Terwijl ik Mama in het middelpunt van mijn leven aan het zetten ben, zou ik hier graag de maanden en de weken die haar afscheid vooraf hebben gegaan, wat nader willen beschouwen.xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

Enkele e-mails die tussen de verschillende broers zijn gewisseld, gedurende die weken, mogen belangrijk worden genoemd, want voor het eerst in mijn leven kwam ik in direct contact met verschillende uitdrukkingen waarover ik alleen maar gelezen en nooit gedacht, laat staan ontleed, had, zoals euthanasie, verassen van lijken, gehuurde priesters, enzovoort.

Om het gemakkelijker te maken, hier gaan wat losse stukken:

“Subject: IVM MAMA

Vannacht heeft ze weer een zestal keer opgestaan om naar het toilet te gaan. Ze klaagt er over dat ze zo moeilijk haar water kan maken (nierproblemen?). Vanmorgen vond Noella het nogal bedenkelijk: opgezwollen voeten, opgezwollen gezicht aan éne kant, buikpijn. De dokter is geweest. Even gevreesd dat ze weer binnen zou moeten in de kliniek. Maar nee, ze mag toch nog thuis blijven. Ze zei ook tegen mij "tot vanavond ... als ik er dan nog zal zijn"... Volgens Noella gaat het nu weer even beter, maar 't is zoals ze zegt: iedere dag wat minder tot 't kaarske op is. D.

Subject: IVM MAMA

Mama heeft deze ochtend voor het eerst over haar nabije afscheid gesproken. Zal ik Kerstmis nog halen? Vaneigens, eerst feestje van je verjaardag. Ze keek bedenkelijk, met veel twijfels. Elke dag een beetje minder en dan fwwwwwwwwwwwwt weg. Ze voelt dus duidelijk dat er een einde aan 't komen is. D.

Onderwerp: IVM MAMA

Familiezorg vraagt mij wat er moet gebeuren mochten ze op een bepaald ogenblik mama overleden vinden of zo goed als overleden. Met andere woorden: moeten ze dan de hulpdiensten verwittigen voor reanimatie of eventueel zelf proberen te reanimeren. Ik denk persoonlijk dat dit niet nodig is: als het lichaam zegt dat het genoeg is, dan moeten we niet proberen daar nog een weekje of een maand aan te breien, wie weet in welke toestand...

Familiezorg (ook de verpleging en de dokter) zouden graag ons standpunt op papier hebben, zodat ze gedekt zijn. Ik zal een dergelijke verklaring in het boekje van Familiezorg op tafel steken (zie ontwerp in bijlage). Dat elk het tekent voor akkoord indien hij er ook mee akkoord is. Daarmee is dat in orde.

Rudo, kunt ge uw standpunt doormailen? Dan kan ik dat er ook bijvoegen. D.

Subject: even nadenken

Zou het niet best zijn dat we al eens overleggen hoe we de begrafenis van mama regelen als het binnenkort zover is? Wetende dat mama wel religieus, maar niet kerkelijk is; dat haar parochiekerk de dekanale St.-Michielskerk is, maar we hoogstens met 40 zullen zijn; dat ze normaal in Roeselare begraven wordt maar we allemaal veraf wonen...

Heeft mama aan iemand iets laten weten hoe ze dat zelf ziet? Eens dat ze gestorven is zullen we van alles rap in een paar uur moeten beslissen: priester? kerkdienst? begrafenisondernemer? kist? overlijdensberichten? gedenkprentjes? enz.... Persoonlijk zou ik eerder voorstander zijn van een afscheidsdienst in een crematorium (Brugge?) met asuitstrooiing op de strooiweide. Eventueel met "rent a priest"? De kleinkinderen raadplegen wat zij ervan denken? J., nu ge eerstdaags voor enkele dagen weg zijt zou het zeker van belang zijn dat ge tegen ten laatste maandag toch uw opinie geeft, ook de anderen overigens. Zoals iedereen het voor zichzelf kan uitmaken gaat het met mama nu snel achteruit. D.

J. en D.,

Ik moet voor mijn werk naar de VS (west-en oostkust) voor een week of zo, vanaf de tweede week van november. Ik ben van plan Mama (nog levend) terug te zien op mijn terugkeer naar Recife, maar toch moet ik bekennen: ik ben bang van dat laatste afscheid...

Eerlijk gezegd, ik had haar graag begraven willen zien in Roeselare. Dat is altijd haar lievelingsplaats geweest. Ik ben niet gelovig en begrijp dat ze daarna van niets ne meer zal weten, maar later zou ik zelf ook zo een "bezoekplaats" willen krijgen. Naast Mama, of naast Rudo Junior. Een begraafplaats is niet voor diegene die weg gaat, maar voor diegenen die achter blijven. En zelfs ik zal een dochter áchter laten (als alles normaal verloopt). Niemand van de kleinkinderen heeft daar een speciale belangstelling voor getoond en daarom moet de beslissing tussen ons gebeuren, de kinderen, maar ik leg me neer bij de meerderheid. Waar ligt Hilde tenandere? Crematie vind ik zo zakelijk: alles netjes proper en óp geruimd. En "rent a priest" maakt het nog slechter. Zoals een laatste avondmaal in een snackbar.

Een priester van Roeselare, op het laatste ogenblik, zou ook niet mis zijn, want als ze echt gelovig is dan zal ze wel wat spirituele hulp kunnen gebruiken, denk ik....

Ik begin me lam te voelen in mijn benen.

Rudo

Beste Rudo,

Allicht zit je nu ergens in de USA. Onze moeder weet dat je in aantocht bent en vraagt naar u. Weet je al of je afkomt of niet, en wanneer?

Ze houdt nog altijd stand, al is het iedere dag iets minder. En lang zal het niet meer duren vrees ik. Maar ze is taai. Laat eens iets weten. Met hartelijke groeten.

J. en de clan

D.,

Eerlijk, ik voel mij verplicht u speciaal te bedanken voor alles wat ge voor Mama gedaan hebt, gedurende de laatste twintig jaar, om niet te zeggen, gedurende uw gehele leven lang. Ongelooflijk, uw onvermoeibaarheid, uw eindeloze opoffering en evenwicht in het beheren van de voortdurend opborrelende, nieuwe zorgen en problemen. Gelukkig en ik zal het herhalen, gelukkig, is ze thuis mogen sterven, omringd door haar kinderen en heeft ze mogen rekenen op de "familiale hulp" (enig in ons land) waarvoor gij ook geen werk hebt gespaard. Wat ik tekort heb gedaan aan Mama, hebt gij gecompenseerd met verdubbelde aandacht. Het is ook de eerste keer, de tweede en de derde keer niet geweest dat gij de anderen vóór u hebt gezet in de rij van de belangen. Niet iedereen kan op zo'n broer rekenen.

Ik zelf voel me tekort komend geweest ten opzichte van haar en ze heeft me dat ook laten blijken, op het laatste ogenblik. Toch houd ik er (nog?) geen gewetensproblemen van over, want het leven scheurt nu eenmaal méér open dan dat het toe naait en ik werd verplicht ergens anders te gaan ploegen.

Om afscheid te nemen, triestig voel ik me wel een beetje, maar de vreugde dat haar lijden voorbij is heeft mij ook danig aangetast..

Nogmaals, bedankt voor alles.

Rudo”