages pour devenir des cultivateurs,artisans,prophètes,théologiens,architectes,astronomes,artistes,philosophes,grands capitaines,qui ont honoré ou parfois terni notre planète.Ils nous ont aussi légué leurs gènes forgés au cours de millions d'années d'une évolution pendant laquelle ils ont acquis l'agressivité nécéssaire à la survie de leur espèce.Mais cette qualité n'est plus adaptée à la formidable puissance destructrice que la science mais désormais dans nos mains.Il y a certes beaucoup de dossiers brûlants comme l'énergie,l'eau,la démographie et la faim,les épidémies et les pandémies,mais l'utilisation des armes de destruction massive est un danger imminent dont tous les ingrédients sont en place.C'est lui qui doit être abordé au plus vite .Nous avons la conscience aigüe que,sinon,nous risquons de voir pulvériser nos sociétés qui abritent des trésors de civilisations que nous chérissons et dont la race humaine peut s'enorgueillir.Nous savons que notre angoisse est partagée par d'éminents penseurs,hommes d'Etat et artistes dans beaucoup de pays.Nous vivons la rencontre des retombées d'une science qui se développe à une vitesse telle qu'elle n'a jamais connue dans le passé,et des sociétés humaines figées dans des modes de pensée surannés."
De problematiek van de kernenergie houdt hem zeer duidelijk bezig en hij heeft hierover een zeer markante visie:
-"Nous faisons partie de ceux qui considèrent que l'énergie nucléaire ne sera pas "désinventée",pas plus qu'on ne peut "désinventer" le feu.Elle est incontournable pour ceux qui considèrent injustifiées les réticences de leurs adversaires qui alimentent la peur des foules.Celles-ci sont dans leur majorité ignorantes des choix dramatiques auxquels sont conduits leurs dirigeants lorsqu'ils doivent faire face à l'arrivée dans trente ans de trois milliards d'habitants supplémentaires sur notre planète."
-"Nous avons traversé un siècle où ont abondé les exemples de chefs militaires incapables de prévoir les évolutions stratégiques évidentes.Des hommes politiques aveugles ont lancé des guerres qui ont causé ,dans le berceau de la civilisation qu'était l'Europe,des dizaines de millions de morts,d'immenses destructions matérielles et,peut-être pire encore,à long terme,des situations sociales qui ont profondément perturbé le comportement de la bête humaine. Ils nous lèguent de vastes groupes humains habités par la folie d'une haine incontrôlée,fruit de notre indifférence aux souffrances de leurs peuples."
-"La confiance des humains en la science pour régler les problèmes qu'elle engendre exige q'on s'engage dans la voie du désarmement nucléaire total.Les sommes colossales et les hommes libérés par l'arrêt des armes nucléaires produiront des ressources nécessaires aux problèmes qui nous attendent dans le monde globalisé."
2-ELEMENTAIRE EN SUBATOMAIRE DEELTJES.
**Enkele basisbegrippen.** uit Ruimtelogs,N.VanRemortel,11.09.08-De HLC een goede koop of een kat in een zak ? (www.ruimtelogs.scilogs.be)(EOS) 1-De elementaire deeltjes fysica bestudeert de fundamentele bouwstenen van onze materie en hun onderliggende interacties.Het vakgebied wordt ook hoge energie fysica genoemd omdat vele elementaire deeltjes niet voorkomen onder dagelijkse oimstandigheden,maar worden gemaakt door hoogenergetische botsingen tussen versnelde deeltjes.
2-De deeltjesfysica is fundamenteel onderzoek en heeft daarom als eerste doel het verleggen van de grenzen van onze kennis over de natuur.De geschiedenis wijst bovendien uit dat de technologische ontwikkeling en de gepaarde economische welvaart een gevolg waren van het verleggen van de fundamentele kennis grenzen.Een aantal van de technologische innovaties die voortvloeien uit de deeltjes fysica zijn diagnostische tools voor de geneeskunde,het toepassen van de supergeleiding op industriële schaal,versnellers voor het maken van isotopen,bundels voor de behandeling van kankers,het delen van gegevens via www ,GRID:computerberekeningen op globale schaal,synchrotron straling enz...
Sinds zijn verschijning heeft "Homo Sapiens" altijd willen begrijpen hoe de wereld rondom hem functioneerde.Alle verschijnselen waarvan hij getuige was moesten een verklaring vinden.Gedurende vele duizende jaren werden hiervoor mythen gebruikt om een uitleg te vinden.De nieuwsgierigheid naar de kennis van de samenstelling van de materie waarmee hij permanent in aanraking kwam is ook steeds aanwezig geweest.Het is echter slechts sinds ongeveer 2000 jaar,tijdens de Griekse beschaving,dat Democritos de hypothese van het ondeelbaar atoom voorstelde.Democritos (460-380/370 v.C) was een wijsgeer voor wie het begrip natuurfilosofie niet vreemd was.Dit begrip,natuurfilosofie,handhaafde zich tot in de tijd van I.Newton.Democritos ging ervan uit dat de materie steeds kleiner en kleiner verdeeld kon worden tot op het punt dat men komt tot het kleinste,niet meer deelbaar elementair deeltje,het atoom.Dit kon hij toen natuurlijk experimenteel niet bewijzen maar zijn visie sprak de wetenschappers in die tijd zo sterk aan dat die redenering gevolgd werd tot op het einde van de 19e eeuw.Op basis van deze voorstelling werden talrijke hypothesen geformuleerd die bevestigd werden en die tenslotte aan de basis liggen van de scheikunde en de fysica.Toen kon men echter nog niet bewijzen dat atomen werkelijk bestaan.Dit veranderde drastisch in het begin van de 20e eeuw.In 1905 publiceerde Albert Einstein een reeks van vijf artikelen in Annalen der Physik.In een ervan bewijst hij onomstotelijk,op basis van een zuivere rationele en theoretische analyse,het bestaan van de atomen;maar daarmee werden ze nog niet experimenteel aangetoond.Hiervoor moesten nog vele jaren intensief werk voorafgaan en moest beroep gedaan worden op nieuwe theorieën en waarnemingen.Op het einde van de 19e eeuw (1897) deed J.J.Thomson in het Cavendish Laboratorium (Cambridge,U.K) een merkwaardige ontdekking op het gebied van de elementaire materiedeeltjes.Hij ontdekte het kleinste materie element met een negatieve elektrische lading.Hij noemde dit deeltje "elektron" dat voortaan bestemd was om een zeer belangrijke rol te spelen in de fysica.Het belang van het elektron werd zodanig groot dat het tegenwoordig uit ons dagelijks leven ondenkbaar geworden is. "Het elektron bestuurt ons leven ! "....Kijk maar eens rond U !Het werd nog boeiender toen in 1900 Max Planck een hypothese geformuleerd heeft die geleid heeft tot de kwantum theorie en waarin het "foton" een sleutelrol speelt.Deze hypothese werd enkele jaren later door Albert Einstein bevestigd in het fotoelektrisch effect.Het foton ,voorgesteld in de kwantum theorie,nam vanaf 1900 steeds aan belang toe. In het laboratorium van Ernest Rutherford in Manchester (U.K) vond toen in deze periode een belangrijk experiment plaats.Om de negatieve lading van het elektron te compenseren en aan de materie een neutraal karakter te verlenen,leek het aangewezen het bestaan van een positief geladen elementair deeltje te postuleren.Hiervoor was de atoomkern de aangewezen kandidaat.Dit elementaire deeltje werd "proton" genoemd.Men moest dus proton,elektron en foton in een theorie samenbrengen.De atoomkern,proton,was omgeven door elektronen en het geheel baadde in een zee van fotonen die voor de interactie tussen de materie en het elektromagnetisch veld als "boodschapper moest dienen.Hiermee was deze evolutie in de kennis van de materie nog niet ten einde.Toen men voor talrijke scheikundige elementen zoals,uranium,koolstof en waterstof isotopen begon te vinden en uit de resultaten van de studie van de radioactiviteit werd het klaar dat er met de voorstelling van Rutherford iets niet in orde was in de atoomkern.Deze moest ook niet-geladen deeltjes bevatten.Zij werden dan ook gevonden door James Chadwick in 1932 en werden "neutronen" genoemd.Hiermee was dus de ondeelbaarheid van het atoom voorgoed verleden tijd maar het ging nog verder.Door de ontwikkeling van de kwantumtheorie werd het mogelijk vat te krijgen op de spectrale verdeling van het licht geëmitteerd door scheikundige elementen.Niels Bohr,vroeger stagiair bij Rutherford,gebruikte spectrale gegevens van het waterstof atoom en de kwantumtheorie om een model van de atoomstructuur voor te stellen die lange jaren furore maakte.Dit model ,"het atoom model van Bohr", was een planetaire voorstelling van het atoom:een kern bestaande uit protonen en neutronen en daarrond elektronen die als planeten rond de zon cirkelden.Ondertussen was de kennis van de kosmische straling en van de radioactiviteit zover gevorderd dat het duidelijk werd dat naast het trio "proton-neutron-elektron"+"foton" ook andere actoren waren.Nieuwe elementaire deeltjes en andere krachten werden ontdekt maar in 1930 was het bovenvermeld trio voldoende om de wetenschappelijke wereld in het dagelijkse leven te laten evolueren.Pas in 1930 kwam de lawine van ontdekkingen op het gebied van elementaire subatomaire deeltjes pas goed op gang.Deze evolutie is nu nog niet ten einde.Met de hypothese van de "quarks" kwam zelfs de ondeelbaarheid van protonen en neutronen ten einde.Het is hier niet de bedoeling de hele evolutie van de deeltjes fysica te schetsen.Deze werd uitvoerig behandeld ondermeer in het hoofdstuk "Le siècle d'or des particules." in de Mémoires van Georges Charpak.Het is wel interessant hiervan enkele citaten aan te halen:
-"La physique des particules est une discipline de l'extrême qui se donne pour but de comprendre la structure de la matière dans ses retranchements les plus ultimes.Durant la seconde moitié du 20e siècle elle a connu une véritable révolution."
-"Les découvertes sont intimement liées aux techniques de détection mises en oeuvre.Le but sera toujours de concevoir l'instrument le plus rapide du moment,le plus précis et de capacité maximale pour "voir" les particules......Une découverte demande un détecteur adapté....A l'origine de presque toutes les techniques de détection on trouve le phénomène d'ionisation."
-"Le terme "infiniment petit" n'est pas défini dans l'absolu.Les dimensions explorées dépendent des outils utilisés ,elles sont reliées aux énergies disponibles et donc l'infiniment petit à la fin du 19e siècle se résumait à l'atome."
-"Dans la chambre à brouillard ,dite de Wilson,la technique de détection se fonde sur la condensation de vapeur.Le phénomène commence aux endroits où il y a des charges électriques."
-"Une chambre à bulles est un instrument très versatile.La technique permit d'enregistrer de nombreux succés.Très utilisée dans les années 1950-1970,elle constituait le cheval de l'époque....Elles durèrent jusqu'aux années 1980,en perticulier pour l'étude des interactions des neutrinos."
-"Qu'est-ce qu'un accélérateur?.C'est un dispositif permettant d'augmenter l'énergie des particules.Pour cela il faut soumettre la particule à un champ électrique le plus élevé possible...Plus le champ électrique est élevé,plus l'énergie atteinte sera grande."
-"En 1939 Ernest Lawrence reçoit le prix Nobel pour l'invention et le développement du Cyclotron et les résultats obtenus avec lui."
**De meest succesvolle manier om deeltjes tot zeer hoge energie te versnellen is door middel van cirkelvormige versnellers.Deeltjes kunnen dan miljoenen keren rond draaien in de versneller en bij elke revolutie een extra duwtje in de rug krijgen.**
Iedereen die natuurwetenschappen in Leuven gestudeerd heeft ,heeft de kans gekregen een exemplaar te zien van deze eerste versie van een Cyclotron.Op zichzelf was dit interessant maar vergeleken met de huidige versnellers was dat slechts speelgoed.De evolutie van de mogelijkheden van de Cyclotron gingen veel verder.Met de Bevatron van Berkeley haalde men reeds 5GeV.Snel ging de Cyclotron naar 10-20 en 30 GeV.Gedurende de stormachtige ontwikkeling van de fysica van de elementaire deeltjes kwam een stortvloed van waarnemingen af op de wetenschappelijke wereld.Men noemde dit toen "The Particle Zoo".Deze deeltjes werden gecatalogeerd als "leptonen" (lichte deeltjes zoals elektronen) en "hadronen" (zware deeltjes zoals quarks die o.a.protonen en neutronen vormen).Ze beantwoorden aan wetmatigheden die tot nu nog niet in gebreke gevonden werden.Men stelde dan met drie families leptonen en "boodschappers" (deeltjes zoals elektronen,bosonen en gluonen) samen met hadronen een Standaard model.Naast de elektromagnetische kracht werden ook de elekrozwakke kracht ,verantwoordelijk voor de radioactieve verschijnselen,en de sterke kernkracht,die de subatomaire deeltjes in de kern bijeen houdt,gevonden.De interactie van deze krachten met de materie steunt op de tussenkomst van "boodschapper" deeltjes.Enkel de deeltjes van de eerste familie zijn belangrijk voor de materie in normale omstandigheden.De andere zijn slechts waarneembaar in experimenten met versnellers waarbij hoge energieën ter beschikking zijn.
**De Standaard Model.** Alle deeltjes en hun interacties die tot nu toe werden geobserveerd worden volledig beschreven door de kwantum velden theorie die het Standaard Model heet.Dit model unificeert drie van de vier natuurkachten:het elektromagnetisme met het foton als "boodschapper",de elektrozwakke kernkracht ,belangrijk in de radioactiviteit,met als "boodschappers" de bosonen W+,W- en Zo en de sterke kernkracht die de deeltjes in de atoomkern bijeen houdt,met de gluonen als "boodschappers".Alle pogingen om de zwaartekracht (gravitatie) met de andere krachte te unificeren mislukten tot nu toe.Het Standaard model werd geformuleerd op het einde van de jaren 60 en heeft tot op heden alle experimentele tests doorstaan.Er heerst echter een algemeen consensus dat het Standaard Model een onvolledige theorie is en dat een meer fundamentele theorie aan de basis ligt die de zwaartekracht zal unificeren met alle andere natuurkrachten.
Er werden reeds pogingen gedaan om de vier natuurkrachten in één enkele te verenigen.Het lijkt tot nu toe slechts gedeeltelijk te lukken.Om geldig te zijn blijkt nog één deeltje te ontbreken.De fysici hebben dit deeltje reeds gekarakteriseerd en zijn eigenschappen beschreven.Het groot probleem is nu dit deeltje,het Higgs boson,aan te tonen.Het vergt energieën in de buurt van de TeV .Hiervoor werd bij de CERN de Large Hadron Collider gebouwd waarvan men vanaf 2009 veel verwacht.
**Het Higgs deeltje is zo'n beetje de heilige graal van de moderne fundamentele natuurkunde.Het Higgs deeltje is de meest waarschijnlijke verklaring waarom materie massa heeft.Het is eveneens de ontbrekende hoeksteen van het Standaard Model van de elementaire deeltjes.**
De grote reunificatie van de vier krachten zal pas volledig zijn als ook de zwaartekracht (gravitatie) mee in rekening genomen wordt.Dit is momenteel de grootste uitdaging voor de fysici van de hoge energieën in de 21e eeuw.
-"Au cours des années 1960,le Modèle Standard rend compte,avec une impressionnante précision,de toutes les observations expérimentales accumulées jusq'à aujourd'hui dans le monde de l'infiniment petit."
3-CERN - LHC.
3.1.De CERN -Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire.
De CERN ontstond in 1958 bij verdrag tussen een aantal europese landen als organisatie voor zuiver wetenschappelijk kernonderzoek.De doelstellingen van deze Europese organisatie zijn wetenschappelijk van aard.Er zijn 14 Europese landen aangesloten..Het laboratorium,gevestigd in Meyrin nabij Genève,beschikte o.a.over een proton synchrotron (28 GeV),een super proton synchrotron (450 GeV) en sinds 1989 over een Large Electron-Positron opslagring (LEP) (50+60GeV).Op 2 November 2000 stelde het CERN de LEP buiten gebruik.In 2005 nam de Large Hadron Collider (LHC) de plaats van de LEP in de tunnel die ervoor gebouwd was.De LHC (in de range van de TeV) werd in September 2008 in werking gesteld en er wordt erop gerekend dat met de experimenten met de LHC het Higgs deeltje zal gevonden worden.Dit hypothetische deeltje zou kunnen verklaren hoe de ons bekende deeltjes massa hebben.Naar dit deeltje wordt al 30 jaar gezocht.Het bestaat echter maar zeer kort en is daarom alleen met zeer sterke apparatuur te vinden.Naast het Higgs boson hoopt men met de LHC ook andere deeltjes te vinden o.a.met de zogenoemde supersymmetrie.
3.2.LHC-LARGE HADRON COLLIDER.
De LHC,ofwel Large Hadron Collider,is de grootste en meest krachtige deeltjes versneller in de wereld,zowel op het gebied van de energie als van de intensiteit.De LHC is een proton-proton collider machine met een botsing energie van 14 TeV. De LHC is gebouwd in de vroegere cirkelvormige LEP tunnel wiens lengte 27 km bedraagt en gesitueerd is 100 m onder de grond aan de grens van Frankrijk en Zwitserland (Genève).De afbuigmagneten (1232 stuks) die de protonen op hun cirkelvormige baan moeten houden zijn supergeleidend en moeten afgekoeld worden met 700.000 liter vloeibaar Helium tot 1.9 Kelvin.De spoelen van de LHC magneten zijn gemaakt uit supergeleidend niobium-titanium kabels die stromen van 15.000 ampère kunnen verdragen en krachten ervaren van honderden ton per meter.Heel belangrijk voor de LHC zijn ook de vier reusachtige detectoren die langs de baan waar de botsingen plaats vinden aanwezig zijn.Om de enorme hoeveelheid data te kunnen analyseren zijn krachtige informatica programma's noodzakelijk.Dit alles wordt zeer goed beschreven in: -Scientific American,juli 2000,70-77. en -www.answers.com/topic/large-hadron-collider.
3.3.EPILOOG.
Scientific American juli 2000,77-Chris Llewellyn Smith.
"IT WILL BE A FORMIDABLE CHALLENGE TO MANAGE THESE HIGH-TECH PROJECTS,WITH THEIR STRINGENT TECHNICAL REQUIREMENTS AND HIGH SCHEDULES WHILE MAINTAINING THE DEMOCRACY AND FREEDOM FOR SCIENTIFIC INITIATIVES THAT ARE ESSENTIAL FOR RESEARCH TO FLOURISH.UNTIL NOW,CERN HAS BEEN PRIMARILY A EUROPEAN LABORATORY.WITH THE LHC,IT IS SET TO BECOME A LABORATORY FOR THE WORLD......
FOR 40 YEARS CERN HAS GIVEN THE WORLD A LIVING DEMONSTRATION OF THE POWER OF INTERNATIONAL COOPERATION FOR THE ADVANCEMENT OF HUMAN KNOWLEDGE.MAY CERN's NEXT 40 YEARS BRING NOT ONLY NEW UNDERSTANDING OF OUR UNIVERSE,BUT NEW LEVELS OF UNDERSTANDING AMONG NATIONS."
Richard P.Feynman (1918-1988) is een der grootste genieën van de 20e eeuw.Zijn vakgebied is de theoretische natuurkunde,met name de fysica van subatomaire deeltjes.De Nobelprijs ontving hij voor baanbrekend werk aan de quantum elektrodynamica (QED).In zijn wetenschappelijk werk vertrouwde Feynman altijd op zijn eigen inzichten : alles wordt opnieuw doordacht.Daarbij was hij allergisch voor vage ideeën en wars van grote woorden.Eigenschappen die hem ook buiten zijn vakgebied typeerden.Het is ook waardevol in het kader van dit blog EX LIBRIS,belangrijke passages van zijn toespraak voor de National Academy of Sciences in 1955 hier over te nemen : "DE BETEKENIS VAN DE WETENSCHAP."
-"VAN TIJD TOT TIJD GEEFT MEN MIJ TE KENNEN,DAT WETENSCHAPPERS MEER AANDACHT ZOUDEN MOETEN SCHENKEN AAN SOCIALE PROBLEMEN-DAT ZE VOORAL ZOUDEN MOETEN NADENKEN OVER DE INVLOED VAN WETENSCHAP OP DE MAATSCHAPPIJ.HET LIJKT ALGEMEEN AANVAARD DAT ALS WETENSCHAPPERS MAAR EENS NAAR DIE ZEER MOEILIJKE ,SOCIALE PROBLEMEN ZOUDEN KIJKEN,EN NIET ZOVEEL TIJD ZOUDEN BESTEDEN AAN HET GEKNOEI MET MINDER ESSENTIËLE WETENSCHAPPELIJKE PROBLEMEN,DAAR GROTE SUCCESSEN UIT VOORT KONDEN KOMEN. VOLGENS MIJ DENKEN WE WEL AF EN TOE OVER DEZE PROBLEMEN NA,MAAR WE STOPPEN ER NIET AL ONZE ENERGIE IN,OMDAT WE WETEN DAT WE GEEN ENKELE MAGISCHE FORMULE BEZITTEN VOOR HET OPLOSSEN VAN SOCIALE PROBLEMEN.BOVENDIEN ZIJN DEZE VEEL INGEWIKKELDER DAN WETENSCHAPPELIJKE EN LEIDT HET MEESTAL NERGENS TOE WANNEER WE EROVER GAAN NADENKEN. ........ AANGEZIEN DE VRAAG NAAR DE BETEKENIS VAN DE WETENSCHAP GEEN WETENSCHAPPELIJK ONDERWERP IS ,DIENT DIT VERHAAL TER VERDUIDELIJKING VAN MIJN VISIE-DOOR MIDDEL VAN VOORBEELDEN.DE EERSTE MANIER WAAROP WETENSCHAP WAARDEVOL IS ,IS IEDER BEKEND.HET IS HET FEIT DAT WETENSCHAP ONS IN STAAT STELT ALLERHANDE DINGEN TE DOEN EN ALLERHANDE DINGEN TE MAKEN.NATUURLIJK IS HET MAKEN VAN GOEDE DINGEN NIET ALLEEN AAN DE WETENSCHAP TOE TE SCHRIJVEN,MAAR OOK AAN DE MORELE KEUZE DIE ONS GELEID HEEFT NAAR DAT GOEDE WERK.WETENSCHAPPELIJKE KENNIS IS EEN KRACHT ,DIE HET ONS MOGELIJK MAAKT OF GOED,OF SLECHT TE HANDELEN-MAAR HIJ OMVAT GEEN INSTRUCTIES HOE WE HEM MOETEN GEBRUIKEN.EEN DERGELIJKE KRACHT HEEFT DUIDELIJK BETEKENIS ,OOK AL KAN DIE KRACHT TENIET WORDEN GEDAAN DOOR HETGEEN MEN ERMEE DOET.HET ZAL DUIDELIJK ZIJN DAT DE WETENSCHAP,ONDANKS HET FEIT DAT ER GROTE VERSCHRIKKINGEN UIT VOORT KUNNEN KOMEN,VAN BETEKENIS IS OMDAT HIJ IETS KAN VOORTBRENGEN.EEN ANDERE BETEKENIS VAN DE WETENSCHAP IS HET PLEZIER,OOK WEL HET INTELLECTUELE GENIETEN GENOEMD,DAT SOMMIGE MENSEN HEBBEN DOOR EROVER TE LEZEN,TE STUDEREN EN NA TE DENKEN,EN DAT ANDEREN KRIJGEN DOOR ERAAN TE WERKEN.DIT IS EEN BELANGRIJK PUNT WAAR NIET GENOEG REKENING MEE WORDT GEHOUDEN DOOR DEGENEN DIE ONS VERTELLEN DAT HET ONZE SOCIALE VERANTWOORDELIJKHEID IS NA TE DENKEN OVER DE INVLOED VAN DE WETENSCHAP OP DE MAATSCHAPPIJ. IS DIT LOUTER PERSOONLIJK PLEZIER VAN WAARDE VOOR DE MAATSCHAPPIJ ALS GEHEEL ? NEE ! MAAR HET IS OOK EEN PLICHT OM HET DOEL VAN DE MAATSCHAPPIJ ZELF TE BESCHOUWEN.IS DAT DOEL DE ZAKEN ZO TE ARRANGEREN DAT MENSEN VAN DINGEN KUNNEN GENIETEN ? ZO JA,DAN IS HET PLEZIER IN DE WETENSCHAP EVEN BELANGRIJK ALS WAT DAN OOK.IK ZOU OVERIGENS NIET DE BETEKENIS WILLEN ONDERSCHATTEN VAN DE VISIE OP DE WERELD,DIE HET RESULTAAT IS VAN DE WETENSCHAPPELIJKE INSPANNING. ........... DEZELFDE SENSATIE,HETZELFDE ONTZAG EN MYSTERIE,KOMEN STEEDS WEER TERUG WANNEER WE WELK VRAAGSTUK DAN OOK GRONDIG BESTUDEREN.MET MEER KENNIS ONTSTAAT EEN DIEPER,WONDERBAARLIJKER MYSTERIE,DAT JE AANSPOORT NOG DIEPER TE DOORGRONDEN.NOOIT BANG DAT HET ANTWOORD MISSCHIEN TELEURSTELLEND ZAL BLIJKEN,DRAAIEN WE ELKE NIEUWE STEEN OM MET PLEZIER EN VERTROUWEN,OM ONGEDACHTE RAADSELS TE VINDEN,DIE NAAR NOG WONDERBAARLIJKER VRAAGSTUKKEN LEIDEN-WAARLIJK EEN GROOTS AVONTUUR ! HET IS WAAR DAT WEINIG NIET-WETENSCHAPPERS DIT SPECIALE SOORT RELIGIEUZE ERVARINGEN HEBBEN. ......... IK ZOU NU WILLEN OVERGAAN TOT EEN DERDE BETEKENIS DIE WETENSCHAP HEEFT.DEZE IS MINDER DIRECT,MAAR NIET VEEL MINDER.WETENSCHAPPERS HEBBEN VEEL ERVARING MET ONWETENDHEID ,TWIJFEL EN ONZEKERHEID EN DEZE ERVARING IS,NAAR MIJN MENING, VAN ZEER GROOT BELANG.WANNEER EEN WETENSCHAPPER EEN ANTWOORD OP EEN VRAAG NIET WEET,DAN IS HIJ ONWETEND.WANNEER HIJ EEN VAAG VERMOEDEN HEEFT OVER DE UITKOMST,DAN IS HIJ ONZEKER.EN ZELFS WANNEER HIJ VERDRAAID ZEKER VAN DE UITKOMST IS,DAN NOG HEEFT HIJ TWIJFELS.HET IS VAN HET ALLERGROOTSTE BELANG GEBLEKEN DAT WE ,OM VERDER TE KOMEN,ONZE ONWETENDHEID MOETEN ERKENNEN EN RUIMTE MOETEN LATEN VOOR TWIJFEL.WETENSCHAPPELIJKE KENNIS IS EEN VERZAMELIJNG BEWERINGEN MET VERSCHILLENDE GRADEN VAN ZEKERHEID -SOMMIGE ONZEKER,SOMMIGE VRIJWEL ZEKER,MAAR GEEN ENKELE ABSOLUUT ZEKER.NU ZIJN WIJ WETENSCHAPPERS HIERAAN GEWEND EN VINDEN HET VANZELFSPREKEND DAT HET VOLKOMEN CONSISTENT IS OM ONZEKER TE ZIJN ;DAT HET MOGELIJK IS OM TE LEVEN EN NIET TE WETEN.MAAR IK WEET NIET OF IEDEREEN ZICH REALISEERT DAT HET ZO IS.ONZE VRIJHEID OM TE TWIJFELEN WERD GEBOREN UIT EEN STRIJD TEGEN AUTORITEIT IN DE BEGINPERIODE VAN DE WETENSCHAP.HET WAS EEN DIEPGAANDE STRIJD:STA ONS TOE VRAGEN TE STELLEN-TE TWIJFELEN-NIET ZEKER TE ZIJN.IK MEEN DAT HET BELANGRIJK IS DAT WE DEZE STRIJD NIET VERGETEN,OM NIET TE VERLIEZEN WAT WE GEWONNEN HEBBEN.HIERIN LIGT EEN VERANTWOORDELIJKHEID NAAR DE MAATSCHAPPIJ TOE. ....... COMMUNICATIE TUSSEN VOLKEN ZOU BEGRIP MOETEN BEVORDEREN -DAT WAS DE INHOUD VAN EEN ANDERE DROOM.MAAR HET COMMUNICATIEAPPARAAT KAN WORDEN GEMANIPULEERD.WAT OVERGEBRACHT KAN WORDEN,KAN WAARHEID OF LEUGEN ZIJN.COMMUNICATIE IS EEN STERKE KRACHT ,OOK VOOR HET GOEDE ZOWEL ALS HET KWADE. ....... DE TOEGEPASTE WETENSCHAPPEN ZOUDEN TENMINSTE DE MENS MOETEN BEVRIJDEN VAN MATERIËLE PROBLEMEN.DE GENEESKUNDE HOUDT ZIEKTES ONDER CONTROLE.EN HIER LIJKT ALLES IN DE GOEDE RICHTING TE WIJZEN.TOCH WERKEN SOMMIGEN VANDAAG GEDULDIG AAN HET CREËREN VAN GROTE EPIDEMIEËN EN VERGIFTIGINGEN VOOR DE OORLOGSVOERING VAN MORGEN.VRIJWEL IEDEREEN HEEFT EEN AFKEER VAN OORLOG.ONZE HEDENDAAGSE DROOM IS VREDE.IN VREDESTIJD KAN DE MENS HET BEST ZIJN ENORME MOGELIJKHEDEN ONTWIKKELEN ,DIE HIJ SCHIJNT TE HEBBEN.MAAR MISSCHIEN ZULLEN TOEKOMSTIGE MENSEN VINDEN DAT VREDE OOK GOED OF SLECHT KAN ZIJN. ....... HET IS DUIDELIJK DAT VREDE EEN GROTE KRACHT IS-ZOALS OOK NUCHTERHEID,MATERIËLE MACHT,COMMUNICATIE,SCHOLING,EERLIJKHEID EN DE IDEALEN VAN VEEL DROMERS GROTE KRACHTEN ZIJN.WIJ HEBBEN MEER KRACHTEN IN TOOM TE HOUDEN DAN DE KLASSIEKEN HADDEN. EN MISSCHIEN DOEN WE HET EEN BEETJE BETER DAN DE MEESTEN VAN HEN KONDEN.MAAR WAAR WIJ TOE IN STAAT ZOUDEN MOETEN ZIJN ,BLIJKT GIGANTISCH VERGELEKEN MET ONZE WANORDELIJKE PRESTATIES.HOE KOMT DAT ? WAAROM KUNNEN WE ONSZELF NIET OVERWINNEN ?OMDAT WE MERKEN DAT ZELFS GROTE KRACHTEN EN MOGELIJKHEDEN GEEN DUIDELIJKE INSTRUCTIES MET ZICH MEEBRENGEN HOE ZE GEBRUIKT MOETEN WORDEN.ZO RAAKT,BIJ VOORBEELD,DOOR DE ENORME OPEENSTAPELING VAN KENNIS OVER HOE DE FYSISCHE WERELD ZICH GEDRAAGT,DE MENS ALLEEN MAAR VAN OVERTUIGD DAT DIT GEDRAG EEN SOORT BETEKENISLOOSHEID SCHIJNT TE HEBBEN.DE NATUURWETENSCHAPPEN LEREN NIET DIRECT WAT GOED EN KWAAD IS. .......... IN HET VERLEDEN HEBBEN DOOR ALLE EEUWEN HEEN MENSEN GEPROBEERD DE BETEKENIS VAN HET LEVEN TE DOORGRONDEN.MEN REALISEERDE ZICH DAT ER GROTE MENSELIJKE KRACHTEN ZOUDEN WORDEN LOSGEMAAKT ALS ER RICHTING OF BETEKENIS AAN ONZE ACTIVITEITEN ZOU KUNNEN WORDEN GEGEVEN.ER ZIJN DUS ZEER VEEL ANTWOORDEN GEGEVEN OP DE VRAAG NAAR DE BETEKENIS VAN DIT ALLES.MAAR DE ANTWOORDEN WAREN VAN ALLERLEI VERSCHILLENDE SOORTEN EN DE VERDEDIGERS VAN HET ENE ANTWOORD HEBBEN MET AFGRIJZEN GEKEKEN NAAR DE ACTIVITEITEN VAN DE GELOVERS IN EEN ANDER ANTWOORD-AFGRIJZEN,OMDAT VANUIT EEN AFWIJKEND STANDPUNT ALLE GROTE MOGELIJKHEDEN VAN DE WEDLOOP GELEID WORDEN NAAR EEN VERRADERLIJKE EN BEGRENSDE,DOODLOPENDE STRAAT. ........ WAT BETEKENT DIT ALLES NU ? WAT KUNNEN WE ZEGGEN OM HET MYSTERIE VAN HET BESTAAN TE ONTHULLEN ? ALS WE ALLES IN OVERWEGING NEMEN-NIET ALLEEN DAT WAT DE KLASSIEKEN WISTEN,MAAR OOK ALLES WAT WIJ NU WETEN EN ZIJ NIET WISTEN-DAN DENK IK DAT WE EERLIJK MOETEN TOEGEVEN DAT we niet weten.MAAR DOOR DIT TOE TE GEVEN, HEBBEN WE MISSSCHIEN DE OPENING WEL GEVONDEN.DIT IS GEEN NIEUW IDEE,DIT IS HET IDEE VAN DE EEUW VAN DE REDE.DEZE FILOSOFIE HEEFT DE MENSEN BEGELEID ,DIE DE DEMOCRATIE HEBBEN GESCHAPEN WAARONDER WIJ NU LEVEN.DE GEDACHTE DAT NIEMAND WERKELIJK WIST HOE EEN REGERING MOEST FUNCTIONEREN,LEIDDE TOT HET IDEE DAT ER EEN SYSTEEM ZOU MOETEN KOMEN DOOR MIDDEL WAARVAN NIEUWE IDEEËN KONDEN WORDEN ONTWIKKELD,UITGEPROBEERD EN OVERBOORD GEGOOID,INDIEN NODIG,TERWIJL NIEUW IDEEËN WERDEN AANGEDRAGEN -EEN PROEFONDERVINDELIJK SYSTEEM.DEZE METHODE WAS HET RESULTAAT VAN HET FEIT,DAT WETENSCHAP ZICH AAN HET EIND VAN DE ACHTTIENDE EEUW AL HAD BEWEZEN ALS EEN SUCCESVOLLE ONDERNEMING.ZELFS TOEN WAS HET VOOR SOCIAALGEZINDE MENSEN DUIDELIJK DAT HET OPEN ZIJN VAN MOGELIJKHEDEN KANSEN BOOD EN DAT TWIJFEL EN DISCUSSIE ESSENTIEEL WAREN VOOR VOORUITGANG NAAR HET ONBEKENDE.ALS WIJ EEN PROBLEEM WILLEN OPLOSSEN DAT NOOIT EERDER IS OPGELOST, DAN MOETEN WE DE DEUR NAAR HET ONBEKENDE OP EEN KIER LATEN STAAN. ........ WE STAAN AAN HET PRILLE BEGIN VAN HET MENSELIJKE RAS.HET IS NIET ONREDELIJK DAT WE MET PROBLEMEN WORSTELEN.MAAR ER LIGGEN TIENDUIZENDEN JAREN IN DE TOEKOMST.ONZE VERANTWOORDELIJKHEID IS TE DOEN WAT WE KUNNEN,TE LEREN WAT WE KUNNEN,DE OPLOSSINGEN TE VERBETEREN EN DEZE DOOR TE GEVEN.HET IS ONZE VERANTWOORDELIJKHEID DE MENS VAN DE TOEKOMST DE VRIJE HAND TE LATEN.IN DE ONSTUIMIGE JEUGD VAN HET MENSDOM KUNNEN WE ERNSTIGE FOUTEN MAKEN,DIE ONZE GROEI VOOR LANGE TIJD KUNNEN BELEMMEREN.DIT ZAL GEBEUREN WANNEER WE BEWEREN NU DE ANTWOORDEN TE HEBBEN,ZO JONG EN ONWETEND ALS WE ZIJN. ALS WE ALLE DISCUSSIE EN ALLE KRITIEK ONDERDRUKKEN EN ROEPEN : "DIT IS HET ANTWOORD,VRIENDEN;DE MENS IS GERED !" DAN ZULLEN WE HET MENSDOM VOOR EEN LANGE PERIODE VEROORDELEN TOT DE KETENS VAN DE AUTORITEIT,INGEPERKT TOT DE GRENZEN VAN ONS TEGENWOORDIGE VOORSTELLINGSVERMOGEN.EN DAT IS AL ZO VAAK GEBEURD IN HET VERLEDEN.OMDAT WIJ DE GROTE VOORUITGANG KENNEN,AFKOMSTIG VAN EEN BEVREDIGENDE FILOSOFIE VAN DE ONWETENDHEID,IS HET DE VERANTWOORDELIJKHEID VAN DE WETENSCHAPPER DIE GROTE VOORUITGANG,DIE DE VRUCHT IS VAN DE VRIJHEID VAN GEDACHTEN,TE VERKONDIGEN;EN TE ONDERWIJZEN OP WELKE MANIER TWIJFEL NIET WORDT GEVREESD,MAAR VERWELKOMD EN BEDISCUSSIEERD;EN DEZE VRIJHEID OP TE EISEN ALS ONZE VERPLICHTING AAN ALLE KOMENDE GENERATIES.
ex "LAAT MAAR PRATEN"-RICHARD P.FEYNMAN/RALPH LEIGHTON. (1988)
Onder Filosofie gaat de aandacht naar de uitspraken in de werken van vooraanstaande wetenschappers.Eerst werd een bericht gewijd aan Pierre Teilhard de Chardin en in Intermezzo 1 aan Albert Einstein.Nu,in Intermezzo 2- gaat de aandacht naar Hubert Reeves.Er is hiervoor een goede reden.Teilhard de Chardin is een klassiek voorbeeld van een wetenschapper (paleontoloog) die zijn sporen verdient heeft en,door zijn religieuze achtergrond,een duidelijke metafysische visie heeft over de toekomst van de mensheid,een stelling waarbij de mensen stilaan naar elkaar toegroeien naar wat hij noemt "Le point Omega". Daarentegen was een bericht over Einstein zeker op zijn plaats omdat hij ,als meest geniale fysicus van de 20e eeuw,op zeer veel punten een filosofische visie had.Het was nu tijd om tussen deze twee uitersten een bericht in te lassen over een wetenschapper die enerzijds door zijn werken grote verdiensten heeft gehad en anderszijds door zijn pedagogisch vulgarisatie talent de wetenschap dichter bij de mensen kan brengen.Sinds een aantal jaren heeft hij ook grote belangstelling getoond voor ecologie.Zijn visie hierover als wetenschapper is zeer waardevol. Tussen Teilhard de Chardin en Einstein kan hij fungeren als voorbeeld van een zeer degelijke wetenschapper waarvan de academische carriere voor vele anderen, die hetzelfde meegemaakt hebben, een aangename verassing kan zijn.
2-BEKNOPTE VERSIE VAN DE BIOGRAFIE VAN HUBERT REEVES.
Hubert Reeves is geboren in Canada,in Montréal(Québec) op 13 Juli 1932 en is dus een zuiver franstalig Canadees.Hij heeft een belangrijke loopbaan als astrofysicus achter de rug die zich speciaal situeert op het gebied van de nucleosynthese in de ruimte en in de sterren.Een beknopte versie van zijn C.V. ziet eruit als volgt:
B.A -Collège Jean de Brébeuf,Montréal,1950. (Dit is te vergelijken met ons systeem van Humaniora-Zes jaren secundair onderwijs).
B.Sc -Fysica,Université de Montréal ,1953. (Bachelor degree volgens het Bologna Decreet,vroeger kandidatuur jaren)
M.Sc. -Atoomfysica,McGill University,Montréal,1955. (Master degree volgens het Bologna decreet,vroeger licentie jaren.)
PhD -Nucleaire Astrofysica,Cornell University ,Ithaca,N.Y (USA),1960. Doctoraatstitel.
Daarna begon hij een wetenschappelijke loopbaan: a)Assistent Professor-Département de Physique ,Université de Montréal , (1960-1964) b)NASA-Institute for space studies ,N.Y (USA). c)Columbia University,N.Y.(USA),1960-1964. (a en c gecombineerd). d)ULB,Brussel:Invited Professor.(1964-1965). e)CNRS,PARIS:Directeur de Recherche (1965-2008...)
Sinds 2001 is Hubert Reeves voorzitter van de franse groep ROC,Protection de la nature. Als uitstekend pedagoog heeft hij talrijke voordrachten gegeven over kosmologische onderwerpen en heeft een aantal uitstekende vulgarisatie boeken geschreven.Over ecologische vraagstukken heeft hij onlangs het boek "Mal de Terre" gepubliceerd.Recent verschenen ook zijn Mémoires onder de titel "Je n'aurai pas le temps.".Talrijke informaties over Hubert Reeves kunnen gevonden worden via Internet onder:
http://www.hubertreeves.info/presse/
Vooral zijn exclusief interview is interessant.
3-CITATEN.
3.1-"JE N'AURAI PAS LE TEMPS."
Uit dit boek citeren wij hier enkele uittreksels die zeer goed passen bij vroegere berichten in EX LIBRIS/BLOG over wetenschap,godsdienst,ecologie en kosmologie.
-"Pourquoi avais-je choisi une profession scientifique? Au-delà de ma curiosité pour les phénomènes naturels et de mon goût pour les mathématiques ,je commençais à soupçonner une autre composante plus obscure mais non moins importante: je cherchais à me rassurer .La science me paraissait ëtre d'un précieux secours contre l'angoisse et les menaces de l'existence.En fait ,elle a joué un rôle à maintes reprises.(Dans un texte intitulé "L'inquiétante Etrangeté" Freud parle de la composante d'angoisse qui subsiste à des degrés divers dans chacun de nous.)"
-"....Les pouvoirs de la science ont de sérieuses limites.Je ne parle pas des menaces dont elle est indirectement responsable (guerre nucléaire,bioterrorisme...)mais plutôt d'une dimension intérieure de nous-mëmes à laquelle elle n' a pas accès."
-"Le besoin de comprendre ,aussi bien au niveau d'événement banal que d'une réalité plus globale,parait être une nécessité fondamentale de l'être humain."
-"Les gens sont différents : voilà une réalité que tout un chacun prend progressivement conscience.Les fonstionnements mentaux et les modes de pensée sont très variés.Ce qui atteint,persuade ou enthousisasme l'un peut rester sans effet sur l'autre .J'essaie seulement de décortiquer avec le plus de lucidité possible ma propre confrontation à ce qu'on appelle d'une façon vague le 'religieux'."
-"J'incline à penser que la nature de ce qu'on pourrait appeler,dans le sens le plus vague,la divinité (si elle existe...)se situe bien au delà de la portée de nos facultés humaines."
-"Un homme et son milieu."-"Comment ai-je atteri dans ce monde de la science? Que m'a-t-il apporté ? Que lui ai-je apporté ?Je parlerai de mes moments de bonheur ,d'euphorie et aussi de mes frustrations.Selon Sigmund Freud ,toute personne qui rédige sa biographie se condamne à mentir ,à dissimuler et à essayer de se faire voir sur son meilleur jour."
-"Les influences familiales,ethniques,amicales jouent un röle majeur dans la vision du monde de chaque personne.Un élément semble s'appliquer unanimement à l'ensemble des communautés humaines : le besoin de "sens" ,dans l'acceptation la plus générale de ce mot."
-"La méthodologie scientifique a été initiée dans la Grèce antique il y a plus de deux mille ans .Elle a pris sa forme contemporaine durant la renaissance ,sous l'impulsion de Galilée.Elle est basée sur la volonté ferme de chercher des réponses à nos interrrogations sur les phénomènes naturels dans le cadre de la nature elle-mëme.De s'abstenir de faire intervenir en science des éléments surnaturels,transcendants et religieux."
-"Le principe anthropique ou mieux le principe de complexité,moins anthropomorphique existe sous deux versions :la faible et la forte.La version faible dit simplement que l'univers obéit très précisément aux lois qu'exige l' apparition de la vie et de la conscience.Nul ne saurait le nier puisque nous sommes ici.La version forte ,à connection philsophique,les coïncidences sont reconnues comme des manifestations d'un projet dans la nature.Selon le physicien Freeman Dyson : "Quelque part,l'Univers savait que nous allions venir.".Cette interprétation ,on s'y attend,est l'objet de nombreuses polémiques."
-"Le métier de scientifique m'a appris à rester au niveau des faits,à me méfier des théories "à la mode ",surtout si elles touchent ,de près ou de loin ,à des contextes métaphysiques."
3.2-HUBERT REEVES EN KOSMOLOGIE.
CHRONIQUE DES ATOMES ET DES GALAXIES. (2005) (zie ook:"Patience dans l'azur."(1981);"L'heure de s'enivrer."(1986);"Dernières nouvelles du cosmos."(1994) enz...) Samengesteld uit verschillende wekelijkse kronieken van Hubert Reeves op France Culture van 2003 tot 2006.
-"Les sujets abordés sont (pour reprendre les termes de Blaise Pascal) de "l'infiniment grand" à "l'infiniment petit";ils évoquent au passage les géniales intuitions des grands scientifiques comme Einstein,Dirac,Pauli,Planck et tant d'autres qui ont permis ces avancées de nos connaissances".
Het loont de moeite enkele van deze kronieken te lezen wegens de klaarheid waarmee sommige onderwerpen behandeld worden.
3.3-HUBERT REEVES EN ECOLOGIE.
CHRONIQUE DU CIEL ET DE LA VIE.(2005) (zie ook :"Mal de Terre" (2003).) De aandacht van de astrofysicus Hubert Reeves gaat nu duidelijk meer en meer naar ecologische problemen en vrijwaring van de biodiversiteit.Hij werpt een verontruste blik op onze planeet en tracht ons te overtuigen van zijn groeiende bekommernis op dit gebied.Daar de media de algemene problematiek van de klimaat ontregeling regelmatiek rapporteren,vooral op het gebied van het broeikas effect,heeft Hubert Reeves meer aandacht voor de erosie en de biodiversiteit.In "Mal de Terre" geeft hij echter wel zijn mening over tal van problemen die in verband staan met de klimaatverandering.Dit boek is,naast enkele andere bronnen uit diverse uiteenlopende richtingen (pro en contra) zeker het lezen de moeite waard.Hij is sinds 2001 voorzitter van de Ligue ROC en verwoordt zijn interesse hiervoor als volgt :
-"Nous traversons une crise inquiétante : celle de la perte continue d'espèces végétales et animales dont on ignore à quel stade elle s'arrëtera,si elle s'arrëte....Cette érosion de la biodiversité dont l'humanité fait partie et dépend met la vie humaine en péril."
-"Quel mauvais sort semble avoir été jeté sur l'espèce humaine ? Pour quelles raisons son impact sur la nature est-il si profondément dévastateur et si difficile à transformer en action positive ? Mais "la où il y a danger,croît aussi ce qui sauve" (Hölderlin).L'espoir naît aujourd'hui d'une conscience rapidement croissante de la gravité de la situation et des effets vigoureux pour panser les blessures de la planète.Peut-ëtre nous épargneront-ils de figurer un jour sur la liste des espèces disparues."
ADDENDUM. BIODIVERSITEIT.
De activiteit van Hubert Reeves voor de vrijwaring van de biodiversiteit is voor het franstalig gebied zeer waardevol.In verband met de biodiversiteit mag men echter niet vergeten dat de rol van Edward O.Wilson als voorvechter uiterst belangrijk is.Getuige daarvan is het starten onder zijn impuls van de website op Internet:
htt://www.eol.org
Ook belangrijk zijn ook zijn boeken over deze thematiek: -"Biodiversity" (1988) en "The future of life"(2002)
In Google/biodiversity vindt men een weelde aan informatie die rechtsreeks verband houdt met de biodiversiteit.Een goed overzicht vindt men in :
http://en.wikipedia.org/wiki/Biodiversity en via www.answers.com/biodiversity
Biodiversiteit kan men als volgt definiëren: "The variation of all life at all levels of biological organization." Dit is de zeer algemene definitie.Een definitie meestal gebruikt door ecologisten is:"The totality of genes ,species and ecosystems of a region.". De waarde van de biodiversiteit kan als volgt omschreven worden: "There is a multitude of anthropocentric benefits of biodiversity in the areas of agriculture,science and medicine ,industrial materials,ecological services ,in leisure and in cultural,aesthetic and intellectual values.Biodiversity is also central to an ecocentric philosophy." Het zou dramatisch zijn de voordelen van de biodiversiteit teniet te doen. De belangrijkste voordelen van de biodiversiteit zijn in de aangehaalde referenties uitvoerig besproken en spreken voor zich. Het vermelden waard is ook het boek "Sustaining Life-How Human Health depends on Biodiversity."(Oxford Univ.Press) "La perte de la biodiversité nuira à votre santé." (Programme des Nations Unies pour l'Environnement.)
http://www.unep.org
Le rapport identifie les pertes importantes pour la médecine dues au déclin et à l'extinction des biens naturels. ****************************************************************
Als informatie over filosofie gezocht wordt,ontdekt men een overvloed aan gegevens.Het is dan ook niet gemakkelijk duidelijk te schetsen wat men hier in dit kader bedoelt.Er zijn zeer algemene definities zoals de volgende:
"Ensemble des considérations et des réflexions générales,constituées en doctrine ou en système sur les principes fondamentaux de la connaissance,de la pensée et de l'action humaine." (Larousse)
"Study or creation of theory about the nature of existence,knowledge,thought etc...or about how people should live and behave." (Collins)
Er zullen in dit kader een reeks bijdragen van gekende filosofen opgenomen worden voor zover hun werk handelt over de filosofie van de wetenschappen zoals : T.de Chardin (zie Filosofie-1),Spinoza,Bergson en nog anderen zullen volgen.
Volgens Larousse is er een beperkte versie van wat men kan verstaan onder filosofie: "Conception que l'on se fait des problèmes de la vie."
Hier gaat een speciale aandacht voor wetenschappers die niet gekend zijn als "filosofen" maar toch een filosofische visie over allerlei problemen hebben en erover geschreven hebben zoals: A.Einstein,H.Reeves enz... Deze bijdragen dragen hier de afkorting : INTERMEZZO.
Intermezzo 1-Albert Einstein.
Het is niet verwonderlijk dat de reeks begint met citaten van Albert Einstein. Reeds in vroegere bijdragen werden meermaals citaten van Einstein aangehaald maar hij is een zo grote figuur zowel op wetenschappelijk als op humanitaire vlak dat men niet naast deze grote reus van de 20e eeuw kan voorbijgaan zonder hem een zeer aparte plaats te geven.Voor deze bijdrage werd hoofdzakelijk gebruik gemaakt van het recent verschenen boek van Walter Isaacson: "Einstein :De Biografie" (His Life and Universe),2007.Dit werk is overweldigend en door en door gedocumenteerd en leest voor fans van Einstein als een sneltrein. Er zijn ook zeer veel andere bronnen die kunnen worden geraadpleegd ,waaronder bv. A.Einstein & L.Infeld:"The evolution of physics : the growth of ideas from early concepts to relativity and quanta."(1938) Banesh Hoffmann : "Albert Einstein,schepper en rebel." Philippe Frank :"Einstein : sa vie et son temps." Jacques Merleau-Ponty : "Einstein." Jereny Bernstein :"Albert Einstein and the frontiers of physics." Max Born :"Einstein's theory of relativity." Martijn van Calmthout :"Einsteins licht-Een leven van relativiteit." Daarnaast zijn er nog andere bronnen,rijk aan illustraties, zoals: Science & Vie:La relativité a 100 ans.1879-1955 Einstein:Un homme d'exception. Wetenschappelijke biografie (Natuur en Techniek) :Silvio Bergia : "Einstein ,kwanten en relativiteit:revolutie in de natuurkunde."
Voor deze bijdrage zullen achtereenvolgens de meest markante topics in de visie van Einstein over filosofische wijsheden en over zijn gedachtegang belicht worden
1-EINSTEIN EN WETENSCHAPSBEOEFENING.
De redeneringswijze van Einstein is gebaseerd op deductieve logica.Hij was "HET" voorbeeld van een vertegenwoordiger van de "theoretische fysica".Hij kende de fysica door en door als geen ander en doorzag waar er leemten en problemen waren maar hij was geen experimentator.Hij beschikte niet over eigen waarnemingen en metingen maar baseerde zijn denkwerk op de zo beroemde "gedachte-experimenten" (Gedankenexperiment) waarin hij postulaten formuleerde.Hij liet aan anderen over zijn visie experimenteel te toetsen.Dit is "deductieve wetenschap".Het lukte hem wonderwel.Door de waarnemingen ,gemaakt door A.Eddington tijdens een zonsverduistering in 1919,werden zijn algemene relativiteitstheorie en zijn roem wereldwijd bevestigd. Normalerwijze vertrekt een wetenschappelijk onderzoek uit van waarnemingen en/of metingen die leiden tot het formuleren van een hypothese die daarna moet getoetst worden en waarbij de falsificatietheorie van K.Popper centraal staat.Dit is "inductieve wetenschap".Men kan wel starten van een intuïtie gebaseerd op gekende feiten maar de verzameling van gegevens is dan wel essentieel. Niets daarvan bij Einstein....vandaar zijn "groot genie". Zijn innerlijke zekerheid die hij had over zijn postulaten werd getemperd door zijn bescheidenheid die voortkwam uit zijn ontzag voor de natuur. Onder invloed van de Schotse filosoof David Hume en van de oostenrijkse fysicus Ernst Mach was hij sceptisch ten aanzien van dingen die niet konden waargenomen worden.Dit scepticisme werd versterkt door zijn natuurlijke neiging om gezag in vraag te stellen.Na de controverse met Mach over het al dan niet bestaan van atomen verwijderde Einstein zich van het strenge empririsme van Mach toen hij de strijd over het bestaan van atomen gewonnen had en bij Mach hierdoor het strenge scepticisme had kunnen milderen.Hij had daarna dan meer te danken aan Hume die hem leerde sceptisch te zijn jegens gedachten constructies die geen enkel verband hadden met de louter feitelijke waarnemingen.Einsteins genialiteit was dus ten dele een product van zijn vasthoudendheid en van zijn grenzeloos vertrouwen in zijn intuïtieve feeling voor de fysische wereld.Einsteins wetenschappelijk succes was ten dele voortgekomen uit zijn opstandigheid.Er was een verband tussen zijn creativiteit en zijn bereidheid om gezag te tarten.Zijn koppigheid werkte daarbij in zijn voordeel. Over de Algemene relativiteit schreef hij:
-"Dit is de belangrijkste ontdekking van mijn leven.De theorie is van een onvergelijkbare schoonheid."
-"Relativiteit is een strikt wetenschappelijke aangelenheid en heeft met godsdienst niets te maken."
Volgens Paul Dirac is de Algemene Relativiteit waarschijnlijk de grootste wetenschappelijke ontdekking ooit.Max Born,een grote vriend van Einstein,noemde de Algemene Relativiteit het grootste wapenfeit van het menselijk denken over de natuur,de verbazingwekkende combinatie van filosofische scherpzinnigheid,fysische intuïtie en wiskundig knowhow.
Enkele merkwaardige citaten van Einstein :
-"Een dwaas geloof in autoriteit is de ergste vijand van de waarheid" of -"Blind respect voor gezag is de grootste vijand van de waarheid."
-"Mensen zoals jij en ik worden nooit oud,we blijven eeuwig en altijd als nieuwsgierige kinderen voor het grote mysterie staan waarin wij geboren werden." (aan een vriend !)
-"Verbeeldingskracht is belangrijker dan kennis."
-"Een nieuw idee komt plotseling en tamelijk intuïtief op maar intuïtie is niets anders dan het resultaat van eerdere intellectuele ervaringen."
-"Als straf voor mijn minachting voor autoriteit heeft let Lot beschikt dat ikzelf een autoriteit ben geworden."(! !) ****************************************************************
WETENSCHAP ALS THERAPIE.(!)
(De wetenschap te gebruiken om te ontsnappen aan pijnlijke persoonlijke gevoelens.)
-"Een van de sterkste motieven die de mens tot kunst en wetenschap voert,is de mogelijkheid te ontsnappen aan de pijnlijke vulgariteit en hopeloze eentonigheid van het dagelijkse leven."
-"Zulke mensen maken de kosmos en de samenstelling daarvan tot de kern van hun gevoelsleven,om zo de rust en de veiligheid te vinden die zij niet aantreffen in de benauwende maalstroom van hun persoonlijke ervaringen."
Zich verdiepen in de studie van wetenschappelijke problemen die iemand ter harte neemt,blijkt soms een efficiente manier om los te komen van stresserende ervaringen uit het dagelijkse leven en dit zonder medicatie.Zo gezien is het waar dat wetenschapsbeoefening een helende werking kan hebben.Velen hebben dit zeker ondervonden.De opsteller van deze nota heeft zelf dit duidelijk tweemaal kunnen ervaren. a)In een periode waarin familie problemen zo stresserend waren dat ze obsessieve vormen aannamen is het verdiepen in de studie van de 'vector analyse'(die tot dan steeds een groot probleem was)de bron geweest om los te komen van deze stresserende obsessie. b)In een postoperatieve traumatische stress periode is de studie van de 'analytische meetkunde' die tot dan nogal oppervlakig was het middel geweest om los te komen van het piekeren en om te ontsnappen aan het opkomen van een depresssie. In beide gevallen waren de studieobjecten zo boeiend en vroegen een intensieve inspanning dat al de rest vergeten werd.Dit werd ruimschoots beloond door de realisatie van de beoogde doelstelling.
2-DETERMINISME EN TOEVAL. (Relativiteit vs. kwantum theorie).
Voor Einstein was het "toeval" in de fysica,zowel als bij het dobbelen,een zeer groot probleem.Het vormde een bedreiging voor het strenge determinisme van de mechanica van Newton.Het ondermijnde de zekerheid van de klassieke fysica.De relativiteitstheorie mag dan radicaal hebben gebleken,ze hield in elk geval wel vast aan de strikte regel van oorzaak en gevolg.Maar het grillige ,onvoorspelbare gedrag van die ellendige kwanta zette deze causaliteit op losse schroeven.Het zou Einstein de rest van zijn leven een doorn in het oog zijn :"Die kwestie van, de causaliteit zit me erg dwars."(A.Einstein). In de geschiedenis van het denken is er geen dialoog belangrijker geweest dan die over de kwantum mechanica die Niels Bohr en Albert Einstein in de loop der jaren voerden .(John Wheeler).Hun woordenwisseling raakte de kern van het kosmisch ontwerp:"Bestaat er los van de vraag of we die kunnen waarnemen ,een objectieve werkelijkheid ?Zijn er wetten die de strikte causaliteit herstellen van verschijselen die inherent willekeurig lijken ? Is alles in het Universum voorbeschikt ?". Tot op het einde van zijn leven twijfelde Einstein aan de kwantum theorie,niettegenstaande de talrijke bewijzen die de kwantum theorie van haar deugdelijkheid had gegeven.Het uiterste dat hij bereid was toe te geven is dat de kwantum theorie wel een waardevolle theorie was maar niet "volledig". Toen Einstein weer eens verkondigde dat God niet dobbelde,zei Bohr: "Einstein,hou op met God te vertellen wat hij moet doen ! ".
Het ONZEKERHEIDSPRINCIPE VAN HEISENBERG.
-"Het feit dat we iets waarnemen -dat we fotonen of elektronen,of andere willekeurige deeltjes of energie golven tegen een voorwerp laten botsen-is van invloed op de waarneming ." Maar Heisenberg ging nog een stap verder. -"Tot het moment dat wij het waarnemen,heeft het elektron geen vaste plaats of baan .Dit is een eigenschap van het Universum en niet het gevolg van een of andere onvolkomenheid in ons vermogen tot waarnemen of meten."
Het zo eenvoudige maar tegelijk onthutsende onzekerheidsprincipe trof de klassieke fysica recht in het hart.Het stelt dat er buiten onze waarneming geen objective werkelijkheid is,zelfs geen objectieve plaats van een deeltje. (Dit doet ons onvermijdelijk denken aan de filosofie van Plato -"De Grot".)
-"Er is niet één onderliggende werkelijkheid die los staat van onze waarnemingen .Het is onjuist te denken dat de taak van de natuurkundigen is om uit te zoeken hoe de natuur IS.De natuurkunde hoiudt zich bezig met hetgeen wij over de natuur kunnen zeggen."(Niels Bohr)
Dit onvermogen om een zogenaamde onderliggende werkelijkheid te kennen betekent dat er geen strikt determinisme in de klassieke zin van het woord is.
-"Maar hierover is het laatste woord nog niet gezegd." (A.Einstein)
-"Het geloof in een buitenwereld die los van de waarnemer bestaat is de basis van alle wetenschap." (A.Einstein)
3-WETENSCHAP EN GODSDIENST.
Als men het bij Einstein heeft over godsdienst dan komt men onvermijdelijk bij Spinoza.De invloed van de Joodse filosoof uit Amsterdam was voornamelijk van religieuze aard.Einstein omhelsde zijn notie van een amorfe God die tot uitdrukking komt in de ontzagwekkende schoonheid ,rationaliteit en eenheid van de natuurwetten.Maar,net als Spinoza,geloofde Einstein niet in een persoonlijke God die beloont,straft en zich met ons dagelijks leven bemoeit.Daarnaast liet Einstein zich inspireren door Spinoza's geloof in determinisme.
-"Probeer de geheimen van de natuur maar eens met onze beperkte middelen te doorgronden,dan komt je tot de ontdekking dat achter al die waarneembare wetten en verbanden iets zit wat subtiel,ongrijpbaar en onbegrijpelijk is.Het ontzag voor de kracht die schuil gaat achter alles wat we kunnen begrijpen,is mijn religie.In die zin ben ik dus religieus."
-"De opperste bevrediging van een wetenschappelijk mens dient voort te vloeien uit het besef dat God deze verbanden op geen andere wijze zou kunnen hebben geordend,net zomin als Hij bij machte zou zijn geweest om van vier een priemgetal te maken."
Wat voor veel mensen geldt,gold ook voor Einstein.Het geloof in iets wat groter was dan hijzelf werd een bepalende factor in zijn denken en voelen.Het resulteerde in een mengsel van vertrouwen en nederigheid doordrenkt van een elegante eenvoud.
-Gelooft U in God ? "Ik ben geen atheïst.De kwestie is te omvangrijk voor ons beperkt verstand."
-"Ik ben een determinist.Ik geloof niet in de vrije wil."
-Is dit de God van Spinoza ? "Het pantheïsme van Spinoza boeit mij enorm ,maar ik heb meer bewondering voor zijn bijdrage aan het modern denken,omdat hij de eerste filosoof is geweest die lichaam en ziel als een geheel zag (=monisme) en niet als twee aparte dingen (=dualisme)."
-"Ik geloof in de God van Spinoza ,die zich openbaart in de wetmatige harmonie van alles wat bestaat,maar niet in een God die zich bekommert om het lot en het doen en laten van de mensheid."
-"Iedereen die serieus bezig is met wetenschap raakt ervan overtuigd dat zich in de wetten van het heelal een geest manifesteert -een geest die veel en veel machtiger is dan die van de mens en die ons,met ons bescheiden vermogen,nederig doet voelen.Zodoende leidt de beoefening van de wetenschap tot een bijzonder religieus gevoel dat sterk verschilt van de religiositeit van iemand die naïever in het leven staat."
-"Ik geef de voorkeur aan een nederige houding die strookt met de beperktheid van ons intellectueel begrip van de natuur en van ons eigen bestaan."
-"Het kosmisch-religieuze gevoel is de sterkste en meest nobele drijfveer van het wetenschappelijk onderzoek."
-"We kunnen ons de situatie aldus voorstellen: zonder religie is de wetenschap kreupel,zonder wetenschap is de religie blind."
-"De huidige conflicten tussen de religie en de wetenschap komen hoofdzakelijk voort uit het concept van een persoonlijke God.Wetenschappers willen de onveranderlijke wetten die de werkelijkheid regeren blootleggen en moeten derhalve het idee verwerpen dat de goddelijke wil ,of de menselijke wil,een rol speelt die afbreuk doet aan deze kosmische oorzakelijkheid."
Dit geloof in een causaal determinisme ,dat onderdeel uitmaakt van Einsteins wetenschappelijke visie ,botste niet alleen met het concept van een persoonlijke God.Het was ook ,naar de mening van Einstein althans, (trouw aan zijn determinisme) onverenigbaar met de vrije wil van de mens.Hoewel de ethiek voor hem van groot belang was,vond hij het,door zijn geloof in een strikt determinisme,lastig om de morele keuze van de individuele verantwoordelijkheid ,die de essentie vormt van de meeste ethische systemen,te aanvaarden.Hij had het hiermee knap lastig ! Dit komt tot uiting in zijn woorden :
-"Ik weet dat een moordenaar filosofisch gezien niet verantwoordelijk is voor zijn misdaad maar toch zou ik liever niet bij hem op de thee gaan ! !"(1931-1932)
De problematiek van de "vrije wil" is nu nog steeds een enorm groot struikelblok in de maatschappij !
4-PACIFISME EN WERELDFEDERALISME.
Einstein was ,als een van de eersten, lid van de progressieve en pacifistische Bund Neues Vaterland,een club die aandrong op een snelle vrede en,ter voorkoming van toekomstconflicten ,de totstandsbrenging van een federaal Europa (! !)(1914).
-"De enige manier om agressie te beteugelen is een wereldorganisatie die de macht heeft om lidstaten tot de orde te roepen."
-"Er zou een internationale organisatie moeten komen die gemachtigd is om te bemiddelen bij geschillen en vrede op te leggen.Een opgelegde arbitrage moet worden gesteund door een uitvoerende macht."(1932)
Einsteins pacifisme,wereldfederalisme en afkeer van nationalisme maakten deel uit van zijn politieke standpunten die ook een passie voor sociale gerechtigheid ,een mededogen voor de verdrukten,een weerzin jegens racisme en een voorkeur voor socialisme omvatten.Een combinatie van kapitalisme en socialisme had zijn voorkeur.Hij haatte alle dictaturen,zowel linkse als rechtse.In een brief aan Sigmund Freud schreef hij in 1932 :
-"De zoektocht naar internationale veiligheid houdt in dat elke natie haar vrijheid van handelen -dat wil zeggen haar soevereiniteit-tot op zekere hoogte onvoorwaardelijk moet opgeven en het moge duidelijk zijn dat geen enkele andere weg tot een dergelijke veiligheid leidt."
Freud was hierin echter somber gestemd en trok een weinig hoopgevende conclusie. "Het ziet er niet naar uit dat we kunnen concluderen dat de agressieve neigingen van de mens kunnen worden onderdrukt."(Sigmund Freud) "Nationalisme is een infantiele ziekte,de mazelen van de mensheid."(S.Freud)
De zin van Freud voor realiteit werd toen en is nu nog steeds zeer duidelijk.! !
Zionisme en de staat Israël.
Einstein waarschuwde zijn vrienden binnen de zionistische beweging als volgt:
-"De twee grote Semitische volken hebben een grote gemeenschappelijke toekomst.Als de Joden er niet voor zorgen dat beide partijen in harmonie kunnen leven ,zal de strijd hen nog in de komende decennia achtervolgen."
De situatie,nu meer dan 70 jaar later,geeft hem helaas duidelijk overschot van gelijk.Vanaf 1933 deed Einstein steeds minder pacifistische uitspraken en verwijderde zich geleidelijk van zijn vroegere standpunt.
-"Ik beschrijf de huidige stand van zaken in Duitsland als een toestand van geestelijke stoornis onder het volk. (Nazisme !)
Begin 1933,toen Hitler aan de macht kwam,kwamen de feiten anders te liggen.In plaats van het pacifisme te bevorderen ging Einstein veel meer energie steken in een wereldfederalistische organisatie.Het werd " geen ontwapening zonder veiligheid !"Voor een wetenschapper is het geen teken van zwakte als iemand zijn opvattingen aanpast aan de gewijzigde feiten.
5-DEMOCRATISCH SOCIALISME.
Einstein was een vertolker van een democratisch-socialistische gedachtegoed met een liberale ,anti-autoritaire ondertoon.Hij predikte gelijkheid ,sociale rechtvaardigheid en gematigd kapitalisme.Niettemin kon hij een socialistisch programma niet aanvaarden .Hij echtte teveel belang aan het avontuur van de eenzaamheid en het geluk van de vrijheid om een systeem te omarmen dat het individu volledig dreigt uit te schakelen.Die houding was de rode draad zijn leven lang.Aan de basis van zijn politiek denken stond de erkenning van de waardigheid van het individu en de bescherming van de politieke en intellectuele vrijheid.
6-INTERVIEW WITH EINSTEIN (I.BERNARD COHEN,History of Science).
Het volledig interview opgenomen in Princeton in April 1955,twee weken voor zijn dood,kan in http://www.newtonproject.ic.ac.uk/texts/einstein.html gelezen worden .Dit interview is een uiterst waardevol document en verdient zeker bijzondere aandacht.Hier komen slechts enkele opmerkelijke stukken voor :
-"There are so many unsolved problems in physics.There is so much that we do not know ;our theories are far from adequate." (Einstein) Deze uitspraak is voor iemand als Einstein uiterst merkwaardig in het licht van alles wat de wetenschap daarna aan het licht heeft gebracht.Helaas ! zijn streven tot aan zijn laatste dagen om een coherente algemene veldtheorie te formuleren die heel het universum zou bevatten,heeft hij niet kunnen beeindigen.
-Einstein felt that whatever the temper of the time there is a quality of human dignity that should enable a man to rise above the passions of his age. -Einstein apparently had little feelings for the way in which a man's mind is imprisoned by its culture and the character of his toughts are molded by its intellectual environment. -Einstein remarked that he had admired and loved Lorentz perhaps more than anyone else he has ever known,and not only as a scientist. -Einstein said that he had always believed that the invention of scientific concepts and the building of theories upon them was one of the greatest creative properties of the human mind.His own view was thus opposed to Mach's,because Mach assumed that the laws of science were only an economic way of describing a large collection of facts.
-OF COURSE I HAD KNOWN THAT EINSTEIN WAS A GREAT MAN AND A GREAT SCIENTIST,BUT I HAD NO IDEA OF THE WARMTH OF HIS FRIENDLY PERSONALITY,HIS KINDNESS AND HIS RICH SENSE OF HUMOR. (I.BERNARD COHEN,APRIL 1955). ******************************************************************
Filosofie-1-Pierre Teilhard de Chardin (priester/paleontoloog).
Dit onderdeel van EX LIBRIS/BLOG zal gewijd worden aan beschouwingen van filosofen die een duidelijke band hebben met de wetenschap en waarvan vele citaten verwijzen naar een bekommernis voor maatschappelijke problemen. Om dit gedeelte aan te vatten is een bespreking van de citaten en van het leven van Pierre Teilhard de Chardin en zijn werk als wetenschapper en denker het meest aangewezen startpunt. De volgende citaten geven als inleiding duidelijke verwijzingen naar enkele hoofdlijnen van de gedachtenwereld van Pierre Teilhard de Chardin.Dit kan men in extenso vinden in zijn meesterwerk "Le Phénomène Humain" en in zijn verschillende andere werken.
-"Faux et contre nature ,l'IDEAL EGOCENTRIQUE d'un avenir réservé à ceux qui auront su égoistement arriver à l'extrême du "chacun pour soi".Nul élément ne saurait se mouvoir où grandir qu'avec et par tous les autres avec soi."
-"Faux et contre nature,l'IDEAL RACISTE d'une branche captant pour elle seule toute la sève de l'arbre et s'élevant sur la mort des autres rameaux.Pour percer jusqu'au soleil ,il ne faut rien que la croissance combinée de la ramure du monde."
-"L'issue du monde ,les portes de l'aveniret l'entrée dans le super-humain,elles ne s'ouvrent en avant ni à quelques privilégiés ,ni à un peuple élu entre tous les peuples.Elles ne céderont qu'à une poussée de tous ensemble dans une direction ou tous ensemble peuvent se rejoindre et s'achever dans une RENOVATION SPIRITUELLE."
Om de diepzinnige betekenis van deze citaten te vatten volstaat het deze enkele malen rustig te herlezen en erover na te denken.Hetgeen hier als poëtische en visionaire kracht erbij komt is overweldigend.Dit alles zal in de volgende paragrafen meer in detail aan bod komen.
1-BIOGRAFIE-DE PERSOON PIERRE TEILHARD de CHARDIN.
Pierre Teilhard de Chardin (die men vanaf hier eenvoudiger Teilhard zal noemen) is geboren op 1 mei 1881 op het familie domein Sarcenat in de buurt van Clermont-Ferrand in het franse departement Auvergne.Hij stierf op 10 april 1955 in New-York.Mede dank zij de invloed van zijn vrome moeder kwam bij hem de roeping op tot het Rooms Katholiek Geloof terwijl zijn vader de zin voor de natuurwetenschappen bij hem aanwakkerde.Hij ging op school in Villefranche-sur Saône,ten noorden van Lyon,en op 18 jaar trad hij in het noviciaat van de jesuieten in Aix-en-Provence.In 1902 toen door de anticlericale stroming in Frankrijk de religieuze orden werden verboden ging hij 3 jaar studeren bij de jesuieten in Jersey(UK).Daarna werd hij in 1905 leraar in Cairo (Egypte) waar hij fysica en natuurwetenschap doceerde.Tijdens zijn verblijf van 3 jaar in Cairo studeerde hij geologie en paleontologie en geraakte in de ban van de oosterse wereld. Tussen 1908 e n 1911 tijdens een korte periode in Hastings (UK) vervolledigde hij zijn laatste stage.In 1911 trad hij in de orde van de jesuieten , werd priester en beeindigde zijn theologische studie in 1912.Daarna studeerde hij wetenschappen aan de Sorbonne in Parijs waar hij doctor in de pleontologie werd in 1922.Tijdens de eerste wereldoorlog vervulde hij zijn legerplicht in het franse leger als brancardier en kreeg tweemaal een onderscheiding.In 1922 en 1923 doceerde hij geologie aan het Institut Catholique de Paris.Van 1923 tot 1955 volgde voor hem een lang verblijf in het Oosten,voornamelijk in China,waar hij zijn wetenschappelijk werk verrichtte ,vooral op het gebied van de paleontologie. Er zijn zoveel verwijzingen naar de activiteiten van Teilhard en naar zijn ontelbare wetenschappelijke werken dat deze korte inleiding moet volstaan.Een uitgebreide versie hiervan kan men vinden in: http://www.answers.com/topic/pierre-teilhard-de-chardin
Voor de verschillende perioden van het leven van Teilhard is er een goede beschrijving te vinden in: http://www.teilharddechardin.org/biography.html "Teilhard de Chardin -A short biography ." John and Mary Evelyn Grim. (American Teilhard Association).
2-CITATEN.
-"Before attempting to probe the secret of life ,let us take a good look at it.For from a merely external contemplation of it,there is a lesson and a force to be drawn from it :the sense of its testimony." (Le phénomène humain).
-"Love is the affinity which links and draws together the elements of the world... Love ,in fact,is the great agent of universal synthesis." (op.cit)
-"The most satisfying thing in life is to have been able to give a large part of oneself to others." (op.cit)
-"Our duty as men and women ,is to proceed as if the limits to our ability did not exist.We are collaborators in creation." (op.cit)
-"You are not a human being in search of a spiritual experience.You are a spiritual being immersed in a human experience." (op.cit)
3- G O D A N D S C I E N C E.
Ref:Pierre Teilhard de Chardin.-Toward a science charged with faith. Ch.5 of "God and Science.",Charles P.Henderson. http://www.godweb.org/chardin.htm
VOORWOORD.
-"I cannot conceive a genuine scientist without a profound faith.Science without religion is lame (vleugellam),religion without science is blind." Albert Einstein.
Einstein bedoelde hier de spiritualiteit die in de godsdienst op het voorplan komt maar zeker niet het dogmatisme ervan.Dogmatisme verwierp hij op alle gebieden.Teilhard was ook niet blij met het dogmatisme van de Katholieke Kerk tijdens zijn leven.En zo zijn er nog velen. ********************************************************************* Teilhard is een van de weinige denkers van de 20e eeuw die zijn zuivere wetenschappelijke activiteit geïntegreerd heeft in zijn religieuze roeping.Hij wou dit doen door de hinderpalen tussen wetenschap en godsdienst omver te werpen.Het Vaticaan beschouwde dit als een bedreiging voor "de integriteit van het geloof" (dogmatisme ?) en het werd hem verboden zijn religieuze werken te publiceren en er zelf in het publiek over te spreken (censuur,inquisitie,weigering van vrijheid van mening...).Hij werd zelf uit zijn geboorteland verbannen.Het waren vooral de pausen PIUS X en PIUS XI die frontaal tegen hem in de aanval gingen.PIUS XII deed hetzelfde mar op een subtielere manier,diplomatischer en intellectueler.Het is JOHANNES XXIII die hem posthuum rehabiliteerde in de periode van het concilie Vaticaan II.Sindsdien is er nog meer veranderd in de goede zin zoals de rehabilitatie van Galilei en de erkenning van het Darwinisme als waardevolle theorie voor de evolutie,door JOHANNES-PAULUS II.
Ook in de wetenschappelijke middens werden zijn ideeën en zijn werkmethode zeker niet in dank aanvaard.Het was vooral Stephen J.Gould ,een advocaat van het Darwinisme,die de hevigste was in de kritiek op Teilhard.Door de stijl waren de geschriften van Teilhard , helaas ,zeer moeilijk te lezen en soms ondoorgrondelijk;dit was waarschijnlijk een van de redenen voor deze negatieve reacties uit wetenschappelijke middens.Zijn vruchtbare verbeelding heeft hem soms tot fantasie geleid.Zijn benadering van een cross-bevruchting tussen wetenschap en godsdienst verdient echter wel meer aandacht van beide kanten. In de volgende woorden vinden wij een echo van sommige inzichte van Spinoza:
-"The very subject matter of pure science was nothing less than a mirror in which one could see reflected the face of God."
In zijn werk "Christianity and Evolution." schrijft Teilhard:
-"If the Christians wish to retain in Christ the very qualities on which his power and our worship are based ,we have no better way -no other way even-of doing so than fully accept the most modern concepts of evolution.Surely the solution for which modern mankind is seeking must essentially be exactly the solution which I have come upon."
Het is evident dat beide hiërarchieën (magisteria volgens Gould !)-Kerk en Wetenschap-een alarmkreet sloegen.Kritisch in de intellectuele ontwikkeling van Teilhard was zijn kennismaking met het werk van Henri Bergson ("L'Evolution créatrice/L'élan vital").Door het werk van Bergson kwam bij hem de gedachte op dat de evolutie de preciese theoretische basis was ,nodig om de wereld van de moderne wetenschap en de oude leer van de kerk te verenigen. Stilaan werd zijn loopbaan in de paleontologie uitgetekend en hij zou daarin hoge toppen scheren,niettegenstaande de spijtige zaak van de "Piltdown Man" die als bedrog werd aanzien en waarin hij een rol "zou" (?) gespeeld hebben.Er waren in deze zaak voor- en tegenstanders van Teilhard. Hij heeft ook een diep eerbied gehad voor de theorie van de evolutie ,het Darwinisme.Een van de grootste verdiensten van het Darwinisme is volgens hem de "ontdekking" van de tijd.Hij merkt op dat Darwin ons begrip van tijd evenzeer heeft veranderd als Galilei ons begrip van ruimte heeft veranderd.In stijgende mate werd wetenschap gezien als een specifieke manier waardoor de mensheid zou vooruitgaan in de toekomst.In dit verband benadrukt Teilhard dat er een orientatie is in de verdere ontwikkeling van de mensheid.Hij formuleerde het zo in "Le phénomène humain" :
-"Science in its development -and even,as I shall show-mankind in its march is marking time at this moment ,because men's minds are reluctant to recognize that evolution has a precise orientation and a privileged axis.Weakened by this fundamental doubt ,the forces of research are scattered and there is no determination to build the earth.Leaving aside all anthropocentrism and anthropomorphism ,I believe I can see a direction and a line of progress for life,and a line and a direction which are in fact so well marked that I am convinced their reality will be universally admitted by the science of tomorrow ." (Teilhard asserts that nature is moving erratically and haltingly-weifelend,aarzelend-perhaps ,but nonetheless moving towards higher and higher forms of consciousness.....He saw the "Phenomenon of Man" as an arrow pointing to the final goal and purpose of the universe itself....Humanity did not emerge by a fiat of an all-powerful God.<Very important point !!!>
Quote-(C.P.Henderson-Ch.5:"God and Science." How does one evaluate Teilhard's diagnosis of the contemporary situation and his prescription for the future?Clearly his most controversial conclusion (that science find his fulfillment in God) is not the product of logic and is not open to logical verification or falsification.(addendum:"and will remain in the realm of metaphysics")It is the nature of a character judgment about the cosmos.
4-N O O G E N E S E E N N O O S F E E R.(Noogenesis and noosphere).
a/DEFINITIES. Noogenese stamt af van het grieks : noos=psyche (ziel,geest,gedachte,bewustzijn) en genesis=oorsprong (vorming,schepping) en heeft betrekking tot de schepping van iets psychisch.Noosfeer refereert naar een psychische laag die groeit en de planeet omhult boven de biosfeer (de massa van de levende organismen die de wereld bedekken).
b/De mens verscheen eerst in de natuur als element van de tak van de primaten en bloeide als leidende tak van de evolutie of zoals Teilhard stelt als "axe et flèche de l'Evolution".Hij geleek op alle schepselen met de uitzondering dat hij zich onderscheidde doordat hij in zich de capaciteit tot zelfreflectie droeg.Vanaf het begin van de evolutie van Homo Sapiens begon de mensheid zich te verenigen;de groepsvorming werd een noodzakelijkheid.Van dan af is een nieuwe planetaire sfeer gevormd boven de biosfeer : de NOOSFEER.Dit was het begin van een rijpe ,expansieve en definitieve laag ,een proces van convergentie van alle collectieve gedachten van de Homo Sapiens die moet uitmonden in een bewustzijn die de volledige planeet zal omvatten.De complexificatie van de hersenen begon reeds met de vissen en ging steeds in stijgende lijn.De hersenen van de mens werden beter en beter uitgerust voor deze hogere complexiteit.Nochtans in het kader van de destructieve krachten bij het begin van het derde millenium ,kan men zich afvragen of de complexiteit van de hersenen voldoende zal zijn om de toekomst te trotseren.Zal de noogenese voortgaan naar de "collectieve menselijke reflectie" en zal de mens de "axis and leading shoot of evolution" zijn ?
c/Volgens Teilhard is de evolutie niet volledig; nu wordt de evolutie zelfbewust en gaat naar een nieuwe noogenese.Door de overbevolking van de aarde gaat de noogenese snel vooruit naar de toekomst.Dit gebeurt langs subtiele mutaties,van generatie tot generatie,langs een continuum.Er is blijkbaar ook een verhoging van de IQ volgens de wet complexiteit-bewustzijn (cerebralisatie) zowel fysisch als psychisch.Teilhard herinnert er ons aan dat de evolutie in eerste instantie een psychische transformatie is (Hierover kan men wellicht twijfels hebben ! ! !)Een citaat van Teilhard uit "The phenomenon of Man" is hier duidelijk:
-"The march of humanity ,as a prolongation of that of all other animate forms,develops indubitably in the direction of a conquest of matter put to the service of the mind..."
Het blijkt dat er nog een lange weg is te gaan voor de mensheid in de richting van een "verovering van de materie in dienst van de geest" bij het begin van dit nieuw millenium.(Dit is alleszins zeer juist gezien ! )
Quote van Internet (jpaulsen):
*Man seems prone to "break away as far as possible from the crowd of others...to be more alone so as to increase his being".By the excess of his individualization and his struggle for 'good life' ,he all to often succumbs to the doctrine of materialism ,survival of the fittest and racism,or he dreams of getting away from others and the earth by seeking other planets or other dimensions of existence."
Dit is in zekere zin wat we nu meemaken en het zou een streep zijn door de visie van Teilhard.
d/What can be predicted as the final outcome for the terrestrial world ? According to Teilhard ,that will depend on us,on our refusal or our acceptance of his "Someone at the Summit" (OMEGA). There are two outcomes: -According to the first hypothesis ,evil on the earth at its final state will be reduced to a minimum .The final convergence will take place in peace. -But there is another possibility.Obeying a law from which nothing in the past has ever been exempt (vrijgesteld,ontheven),evil may go on growing alongside good,and it too may attain its paroxysm at the end in some specifically new form. Refusal or acceptance of Omega ? A conflict may supervene (zich voordoen,optreden).
e/Teilhard heeft een optimistische visie van de toekomstige ontwikkeling van de noogenese: "Le Phénomène Humain.":
-"Assuming success which is the only acceptable assumption-under what form and along what lines can we imagine progress developing during this period ?"
-"In the first place ,in a collective and spiritual form .We have noticed that ,since man's advent,there is been a certain slowing down of the passive and somatic transformations of the organism in favour of the conscious and active metamorphoses of the individual absorbed in society.We find the artificial carrying on the work of the natural and the transmission of an oral or written cultural being superimposed on genetic forms of heredity (chromosomes)"
*Dit citaat lijkt sterk op een "ad hoc" versie van de evolutie in verband gebracht met de visie van Teilhard.
-"It may well be that in its individual capacities and penetration our brain has reached its organic limits.But the movement does not stop there.From west to east ,evolution is henceforth occupied elsewhere,in a rich and more complex domain ,constructing ,with all brains joined together,mind.Beyond all nations and races ,the inevitable taking-as-a-whole of mankind has already begun."
-"Always pushing forward- and taking advantage of the immense duration it has still to live -mankind has enormous possibilities before it."
-"We have as yet no idea of the possible magnitude of the 'noospheric' effects... human vibrations resounding by the million- a whole layer of consciousness exerting simultaneous pressure upon the future and the collected and hoarded (verzameld) produce of a million years of thought."
**The collected and hoarded produce of planetary consciousness is indeed evidenced by the Internet as the third millenium begins;giving reality to the active ,on-going progress of Teilhard's predicted 'noospheric effects". (J.P.Luminet:French National Center of Scientific Research.)
5-S L O T *********
Uit deze korte beschrijving van het leven en het werk van Teilhard blijkt dat hij een prominente rol gespeeld heeft in de controverse tussen godsdienst en wetenschap.Hij heeft er alles aan gedaan om deze twee "magisteria" te verzoenen.Hij had evenveel adepten als tegenstanders .Zijn filosofie vertrekt van twee standpunten die voor velen niet aanvaardbaar zijn,namelijk: -het anthropocentrisme die de mens de centrale plaats geeft in de evolutie en -de teleonomie die een einddoel geeft aan de evolutie in de toekomst.Beiden standpunten zijn onverenigbaar met de theorie van Darwin.Er is wel een evolutie naar steeds meer complexiteit die in de mens haar hoogtepunt bereikt en wellicht nog niet afgesloten is.Maar deze zit gebakken in de natuur zelf en beantwoordt aan geen vooropgesteld plan.De kennis van de werkelijkheid heeft twee gescheiden aspecten.De wetenschap bestudeert de waarneembare feiten en is open voor een voortdurende zelfherziening waarin de falsificatie theorie een hoofdrol speelt.De godsdienst daarentegen -zonder dogmatisme-is gebaseerd op een intuïtieve zoektocht naar spiritualiteit die refereert naar een hogere macht.Deze is echter niet aantoonbaar en ook niet falsifieerbaar maar niettemin latent aanwezig.Noem dit zoals U wilt: de God van Spinoza in de natuur (Deus sive Natura) ,de God Omega van Teilhard ,de "Ultimate Reality" volgens C.de Duve of nog andere benamingen.Dit alles behoort tot het domein van de Metafysica.Tegenover deze dualiteit van aanpak van de werkelijkheid is atheïsme geen optie.Stephen J.Gould was een fervent tegenstander van Teilhard en was atheïst maar blijkbaar vergistte hij zich ! De standpunten van Spinoza en Einstein zijn veel dichter bij de filosofie van Teilhard.Het citaat van Einstein is hierover zeer duidelijk.Vele wetenschappers zijn ,openlijk of niet,hiervan overtuigd.Voor wie geen fervent adept is van een of andere godsdienst blijft,voor wat betreft de metafysische kant van de werkelijkheid, het agnosticisme de meest voor de hand liggende houding.Akkoord of niet met de visie van Teilhard,het blijft toch een feit dat hij een vooraanstaande intellectueel geweest is die in het kader van zijn overtuiging ons toch doet nadenken en dit is alleszins zeer positief. ******************************************************************
In 2004 verscheen een tweede ,aangepaste,versie van het belangrijk essay van Edward O.Wilson over sociobiologie.Omdat deze nieuwe versie nieuwe inzichten bevat over het vak sociobiologie voor wat betreft de menselijke gedraging is het zeker de moeite waard hiervan korte uittreksels te citeren.Het essay bevat 9 hoofdstukken die elk een bijzonder aspect belichten: 1-Dilemma;2-Heredity;3-Development;4-Emergence;5-Aggression;6-Sex; 7-Altruism;8-Religion;9-Hope.
1-E.O.WILSON EN DE WETENSCHAP.
In deze versie van "On Human Nature" vindt men enkele citaten die volledig in overeenstemming zijn met de beschrijving van de wetenschap uit de eerste paragrafen van Ex Libris/Blog. o.a.
-"The power of a scientific theory is measured by its ability to transform a small number of axiomatic ideas (wij zouden dit noemen "hypothesen")into detailed predictions of observable phenomena."
-"...Further ,the validity of a theory is measured by the extend to which its predictions successfully compete with other theories in accounting for the phenomena."
-"The most extreme and significant "hypertrophic" segment is the gathering and sharing of knowledge...Science and technology expand at an accelerating rate in ways that alter our existence year by year...".
Onnodig hier te onderstrepen dat iedereen in de huidige maatschappij,zonder het zelf te beseffen ,meegesleurd wordt in een lawine van nieuwigheden die het leven van alledag bepaalt.Het is niet moeilijk hiervan voorbeelden te vinden.Dit is zonder twijfel een belangrijk element die de gedraging van de mensen beïnvloedt.
2-ALGEMENE CITATEN OVER SOCIOBIOLOGIE EN EVOLUTIE. (Ethiek,Cultuur,Erfelijkheid,Genetica).
-"Each living form can be viewed as an evolutionary experiment ,a product of millions of years of interaction between genes and environment."
Analoge uitspraken van andere wetenschappers werden in andere paragrafen meermaals geciteerd.
-"Given that humankind is a biological species ,it should come as no shock to find that populations are to some extent genetically diverse in the physical and mental properties undelying social behavior." (zie Hoofdstuk 2 van "On Human Nature." -"Heredity" voor een meer diepgaande analyse van dit citaat.)
Sommigen halen deze woorden van E.Wilson uit hun verband om racisme te rechtvaardigen,soms in de meest perverse betekenis van het woord.Dit is echter helemaal niet de bedoeling van E.Wilson geweest ;hij heeft met dergelijke uitspraken heel veel problemen gehad en werd meermaals hard bekritiseerd.
-"Human social evolution proceeds along a dual track of inheritance,cultural and biological.Cultural evolution is Lamarckian and very fast,whereas biological is Darwinian and usually very slow."
Het onderscheid tussen erfelijke en culturele invloeden toe te kennen aan de theorieën van Darwin en Lamarck is hier heel bijzonder interessant en er valt hier zeker iets voor te zeggen.In de culturele invloeden bespeurt men de theorie van de "memen" van Richard Dawkins waarin de "memen" de culturele analogen van de genen zijn.
-"Pure knowledge is the ultimate emancipator.It equalizes people and sovereign states ,erodes the archaic barriers of superstition and promises to lift the trajectory of cultural evolution.But I do not believe it can change the ground rules of human behavior or alter the main course of history's predictable trajectory." ....."We will not ,however,eliminate the hard biological substructure until such time ,many years from now,when our descendents may learn to change the genes themselves."
Deze uitspraak lijkt de visionaire illusie van Teilhard de Chardin (Le Point Omega) te ondergraven maar vervangt deze illusie door een andere visie,de vooruitschrijdende mogelijkheden van de moleculaire biotechnologie (???).
-"Can the cultural evolution of higher ethical values gain a direction and a momentum of its own and completely replace genetic evolution? I think no.The genes hold cultures on a leash.The leash is very long,but inevitably values will be constrained in accordance with their effects on the human gene pool.The brain is a product of evolution.Human behavior- like the deepest capacities for emotional response which drive and guide it-is the circuitous (omslachtig) technique by which human genetic material has been and will be kept intact.Morality has no other demonstrable ultimate function."
-"Advantage can accrue (toekomen aan) to both the individual and the society from willing subordination.It was Henri Bergson who first recognized what might be the ultimate agent behind the emotional gratification.The extreme plasticity of human social behavior is both a great strength and a danger.If each family worked out its own rules of behavior ,the society as a whole would desintegrate into chaos.To counteract selfish behavior of high intelligence and idiosyncrasy ,each society must codify itself."
In dezelfde geest als dit citaat ,de volgende uitspraak van E.Wilson.
-"Little wonder that the identity crisis is a major source of modern neuroticism and that the urban middle class aches ( hevig verlangen) for a return to a simpler existence."
Het is duidelijk dat de individu in de huidige maatschappij voor een enorme keuze aan identificaties staat.Omdat de mens steeds tracht een bepaalde stijl na te bootsen,staat hij nu meer en meer voor een moeilijke keuze.Dit leidt tot neurotische gedragingen die soms heel onheilspellende gevolgen kunnen hebben. (bv.de toename van het aantal zelfmoorden)In zijn diepste wezen verlangt de mens naar de eenvoud van het vroeger bestaan.Hierin heeft E.Wilson gelijk.
-"There is no reason to believe that during this final sprint to the "space age" there is been a cessation of evolution of either mental capacity or the predilection toward special social behaviors."
-"Mans's destiny is to know,if only because societies with knowledge culturally dominate societies that lack it."
-"People change their attitudes consciously and at will;the reigning fashion of a society can shift within a generation."
Zie hierover de vorige uitspraken.Eens rond ons kijken en men kan zonder probleem zien dat in deze tijd de uitspraak van E.Wilson juist is.
-"The mind will be more precisely explained as an epiphenomenon of the neural machinery of the brain.That machinery is in turn the product of genetic evolution by natural selection acting on human population for hundred of thousands of years in their ancient environment."
Dit citaat is zuiver "monisme" en wijkt volledig af van het "dualisme van R.Descartes.De moderne evolutie van de neurobiologie schijnt de visie van E.Wilson te zullen steunen.
3-SOCIOBIOLOGIE EN GODSDIENST.
-"The highest form of religious practice ,when examined more closely,can be seen to confer biological advantage."
-"The predisposition to religious belief is the most complex and powerful force in the human mind and in all probability an ineradicable part of human nature."
Met dit citaat komt E.Wilson zeker niet tegemoet aan de visie van Richard Dawkins:"The God Delusion"(2006) (God als misvatting).In verband met deze problematiek is het gesprek tussen L.Krauss en R.Dawkins,gepubliceerd in Scientific American ,Juli 2007:"Should science speak to faith ?" zeker de moeite waard gelezen te worden.
-"Skepsis continue to nourish the belief that science and learning will banish religion,which they consider to be no more than a tissue of illusions....Other well meaning scholars have tried to reconcile science and religion by compartimentalizing the two rituals."
Deze twee "rituals" worden ook genoemd de twee "magisteria" door Stephen J.Gould.Als men dit onderwerp dieper wil bestuderen is een discussie over creationisme en Intelligent Design onvermijdelijk.Dit is hier niet de bedoeling. E.O.Wilson is zeker geen atheïst ,eerder een agnosticus die geneigd is de waarde van de godsdienst in de menselijke gedraging gunstig te beoordelen.
-"A kind of cultural Darwinism also operates during the competition among sects in the evolution of more advanced religions.Those that gain adherents grow;those that cannot disappear.Consequently religions are like other human institutions in that they evolve in directions that enhance the welfare of the practitioners."
-"We must now inquire :is the readiness to be indoctrinated a neurologic based learning rule that evolve through the selection of clans competing one against the other ?"
-"But make no mistake about the power of science materialism....Most importantly ,we have come to the crucial stage in the history of biology when religion itself is subject to explanation of the natural sciences.As I have tried to show ,sociobiology can account for the very origin of mythology by the principle of natural selection acting on the genetically evolving material structure of the human brain.If this interpretation is correct ,the final decisive edge enjoyed by scientific naturalism will come from its capacity to explain traditional religion.Theology is not likely to survive as an independent intellectual discipline.But religion itself will endure for a long time as a vital force in society."
4-SOCIOBIOLOGIE EN SEX.
Over dit aspect is de beschrijving in "On Human Nature" voldoende uitgebreid.Hier worden slechts enkele citaten vermeld.Voor een grondigere studie wordt verwezen naar Hoofdstuk 6 van het boek van E.Wilson.
-"So only a single lifetime is needed to generate the familiar pattern of sexual domination in a culture."
Heel duidelijk is er in de maatschappij een grondige herschikking van de relaties tussen de seksen aan de gang.Dit is te wijten o.a.aan de maatschappelijke evolutie ,de zelfbewustzijn wording van de vrouwen,de deelname van de vrouwen aan de economische activiteit ,de verandering van de rollen patronen en aan de scheiding tussen seksuele beleving en reproductie. Volgens E.Wilson is de familie de fundamentele waarde in de maatschappij;de vorm ervan is duidelijk aan verandering toe.
-"Hypergamy is the female practice of marrying men of equal or greater wealth and status.In human beings and most kinds of social animals ,it is the female who moves upward through her choice of mates."
E.O.Wilson illustreert uitvoerig deze stellingname maar er moet wel gezegd worden dat in de westerse wereld ,door de emancipatie van de vrouw,deze theorie ver van algemeen geworden is.
5-SOCIOBIOLOGIE EN ALTRUISME. (Hard-core en soft-core altruisme).
-"The altruistic impulse can be irrational and unilaterally directed at others;the bestower expresses no desire for equal return and performs no unconscious actions leading to the same end.I have called this form of behavior "hard-core" altruism (likely evolved through kin selection or natural selection operating on entire ,competing family or tribal units)....."Soft-core" altruism in contrast ,is ultimately selfish.The altruist expects reciprocation from society for himself of his closest relatives."
-"In human beings soft-core altruism has being carried to elaborate extremes.Reciprocation among distantly related or unrelated individuals is the key of human society."
-"Yet the question remains : Is there a foundation of hard-core altruism beneath all of this contractual superstructure ?".
6-SOCIOBIOLOGIE EN AGGRESSIE.
-"Most kinds of aggressive behavior among members of the same species are responsive to crowding in the environment." Dit is zeer juist.In de huidige maatschappij wordt men bijna dagelijks en overal geconfronteerd met aggressief gedrag.Het is verontrustend en er zijn geen duidelijke oplossingen voor dit probleem.
OVER DIT ALLES EN NOG VEEL MEER ,ZIE DE VOLLEDIGE TEKST VAN "ON HUMAN NATURE".
-"The dissipative structures that are needed for life can be developed from scratch with no previous information needed,by using Eigen's hypercycles to set in motion the evolution of species and the survival of the fittest at an extraordinary simple chemical level." A.Delsemme : "Our cosmic origins."
-"Life essentially relies on dissipative structures (open systems) or on non-linear dynamics." A.Delsemme : op.cit.
-"The second law of thermodynamics is not violated,it is simply held at bay (=prevented to happening) by life on earth which uses the continuous flow of solar energy to maintain a biosphere of high internal order at least for a period of time that life exists on earth." C.P.Hickman,L.S.Roberts,A.Larson : "Integrated principles of zoology."
-"The complex systems best able to adapt are those poised (zwevend) on the border between chaos and disorder." Stuart kaufman : "The adjacent possible."
-"You cannot do a work cycle at equilibrium ,meaning that the concept of an autonomous agent is inherently a non-equilibrium concept." Stuart Kaufman : op.cit.
-"The biosphere is one of the most complex things in the universe ,necessitating a theory of organization that describes what a biosphere is busy doing,how it is organized,how work is propagated,how constraints are built and how new sources of free energy are detected." Stuart Kaufman : op.cit.
-"My tentative definition of a living thing is that it is self-reproducing and does at least one thermodynamic cycle." Stuart Kaufman :op.cit. ------------------------------------------------------------------------------------------------------
Ilya Prigogine.
-"I still remember the spell (betovering) "L'évolution créatrice" cast on me .More specially ,I felt that some essential message was embedded ,still not made explicit,in Bergson's remark."
-"The more deeply we study the nature of time, the better we understand that duration means invention,creation of forms,continuous elaboration of the absolutely new."
About the arrow of time. -"The fact that it appeared to me that living things provided us with striking examples of systems which were highly organized and where irreversible phenomena played an essential role.Finally we reached the notion of "dissipative structures"."
-"The introduction of the concept of dissipative structures was also to have other unexpected consequences .It was evident from start that the structures were evolving out of fluctuations.They appeared in fact as giant fluctuations ,stabilized through matter and energy exchanges with the outer world." -------------------------------------------------------------------------------------------------- Nobelprijs voordracht van Ilya Prigogine:1977. Commentaar van S.Claesson. -"Prigogine studied systems which follow non-linear kinetic laws and which ,moreover,are in contact with their surroundings so that energy exchange can take place -open sysems in other words.If these systems are driven far from equilibrium , a completely different situation results.New systems can be formed which display order in both time and space and which are stable to perturbations. Prigogine has called these systems "dissipative systems",because they are formed and maintained by the dissipative processes which take place because of an exchange in energy between the system and its environment and because they disappear if that exchange ceases.They may be said to live in symbiosis with the environment.Prigogine's researches into irreversible thermodynamics have fundamentally transformed and revitalized the science." --------------------------------------------------------------------------------------------------
1-INLEIDING. In de vorige paragrafen (Biologie paragrafen 1 tot 6)werd genoeg aangetoond dat de basis van de levende organismen op aarde ligt in de chemische transformaties en in de organisatie van de levende cellen.Het is dan ook terecht dat wetenschappers hierop het accent hebben gelegd en is daarom de herhaling van sommige standpunten hier op zijn plaats:
-"No vital forces,only chemical bonds underlie life." Linus Pauling.
-"Life is very much constrained by its early chemistry ,which was itself ruled by deterministic factors." Christian de Duve.
-"De chemie heeft van stof leven gemaakt,eerst was er fysica,de energie.Vervolgens ontstond de materie :de atomen,de chemische elementen,die met elkaar begonnen te interageren tot ze uiteindelijk leven creërden." Jean-Marie Lehn.
-"De bouwstenen van het leven zijn chemische stoffen die in specifieke chemische processen interageren." Leo Apostel.
Vertrekkend van deze standpunten is het logisch dat men voor de bespreking van het ontstaan van de levende cel zich richt tot essentiële aspecten van de chemische transformaties.Hierbij is de thermodynamica van doorslaggevende betekenis .De thermodynamica is de studie van de relaties tussen warmte,werk en energie.Alhoewel de grondslagen ervan in de fysica te vinden zijn,is het duidelijk dat de thermodynamica toepasselijk is in de chemie en in de biologie.In zekere zin kan de levende cel beschreven worden als een systeem waarin een doorlopend thermodynamisch cyclus van transformaties tussen warmte en energie plaats vindt.In de meeste gevallen is de rol van de thermodynamica gericht tot gesloten systemen die naar een evenwicht streven.Om het aspect "levende cel/thermodynamica" aan te vatten moet men wel een stap verder gaan en een levend organisme beschouwen als een "open systeem";daarvoor moet men beroep doen op de thermodynamica van de niet-evenwicht toestanden en op de theorie van de dissipatieve structuren.
2-BASISBEGRIPPEN.
In deze paragraaf van EX LIBRIS/BLOG wordt een grondige analyse van de wetenschappelijke achtergrond van de thermodynamica niet nagestreefd.Het is eerder een beschrijving van een reeks topics aan de hand van geselecteerde citaten.Voor de paragraaf over thermodynamica is dit ook de ware toedracht. Om ten volle de draagwijdte van de referenties te kunnen appreciëren is wel een korte verklaring van een reeks basisbegrippen noodzakelijk.Daarna zal de bespreking veel gemakkelijker zijn.
2.1-THERMODYNAMICA.
De thermodynamica is de studie van de relaties tussen warmte ,werk en energie. Deze tak van de wetenschap is gebaseerd op drie fundamentele grondwetten waarin hier voor dit onderwerp enkel de twee eersten van belang zijn. -EERSTE WET:Deze wet is de wet van het behoud van energie die van 1840 dateert (J.R.Mayer).Voor een systeem geïsoleerd van uitwendige invloeden blijft de energie constant maar kan wel van vorm veranderen. -TWEEDE WET : Deze wet werd in 1850 geformuleerd door Rudolf Clausius en stelt dat de natuurlijke evolutie van warmte altijd gaat van een warme naar een koude bron.Ze is intiem verbonden met het begrip ENTROPIE.Volgens dit concept is de natuurlijke tendens in gesloten systemen de vernietiging van de ordening en een verspreiding of dissipatie van de energie.(De entropie is de mate van de wanorde in natuurlijke systemen).De formulering van Rudolf Clausius luidt als volgt:
-"In an isolated system,a process can occur only if it increases the total entropy of the system."
-"The entropy of the universe tends to a maximum."
Over de diepere betekenis van het begrip Entropie is er reeds een bibliotheek geschreven.Het raakt zeer veel aspecten die niet altijd direct iets te maken hebben met de fysica en chemische transformaties.
2.2-EVENWICHT EN NIET-EVENWICHT THERMODYNAMICA.
De klassieke thermodynamica ,die voor de meeste van ons van belang is voor dagelijkse problemen ,is de thermodynamica van systemen in evenwicht of dicht bij het evenwicht (thermisch,mechanisch of chemisch).Het thermisch evenwicht is bereikt als twee systemen in thermisch contact komen waarbij geen warmte -energie uitwisseling plaats vindt.Daartegenover moet men ook rekening houden met systemen die zich ver van het evenwicht bevinden.Dit zijn "open systemen" waarin tijdsafhankelijkheid en onomkeerbare transformaties essentieel zijn.Deze systemen kunnen fluctuaties ondergaan van sommige eigenschappen en zijn in contact met de omgeving waarmee uitwisselingen kunnen plaats vinden.(o.a van energie en entropie).De thermodynamica van niet-evenwicht toestanden werd toegepast om uit te leggen hoe levende organismen (cellen) ,vertrekkend van een staat van wanorde , zich konden ontwikkelen.
2.3-ENTROPIE EN LEVEN.
Dit aspect van de thermodynamica komt hier aan bod.In de klassieke thermodynamica waren er in de 19e eeuw reeds wetenschappers die zich over deze problematiek gebogen hebben.In 1875 stelde de grote specialist van de statistische thermodynamica,Ludwig Boltzmann dat:
-"The general struggle for existence of animate beings is not a struggle for raw materials-these for organisms are air,water and soil,all abundantly available-nor for energy which exists plently in any body in the form of heat,but a struggle for entropy,which becomes available through the transition of energy from the hot sun to the cold earth."
Deze beschouwing,gekoppeld aan de hoge graad van organisatie in de levende cel,wordt gebruikt om de levende cel als een "open systeem te beschouwen ,dit is een systeem die materie en energie uitwisselt met de omgeving.Om in stand te worden gehouden moet de entropie in een "open systeem" dalen om de graad van orde te bewaren;maar om aan de tweede wet van de thermodynamica te voldoen moet dan de entropie van de omgeving stijgen en dit gebeurt door overdracht van warmte-energie vanuit de levende cel naar de omgeving.De niet-evenwicht thermodynamica werd dus toegepast om uit te leggen hoe levende organismen ,vertrekkend van wanorde ,zich kunnen ontwikkelen.De klassieke evenwicht thermodynamica toont echter aan dat systemen dicht bij het evenwicht altijd evolueren naar toestanden van wanorde die tegen perturbaties stabiel zijn en dat het optreden van geordende structuren zo niet kunnen uitgelegd worden.
Volgens de zienswijze van Boltzmann kunnen in de klassieke thermodynamica principieel plotselinge statistische perturbaties ontstaan die de entropoie voor korte tijd doen dalen.Deze perturbaties worden snel uitgevlakt en het systeem keert terug naar de evenwicht toestand.In de niet-evenwicht toestand kunnen zich wel perturbaties voordoen die kunnen blijven bestaan en naar nieuwe stabiele toestanden leiden.
Om de thermodynamica van de niet-evenwicht toestanden in "open systemen" te kunnen behandelen heeft Ilya Prigogine de theorie van de dissipatieve systemen ontworpen. Deze systemen worden gevormd en in stand gehouden door dissipatieve processen die plaats vinden omdat er een uitwisseling van energie is tussen de "open systemen" en de omgeving.Deze structuren verdwijnen als de uitwisseling ophoudt.Door deze uitwisseling ontstaat de mogelijkheid van entropie daling in de levende cel die nodig is om de ordening te bekomen.Om aan de algemene wet van het streven van het universum naar maximum entropie te voldoen is er een overdracht van warmte-energie van de cel naar de omgeving vereist die daardoor een entropie stijging ondergaat.
3-DISSIPATIEVE STRUCTUREN.
De benaming "dissipatieve structuren" werd in 1969 geîntroduceerd door Ilya Prigogine.Ver van het thermodynamisch evenwicht,dit is in systemen onderworpen aan een flux van materie en energie ,kunnen zich spontane structuraties en organisaties voordoen die "dissipatieve systemen" worden.De oorspronkelijke tweede wet van de thermodynamica die processen behandelt in entropie producerende systemen wordt doorgaans geassocieerd met de onomkeerbare evolutie van een systeem naar een evenwicht toestand ,gekenmerkt door een toestand van maximale wanorde waarbij de totale vrije energie van het systeem gedegradeerd wordt tot thermische energie.De ontdekking van de dissipatieve structuren betekent dat de onomkeerbaarheid ver van het evenwicht een opbouwende rol kan spelen en een bron van ordening worden.De tweede wet van de thermodynamica veroordeelt elke kleine fluctuatie in een systeem tot regressie en verdwijning tot een evenwicht toestand terug bereikt wordt.De wanorde is stabiel.Met de nieuwe visie van van Prigogine is de wanorde,ver van het evenwicht,niet noodzakelijk stabiel .De fluctuaties kunnen ,in plaats van een regressie te ondergaan,geamplifieerd worden.Het systeem volgt dan een nieuwe weg.(o.a.door bifurcaties en fluctuaties in een of andere eigenschap van het systeem zoals concentratie,temperatuur,samenstelling,druk enz...).De ontdekking van de dissipatieve structuren krijgt een betekenis die ook buiten de fysica reikt o.a. als resultaat van de moleculaire biologie -De ordening van de levende materie is volgens de thermodynamica van de evenwicht toestanden ONWAARSCHIJNLIJK.Het geheim van het leven ,van zijn ontwikkeling en organisatie eigenschappen wordt zo herleid tot DNA waar de informatie noodzakelijk voor de synthese van proteïnen geregistreerd is .Deze is verantwoordelijk voor de "ONWAARSCHINLIJKE ORDE" van de levende materie.Zij zijn het die,voor korte tijd,de fatale evolutie naar de dood en evenwicht vertragen.. -De ordening van de levende materie,ver van de evenwicht toestand is echter VOORSPELBAAR.De dissipatieve structuren zijn collectieve organisatie verschijnselen die zich afspelen in een populatie van talrijke moleculen en juist door hun groot aantal geregeerd worden.De organisatie vervat in de dissipatieve structuren is geenszins een strijd tegen de wanorde die met de dood geassimileerd wordt.De dissipatieve structuur ontstaat van en door de moleculaire wanorde;geen enkel mecanisme is noodzakelijk om die tegen de wanorde te garanderen.De stabiliteit is het globaal resultaat van de dissipatieve activiteit,in gegeven omstandigheden verbonden met de flux die deze activiteit voedt.Er werden reeds talrijke voorbeelden van dergelijke structuren beschreven.In dit kader kan men ook de werken van Manfred Eigen vermelden in verband met sommige aspecten verbonden met de oorsprong van het genetische code die men kan kenmerken als een associatie van polymeren voorzien van katalytische en autokatalytische eigenschappen en stabiel versus fouten in het kopiëren van de sekwenties waaruit ze bestaan.
(Vrije vertaling van Encyclopedia Universalis 13,2007:"Structure dissipative", Isabelle Stengers, Ref.:Ilya Prigogine et I.Stengers,"La nouvelle Alliance".1979). ----------------------------------------------------------------------------------------------------
P.S.De theorie van de dissipatieve structuren biedt een mogelijkheid voor het ontstaan van de levende cel.Het is een uitweg uit de paradox: determinisme (C.de Duve) versus toeval (J.Monod).Via de visie van Manfred Eigen is het voor de allereerste faze van de ontwikkeling van leven aanneembaar.Voor de latere fazen in de evolutie speelt deze theorie van de dissipatieve structuren waarschijnlijk ook een belangrijke rol maar dit is niet zo direct evident.
-"The cell is viewed as the basic unit of living systems." C.P.Hickman,L.S.Roberts,A.Larson : "Integrated principles of zoology."
-"The cell theory is one of the great uniforming concepts of biology.Cells are the fabric of life;there is no life without cells." C.P.Hickman et al. Op.Cit.
-"Elke levende cel draagt de ervaring van miljoenen jaren experimenteren door zijn voorouders met zich mee." Max Delbrück.
-"In de levende cel zijn de essentiële elementen de proteïnen die metabolisme verzorgen en de nucleïne zuren die replicatie beheren." Leo Apostel : "Oorsprong."
-"Life is organization,rather than substance." Freeman Dyson. -------------------------------------------------------------------------------------------------- In de voorgaande paragrafen van Biologie werd voldoende onderstreept dat de cel een essentieel element is voor het bestaan van levende organismen.Het is dus niet de bedoeling hier verder op een gedetailleerde beschrijving van de cel in te gaan.Er bestaan voldoende informatie kanalen voor wie zich in deze materie wenst te verdiepen.Om enigszins volledigheid in Biologie/blog na te streven volgen nu enkele basis gegevens.
1-DEFINITIE.
De levende cel (cellula of cella =kamer) is de kleinste georganiseerde eenheid waaruit alle levende wezens zijn opgebouwd.In principe is de cel een klein hokje ,bestaande uit een dikvloeibare massa,het cytoplasma.De buitenste laag van het cytoplasma is de celmembraan; die is steviger dan de rest van het cytoplasma. In het cytoplasma bevindt zich een aantal structuren die betrokken zijn bij de stofwisseling en de voortplanting van de cel.Een van deze structuren is de celkern waarin zich de chromosomen bevinden,de dragers van de erfelijke eigenschappen.Bij lager ontwikkelde cellen (bacteriën) die geen celkern bevatten,liggen de chromosomen vrij in het cytoplasma.In 1 gram weefsel kan zich een miljard cellen bevinden.
2-GESCHIEDENIS.
De 17e-eeuwse Engelse onderzoeker Robert Hooke bestudeerde onder de microscoop dunne plakjes flessenkurk.Het materiaal bleek te zijn opgebouwd uit kamertjes ,enigszins vergelijkbaar met de cellen van een honingraat.Hij noemde ze "cellulae" in 1667.In volgende jaren werden overeenkomstige structuren bij ander plantenmateriaal beschreven.Bij dierlijk materiaal werden ook deze structuren waargenomen.
3-HOOFDTYPEN.
Sommige cellen bezitten geen echte kern.Ze zijn eenvoudig van bouw.Men noemt ze PROKARYOOT.Alle overige organismen (ééncellige en meercellige) bezitten cellen met een ingewikkelder bouw.Deze cellen worden EUKARYOOT genoemd.
4-BOUW.
Hierna worden uitsluitend de eukaryote cellen behandeld.
4.1-GROOTTE. De kleinste dierlijke cellen zijn ongeveer 4 micron in diameter (4 duizendste van 1 mm) en kunnen gaan tot de grootste bv.de dooier van een vogelei (enige centimeters).Voor de plantencellen gaan de gemiddelde afmetingen van 15 tot 100 microns. 4.2-MEMBRAAN. De cellen van eukaryote organismen bevatten verschillende typen membranen (biomembranen): -de celmembraan rond het cytoplasma. -de intracellulaire membranen rond de cellichaampjes of organellen. Het zijn dikwijls dubbele membranen. 4.3-CELVLOEISTOF. De celvloeistof of cytoplasma bevat eiwitten (proteïnen) die deels een enzymatische functie hebben. 4.4-CELLICHAAMPJES. -Het ENDOPLASMATISCH RETICULUM (ER);dit is een netwerk van vertakte buisjes die door een "unit membrane" omgeven zijn.Deze buisjes staan in verbinding met de kernmembraan en zijn van belang voor het transport van stoffen binnen de cel. -De RIBOSOMEN zijn zeer kleine lichaampjes die uit RNA en proteïnen bestaan en verantwoordelijk zijn voor de synthese van eiwitten.Het zijn de enige organellen die niet door een membraan omgeven zijn. -Het GOLGI-APPARAAT zorgt ervoor dat de eiwitten hun uiteindelijke vorm krijgen.Het is een opeengestapeld groepje van door een membraan omgeven kleine holtes waarin de synthese van stoffen voltooid wordt. -De MICROSOMEN zijn kleine lichaampjes die in het cytoplasma aanwezig zijn. Er zijn talrijke verschillende microsomen (o.a de lysosomen,de peroxisomen enz...) -De MITOCHONDRIËN die zorgen voor de productie van ATP (adenosine trifosfaat),de energie leverancier van de de cellen. Aan het buitenoppervlak van de celmembraan komen ook talrijke uitstulpingen die voor zeer verschillende taken van de cellen moeten zorgen. 4.5-CELKERN. De CELKERN (nucleolus,karyon) is het grootste en duidelijkste lichaampje in iedere cel.De niet-delende kern is omgeven door een membraan (soms dubbel) waar poriën in voorkomen.De CHROMOSOMEN in de celkern bestaan uit nucleoproteïden ,verbindingen van nucleïne zuren (DNA) en eiwitten.In de nucleïnezuur ketens is de erfelijke aanleg van het organisme gecodeerd.De kern is vrijwel de enige plaats waar de nucleïne zuren (DNA zowel als RNA)aangemaakt worden.Tijdens de celdeling zijn de chromosomen goed waar te nemen met een fasecontrast microscoop. 4.6-STEVIGHEID. Om de stevigheid te garanderen beschikken de cellen over een samenstel van stevige,dikke eiwitbuisjes en dunne ,elastische eiwitvezels.Samen vormen ze het CELSKELET.
5-DE PLANTENCEL.
De plantencel verschilt van de dierlijke cellen door het bezit van een buiten de celmembraan gelegen CELWAND,van PLASTIDEN en,in jonge cellen ,van een aantal vochtblaasjes of ALVEOLEN,die bij volwassen cellen tot één centrale VACUOLE zijn verenigd.Naast mitochondiën bezitten de plantencellen meestal ook CHLOROPLASTEN die in de fotosynthese een essentiele rol spelen in de energie voorziening van de cel.
Dit moet hier volstaan voor deze summiere beschrijving van de levende cel.
Biologie-5-Ontstaan van het leven/Replicatie/Reproductie.
"The replication of molecules for example can be traced to life's origin and represents one of life's most universal properties." C.P.Hickman,L.S.Roberts,A.Larson:"Integrated principles of zoology."
"The principal problem in understanding the origin of life is explaining how primitive chemical systems could have become organized into living autonomous self-reproducing cells." C.P.Hickman,L.S.Roberts,A.Larson: op.cit.
"I talked about life as the emergence of self-reproducing molecular systems." Stuart Kaufman: "The adjacent possible."
"De basis bouwstenen van het leven zijn scheikundige stoffen die in specifieke scheikundige processen interageren." L.Apostel: "Oorsprong". ------------------------------------------------------------------------------------------------- 1-VOORWOORD.
In vorige paragrafen van EX LIBRIS-Biologie werden de mogelijkheden voor de vorming van prebiotische elementen, op aarde en in de ruimte,voldoende besproken.De exacte oorsprong van de primaire bouwstenen van de basis structuren van de levende organismen is echter nog niet gekend maar aan hypothesen geen gebrek.Deze hypothesen zijn min of meer aanvaardbaar. Geen wetenschapper twijfelt dat deze primaire bouwstenen in de prille faze van de vorming van de aarde reeds aanwezig waren.Gedurende 1 mijard jaar (van 4,5 tot 3,5 miljard jaar) hebben deze bouwstenen tijd gehad om scheikundig te evolueren tot elementen die later de mogelijkheid hadden in een replicatiefaze te treden.Gezien de immense mogelijkheden voor de combinatie van deze eerste bouwstenen is het echter onwaarschijnlijk dat de geschikte basis structuren (proteïnen en nucleïne zuren) snel kant en klaar waren.Er waren zeker talrijke wegen waarvan velen voor de vorming van levende organismen niet bruikbaar waren.Een aantal hypothesen voor de verschijning van de geschikte elementen en voor hun replicatie werden geformuleerd.Dit is het onderwerp van deze paragraaf. Men moet zich echter realiseren dat deze bespreking niet vertrekt van DNA-die komt pas in een latere faze op het toneel.Verder gaat het ook niet over "reproductie" maar beter over een "replicatie" faze.Dit onderscheid is nodig voor de latere bespreking van de levende cel waarin "reproductie" zeer belangrijk wordt.
2-"UNDERSTANDING EVOLUTION." http://evolution.berkeley.edu/evolibrary/article/origsoflife (van _01 tot _08) (Andy Ellington).
Een eenvoudige benadering van de oorsprong van het leven wordt hierin geschetst.Levende organismen zijn enorm complex.Deze complexiteit verscheen niet in volledige vorm in de oersoep (primordial soup).Het is praktisch zeker dat het leven ontstond in een reeks kleine stappen;iedere stap bouwt voort op de complexiteit die reeds aanwezig was in de voorgaande stap.
a)Eenvoudige organische moleculen werden gevormd. Hier gaat het over de vorming van proteïnen en nucleotiden.Deze waren echter reeds geëvolueerde structuren afkomstig van de reacties van de prebiotische elementen.
b)De replicatie van de elementen voor de levende organismen evolueerde en onderging een Darwiniaans proces van natuurlijke selectie op moleculair niveau. Deze beschouwing is nog van groter belang bij het kopiëren van genetisch materiaal.Veel biologen uiten de hypothese dat de replicatie stap met RNA begon (zie verder).Zelf-replicatie opende de deur voor natuurlijke selectie.
c)De replicatie van de moleculen begon pas goed op gang te komen toen ze omsloten werden door een celmembraan.Eerst verscheen wat men noemt een "protocel".Op dit niveau speelde een Darwiniaanse selectie ook een belangrijke rol (cellulair darwinisme).
d)Tenslotte begonnen de metabolische processen de overhand te nemen.DNA werd ingeschakeld voor de reproductie en voor de vorming van de diverse RNA moleculen via de transcriptie stap.DNA was stabieler dan RNA,wat uiterst belangrijk bleek te zijn.
e)Multicellulaire organismen. Twee miljard jaar geleden begon de periode waarin de cellen aggregaten vormden.Dit opende de weg voor de multicellulaire levende organismen zoals men ze kan zien in fossiele algen van het precambrium.
Bij de aanvang van de studie van de oorsprong van de levende organismen werden de wetenschappers geconfronteerd met het dilemma van "DE KIP EN HET EI" : Wie was eerst ?DNA levert de sleutel tot proteïnen via transcriptie naar RNA,gevolgd door de translatie .Maar DNA heeft proteïnen nodig om de werking aan te vatten.Wie was dus eerst ? DNA of Proteïnen ? Om uit dit dilemma te kunnen ontsnappen begonnen de wetenschappers de hypothese van "RNA eerst" serieus te overwegen.Deze moleculen zouden eerst komen en de rest zou volgen.Maar is dit wel zo ? Er zijn nog wel andere hypothesen zoals verder zal blijken.
3-"HOW DID LIFE BEGIN ?".
In het nummer van TIME van 11.10.1993 geeft J.M.Nash/La Jolla een interessant overzicht van deze problematiek.Dit kan men vinden via: http://www.time.com (Archive:J.Madeleine Nash). Hier volgen enkele citaten:
-"An ancient ancestor may have been a simple,sturdier (robuust,sterk) precursor of modern RNA,which along with nucleic acid DNA,its chemical cousin,carries the genetic code in all creatures great and small."
-"....Although Miller's famous experiment produced the components of proteins,more and more researchers believe that a genetic master molecule-probably RNA- arose before protein did."
-"Could then overheated spots (hydrothermal vents in the depth of the oceans)have been the places where life on earth got started ? This "hot world" hypothesis has won many converts....Still a question remains : did life originate in the vents,or just migrate there ?."
-"Tiny spheres,known as vesicles,would have provided an ideal setting for chemical reactions and could have been precursors of the first cells-Once you have these little vesicles,you're on the way to life (Harold Morowitz)-."
-"Which came first,though,the membrane or the metabolism ? Günter Wächtershauser believes that what we call life began as a series of chemical reactions between certain key organic molecules.Instead of being enclosed in a membrane, they might have been stuck like pins in a cushion on the surface of some accomodating material (pyrite ?)..."
A.G.Cairns-Smith thinks the answer may lie in ordinary clay.Clay or mineral crystals could have served as molecular molds that incorporated lifes's building blocks and organized them in precise arrays.
-Chicken-and- egg problem. -"One solution was that certain RNA molecules can act both as blueprints and catalysts,stimulating reactions between themselves and other molecules." (RNA world)
-"To qualify as living,a molecule would need to have the ability to reproduce (replicate) without outside help."
4-"THE ORIGIN OF LIFE ON THE EARTH." LESLIE ORGEL,Scientific American,october 1994, p.77.
-"Growing evidence supports the idea that the emergence of catalytic RNA was a crucial early step.How that RNA came into being remains unknown."
-"For much of the 20th century,origin -of-life research aimed to flesh out Darwin's private hypothesis-to elucidate how,without supernatural intervention,spontaneous interaction of the relatively simple molecules dissolved in the lakes or oceans of the prebiotic world could have yielded life's last common ancestor."
-"In the late 1960's we (C.R.Woese,F.Crick,L.Orgel) independently suggested that RNA might well have come first and established what is now called the RNA-world."
-"In 1983 T.R.Cech and S.Altman discovered the first known ribozymes,enzymes made of RNA."
-"There is good reason to think that the RNA world did exist and that RNA invented protein synthesis....The main task of origin-of-life research then becomes explaining how the RNA world came into being."
-"Chemists are increasingly considering the possibility that RNA was not the first self-replicating molecule on the primitive earth,that a simpler replicating system came first (such as pyranosyl RNA-pRNA-or peptide nucleic acid-pNA)."
-"Whether RNA arose spontaneously or replaced some earlier genetic system,its development was probably the watershed event in the development of life.It very likely led to the synthesis of proteins,the formation of DNA and the emergence of a cell that became life's last common ancestor."
5-"A SIMPLER ORIGIN OF LIFE." ROBERT SHAPIRO. Scientific American ,June 2007,46-53. http://www.robertshapiro.org/
-"The sudden appearance of a large self-copying molecule such as RNA was exceedingly improbable.Energy-driven networks of small molecules afford better odds as the initiators of life."
-"NASA definition of life." Life is a self-sustained chemical system capable of undergoing Darwinian evolution."
-R.Dawkins: "The selfish gene". -"At some point a particularly remarkable molecule was formed by accident .We will call it "The Replicator".It may not have been the biggest or the most complex molecule around,but it had the extraordinary property of being able to create copies of itself."
-"No physical law needs to be broken for spontaneous RNA formation to happen,but the chances against it are so immense,that the suggestion implies that the non-living world had an innate desire to generate RNA."
-"A simpler replicator arose first and governed life in a pre-RNA world.Variations have been proposed in which the bases ,the sugar or the entire backbone of RNA have been replaced by simpler substances,more accessible to prebiotic synthesis."
LIFE WITH SMALL MOLECULES.
-"C.de Duve has called for <a rejection of improbabilities so incommensurably high that they can only be called miracles,phenomena that fall outside the scope of scientific inquiry>.Inanimate nature provides us with a variety of mixtures of small molecules whose behavior is governed by scientific laws,rather than by human intervention."
-"A localized region which increases in order (decrease in entropy) through cycles driven by an energy flow would be considered alive=thermodynamic definition of life : zie verder)." C.Sagan.
-Five requirements for life: a)A boundary is needed to separate life from non-life (Living Cell). b)An energy source is needed to drive the organization process (redox reactions). c)A coupling mechanism must link the release of energy to the organization process that produces and sustains life.(linkage is achieved when the reactions share a common intermediate) d)A chemical network must be formed to permit adaptation and evolution (metabolic network). e)The network must grow and reproduce (existence of Darwinian evolution).
-"These systems have usually been classified under the heading "metabolism first",which implies that they do not contain a mechanism for heredity."
6-"THE BEGINNING OF LIFE ON EARTH." Christian de Duve:American Scientist,Sept-Oct.1995
C.de Duve,Nobelprijs winnaar Geneeskunde en Fysiologie,in 1974,is wereldwijd erkend en gewaardeerd als autoriteit op het gebied van de moleculaire biologie.In het hier vermeld artikel,verschenen in American Scientist,geeft hij een merkwaardige en overzichtelijke synthese van de diverse gedachten omtrent de oorsprong van het leven op aarde.Dit overzicht kan dienen als een waardevolle samenvatting van de onderwerpen die behandeld werden in EX LIBRIS/Biologie,1 tot 5. Het is interessant hier bijzondere aandacht te schenken aan zijn hypothese van de "Thioester world" die hij als volgt formuleert:
-"It may well be that clues to the nature of early metabolism exist within modern metabolism (congruence principle !).Several proposals of this kind have been made.This view centers around the bond between sulfur and a carbon containing entity called an acyl group,which yields a compound called a thioester.I view the thioester bond as primeval (oorspronkelijk) in the development of life."
-"The thioester bond is what biochemists call a high-energy bond,equivalent to the phosphate bonds in adenosine triphosphate (ATP) which is the main supplier of energy in all living organisms."
-"The thioester world represents a hypothetical early stage in the development of life that could have provided the energetic and catalytic framework of the protometabolic set of primitive chemical reactions that led from the first building blocks of life to the RNA world and subsequently sustained the RNA world until metabolism took over.....So far ,these ideas are highly speculative but some experimental evidence has been obtained that support the thioester-world model."
Een volledige beschrijving van de hypothese van de "Thioester-world" kan men vinden in: "BLUEPRINT FOR A CELL:THE NATURE AND ORIGIN OF LIFE" C.de Duve Ch 7-Harnessing energy.bl 147-170.
Tenslotte is er een citaat dat aantoont dat C.de Duve' niet akkoord is met de opvatting van Jacques Monod.
-"The process that generated life must have been highly deterministic.In other words,these processes were inevitable under the conditions that existed on the prebiotic earth.....All of which leads to conclude that life is an obligatory manifestation of matter,bounds to arise where conditions are appropriate."
-"Life is a cosmic imperative.The universe is awash (overspoeld) with life."
Opmerkingen: a)Jacques Monod : "Le hasard et la néccessité." (1970) -"The universe was not pregnant with life ,nor the biosphere with man.(cit.C.de Duve.) b)-"Man knows at last that he is alone in the universe's unfeeling immensity,out of which he emerged only by chance." (cit.C.de Duve) Zie ook:Chimie Nouvelle :18,n° 71,09/2000 p.3141. en "VITAL DUST." (1995) C.de Duve.
c)Determinisme. Dit aspect van de evolutie moet met voorzichtigheid gehanteerd worden. De niet-lineaire thermodynamica heeft nieuwe inzichten geopend (bifurcations) (I.Prigogine: zie verder).
d)Determinisme betekent niet -ook niet voor C.de Duve-teleonomie waarbij aangenomen wordt dat de evolutie naar een doel streeft.Doelgerichtheid is niet de essentie van de evolutie.
7-"MOLECULEN ZIJN NIET DOM." (NAWOORD/ADDENDUM) KNACK 02/01/08.
BEGIN DECEMBER 2007 VOND IN BRUSSEL DE 21e CONFERENTIE VAN DE INTERNATIONALE SOLVAY INSTITUTEN.BIJ DEZE GELEGENHEID WAS JEAN-MARIE LEHN (NOBELPRIJS WINNAAR CHEMIE IN 1987) EEN VAN DE VOORAANSTAANDE GASTEN. TIJDENS EEN INTERVIEW MET DIRK DRAULANS VAN KNACK DEED HIJ ENKELE MERKWAARDIGE UITSPRAKEN DIE GOED AANSLUITEN BIJ DE INHOUD VAN DEZE BLOG OVER BIOLOGIE.HIER VOLGEN ENKEE CITATEN WAARIN JEAN-MARIE LEHN REFLECTEERT OVER HET ONTSTAAN VAN HET LEVEN:
-"DE SCHEIKUNDE HEEFT VAN STOF LEVEN GEMAAKT.EERST WAS ER FYSICA,DE ENERGIE.VERVOLGENS ONTSTOND DE MATERIE :DE ATOMEN,DE SCHEIKUNDIGE ELEMENTEN,DIE MET ELKAAR BEGONNEN TE INTERAGEREN,TOT ZE UITEINDELIJK LEVEN CREËRDEN."
LEHN KREEG DE NOBELPRIJS VOOR ZIJN WERK IN DE SUPRAMOLECULAIRE CHEMIE DIE DE ORGANISATIE VAN DE MOLECULEN BESTUDEERT.HIJ INTERESSEERT ZICH VOORAL VOOR HET CONCEPT VAN ZELFORGANISATIE,DAT HIJ "HET BELANGRIJKSTE ASPECT VAN DE EVOLUTIE " NOEMT.
-"....HOEWEL WE NOG ALTIJD NIET ALLE ASPECTEN KENNEN WAARMEE DE EERSTE MOLECULEN UIT HET STOF VAN DE RUIMTE ZIJN GEMAAKT,WETEN WE DAT EEN VAN DE VIER BOUWSTENEN VAN DE GENETISCHE CODE ,VRIJ EENVOUDIG GEMAAKT KAN WORDEN MET VIJF MOLECULEN WATERSTOF CYANIDE,DAT ALGEMEEN IS IN DE INTERSTELLAIRE RUIMTE.DOE DAAR WAT WATER BIJ EN JE KRIJGT EEN TWEEDE VAN DIE BOUWSTENEN / GUANINE."
-"IK BEHOOR TOT DE SCHOOL VAN DEZE DIE DENKEN DAT DE MATERIE OVER EIGENSCHAPPEN BESCHIKT DIE MAKEN DAT ER BIJNA PER DEFINITIE LEVEN MOEST VOORTVLOEIEN."
Dit is een greep uit de talrijke uitspraken van Jean-Marie Lehn over zeer diverse onderwerpen uit dit interview. ----------------------------------------------------------------------------------------------------- Hiermee wordt het onderwerp Biologie-5 afgesloten.
Astrobiologie,de interdisciplinaire studie van het leven in de ruimte,combineert aspecten van astronomie,biologie en geologie.De focus ligt in eerste instantie op de studie van de oorsprong,de verspreiding en de evolutie van het leven.De voornaamste vragen die de astrobiologie zich stelt zijn: -wat is het leven ? -hoe ontstond het leven op aarde? -welke soorten omgevingen kunnen leven mogelijk maken? -hoe kan men nagaan of leven bestaat op andere planeten?hoe dikwijls kan men verwachten complex leven in de ruimte te vinden? -welk soort leven kan aanwezig zijn op andere planeten? -zal de DNA/Koolstof basis de enige weg naar leven zijn of bestaat er iets anders? -hoe zal leven in dit laatste geval eruit zien? Een hele resem vragen voor deze wetenschappelijke tak. Voor het aanverwant thema "Exobiologie" is er een heel uitgebreide studie verschenen in 2000 met een update van 2006,38 bl: http://biocarb.org/Exobiology.html
RESEARCH RESULTATEN.
Tot 2007 was er geen directe aanwijzing voor leven buiten de aarde.Alhoewel het onderzoek van de meteorieten ALH84001,gevonden op Antarctica en waarschijnlijk afkomstig van Mars,suggereert dat microfossielen op het bestaan van leven op Mars wijzen ,bestaat volledige duidelijkheid echter nog niet.De suggestie,gebaseerd op de aanwezigheid van methaan op Mars,leidt naar een microbiële leven analoog aan de "methanogene" bacteriën op aarde die methaan als bijproduct van hun metabolisme produceren.Andere ontdekkingspogingen via satellieten zijn aan de gang bv. naar Europa,een maan van Jupiter en naar Titan,een maan van Saturnus.Er zijn wel aanduidingen dat er veel potentieel bewoonbare planeten en chemische bouwstenen buiten ons zonnestelsel aanwezig zijn.De satelliet missies met geavanceerde spectroscopische technieken zullen ongetwijfeld interessante gegevens opleveren over andere sterrenstelsels met planeten en asteroïden; ---------------------------------------------------------------------------------------------- PS. In verband met dit soort onderzoek kan men ook de volgende bronnen citeren: -Onderzoekers van de NASA voeren een uitgebreide studie uit waarvan men de gegevens kan vinden in: http://astrobiology.nasa.gov/nai/ (Scientists find clues that life began in deep space)(kometen,meteorieten,interstellaire stof). -NASA Ames Research Center,California's Silicon Valley,Astrochemistry Laboratory-Chemistry and biochemistry ,Univ.California,Santa Cruz. Het is nog veel te vroeg om conclusies te kunnen trekken uit dit onderzoek maar het is bemoedigend dat men niet meer blijft steken bij de Abiogenese van Miller en Urey en dat men geen bijzondere aandacht meer schenkt aan de "panspermia" van Fred Hoyle. ------------------------------------------------------------------------------------------------- Wetenschappers actief op het gebied van de astrobiologie achten leven zoals wij op aarde kennen weinig waarschijnlijk.Microbiële extremofiele organismen daarentegen zouden pleiten voor dit soort leven ergens in de ruimte.
Het volgende citaat van Peter Ward in "Rare Earth :Why complex is uncommon in the Universe." is het vermelden waard: -"How do we define life as we do know it ?Life on earth has DNA ,a specific genetic code <hier is verwarring tussen genome (DNA) en genetic code mogelijk>. It also uses only 20,and the same 20,amino acids.Life is always cellular according to some people,but I think not.I personally define a virus as alive (ketterij !).As for other life,what could it be?Could there be non-DNA life? If such life does exist,what does chemistry permit?Certainly chemistry permits certain types of life on our planet and others not.But when we move out in the solar system,especially in the vast realm of cold,chemistry changes.There could be different information systems,different solvents,different membranes.And as we go from hotter to cold,when we go to Venus,out to Mars,to Europa and to Titan,we really should expect radically different chemistries."
Dit alles is 100% speculatief dus...Wait and See ! Veel speculatie is inderdaad aanwezig in astrobiologie maar het gaat in eerste instantie over hypothesen die moeten passen in bestaande theorïen.Enkele essentiële voorwaarden zijn: -de aanwezigheid van vloeibaar water,van ammoniak (of een mengsel water/ammoniak);deze omgevingen worden beschouwd als geschikt voor koolstof of non-koolstof leven. -verder moet ook een ster in de nabijheid zijn die de kenmerken van de zon vertonen om de bewoonbaarheid op de planeten te garanderen. ---------------------------------------------------------------------------------------------
EXTREMOFIELE ORGANISMEN EN ASTROBIOLOGIE.
Een extremofiel organisme is een vorm van leven dat gedijt in uiterst ruwe omgevingen.Meestal zijn extremofielen microben (archaea).Er zijn er zeer veel typen bekend waarvan hier slechts enkele vermeld worden:
-Acidofielen : organismen die leven bij een pH gelijk of lager dan 3. -Alkalifielen : organismen die leven bij een pH gelijk of hoger dan 9. -Halofielen : organismen die een concentratie van 2M (NaCl) zout dulden om te groeien. -Hyperthermofielen : organismen die weerstaan aan temperaturen tussen 80 en 120°C.(Hydrothermische systemen) -Piezofielen : organismen die optimaal leven bij hoge hydrostatische druk. -Radioresistente organismen : organismen die weerstaan aan hoge dosissen ioniserende straling (UV,nucleaire straling). -Xerofielen : organismen die leven in extremen droge omgeving (woestijnen).
Het bestaan op aarde van extremofiele organismen geeft argumenten aan de astrobiologie. --------------------------------------------------------------------------------------------- EXOPLANETEN.
Er is een zeer intense activiteit te bespeuren op het gebied van de studie van de exoplaneten.Een prachtige illustratie hiervan is verschenen in: Natuur,Wetenschap en Techniek,Nl,Wetenschappelijke bibliotheek 88. F.Casoli,T.Encrenaz : "Exoplaneten : Op zoek naar leven buiten ons zonnestelsel."2007 Recent werd melding gemaakt van het bestaan van een planeet die veelbelovend is voor een mogelijke speurtocht naar buitenaards leven.Er staat nog weinig vast over deze planeet die gesitueerd is in de nabijheid van de ster Gliese 581,een van de sterren die het dichtst bij de zon gelegen zijn (20,5 lichtjaar : een peulschil op astronomisch gebied !)Gliese581 is een klein ,zwak sterretje ,een "rode reus". Mogelijk bewoonbare planeet ,Steven Stroeykens,De Standaard On Line,25.04.07. ---------------------------------------------------------------------------------------------
DE DRAKE VERGELIJKING.
Een schatting van het aantal planeten met (intelligent)(extraterrestrial) buitenaards leven kan bekomen worden met de vergelijking van Drake.Dit is in essentie een vergelijking die de waarschijnlijkheid van intelligent leven schat als het product van een aantal factoren.Men kan een volledige discussie van deze vergelijking van Drake vinden in: http://www.answers.com/topic/drake-equation?cat=technology
N = R* x <f(p)>x<n(e)>x<f(l)>x<f(i)>x<f(c)>xL
N =:aantal beschavingen in onze galaxie met wie we kunnen hopen te communiceren. R*=gemiddelde snelheid van de sterrenvorming in onze galaxie (10/jaar gedurende het leven van de galaxie(gemiddeld). <f(p)>=de fractie van deze sterren die planeten bezitten (0,5) (de helft van alle sterren zullen planeten hebben). n(e)=gemiddeld aantal planeten per ster die mogelijk leven bevatten. (2) (2 planeten per ster). <f(l)>=de fractie van n(e) die op een zeker punt leven vertoont;(1)(100% van de planeten zullen leven bevatten). <f(i)>=fractie ven <f(l)> die effectief intelligent leven bevat;(0.01)(1% van <f(l)> waar leven bestaat). <f(c)>=fractie van de beschavingen die de technologie bezit om hun bestaan in de ruimte bekend te maken.(0.01)(1% van <f(i)> dat signalen kan zenden). L = Tijdsduur van dergelijke beschavingen om signalen van hun bestaan te sturen. (10.000 jaren)(tijdspanne van het bestaan van een beschaving).
Dit geeft voor N de waarde 10 ! !
Alhoewel de benadering in deze vergelijking rationeel lijkt is het weinig waarschijnlijk dat de foutenmlimiet aanvaardbaar klein zal zijn.Interessant te melden is het zogenaamd Fermi paradox ,daarmee wordt gesuggereerd dat,als intelligent leven in het Universum gewoon zou zijn,te verwachten zou zijn dat er tekenen ervan reeds opgespoord waren.Dit alles valt onder projecten zoals SETI. (Search for Extraterrestrial Intelligence). KRITIEK. Omdat er slechts een planeet gekend is met een gevorderde levensvorm zien sommige critici de vergelijlking van Drake als onbetrouwbaar.Nochtans,op basis van ervaring op aarde,zien sommige wetenschappers intelligent leven op andere planeten minstens aanvaardbaar.De vergelijking van Drake is wel gebaseerd op speculatie maar heeft toch als voordeel een dialoog tussen diverse wetenschappelijlke richtingen te stimuleren en het zoeken naar experimentele bevestiging te motiveren.
SLOT.
In de USA heeft G.W.BUSH voor 2007 een reductie voor onderzoek in astrobiologie met 50% gereduceerd.Er is hiertegen een felle reactie gekomen zoals blijkt uit het citaat van Hiroshi Ohmoto ,directeur van het Astrobiology Research Center in Pennsylvania.Dit citaat volgt hier als slot van dit gedeelte.
"ASTROBIOLOGY IS THE REASON WE GO INTO SPACE,TO ANSWER FUNDAMENTAL QUESTIONS ABOUT THE ORIGINS OF LIFE AND HOW IT EVOLVED ,AND WHETHER THERE ARE OTHER PLACES WHERE ORGANISMS ARE LIVING.IT IS THE WHOLE JUSTIFICATION FOR FUTURE SPACE MISSIONS."
VAN DALE GEEFT VOOR PANSPERMIE DE VOLGENDE DEFINITIE: DE HYPOTHESE VAN DE ALOMTEGENWOORDIGHEID IN HET HEELAL VAN LEVENSKIEMEN. IN ANDERE BRONNEN VINDT MEN ANALOGE DEFINITIES VAN PANSPERMIE. -DE THEORIE WAARIN MICROORGANISMEN OF BIOCHEMISCHE COMPONENTEN UIT HET HEELAL (OUTER SPACE) VERANTWOORDELIJK ZIJN VOOR DE OORSPRONG VAN HET LEVEN OP AARDE EN MISSCHIEN OP ANDERE PLAATSEN IN HET UNIVERSUM WAAR GESCHIKTE VOORWAARDEN BESTAAN. -PANSPERMIE IS DE HYPOTHESE DAT KIEMEN ("SEEDS") VAN LEVEN REEDS BESTAAN IN HET UNIVERSUM,DAT LEVEN OP AARDE ZIJN OORSPRONG HEEFT IN DEZE KIEMEN EN DAT ZE OOK LEVEN HEBBEN MOGELIJK GEMAAKT OP ANDERE BEWOONBARE PLAATSEN IN HET HEELAL. PANSPERMIE NOEMT MEN OOK "EXOGENESIS". HIERBIJ MOETEN WEL ENKELE OPMERKINGEN GEMAAKT WORDEN. EERST EN VOORAL DEFINIEERT MEN NIET WAT MEN VERSTAAT ONDER "KIEMEN" .ALS HET GAAT OVER (BIO)CHEMISCHE COMPONENTEN ZOU HET MOGELIJK ZIJN DAT ER VAN WETENSCHAPPELIJKE HOEK WEINIG TEGENSTAND ONTSTAAT. TEN TWEEDE IS HET GEBRUIK VAN HET WOORD "THEORIE" TOTAAL MISPLAATST."HYPOTHESE" IS ECHTER WEL AANVAARDBAAR.IN BIOLOGIE-2 GING MEN IN HET MILLER-UREY EXPERIMENT OP ZOEK NAAR DE MOGELIJKE VORMING OP AARDE VAN DE BOUWSTENEN DIE KONDEN DIENEN VOOR DE SYNTHESE VAN ESSENTIËLE ELEMENTEN VAN LEVENDE ORGANISMEN.MEN GING DAARIN NIET VERDER IN OVER DE OORSPRONG VAN DE MATERIE WAARUIT DEZE BOUWSTENEN WERDEN GEMAAKT.ALLES WERD GEZIEN IN HET KADER VAN DE "ABIOGENESE".IN DIT KADER IS HET OOK INTERESSANT DE GEGEVENS OVER PANSPERMIE ONDER DE LOUPE DE NEMEN.WELKE OORSPRONG VAN HET LEVEN DENKT MEN DAARIN TE VINDEN EN HOE BETROUWBAAR IS DE PANSPERMIE ALS HYPOTHESE ? ENKELE WOORDEN KRITIEK ZIJN DAN OOK NIET MISPLAATST.TENSLOTTE WORDT DE BIJDRAGE VAN FRED HOYLE TOT "PANSPERMIE" KORT BESCHREVEN. __________________________________________________________
2-PANSPERMIE.
Panspermie kan gesitueerd worden in de interstellaire ruimte maar ook in de interplanetaire ruimte (tussen en op de planeten van een zelfde zonnestelsel). Er zijn tot nu toe geen enkele dwingende aanwijzingen pro of contra.Gegeven de hinderpalen voor overleving en transport in de ruimte acht de meerderheid van de geïnteresseerden panspermie als onwaarschijnlijk-meer in het bijzonder in de interstellaire ruimte.Panspermie geeft ook geen uitleg voor de vorming van deze "kiemen" tenzij dat er de tijdspanne en de omgeving drastisch uitgebreid worden ! Men verplaatst enkel de oorsprong van het leven in de tijd.
2.1-EVIDENTIE VOOR DE PANSPERMIE HYPOTHESE.
Het is wel interessant na te gaan op welke evidentie de adepten van de panspermie zich baseren om hun visie kracht bij te zetten.De panspermie hypothese blijft hoe dan ook uiterst moeilijk te testen en blijft daarom voor een groot gedeelte beperkt tot "science fiction" en quasi-godsdienstige kringen (o.a.creationisme en intelligent design).Er zijn echter wel enkele aspecten van de exogenese die aandacht verdienen.Om de evidentie te bewijzen beroept men zich op een reeks feiten die allen niet bewezen zijn en waarover grote twijfel bestaat.Hier volgen enkele voorbeelden ter illustratie. -De fossielen in het Precambrium die als bewijs zouden dienen dat het leven op aarde kort na haar vorming zouden verschenen zijn.Dit is zeker een zeer zwak argument voor panspermie. Andere feiten gaan in dezelfde richting en missen soms alle geloofwaardigheid.Enkel de impact van meteorieten afkomstig van Mars geniet geloofwaardigheid zoals verder zal besproken worden.(2.3) -De evidentie van het bestaan van extremofiele organismen (bacteriën en archaea) suggereert dat leven bestand kan zijn tegen zeer ruwe omstandigheden en kunnen een mogelijkheid bieden voor leven afkomstig uit het heelal maar meer niet.Dit is ook een zwak of op zijn minst onrechtstreeks argument voor panspermie.
KORT SAMENGEVAT LIJKT DE ABIOGENESE DE MEEST PLAUSIBELE OORSPRONG VOOR HET ONTSTAAN VAN DE BOUWSTENEN VAN LEVEN,DE NODIGE ELEMENTEN ZOUDEN EVENTUEEL WEL AFKOMSTIG KUNNEN ZIJN VAN DE RUIMTE VIA IMPACTEN VAN KOMETEN.
2.2-KRITIEK OP PANSPERMIE EN EXOGENESIS.
-Leven zoals wij die kennen vereist koolstof ,stikstof en zuurstof in geschikte hoeveelheden die enkel als de vereiste voorwaarden aanwezig zijn chemische reacties kunnen aangaan.Deze voorwaarden zijn niet wijd verspreid in het heelal. Er is een tijdslimiet die afhankelijk is van de sterren evolutie en van de temperatuur in de sterren en in de ruimte.Dit limiteert de panspermie mogelijkheden tot sommige planetaire omgevingen. -De ruimte is schadelijk voor het leven wegens de blootstelling aan straling (kosmische stralen en radioactiviteit...) en aan zonnewind.Omgevingen zoals in meteorieten en kometen zouden aan deze gevaren kunnen ontsnappen. -Bacteriën zouden de enorme hitte en krachten bij de botsing met de aarde niet overleven maar zouden in het binnenste van meteorieten beschermd kunnen worden.Hier is er wel stof tot discussie en tot de uitbreiding van de abiogenese tot sommige gepriviligeerde buitenaarse omgevingen.Een meer diepgaande discussie van deze materie kan gevonden worden in: http://www.answers.com/topic/panspermia?cat=technology
2.3-MARS,PANSPERMIA AND THE ORIGIN OF LIFE .WHERE DID ALL BEGIN ? J.Kirschvink,B.P.Weiss. http://paleo-electronica.org/paleo/2001_2/editor/Mars.htm
Zeer recent werden in deze publicatie de gegevens omtrent de studie van de Mars meteoriet ALH84001 beschreven.Een grondige analyse ervan leidt tot de conclusie dat leven uit Mars via meteorieten op de aarde zou kunnen aangekomen zijn.Dit is echter een zeer limiterende visie over panspermie want dan moet men nog de oorsprong van de organismen op Mars uitleggen.In dit perspectief zou dus wel een mogelijkheid bestaan om leven op aarde uit de interplanetaire ruimte te aanvaarden.Meer diepgaand onderzoek is echter wel vereist en vooruitgang zou kunnen komen door de geplande satelliet missies naar Mars in de volgende jaren. Dit is echter nog ver verwijderd van wat de adepten van de Panspermie suggereren.
3- FRED HOYLE.
Fred Hoyle (1915-2001) was een engelse sterrenkundige,geboren op 24 juni 1915 in Bingley/Bradford (Yorkshire) en gestorven op 20 augustus 2001 in Bournemouth (Dorset).Hij studeerde in Cambridge waar hij later in 1958 sterrenkunde leraar werd.Hij is vooral bekend door zijn werk in de kosmologie.Zijn theorie van de "Steady State" werd later verworpen omdat ze niet in overeenstemming was met de toen bewezen stand van de kennis in de astronomie zoals de achtergondstraling en de de ontdekking van de quasars en supernovae .Het enige wat overbleef was de benaming "Big Bang" waarmee hij,schertsend,de toenmalige theorie van de oorsprong van het heelal verwierp.Hij is wel zeer bekend geworden door zijn boek "The frontiers of astronomy."(1955) dat op de wetenschappers in de jaren 50 veel indruk heeft gemaakt.Fred Hoyle heeft nooit zijn ongelijk kunnen aanvaarden zoals een echte wetenschapper betaamt als zijn voorstelling niet in overeenstemming te brengen is met de erkende stand van zaken.Fred Hoyle geraakte daardoor op de achtergrond en is steeds een "iconoclast" gebleven zoals ook zal blijken in zijn visie over de evolutie.Fred Hoyle heeft wel zeer baanbrekend werk verricht op het gebied van de evolutie van de sterren en van de nucleosynthese in 1946.Hij werd echter over het hoofd gezien bij de toekenning van de Nobel prijs Fysica (astrofysica) in 1983.Deze prijs ging toen naar zijn medewerker William Alfred Fowler en S.Chandrasekhar.Dit was wel niet zeer fair maar hij moest wel de schuld bij hem zoeken en in zijn dwarse visies over alles en nog wat. Het is hier echter zijn visie over panspermie die in aanmerking komt.
In 1976 formuleerde Hoyle en Wickramasinghe de hypothese dat microorganismen of biochemische derivaten uit de ruimte verantwoordelijk waren voor het leven op aarde en misschien ook op andere plaatsen in het Universum.Dit was de start van de "Panspermie".Fred Hoyle maakte dikwijls zeer rare en controverisiële uitspraken o.a. over de oorsprong van epidemieën op aarde.Zijn gedachten op dit gebied werden meestal gezien als fantazieën door de meeste wetenschappers.In verband met de evolutie theorie van Darwin schreef Fred Hoyle: -"We owe our existence to another intelligence which created a structure of life as part of a deliberate plan." -"A common sense interpretation of the facts suggests that a super intellect has monkeyed with physics ,as well as with chemistry and biology,and that there are no blind forces worth speaking about in nature...."
Als dit geen pleidooi is voor "Intelligent Design" avant la lettre ! ! ! De adepten van ID lieten de kans niet liggen om van Fred Hoyle hun coryfee te maken.
Als besluit mogen wij stellen dat Fred Hoyle een uitstekende wetenschapper was maar dat hij op sommige gebieden (astronomie-"steady state";biologie-panspermie) volledig verkeerde wegen insloeg en zijn ongelijk nooit wilde erkennen.Gelukkig is de nucleosynthese en de evolutie van de sterren hem zeer veel dankbaar.Hij genoot wel het voordeel van een rechtschapen man te zijn en werd o.a.in de engelse wetenschap gewaardeerd door zijn benoeming tot "Fellow of the Royal Society" in 1957.
PS. Over zijn link met "Intelligent design" en de wetenschappelijke weerlegging ervan ,zie:"Fred Hoyle's The Intelligent Universe.A summary and review." G.Korthof 1999+2006.
Het is beter dit onderwerp hier af te sluiten en te verwijzen naar volgende berichten over exobiologie,astrobiologie en extremofielen. -------------------------------------------------------------------------------------------
ADDENDUM- ASTROCHEMIE.
In het voorgaand bericht werd verwezen naar de mogelijkheden die uit de ruimte zouden bestaan om bepaalde bouwstenen die het ontstaan van het leven op aarde kunnen helpen verklaren.Sluitende argumenten werden nog niet gevonden maar gedurende de laatste jaren is er een overvloed aan experimentele gegevens bekend geraakt.Zoals in iedere vak van de natuurwetenschappen zijn hier ook de vooruitgangen in de meet technieken van doorslaggevende betekenis geweest,vooral op het gebied van de spectrometrie en van de radioastronomie Dit heeft aanleiding gegeven tot een nieuw onderzoekdomein die men specifiek :"Astrochemie" gaat noemen.
"De ruimte als reageerbuis." Natuur,Wetenschap en Techniek oktober 2008, bl.40 (E.Meulenbroek). "Tot grote verbazing van astronomen en chemici bleken er losse moleculen door de zwarte ruimte te zweven.Inmiddels begint duidelijk te worden hoe er tussen de sterren zelfs complexe moleculen kunnen ontstaan die leven op aarde mogelijk maken."
(Laboratorium voor astrofysica,Leids Sterrewacht,Nl)
-"We bootsen hier de omstandigheden na die voorkomen in de ruimte tussen de sterren om de chemie die daar plaats vindt te leren begrijpen." -"Onderzoek naar complexe moleculen in de ruimte kan namelijk een tipje van de sluier oplichten over het ontstaan van het leven op aarde en elders in het heelal " (Harold Linnartz).
In 1937 werd de eerste molecule gevonden,het radicaal CH*.Sindsdien zijn er nog veel meer moleculen aangetroffen via spectroscopische en vooral radio-astronomische waarnemingen.De teller staat inmiddels op 154 stoffen.Sinds de jaren 70 vermoeden de wetenschappers dat stofdeeltjes (silicium- en koolstof houdende korreltjes van een fractie van 1 micrometer) een rol spelen als katalysator.Metingen met het Infrarood Space Observatory van ESA,de Very Large Telescope in Chili en de Infrarood-telescoop Spitzer van NASA bevestigen dat de stofdeeltjes inderdaad bestaan. Niet alleen in ruimtewolken vindt chemie plaats ,ook in de schijven rond sterren die uit de dichte wolken ontstaan gebeurt van alles.(protoplanetaire schijven). (Ewine van Dishoeck,Astrofysica,Leiden) -"Acetyleen en waterstof cyanide, in combinatie met water ,zijn elementaire bouwstenen voor DNA en aminozuren.Deze organische moleculen kunnen op planeten terecht komen en een bijdrage leveren aan het ontstaan van het leven."
Stukjes planetoïden komen zo af en toe als meteorieten aan op aarde.In meteorieten zitten veel verschillende moleculen die nodig zijn voor het ontstaan van leven.Kant en klaar aminozuren,nucleobasen,bouwstenen van DNA en RNA werden gevonden in de Murchison-meteoriet,inderdaad afkomstig van buiten de aarde (1969-Australïe).
-"Nucleobasen zouden ook uit de ruimte kunnen ontstaan ,maar we weten dat ze erg gevoelig zijn voor afbraak door de daar aanwezige UV straling.Binnenin de planetoïden zijn ze daartegen beschermd.Daar kunnen ze dus gemakkelijk ontstaan en stabiel blijven."(Zita Martins : Imperial College ,London).
De hamvraag is natuurlijk: hebben die moleculen uit de ruimte ook gezorgd voor het ontstaan van leven op aarde?Aan het ene uiterste staan onderzoekers die menen dat de natuur met een nagenoeg lege scheikunde-bouwdoos begon aan het maken van leven;aan de andere uiterste staan aanhangers van de zogeheten "panspermie" -theorie die denken dat het leven in de vorm van kant en klare microben op aarde is neergedwarreld.
Harold Linnatrz.-"Een deel van de moleculen uit de ruimte komt terecht op de planeet.Daar kunnen ze een bijdrage leveren aan het ontstaan van het leven.Het is een goede basis voor de chemie op een planeet.Maar het huidige begrip van astrochemie en het ontstaan van het leven ...daar zit nog een lichtjaar tussen ! ".
Zita Martins.-"We weten natuurlijk niet precies welke bijdrage buitenaards materiaal heeft gespeeld bij het ontstaan van het leven maar het was zeker belangrijk.Zo'n 4,5 tot 3,8 miljard jaar geleden was het laatste zware "bombardement" (periode van heftige meteorieten inslag).Toen is er veel materiaal uit de ruimte op aarde gekomen en dat kan een grote invloed hebben gehad op het ontstaan van het leven,wat vlak na het "bombardement" gebeurde !."
De zoektocht naar de bijzondere chemie in de ruimte gaat verder.De aanvankelijke verbazing van astronomen en chemici maakt plaats voor fascinatie voor de complexe moleculen die daar blijken te zijn ! . .
"LIFE IS AN OBLIGATORY MANIFESTATION OF THE COMBINATORIAL PROPERTIES OF MATTER."C.de DUVE. "LIFE IS VERY MUCH CONSTRAINED BY ITS CHEMISTRY,WHICH WAS ITSELF RULED BY DETERMINISTIC FACTORS."C.de DUVE "NO VITAL FORCES,ONLY CHEMICAL BONDS UNDERLIE LIFE." L.PAULING "THE MODERN DEFINITION OF ABIOGENESIS IS CONCERNED WITH THE FORMATION OF THE EARLIEST FORMS OF LIFE ON EARTH FROM PRIMORDIAL CHEMICALS." ----------------------------------------------------------------------------------------------------- 1-STANLEY LLOYD MILLER. (1930-2007).
Stanley Miller werd in Oakland (California,USA) op 7 maart 1930 geboren.Hij was een scheikundige die ook als bioloog bekend staat voor zijn studie over de oorsprong van het leven.Tijdens zijn studiejaren belandde hij aan de Universiteit van Chicago waar hij werkte onder de leiding van Harold Urey.In de periode rond 1950 was de studie van de scheikundige vorming van de prebiotische bouwstenen die later moeten dienen voor de synthese van de belangrijkste moleculen van de levende organismen,de proteïnen en de nucleïnezuren,aan de orde.Het was dan ook niet verwonderlijk dat zijn onderzoek in Chicago daaraan gewijd werd.In 1953 publiceerde hij zijn resultaten in een beroemd werk:"A Production of Amino Acids Under Possible Earth Conditions."Deze publicatie maakte zeer grote indruk op de scheikundige wereld in 1953 (dit was ook het geval voor de opsteller van dit bericht in 1953 die toen zijn scheikundige studie volbracht) verder was Stanley Miller een echte tijdsgenoot (°1930) en hij volgde een bijna parallele loopbaan).Stanley Miller maakte toen bekend wat sindsdien steeds als het "Miller-Urey Experiment" genoemd werd.
2-HET MILLER-UREY EXPERIMENT.
De wetenschappers gingen tijdens deze periode ervan uit dat de essentiële bouwstenen voor de latere verschijning van het leven op aarde afkomstig moesten zijn van niet-levende materie.Dit noemt men zeer algemeen de ABIOGENESE. (Spontane generatie van leven uitgaande van levenloze materie-non biological origin).Er zijn verschillende hypothesen om deze abiogenese te verklaren waaronder de werken van Miller en Urey vallen.De initiatoren van deze denkrichting waren A.I.Oparin en J.B.S.Haldane in de jaren 30 van de 20e eeuw.De bouwstenen zouden ontstaan zijn in de "oersoep" (=primordial soup). Deze "primordial soup" is een vloeistof rijk aan organische componenten die onder geschikte omstandigheden tot de verschijning en de uitbreiding van levende organismen kan leiden.De oersoep (primodial sea or ocean) was aanwezig in de allervroegste periode van de geschiedenis van de aarde en bestond vanaf het begin van het precambrium en duurde tot het heel vroeg paleozoïcum. Het Miller-Urey experiment is een simulatie van de hypothetische voorwaarden die op de aarde toen heersten.Uiteraard moesten de onderzoekers uitgaan van de toen meest aanvaardbare premissen.De ingredienten van het experiment waren water,methaan,ammoniak en waterstof (deze drie laatsten in analogie met wat er op Jupiter en Saturnus aanwezig is).Water werd tot verdampingstemperatuur gebracht en het geheel werd onderworpen aan elektrische ontladingen onder hoogspanning (analoog met bliksems in een atmosfeer vol met waterdamp) en aan intens UV licht.Het experiment werd continu uitgevoerd gedurende een week.Daarna stelden de onderzoekers vast dat 10 tot 15% van de koolstof in het systeem onder de vorm van organische moleculen teruggevonden werd.2% van de koolstof vormde aminozuren ,13 van de 22 die dienen voor de synthese van proteInen.Van deze aminozuren was glycine het meest aanwezig.Naast aminozuren werden ook suikers,lipiden (vetten) en sommige voorlopers van nucleÏnezuren gevonden.Dit was op zich een markante vaststelling.Zo zijn de aminozuren de basiselementen voor de bouw van de proteïnen en de voorlopers van de nucleïnezuren de basiselemeneten van wat later RNA en DNA zou worden.Het experiment van Miller en Urey werd toen zeer kritisch geanalyseerd en,om enkele varianten te onderzoeken,werden diverse andere voorwaarden voor het experiment aangenomen.Wat er ook van zij,het bleek duidelijk dat in de oersoep de voorwaarden aanwezig waren om uit niet-levende materie essentiële bouwstenen van het leven aan te treffen. De experimenten van Miller en Urey zijn niet de enige pisten voor abiogenese. Andere richtingen werden ook bestudeerd en zullen verder beschreven worden (bv.panspermia en klei hypothese).Buiten het feit dat het bestaan van het leven een triviale waarneming is,kan men moeilijk de abiogenese bewijzen en falsifieren.Daarom is de hypothese onderworpen aan kritiek zowel in de wetenschappelijke als in de niet-wetenschappelijke kringen.Niet-falsifieerbaar betekent ,in de zin van Karl Popper,dat de abiogenese geen theorie is maar een eventueel aanvaarbare hypothese.Het onderzoek gaat echter nu nog verder. Er zijn sommige aanwijzingen dat de oorsponkelijke atmosfeer van de aarde minder reducerend was dan gepostuleerd door Miller en Urey.Als resultaat van belangrijke vulkaanuitbarstingen ,zowat 4 miljard jaar geleden,kwam CO2 ,stikstof,waterstofsulfide en zwaveldioxide in de atmosfeer.De incorporatie van deze gassen in een Miller-Urey experiment leverde meerdere diverse moleculen.Het gaat echter steeds in de zin van de abiogenese zoals bij de oorspronkelijke Miller-Urey versie.Enkel de aanwezigheid van zuurstof zou nadelig kunnen zijn maar dit gas was er toen enkel in zeer beperkte mate aanwezig.Rond deze problematiek van zuurstof is er toen controverse ontstaan.
Een ander experiment in de geest van Miller en Urey werd uitgevoerd door Joan Oro i Florensa ,een spaans-catalaans biochemicus (1923-2004).Een van zijn belangrijkste bijdragen was het aantonen van de prebiotische synthese van de nucleïne base -adenine-,een sleutelelement voor de bouw van de nucleïnezuren,uitgaande van waterstof cyanide ( blauwzuur).Hij vond ook dat aminozuren konden gevormd worden uitgaande van blauwzuur,ammoniak en water.J.Oro was de eerste wetenschapper die de hypothese formuleerde dat de organische moleculen voor de prebiotische synthese in de heel vroege atmosfeer van de aarde door de inslag van kometen werd aangebracht(1961).Water als essentieel element voor het leven op aarde zou ook via kometen geleverd worden.Deze visie over de rol van de kometen wordt nu algemeen aanvaard. ---------------------------------------------------------------------------------------------------
4-KRITIEK VAN DE ABIOGENESE.[HUBERT P.YOCKEY]
Hubert P.Yockey (°1916) is een fysicus en een informatie theoreticus.Hij bestudeerde de implicatie van de informatie theorie in de biologie.Hij is zeer kritisch ten overstaan van de oersoep theorie voor de oorsprong van het leven en poneert dat de oorsprong van het leven een vraagstuk is dat op wetenschappelijke wijze onoplosbaar is.Het is niet te verwonderen dat dergelijke uitspraak gretig door de creationisten en door de adepten van "Intelligent design" overgenomen werd om hun visie te staven.Helemaal ten onrechte zoals Yockey aantoonde.Hij was zelf helemaal geen "creationist" en weerlegde volledig alle beweringen uit deze richtingen. -----------------------------------------------------------------------------------------------------
Biologie-1-Ontstaan van het leven op aarde/Scenario/Citaten.
1-SCENARIO-DE TIJDSCHAAL VAN HET LEVEN OP AARDE.
Het thema Biologie/Ontstaan van het leven op aarde wordt best aangevat met een verwijzing naar een tijdschaal van de gebeurtenissen in de kosmos van bij het begin tot heden.Immers alles wat betreft het ontstaan van het leven is nauw verbonden met de kosmos en de evolutie,thema's die reeds uitvoerig besproken werden.
TIJDSCHAAL.
A-15 miljard jaar: Men situeert het begin van de kosmos tussen 10 en 20 miljard jaar geleden,bij de Big Bang.De exacte datum is uiteraard niet te achterhalen en daarom houdt men zich hier aan de meest waarschijnlijke startperiode.Gedurende 6 miljard jaar traden er dan enorme ontwikkelingen op in de kosmos.
B-9 miljard jaar: Tijdens de 6 eerste miljard jaar van de evolutie van de kosmos ontstaat onze galaxie:de Melkwegstelsel.
C-6 miljard jaar: In onze Melkwegstelsel ontstaat de zonnestelsel (de zon en de planeten).
D-4,5 miljard jaar: De aarde wordt stilaan de derde planeet van het zonnestelsel,gezien van de zon, en ondergaat een stormachtige ontwikkeling.In het begin was de aarde een levenloze planeet.
E-3,8 miljard-570 miljoen jaar: DE PRECAMBRIUM PERIODE. Ongeveer 1 miljard jaar later waren organismen aanwezig die complex genoeg waren om microfossiele sporen achter te laten in het gesteente uit die tijd.Omstreeks 3 miljard jaar geleden waren de eerste cellulaire levensvormen op aarde eenvoudige cellen zonder kernen (de prokaryoten) die in het water leefden.Daartoe behoorden verschillende soorten bacteriën.De fossielen,gekend als stromatolieten,ontstonden door het neerslaan van mineralen in de gelaagde matten van blauwwieren en bacteriën.2 miljard jaar later begonnen de blauwwieren zuurstof te produceren tijdens de fotosynthese die snel dominant ging worden.Vanaf deze periode is het leven op aarde in het PRECAMBRIUM.Eenvoudige clusters bestaande uit cellen met een kern (de eukaryoten) waren rond 850 miljoen jaar geleden aanwezig.
F-PALEOZOÏCUM
F 1-CAMBRIUM PERIODE.(570-500 miljoen jaar). Op het einde van het precambrium start het cambrium.Toen ontstond een plotselinge opbloei van complexe diersoorten.Het waren voornamelijk ongewervelde organismen die een snelle differentiatie ondergingen.Het leven was toen nog steeds in de zee.
F 2-ORDOVICIUM PERIODE.( 500-440 miljoen jaar) Het ORDOVICIUM was de periode van de trilobieten (schaaldieren met drie lobben) waarvan het ontstaan op het einde van het CAMBRIUM begonnen was.Het leven was nog steeds in de zee.
F 3-SILUUR PERIODE.(440-410 miljoen jaar) Deze periode is gekenmerkt door de verschijning van landplanten en kaakloze vissen.De ongewervelde dieren deden hun intrede op het land.Het leven kwam stilaan uit de zee.
F 4-DEVOON PERIODE.(410-365 miljoen jaar ) Het DEVOON was de periode waarin varens,zaadplanten ,insekten,vissen met kaken en amfibieën begonnen uitbreiding te kennen.
F 5-CARBOON PERIODE.(365-290 miljoen jaar) Uitgebreide verschijning van de naaktzadige planten (gymnospermen),van de vliegende insekten en begin van de reptielen.
F 6-PERM PERIODE.(290-245 miljoen jaar) De evolutie van de levende organismen die in het Carboon begonnen was ,ging nu onverminderd voort en nam verdere uitbreiding.Vooral de reptielen gingen zich laten gelden.Men zag toen ook de dinosauriërs en de eerste zoogdieren verschijnen.
G-MESOZOÏCUM
G 1-TRIAS PERIODE.(245-210 miljoen jaar) Voortzetting van de PERM periode met het uitsterven van de trilobieten en de overheersing van de dinosauriërs.
G 2-JURA PERIODE.(210-140 miljoen jaar) De levensvormen van het TRIAS gingen gewoon door.De vogels verschenen en de zoogdieren kenden een verdere uitbreiding.
G 3-KRIJT PERIODE.(140-65 miljoen jaar) Karakteristiek voor het KRIJT is de verschijning van de bloemplanten (angiospermen).
H-KENOZOÖICUM.
H 1-TERTIAIR.
H 1/1-PALEOCEEN PERIODE.(65-55 miljoen jaar) De ammonieten (fossiele schaaldieren met opgerolde schaal in de vorm van een ramshoorn) en de dinosauriërs stierven uit terwijl de zoogdieren zich bleven verspreiden en differentieerden zodat ook de eerste primaten op het toneel traden.
H 1/2-EOCEEN PERIODE.(55-38 miljoen jaar) In de groep van de primaten ontstonden de halfapen,de breedneusapen en de smalneusapen (40 miljoen jaar).
H 1/3-OLIGOCEEN PERIODE.(38-25 miljoen jaar) Periode van de eerste grassen en begin van de hominoIden (30 miljoen jaar).
H 1/4-MIOCEEN PERIODE.(25-5 miljoen jaar) Halfapen(spookdiertje),breedneusapen(slingerapen),smalneusapen (bavianen).
H 1/5-PLIOCEEN PERIODE.(5-2 miljoen jaar) Begonnen rond 10 miljoen jaar in het MIOCEEN ging de uitbreiding van de hominoïden in de plioceen periode voort.
H 2-QUARTAIR
H 2/1-PLEISTOCEEN PERIODE.(2 miljoen-10.000 jaar) Verdere uitbreiding van de primaten en mensapen waaronder de hominoïden zoals gibbon,orang-oetang,chimpansee en daarna diverse soorten mensen,tot aan de Homo Sapiens.
H 2/2-HOLOCEEN PERIODE (10.000 jaar tot heden) De laatste periode ,tot heden,die een uitbreiding van de primaten kende en de verspreiding over de hele wereld van enkele soorten "Homo",om te culmineren met "Homo Sapiens".(onder andere ook Homo Erectus als eerste ?)
De wetenschap die deze tijdschaal indeling mogelijk maakte is de paleontologie,de studie van de fossielen gekoppeld aan de geologische datering.Voor de allerlaatste periode,van de holoceen tot heden,is de archeologie een onmisbare wetenschap geworden.
2 -CITATEN.
"Sinds onze verre voorouders,de rechtopstaande primaat,op de wereld verscheen heeft hij altijd antwoorden gezocht voor wat er zich voor hem afspeelde.De evolutie van zijn hersenen naar meer cognitieve eigenschappen heeft de "Home Sapiens" een "Homo Interrogans" gemaakt. (Mark Eyskens).
Vooraleer diverse denkpisten ivm het ontstaan van het leven te behandelen is het interessant een aantal markante uitspraken over dit thema te citeren.
2.1-ALGEMEEN. -"Life is the most complex phenomenon known to us and we are the most complex being sofar produced by life." C.de Duve,"Vital Dust : Life Evolving." -"We can accept that life is a very probable physico-chemical event that will appear soon after the prerequisite conditions are met." A.Delsemme,"Our cosmic origins." -"The history of life shows perpetual changes which we call evolution." C.P.Hickman,L.S.Roberts,A.Larson:"Integrated principles of zoology."
2.2-CHEMISCHE BASIS VAN HET LEVEN EN REPRODUCTIE. -"Life is an obligatory manifestation of the combinatorial properties of matter." C.de Duve:op.cit. -"Biological information is based on chemical complementarity;every facet of life depends on molecules that "recognize" each other." C.de Duve:op.cit. -"Life is very much constrained by its early chemistry,which was itself ruled by deterministic factors." C.de Duve: op.cit. -"No vital forces ,only chemical bonds underlie life." Linus Pauling(from J.Watson:"A passion of DNA. ") -"Bijna alle facetten van het leven worden op moleculair niveau geconstrueerd en zonder de moleculen te begrijpen,kunnen we alleen maar een oppervlakkig begrip van het leven zelf krijgen." Francis Crick: "What mad pursuit." (1988) -"The replication of molecules for example can be traced to life's origin and represents one of life's most universal properties." C.P.Hickman,L.S.Roberts.A.Larson: op.cit. -"The principal problem in understanding the origin of life is explaining how primitive chemical systems could have become organized into living autonomous self-reproducing cells." C.P.Hickman,L.S.Roberts,A.Larson: op.cit. -"Reproduction is one of the ubiquitous miracle of life." C.P.Hickman,L.S.Roberts,A.Larson: op.cit. -"I talked about life as the emergence of self-reproducing molecular systems." Stuart Kauffman:"The adjacent possible." -"The modern definition of abiogenesis is concerned with the formation of the earliest forms of life on earth from primordial chemicals." (abiogenesis=supposed development of living organisms from non-living matter) www.answers.com/main/abiogenesis www.answers.com/main/origin of life -"The true purpose of DNA is to survive,no more,no less." Richard Dawkins: "The Selfish Gene.".
2.3-LICHT EN LEVEN. -"By means of light, the benevolence of the Deity has filled the earth with organization,sensation and intelligence." A.Lavoisier. -"What drives life is....a little current kept up by sunshine." A.Szent-György .
2.4-DE BIOLOGISCHE CEL. -"The cell is viewed as the basic unit of living systems." C.P.Hickman,L.S.Roberts,A.Larson : op.cit. -"The cell theory is one of the great uniforming concepts of biology.Cells are the fabric of life;there is no life without cells." C.P.Hickman,L.S.Roberts,A.Larson: op.cit. -"Elke levende cel draagt de ervaring van miljoenen jaren experimenteren door zijn voorouders met zich mee." Max Delbrück.
2.5-THERMODYNAMICA EN LEVEN. -"Dissipative stuctures that are needed for life can be developed from scratch with no previous information needed,by using Eigen's hypercycles to set in motion the evolution of species and the survival of the fittest at an extraordinary simple chemical level."(cfr.I.Prigogine) A.Delsemme:op.cit. -"Life essentially relies on dissipative structures (open systems) or on non-linear dynamics."(cfr.I.Prigogine) A.Delsemme.op.cit. -"The second law of thermodynamics is not violated ,it is simply held at bay(=prevented to happening) by life on earth which uses the continuous flow of solar energy to maintain a biosphere of high internal order at least for the period of time that life exists on earth." C.P.Hickman,L.S.Roberts,A.Larson: op.cit. -"The complex systems best able to adapt are those poised(zwevend) on the border between chaos and disorder." Stuart Kauffman. op.cit. -"You cannot do a work cycle at equilibrium,meaning that the concept of an autonomous agent is inherently a non-equilibrium concept."(cfr.I.Prigogine) Stuart Kauffman: op.cit. -"The biosphere is one of the most complex things in the universe,necessitating a theory of organization that describes what a biosphere is busy doing,how it is organized,how work is propagated,how constraints are built and how new sources of free energy are detected." Stuart Kauffman:op.cit. -"My tentative definition of a living thing is that it is self-reproducing and does at least one thermodynamic cycle." Stuart Kauffman.op.cit. ----------------------------------------------------------------------------------------------------- ADDENDUM.
Uitspraken van een filosoof (Leo Apostel) (1925-1995) en van een wetenschapper/fysicus (Freeman Dyson) (°1923) over het ontstaan van het leven.
-"De basisbouwstenen van het leven zijn scheikundige stoffen die in specifieke scheikundige processen interageren." Leo Apostel:belgische filosoof (1925-1995) in "Oorsprong:Inleiding tot een metafysica van het ontstaan van mens,leven en heelal."(2000),Hoofdstuk 3-Het ontstaan van het leven.
-"In de levende cel zijn de essentiële elementen de proteïnen die metabolisme verzorgen en de nucleïne zuren die replicatie beheeren." Leo Apostel,op.cit.
-"De oorsprong van het heelal is in tijd en ruimte ver verwijderd van de oorsprong van het leven.Het vroege heelal is biologisch leeg.Dit lijkt zeker waar.Al is de oorsprong van het heelal geen onmiddellijke oorzaak van de oorsrong van het leven toch kan deze oorsprong zijn: -dat op korte of lange termijn in een zo ontstaan systeem apodictisch (onbetwistbaar) leven zal verschijnen en -dat ,als in zulk systeem leven verschijnt,het slechts op bepaalde manieren kan verschijnen en onder bepaalde voorwaarden." Leo Apostel,op.cit.
-"Life is capable of making itself at home in every corner of the universe,just as it made itself at home in every corner of this planet." Freeman Dyson:"Infinite in All Directions-Part I-Life in the universe."(1988), "Origins of Life." (1986).
-"Life is organization,rather than substance." Freeman Dyson:op.cit.
-"Eigen made RNA using a protein but no RNA and Orgel made RNA but no protein.In living cells life made RNA using both RNA and protein.If we suppose that RNA was the original living molecule,than to understand the origin of life it has to make RNA using neither RNA nor protein.Neither Eigen nor Orgel has come close to achieving this goal." Freeman Dyson: op.cit. zie ook www.edge.org/documents/lif/Life.pdf "Life : What a concept !
De meeste van deze uitspraken zullen in extenso behandeld worden in volgende paragrafen van EX LIBRIS (blog).
Tijdens de tweede helft van de 19e eeuw verschenen de werken van Charles R.Darwin waarin hij de evolutie theorie publiceerde die naar zijn naam genoemd werd,het DARWINISME. Eerst kwam in 1859 zijn "meesterwerk" aan bod : "On the Origin of Species by means of Natural Selection,or the Preservation of Favoured Races in the Struggle for Life."(Over het ontstaan van de soorten door middel van natuurlijke selectie,of het behoud van bevoordeelde rassen in de strijd om het leven.) Daarna volgde in 1871 :"The Descent of Man,and Selection in Relation to Sex."(De afstamming van de mens en selectie in relatie tot sekse.) Tenslotte kwam in 1892 :"The Expression of the Emotions in Man and Animals."(Het uitdrukken van emoties bij mens en dier.) De publicatie van deze werken luidde het begin in van een echte omwenteling in de wetenschappelijke wereld en in de maatschappij tijdens de late 19e eeuw.Het duurde niet lang vooraleer over deze theorie een heftige controverse ontstond.Pro's en contra's wedijverden om hun gelijk te bewijzen.Deze dispuut duurt nu nog steeds voort in alle hevigheid in de 21e eeuw ! !Dit is niet verwonderlijk omdat het Darwinisme aan de kern raakt van wat de mensen over hun eigen soort denken.Zeer snel werd de strijd tussen pro's en contra's gevoerd door Thomas Henry Huxley die de voorvechter van de verdedigers van Darwin mag genoemd worden.Vanaf het begin werd de strijd van de contra's bijna overal gevoerd op godsdienstige basis.Voor de westerlijke wereld was dit:de katholieke kerk , het protestantisme en de islam,toevallig of niet (??) de godsdiensten van "Het Boek :de Bijbel en de Koran".In de 20e eeuw keerde voor de katholieke kerk het tij toen Paus Johannes Paulus II erkende dat het Darwinisme een aanvaardbare theorie was.Van protestantse kant echter werd de strijd des te heviger met de opkomst van het creationisme en zijn opvolger, het "Intelligent Design", die een strikte interpretatie van de Bijbel verkondigen.Zij proberen op alle mogelijke manieren hun visie te doen zegevieren door het Darwinisme uit het biologie onderwijs te verbannen.Het wordt meer en meer een soort fundamentalisme. Begonnen in de USA deint deze trend uit tot in Europa.Dit wordt bijgestaan door sommige stromingen in de Islam.De strijd is ongemeen hard maar meer en meer komt de wetenschappelijke wereld hiertegen in het verweer omdat men zich rekenschap geeft van het gevaar van deze stroming voor de maatschappij.In het begin had de wetenschappelijke wereld weinig aandacht voor dit fenomeen omdat er een totale afwezigheid van bewijzen was. De voorstanders van het Darwinisme zijn echter zeer talrijk en niet van de minsten zoals Stephen J.Gould,Daniel Dennett ,Richard Dawkins en nog vele anderen.Ze worden door de contra's steevast bestempeld als "atheïsten" .Dit is echter wel een beetje goedkoop want deze tegenstanders brengen nooit enig wetenschappelijk bewijs voor hun standpunt.Het is pure pseudo-wetenschap. Nu volgt het voorbeeld van de eerste verdediger van Darwin : Thomas henry Huxley. -------------------------------------------------------------------------------------------------- 1- THOMAS HENRY HUXLEY-BIOGRAFIE.
Thomas Henry Huxley (nu verder afgekort THH) werd geboren op 4 mei 1825 in Ealing (Middlesex,Engeland) en stierf op 29 juni 1895 is Eastbourne (Sussex,Engeland).Hij was een zoon van George Huxley,een wiskunde leraar in Ealing.De familie geraakte in financiële nood zodat THH de school moest verlaten als hij 10 jaar was.Omdat hij over een opmerkelijke vastberadenheid en leergierigheid beschikte,begon hij als autodidact aan de studie van de ongewervelde en gewervelde dieren.Hij kon zijn studie niet ten einde brengen maar kreeg toch prijzen en aanmoedigingen.Op 20 jaar verwierf hij een gouden medaille voor anatomie en fysiologie aan de universiteit van Londen maar legde zijn eindexamen niet af.Hij werd daarna aangenomen als hulpchirurg bij de Royal Navy en deed reizen met de HMS Rattlesnake tot Nieuw Guinea en Australïe waar hij zijn kennis van de mariene ongewervelde dieren verdiepte.Na zijn terugkomst in Engeland publiceerde hij zijn werk in 1849 bij the Royal Society en bleef in deze wetenschappelijke kringen actief.In 1850 werd hij benoemd tot "Fellow of the Royal Society",een grote eer in Engeland ! Later werd hij Voorzitter van de Royal Society van 1883 tot 1885. Een van de belangrijkste werken van THH was zijn onderzoek naar de relaties tussen de mens en de andere dieren.Hierin kwam hij in hevige botsing met Richard Owen die hij later in zijn strijd om Darwin te verdedigen opnieuw ging tegenkomen.Zijn bevindingen werden gepubliceerd in zijn beroemd werk :"Evidence as to man's place in nature."(1863).In dit werk waren reeds raakpunten met het latere werk van Darwin : "The Descent of Man." van 1871. Alhoewel hij sceptisch was ten aanzien van sommige aspecten van het werk van Darwin,werd hij een van zijn vurigste verdedigers.Op godsdienstig gebied was THH een agnosticus,in die zin dat hij vooral het accent legde op het zoeken naar criteria voor bewijzen in de wetenschap.THH had vijf dochters en drie zonen. Een van zijn zonen,Leonard Huxley (1860-1933) was een schrijver en had zelfs beroemde zonen,de kleinkinderen van THH. -Sir Julian Huxley (1887-1975) : een evolutionair bioloog. -Aldous Huxley (1891-1963) : een schrijver. -Sir Andrew Huxley (°1917) : Nobel prijs Geneeskunde en Fysiologie ,1963. Hij werd de tweede Huxley die in 1980-1985 voorzitter werd van de Royal Society.De achterkleinkinderen van THH waren ook wetenschappers.De Huxley familie is zonder meer een der belangrijkste takken van de biologen in de 19e-20e eeuw in Engeland.
2-DARWIN'S BULLDOG.
De benaming "Darwin's Bulldog" komt van THH zelf."I am Darwin's Bulldog" was zodanig evident dat deze uitspraak bijna universeel aangenomen werd.Van hem zijn nog andere merkwaardige uitspraken ; -"How extremely stupid <of me> not to have thought of that <the idea of natural selection>." -"I neither deny or affirm the immortality of man.I see no reason for believing it,but on the other hand,I have no means of disproving it." Zo zijn er nog talrijke citaten die,samen met zijn levensbeschrijving te vinden zijn in: http://www.answers.com/topic/thomas-henry-huxley-1
THH was lid van een kleine groep die op de hoogte was van de ideeën van Darwin vooraleer ze gepubliceerd werden.Leden van deze groep waren ook Joseph Dalton Hooker en Charles Lyell.De juistheid van de natuurlijke selectie als hoofdmechanisme van de evolutie hield THH permanent bezig.Hij kon zich moeilijk voor 100% erin terug vinden alhoewel hij aanvaardde dat het een zeer waardevolle hypothese was die een goede basis was voor de uitwerking van een theorie.De publicatie van "The Origin of Species." in 1859 overtuigde THH volledig van de evolutie theorie van Darwin en het was zonder twijfel zijn bewondering voor het werk van Darwin die aan de basis lag van zijn verdediging van het Darwinisme,eerst in talrijke publicatie en lezingen in diverse kringen en later in belangrijke debatten.De twee protagonisten in deze heftige controverse tegen wie THH het moest opnemen waren Richard Owen en Samuel Wilberforce (The Lord Bishop of Oxford).De grote clash gebeurde op 30 juni 1830 tijdens een debat bij een meeting van de British Association in het Oxford University Museum.Wereldberoemd zijn de uitspraken,gewild of niet maar zeker onverstandig,van Wilberforce en THH:
-S.W : "...(the question is)whether THH descended from an ape on his mother's side or his father's side."
-THH :"....I would rather be descended from an ape than from a man who misused his great talents." Dit geeft enigzins de toon aan waarin deze gesprekken plaats vonden.Deze citaten gingen de wereld rond.Iedere partij eiste de overwinning van het debat op maar in afwezigheid van een "verbatim report" kan men niet over de juistheid van de standpunten oordelen.Een feit is zeker ,THH nam het op voor Darwin tegen de vijandige houding van Owen en Wilberforce.Het wil echter niet zeggen dat Darwin en Huxley volledig op dezelfde golflengte waren.
-THH :" Until selection and breeding can be seen to give rise to varieties which are infertile which each other,natural selection cannot be proved." (Hierin bleek later dat THH ongelijk had).
-Charles Darwin : "The empirical evidence you call for is both impossible in practical terms,and in any event unnecessary.It's the same as asking to see every step in the transformation (or the splitting) of one species into another.My way so many issues are clarified and problems solved;no other theory does nearly so well." Uit deze opmerking bleek dat er een zekere graad van twijfel over het Darwinisme bleef bestaan.Om te besluiten,de opmerking van Helena Cronin, -"<THH> may be Darwin's bulldog,but not his poodle (schoothondje !)."
Dit is het bewijs dat in zulke contoverse,zelfs degene die met de beste bedoelingen een standpunt inneemt, nooit immuun is voor een alternatieve zienswijze.(Einde van het hoofdstuk Evolutie).
De evolutionaire psychologie (EP) is de theoretische benadering van de psychologie die de mentale en psychologische eigenschappen tracht uit te leggen als functionele producten van de natuurlijke selectie.Bondig uitgedrukt ligt het accent van de evolutionaire psychologie op evolutie van brein en gedraging.Alhoewel toepasselijk op alle organismen met een zenuwstelsel,is het onderzoek in EP hoofdzakelijk gewijd aan de menselijke soort en is in nauwe relatie met ecologie,erfelijkheid en sociobiologie.Deze theorie gaat uit van het standpunt dat het menselijk brein samengesteld is uit een aantal functionele mechanismen-psychologische adaptaties en cognitieve modules ontworpen door de natuurlijke selectie.EP is daarom ook gebaseerd op de cognitieve psychologie en op de evolutie biologie (o.a.sociobiologie). De term EP dateert van 1973 maar werd pas in 1992 meer algemeen gekend geworden door het werk van J.Barkow,L.Cosmides en J.Tooby,beschreven in "The adapted mind : Evolutionary psychology and the generation of culture." EP berust op een aantal premissen zoals: A-Een gedraging hangt af van psychologische mechanismen en informatie verwerkingsmodules,gesitueerd in het brein,die beantwoorden aan externe en interne stimuli die hun activatie initieert. B-De evolutie door selectie is het enige oorzakelijk proces dat in staat is zulke complexe organische mechanismen tot stand te brengen. C-Geëvolueerde psychologische mechanismen dienen als gespecialiseerde functies om de adaptieve problemen op te lossen die zich gedurende de lange evolutietijd van de mensen zich hebben voorgedaan. D-De evolutie heeft informatie verwerking van talrijke geëvolueerde psychologische mechanismen ontworpen om geadapteerd te zijn aan specifieke informaties afkomstig uit de omgeving en ook uit het organisme zelf. E-De menselijke psychologie bestaat uit een groot aantal functioneel gespecialiseerde en geëvolueerde mechanismen.Ieder mechanisme is gevoelig voor specifieke vormen van stimuli in een bepaald context,die gecombineerd,gecoördineerd en geïntegreerd worden om een bepaalde gedraging voort te brengen. Deze premissen werden op een enigszins analoge wijze geformuleerd door L.Cosmides en J.Tooby.De kern van EP ligt in de natuurlijke selectie die in andere nota's reeds behandeld werd.Hier mag wel een onderscheid gemaakt worden tussen kenmerken die rechtsreeks de overleving van een individueel organisme bevorderen en andere kenmerken die op eerste zicht deze overleving belemmeren maar voor de overleving van de soort belangrijk zijn.Dit vindt men vooral in de processen die door Darwin behandeld werden als "Sexual selection." In beide gevallen komen deze diverse kenmerken neer op "overleven" en "reproduceren" van een organisme (individueel of als soort).
2-"INCLUSIVE FITNESS".
De theorie van de "inclusive fitness" werd voorgesteld door William D.Hamilton in 1964.Dit houdt een revisie in van de evolutie theorie die gebaseerd is op een combinatie van de natuurlijke selectie,de sexuele selectie en de verwantschap selectie ("kin selection").Ze refereert naar de som van het eigen reproductief succes van een individu en van de handelingen van een individu die een reproductief succes van genetisch verwante individuen nastreven.In haar moderne vorm is de algemene evolutie theorie in essentie een theorie van de "inclusive fitness".De problematiek van het altruisme wordt in de "inclusive fitness" als basis element behandeld. De EP theorie neemt specifieke thema's van de evolutie theorie over en voegt er fundamentele onderstellingen aan toe: a)Het bestaan van onderscheiden psychologische kenmerken : psychologische aspecten van mensen zijn onderscheiden kenmerken zoals bv."angst" op verschillende niveau's. b)De erfelijkheid van de psychologische kenmerken : deze kenmerken hebben een genetische basis;ze worden overgeërfd en waren,op een bepaald ogenblik in het evolutionair verleden,componenten van de genetische variabiliteit. c)Adaptionisme : Deze kenmerken werden onderworpen aan de selectie en zijn doorgaans voorgesteld als adaptaties aan vroegere omgevingen. In verder geciteerde boeken (Nelissen,Mieras) kunnen zeer veel voorbeelden hiervan gevonden worden. ------------------------------------------------------------------------------------------------- INTERMEZZO.
De beschrijving van de evolutionaire psychologie is nogal saai.Het onderwerp is echter zodanig actueel in de kringen van de evolutie dat er regelmatig interessante vulgariserende boeken verschijnen die helpen het geheel op een aanschouwelijke manier te illustreren.Twee recente werken lukken daar zeer goed in.
1-"De brein machine : de biologische wortels van de emoties en gevoelens.Een darwinistische kijk." Mark Nelissen,2008.
2-"Ben ik dat ? Wat hersenonderzoek vertelt over onszelf." Mark Mieras 2007. Als een stimulus ,hetzij intern,hetzij extern,het zenuwstelsel van een organisme prikkelt is daarvan een emotie het eerste gevolg in het brein.Wat er daarna volgt is de vertaling van een emotie in een gevoelen.Dit leidt tot een gedraging waarvan zowel een fysisch als een cognitief aspect verbonden is.De basis emoties zijn:vreugde/geluk,verdriet,woede,verbazing en walging/afkeer.De complexe emoties zijn schaamte,schuldgevoel en trots.Voor iedere emotie kan men het belang in het algemeen kader van de evolutie theorie aantonen. Voor alle organismen met een zenuwstelsel speelt de keten:STIMULUS--EMOTIE---GEVOELEN----GEDRAGING een belangrijke rol.De gedraging bij lagere organismen is meestal de uitdrukking van instincten.Bij de primaten en alleszins bij de mensen speelt echter op het niveau van de gedraging het aspect van de cognitie een rol bij de initiatie van een gedraging.Hierin is een rol weggelegd voor de cognitieve psychologie die zeker bij de mensen essentieel is.De cognitieve theorie betoogt dat oplossingen voor problemen die zich stellen op het niveau van de gedraging de vorm aannemen van algoritmen-regels die niet noodzakelijk begrepen worden maar die een oplossing voor een probleem inhouden-of de vorm van regels die begrepen worden maar niet altijd de oplossing voor problemen garanderen.Essentieel in de cognitieve psychologie is de erkenning van het bestaan van interne mentale toestanden zoals geloof,verlangen en motivatie.Het is niet denkbeeldig dat hierin een oplossing kan gevonden worden voor de ernstige problematiek van de uitoefening van de "vrije wil" die zich slelt bij de uiteindelijke gedraging.Het is wel een kapitale kwestie in de controverse die is ontstaan bij de toepassing van de evolutionaire psychologie in de menselijke soort.De neurobiologie heeft hierin nog veel werk te verrichten om voor deze mentale toestanden een aanvaarbare verklaring te vinden.Voor de lagere organismen kan men bij de gedraging determinisme aanvaarden maar niet voor de hogere organismen.Bij de primaten is er wel sprake van aspecten die niet met determinisme overeenkomen.Voor de mensen is het aanvaarden van determinisme in de gedraging uiterst gevaarlijk.Dit zou kunnen leiden tot de vrijspraak voor allerlei misdaden;vandaar het enorm belang van de criteria voor de "vrije wil". --------------------------------------------------------------------------------------------------
3-WILLIAM D. HAMILTON.
William D.Hamilton (1936-2000) was een engelse evolutie bioloog en is gezien als een van de grootste evolutie theoretici van de 20e eeuw.Van 1984 tot 2000 was hij professor aan de universiteit van Oxford (New College).Hij werd beroemd door zijn theoretisch werk waarin hij een rigoureuze genetische basis voor de verwantschap selectie (kin selection) uiteen zette.Deze zienswijze is een sleutel element in de ontwikkeling van een algemeen zicht op de evolutie,gecenterd op de genen.Hij is daarom ook een voorloper van de sociobiologie van Edward O.Wilson.
DE REGEL VAN HAMILTON.
Andere biologen ,zoals Fisher en Haldane,hadden een probleem gezien om uit te leggen hoe organismen de "fitness" van hun genen konden verhogen door hun familie verwanten te helpen maar erkenden het probleem en formuleerden het op gepaste wijze.Hamilton werkte hun werk uit en formuleerde het probleem aan de hand van de gekende "Speltheorie".De formule luidt dat de kostelijke actie zou plaats vinden door de gekende uitdrukking: C < R x B Hierin stelt C de kost in "fitness" voor de actor,R de genetische verwantschap tussen actor en ontvanger en B de "fitness" winst van de ontvanger.De uitwerking van de regel van Hamilton is gebaseerd op ingewikkelde wiskunde en daarom moeilijk toegankelijk voor een niet gespecialiseerd publiek.Het belang van de regel van Hamilton wordt echter wel algemeen erkend en wordt geïncorporeerd in biologische werken.Tot heden nochtans heeft geen enkele empirische studie de waarden van R,B en C bepaald om uit te kunnen maken of de regel wel degelijk gevolgd wordt in de natuur.Om van een "theorie" te spreken is het wel voorbarig,zelfs na 40 jaren. Hamilton was geen begaafde spreker en kon moeilijk zijn werk overbrengen bij het publiek.Richard Dawkins (ook professor in Oxford-New College) deed dit echter op briljante wijze in zijn boek: "The Selfish Gene.".
1-SOCIOBIOLOGIE-EVOLUTIE THEORIE IN DE LATE 20e EN 21e EEUW.
De sociobiologie is de tak van de wetenschap die de princiepen van de evolutie biologie toepast bij de studie van de gedraging van sociale dieren en mensen.Ze omvat een synthese van ethologie,ecologie en evolutie theorie waarin de sociale gedraging gezien wordt als een product van de natuurlijke selectie en andere biologische processen. Deze wetenschap poneert dat de individuen zich zullen gedragen om hun geschiktheid (fitness) te maximaliseren (maw hun succes bij het doorgeven van kopieën van hun genetisch materiaal aan opeenvolgende generaties te vergroten).Het centraal principe in de sociobiologie is dat de gedraging van een individu gedeeltelijk gevormd wordt door zijn genetisch patrimonium;het is dan erfelijk en onderworpen aan de natuurlijke selectie.Volgens deze visie is er voor dit proces absoluut geen nood aan een bewuste doelstelling.Dit staat in schril contrast met enkele aspecten van het "sociaal Darwinisme" waarin vooral de nadruk werd gelegd op "Struggle for life" en "The survival of the fittest".Dit is een terminologie die door sommigen in zeer letterlijke zin opgevat wordt. Men moet de natuur haar gang laten gaan.Iedere menselijke tussenkomst houdt een ontsporingsmogelijkheid in zich als men dan deze termen te letterlijk kan interpreteren. Dit kan leiden tot eugenetica en racisme.Dit zijn begrippen die in de sociobiologie niet aan bod komen.De term "Sociobiologie" werd geïntroduceerd door Edward O.Wilson (Harvard University,Boston,USA) in zijn werk "Sociobiology:The new synthesis" van 1975.De visie van E.O.Wilson werd bekritiseerd door zijn collega's uit Harvard,Richard Lewontin en Stephen J.Gould.Veel van deze kritiek werd door E.O.Wilson bestempeld als pure laster.Voor deze tegenstanders was het centraal thema waarbij de genen als transmissie factoren in de erfelijkheid niet voor alles toepasbaar.Er moet ook iets zijn dat afkomstig is uit de sociale omgeving. Voor E.O.Wilson kan deze invloed zich echter ook op epigenetische wijze manifesteren in de erfelijkheid.Deze complexe relatie tussen genen en omgeving (ook gekend als " nature vs.nurture") wordt grotendeeld opgevangen in de evolutie psychologie (zie verder) waarvan J.Tooby (anthropologie) en L.Cosmides (psychologie) de promotoren waren.E.O.Wilson behandelde meer specifiek de sociobiologische verklaring van de menselijke gedraging in zijn boek "On Human Nature" van 1978.De sociobiologische visie van E.O.Wilson over de gedraging van dieren (vooral bij sociale insecten zoals de mieren),gezien in een evolutionaire perspectief, is wel algemeen aanvaard.De uitbreiding ervan tot de menselijke soort stuit nu nog steeds op aanzienlijke tegenstand. De sociobiologie van E.O.Wilson is gebaseerd op twee fundamentele premissen: -Sommige gedragingspatronen worden overgeërfd. -Overgeërfde gedragingspatronen worden bevestigd door natuurlijke selectie. Daarom zijn deze patronen waarschijnlijk adaptief en zijn evolutionair ontwikkeld door de omgeving. Een genoom is niet iets onveranderlijks .Er kunnen talrijke modificaties optreden.Sommige daarvan hebben hun oorsprong in de omgeving.De genen die zo veranderd worden kunnen overgeërfd worden indien ze bijdragen tot positieve effecten.Dit mag men echter niet verwarren met Lamarckisme want daarin spelen andere factoren die niet actief zij op het niveau van de genen.
ALTRUISME
In de sociobiologie spelen ook andere strategieën een rol om de persoonlijke "fitness" te realiseren.Zo komen er talrijke voorbeelden van altruisme voor die de natuurlijke selectie vooruit helpen voor de groep ipv voor de individuen.De transmissie van de genen is hierin van uitzonderlijk groot belang.Dit werd zeer duidelijk aangetoond in het werk van Richard Dawkins:"The Selfisch Gene".Altruisme wordt door de biologen gedefinieerd als het proces waarbij de "ontvanger" van de genen meer kansen heeft te overleven en zich te reproduceren dan de "gever".Hier worden "ontvanger" en "gever" niet gezien in het kader van een zuiver reproductief proces maar wel als actoren in een techniek waarbij de "gever"alles in het werk stelt om de "fitness" van de ontvanger te verhogen ten koste van zijn eigen voordeel.Dit speelt vooral in het geval van "verwantschap" ("kin altruism") maar ook in gevallen waarbij later een voordeel voor de gever kan opbrengen (reciprocal altruism).
De nieuwe visie in de "Sociobiology:The new synthesis." van 1975 (E.O.Wilson) in de biologie en in de sociale wetenschappen berust regelrecht op de populatie biologie van Darwin,op de vergelijkende ethologie,op de moderne evolutie theorie-nadat deze bevrijd is van alle sporen van Lamarckisme-en eindelijk op de verwantschap selectie ("kin-selection")Volgens deze versie van de evolutie treedt er mogelijkerwijze een co-evolutie op van genen en culturen.Deze denkwijzen kunnen de indruk van genetisch determinisme doen ontstaan en werden daardoor ook snel aan kritiek onderworpen.Dit is echter onterecht want op een zekere niveau speelt bij de gedraging,zeker bij de mensen maar blijkbaar ook bij andere primaten,de cognitieve kant van de gedraging (verbonden met de vrije wil) ook een niet te verwaarlozen rol. Het is wel zo dat de sociobiologie een zeer grote wetenschappelijke controverse tijdens de late 20e eeuw en in de 21e eeuw ontketend heeft.
2-EDWARD OSBORNE WILSON (°1929).
Edward Osborne Wilson werd geboren in Birmingham (Alabama,USA) op 10 juni 1929.Na een ongeval bij het vissen kon hij zijn rechteroog niet meer gebruiken en werd natuurwetenschapper,gespecialiseerd in de observatie van dichtbij van insecten (meer specifiek : mieren) met zijn linker oog.Hij is een uitzonderlijk entomoloog (insectenkenner).Men noemde hem Dr.Ant.Hij studeerde en werkte aan de Harvard universiteit in Boston. Zijn voornaamste werken zijn.
-"SOCIOBIOLOGY : THE NEW SYNTHESIS." (1975)
De term sociobiologie was, voor E.O. Wilson,reeds in gebruik maar hij maakte er wel zijn levenswerk van.
-"ON HUMAN NATURE." (1978)
In dit essay geeft E.O. Wilson een biologische basis voor de menselijke handelingen en cultuur.Een aangepaste tweede versie verscheen in 2004.Dit wordt speciaal behandeld in Evolutie 9-"On Human Nature" (2004)/E.O.Wilson.
-"THE FUTURE OF LIFE." (2002) (De toekomst van het leven.)
E.O.Wilson schreef dit boek als voorvechter voor het behoud van de biodiversiteit.Het boek bevat talrijke opmerkingen in verband met de huidige brandende problematiek van de "Global Warming". Citaten : -" Het is uitermate menselijk om te zoeken naar totaliteit en rijkdom van ervaring."
-"...de menselijke geest kan zich slechts langs enkele voorstelbare wegen ontwikkelen.Deze worden gekozen voor bevrediging die we instinctief zoeken."
-"We zijn intelligente zoogdieren ,door de evolutie,door God zo u wilt,geschikt gemaakt om door samenwerking persoonlijke doelen te realiseren."
-"Er nadert een Armageddon aan het begin van het derde millenium.Maar het is geen kosmische oorlog en vurige instorting van het mensdom,zoals voorspeld in de heilige schrift.Het is de vernieling van de planeet door de overmatig uitdijende en vindingrijke mensheid."
-"We bevinden ons in een flessenhals van overbevolking en verspillende consumptie."
-"We zijn te zeer met onszelf bezig om de lange termijn gevolgen van ons handelen te voorzien."
Dit boek is vol van zulke zinvolle uitspraken en is het lezen meer dan waard. Edward O.Wilson is ook een vooraanstaand ecologist die ijvert voor het behoud van de biodiversiteit en die actief was in het kader van de W W F. Zeer recent was hij ook een van de initiatief nemers van een encyclopedie van de levende organismen EOL : Encyclopedia of life,te vinden op:
http://www.eol.org
Een opmerkelijk citaat in verband met ecologie is het volgende: -"Now when you cut a forest,an ancient forest in particular,you are not just removing a lot of big trees and a few birds fluttering in the canopy.You are drastically imperiling a vast array of species whithin a few square miles of you.The number of these species may go to tens of thousands...and science has not yet discovered the key role undoubtedly played in the maintenance of that ecosystem,as in the case of fungi,microorganisms and many of the insects." (E.O.Wilson,2000)
Zoals bij iedere tak van de natuurwetenschappen kon de evolutie theorie van Darwin niet zonder invloed blijven in de maatschappij.In tegenstelling tot andere takken van de natuurwetenschappen is de impact van het Darwinisme ,door de aard zelf van het onderwerp,ongemeen groot geweest en heeft geleid tot felle discussies die tot nu in de 21e eeuw onverminderd de gemoederen blijven verhitten;dit althans in beperkte kringen.
1-Sociale effecten van de evolutie theorie.
De sociale effecten van de theorie van de natuurlijke selectie zijn aanzienlijk geweest.Nadat de wetenschappelijke verklaringvan de diversiteit van het leven (met andere woorden de biodiversiteit) ontwikkeld werd,verplaatste het onderwerp zich naar alternatieve richtingen,soms in een zeer uitgebreid kader. De reden daarvan is dat de evolutie theorie een verklaring van de oorsprong van het mensdom suggereerde.Dit had een diepgaande invloed op de menselijke maatschappijen.Sommigen verzetten zich heftig tegen de aanvaarding van een wetenschappelijke verklaring op grond van godsdienstige implicaties (bv.omdat de natuurlijke selectie incompatibel is met de speciale schepping van de mens zoals beschreven in de Bijbel).Over dit aspect van de controverse komt later een speciale nota (zie Creationisme versus Darwinisme).
2-Evolutie en ethiek.
De evolutie theorie gebaseerd op de natuurlijke selectie diende als fundament voor diverse ethische en sociale systemen,zoals het sociaal Darwinisme.De algemene gedachte, die hier aan de grondslag ligt, dateert van voor de publicatie door Darwin van "The origin of species." in 1859.In de 19e eeuw was dit gebaseerd op de stelling verwoord door Herbert Spencer:"The survival of the fittest".In zijn breedste zin verklaarde en rechtvaardigde deze zin de verschillen in welstand en succes tussen maatschappijen en volkeren.Deze stroming kreeg nog meer ingang door de interpretatie van Francis Galton (een neef van Charles Darwin) die leidde tot "eugenetica".Deze laatste visie werd als immoreel en zelfs als onmogelijk bestempeld door Thomas Huxley en ook door Stephen J.Gould die poneerde dat ze steunde op een verkeerde interpretatie van de natuurlijke selectie.Naast de eugenetica is het racisme eveneens een gevolg van deze verkeerde interpretatie van het Darwinisme gepropageerd door Francis Galton. Dit heeft geleid tot zulke belangrijke excessen (oa.de "Holocaust") dat deze richtingen nu door de meerderheid verworpen worden.Darwin zelf veroordeelde de concepten van de eugenetica in zijn boek van 1871:"The descent of man and selection in relation to sex.".
-"NOR COULD WE CHECK OUR SYMPATHY,EVEN AT THE URGING OF HARD REASON,WITHOUT DETERIORATION IN THE NOBLEST PART OF OUR NATURE.THE SURGEON MAY HARDEN HIMSELF WHILST PERFORMING AN OPERATION,FOR HE KNOWS THAT HE IS ACTING FOR THE GOOD OF HIS PATIENT;BUT IF WE WERE INTENTIONALLY TO NEGLECT THE WEAK AND HELPLESS,IT COULD ONLY BE FOR A CONTINGENT BENEFIT WITH AN OVERWHELMING PRESENT EVIL.(The descent of man,1871)
(Vrije vertaling) -"EVENMIN ZOUDEN WIJ ONZE SYMPATHIE BETUIGEN,ZELFS VOOR EEN HARDE,DRINGENDE REDEN,ZONDER ACHTERUITGANG VAN HET MEEST EDELE DEEL VAN ONZE NATUUR.DE CHIRURG KAN HARD WORDEN IN DE UITOEFENING VAN ZIJN BEROEP TIJDENS HET UITVOEREN VAN EEN OPERATIE OMDAT HIJ WEET DAT HIJ HANDELT VOOR HET WELZIJN VAN ZIJN PATIENT.MAAR INDIEN WIJ OPZETTELIJK DE ZWAKKE EN DE HULPELOZE VERWAARLOZEN ZOU DIT ENKEL KUNNEN ZIJN VOOR EEN BIJKOMENDE WINST MET EEN MOMENTEEL VERPLETTEREND KWAAD."
Dit toont duidelijk aan dat Darwin zeker niet als aanstichter van eugenetica en racisme kan bestempeld worden.Het is ook evident dat de negatieve aspecten enkel ontstaan,niet door de theorie,maar door wat de mensen ermee doen.
3-Sociaal darwinisme.
De stricte bepaling van Sociaal Darwinisme wordt doorgaans als volgt geformuleerd: "De toepassing van het Darwinisme op de studie van de menselijke maatschappij,meer specifiek de theorie van de sociologie volgens dewelke individuen en groepen meer voordeel dan anderen halen als gevolg van genetische of biologische superioriteit."
4-HERBERT SPENCER (1820-1903).
Herbert Spencer werd geboren in Derby (Engeland) op 27 April 1820 en is dus een tijdgenoot van Charles Darwin.Zijn opvoeding werd sterk beïnvloed door zijn vader en zijn onkel die een dissidente en onafhankelijke gedachtegang hadden. Hij toonde veel aanleg voor de studie van de natuur en voor de fundamenten van de wetenschap.Rond 1841 was hij actief als burgerlijk ingenieur bij de spoorwegen in Londen en Birmingham.Hij ontwikkelde daar heel snel een grote belangstelling voor de evolutie.Na enkele jaren evolueede hij naar de concepten van het individualisme en het "Laissez-faire" (Libertarisme) en gaf al snel blijk van zijn mening over de evolutie en sprak over de maatschappij als een individueel organisme.Hij wordt doorgaans genoemd als de stichter van het "Sociaal darwinisme".Spencer ontwikkelde zijn concept van de evolutie als een progressieve ontwikkeling van de fysische wereld,de biologische organismen,de menselijke geest,de culturen en de gemeenschappen.Zijn meest bekende leit-motief was :"The survival of the fittest"(uit zijn Principles of Biology,1864) die hij formuleerde na het lezen van het werk van Darwin:'The origin of species."(1859)Deze term doet onvermijdelijk denken aan de "natuurlijke selectie" maar Spencer breidde dit uit tot het gebied van de sociologie en van de ethiek waarin hij elementen van het Lamarckisme incorporeerde.Zoals in de paragrafen 1 en 2 aangehaald werd,heeft deze visie geleid tot verwerpelijke excessen.Herbert Spencer mag echter niet als aanstoker van deze extreme richtingen gezien worden maar zijn invloed in de 19e eeuw en later was wel immens.Hij is de auteur van talrijke werken op allerlei gebieden.Zijn voornaamste werk is:"System of Synthetic Philosophy."(10 vol.) waarin hoofdstukken over biologie,psychologie,sociologie en ethiek voorkomen.Om een vollediger beeld van Herbert Spencer te krijgenkan gerefereerd woerden naar:
5-Enkele citaten uit de werken van Herbert Spencer:
-"There is a principle which is a bar against all information,which is a proof against all arguments and which cannot fail to keep a man in everlasting ignorance-that principle is contempt (minachting) prior to investigation."
-"Object we ardently pursue bring little happiness when gained;most of our pleasure comes from unexpected sources."
-"The more specific idea of Evolution now reached is...a change from an indefinite,incoherent homogeneity to a definite,coherent heterogeneity,accompanying the dissipation of motion and integration of matter."
-"The Republican form of government is the highest form of government;but because of this it requires the highest type of human nature...a type nowhere present existing."
"Science is organized knowledge."
-"A living thing is distinguished from a dead thing by the multiplicity of change at any moment taking place in it."
-"How often misused words generate misleading thoughts."
-"All socialism involves slavery.That which fundamentally distinguishes the slave is that he labours under coercition to satisfy anothers desires."
-"No one can be perfectly free till all are free;no one can be perfectly moral till all are moral,no one can be perfectly happy tilll all are happy."
In deze citaten liggen hier en daar wel diepe waarheden maar veel ligt op het domein van de utopie en mag niet zomaar klakkeloos aanvaard worden.Het bestempeld wel voor een gedeelte wie Herbert Spencer was ! ! !
Sinds de publicatie door Darwin van "The origin of species." in 1859 is het Darwinisme niet meer uit de actualiteit geweest.Zowel de vurige aanhangers als de tegenstanders van zijn evolutietheorie (of moet men liever zeggen :zijn stevig gefundeerde hypothese over het mechanisme van de evolutie van de soorten ?)zijn regelmatig aan bod gekomen.Getuigen hiervan zijn de ontelbare gepubliceerde boeken en essays en de verhitte discussies rond deze theorie.Sinds 1859 is er stilaan het begrip neo-Darwinisme ontstaan.Deze term werd voor de eerste maal gebruikt na 1896 door August Weismann (1834-1914) die de onmogelijkheid van de overerving van de verworven kenmerken onderstreepte en benadrukte dat de natuurlijke selectie het enige belangrijkste proces was dat zou rekening houden met de biologische evolutie.Een synthese van de moderne evolutie theorie werd voorgesteld door Julian Huxley in 1942.In deze synthese werd de bevolkingsgenetica (population genetics) geïntegreerd in de natuurlijke selectie samen met de erfelijkheidswetten van Gregor Mendel.De ontwikkelingen die geleid hebben tot deze synthese ("History of evolutionary thought.") kunnen in de volgende fazen onderverdeeld worden:
-1859-1899.
In de 19e eeuw waren Lamarckisme,orthogenese (progressieve evolutie) en "saltationisme" (evolutie door sprongen of mutaties) enkele alternatieven die de aandacht kregen.Darwin zelf gaf echter geen nauwkeurige verklaring over de manier van ontstaan van nieuwe soorten omdat belangrijke aspecten hem toen onbekend waren.Het neo-Darwinisme kreeg dus vaste grond toen het begrip van de evolutie via natuurlijke selectie werd geassocieerd met de genetica en de daaraan verwante processen.
-1900-1915.
De ontdekking van de erfelijkheidswettenvan Gregor Mendel kreeg een bredere bekendheid door de werken van Hugo de Vries over de chromosomen.De chromosomen bleken de essentiële bouwstenen te zijn waarop de natuurlijke selectie kon ingrijpen.De aanvankelijke formulering van de wetten van de erfelijkheid van Gregor Mendel waren niet voldoende omdat ze niet compatiebel waren met de natuurlijke selectie en het saltationisme (sprongsgewijze mutaties). De werken van T.H.Morgan toonden kort daarna aan dat er een rechtsreeks verband bestaat tussen de genetica van Mendel en de theorie van de chromosomen.Eerder dan aan de schepping van een nieuwe soort in een enkele stap waren de mutaties verantwoordelijk voor de verhoging van de genetische variatie in een bevolking.De theorie van Darwin werkt niet op het individu maar vereist een groot aantal varianten om de natuurlijke selectie haar invloed te laten gelden.
-De bevolkinggenetica ("Population Genetics.")
De bevolkingsgenetica toonde echter aan dat de genetica van Mendel compatiebel was met de voornaamste elementen van het neo-Darwinisme.
-De moderne synthese.
De eerste wetenschapper die in de richting van een moderne synthese wees was Theodosius Dobzhansky (een russische medewerker van T.H.Morgan) die met zijn studie van de vlieg Drosophila Melanogaster aantoonde dat de genetica kon toegepast worden op natuurlijke populaties. ("Genetics and the origin of species",T.Dobzhansky,1937).Ernst Mayr was ook een belangrijke voorstander van deze vernieuwde versie van het Darwinisme.("Systematics and the origin of species.-1942).
-Grondbeginselen van de moderne synthese.
Volgens de moderne synthese van de jaren 1930-1940 ontstaat de genetische variatie in populaties bij toeval door allerlei mutaties bv.door fouten in het kopiëren van DNA en door recombinatie ("crossing over" of vermenging van homologe chromosomen gedurende de reproductie faze -meiose-).De evolutie zorgt er in eerste instantie voor dat de verandering van de frekwentie van de chromosomen wijzigingen zich doorzet naar opeenvolgende generaties indien ze gunstig zijn voor het voortbestaan van de soort..Het ontstaan van een soort (speciation) gebeurt geleidelijk als de populatie op reproductief vlak geïsoleerd wordt bv. door een geografische begrenzing. --------------------------------------------------------------------------------------------------
INTERMEZZO.
Een goede illustratie van een Darwiniaans mechanisme vindt men in het proces waarbij bepaalde bacterie stammen resistent worden tegen antibiotica.Een bacterie populatie,aanwezig in een organisme, gedijt zeer goed zolang er geen externe factoren hun overleving en hun reproductie komen verstoren.Er zijn wel toevallige mutaties aanwezig maar deze worden geëlimineerd.Als er plots aan antibioticum verschijnt is dit een drastische omgevingsverandering waaraan de bacterie zich moet aanpassen.De niet gemuteerde bacterie worden vernietigd en van de gemuteerde zijn er die dan een voordeel hebben en dus blijven voort bestaan omdat ze een overlevingskans hebben.Stilaan nemen ze de overhand en de bacterie wordt dan in deze nieuwe omgeving resistent.Om de nadelige effecten van de bacterie te elimineren moet men ervoor zorgen dat ze zo snel mogelijk en volledig uitgeroeid worden.Vandaar de noodzaak een behandeling met antibioticum niet voortijdig te stoppen;dit ter verduidelijking. -------------------------------------------------------------------------------------------------- -Latere vooruitgang.
De moderne synthese van de evolutie werd daarna verder ontwikkeld door de inzichten eraan toe te voegen volgens dewelke de genen centraal waren in het proces (1960).De synthese zoals ze nu begrepen wordt omvat begrippen en ontwikkelingen die voor Darwin niet bekend waren toen hij aan zijn natuurlijke selectie werkte. (DNA-Genetica).Dit maakt zijn werk des te genialer ! Een bijzondere interpretatie van het neo-Darwinisme is nu ook geassocieerd met de werken van Richard Dawkins (The Selfish Gene) die uitgaan van het standpunt dat de genen de enige werkelijk belangrijke eenheden waarop de selectie kan werken.Dawkins breidde zijn visie uit naar niet-biologische systemen die een zelfde selectie patroon vertonen zoals voor de "memen".Dit is een heel ander verhaal die een afzonderlijke behandeling verdient.
In de post-Darwin periode van de 20e eeuw verdient Stephen Jay Gould (1941-2002) zeker een bijzondere plaats.Hij was een Amerikaans paleontoloog,geoloog en evolutiebioloog.Vanaf 1967 werkte hij aan de Universiteit van Harvard waar hij vanaf 1973 hoogleraar geologie werd.In 1972 stelde hij samen met Niles Eldredge de theorie van het "punctuated equilibrium" voor.Hij verdedigde de evolutietheorie en bestreed het creationisme.Hij bestempelde wetenschap en religie als niet-overlappende terreinen (NOMA=Non Overlapping Magisteria).Stephen J.Gould liep ook niet warm voor sociobiologie en de daarvan afgeleide evolutionaire psychologie.Samen met Richard Lewontin bracht Gould het begrip "spandrel" (zwik) in zwang voor een eigenschap waar niet op geselecteerd wordt maar die een noodzakelijke gevolg is van andere eigenschappen."Punctuated equilibrium" is een onderdeel van de evolutietheorie die een verklaring geeft voor plotselinge sprongen in de evolutionaire lijnen van fossiele soorten.(="onderbroken evenwichten"),terwijl het Darwinisme meer het accent legt op het "gradualisme".Het idee achter het "punctuated equilibrium"is dat soorten gedurende lange tijd geen of nauwelijks evolutionaire veranderingen kennen (een evenwicht of equilibrium) en daarna gedurende een geologische korte tijd relatief sterke wijzigingen ondergaan (een onderbreking of punctuation).Volgens de theorie zouden overgangen tussen soorten dus zeer zeldzaam zijn,wat echter niet schijnt te stroken met de werkelijkheid.Een interessant aspect van het punctualisme is dat de natuurlijke selectie die in de klassieke evolutietheorie als het ware als de motor van de evolutie fungeert,hier eerder als een rem gezien wordt.Zolang de omgeving niet verandert,zo redeneert het punctualisme,zorgt de selectie ervoor dat de soorten niet (of veel minder !) veranderen.Zodra er echter een grote ecologische verandering plaats vindt (bv.een ramp veroorzaakt door de inslag van een groot meteoriet) is de rem los en kunnen soorten op vrij korte tijd sterk veranderen omdat mutaties niet meer onmiddellijk uitgewied worden.Daarna volgt een periode van stabilisatie waar de selectie-rem in werking treedt. N.B.Met uitzondering van de tijdschalen die in beide theorieën gehanteerd worden,is er blijkbaar geen incompatibiliteit tussen Darwin en Stephen J.Gould. "Punctuated equilibrium :An alternative to phyletic gradualism".Men kan hierover blijkbaar nog oneindig discussieren. Het wetenschappelijk "Magnum Opus" van Stephen J.Gould is:" is: "The structure of Evolutionary Theory-2002." Stephen J.Gould bekijkt de grondleggers van de "Moderne Synthese" van het neo-Darwinisme(de biologen die in de jaren 20 en 30 van de 20e eeuw de evolutietheorie van Darwin gelinkt hebben met de erfelijkheidswetten van Gregor Mendel) met grote argwaan.Zij waren immers degenen die voeding gaven aan de genetisch deterministische opvatting van de biologie;een visie die Gould verafschuwde.Zo heeft iedere visie zijn plus en zijn min punten en is de polemiek rond de evolutie ver van gedaan.Reden temeer om de benaming "theorie" voorzichtig te gebruiken en liever spreken van aanvaarbare hypothese tot er experimentele bewijzen gevonden worden.Dit is de gangbare werkwijze in de natuurwetenschappen.In de evolutie is de falsificeerbaarheid niet zo evident.Misschien zal in het kader van de vooruitgang van de moleculaire biologie dit wel eens kunnen tot stand komen.
