Taalkundig-culturele democratie kan slechts gerealiseerd worden door gebruik van een Gemeenschappelijke, Eenvoudige, Neutrale, Tweede (= G.E.N.T.) taal, zoals het Esperanto.
22-08-2017
Ludieke actie afgeblazen!
Van: "dan vanherpe" <dan.vanherpe@telenet.be> Aan: "kathleen helsen" <kathleen.helsen@vlaamsparlement.be> Verzonden: Maandag 21 augustus 2017 16:11:48 Onderwerp: Fwd: Ludieke actie
Dag mevrouw Helsen,
Ik heb vandaag voor de derde keer contact gehad met het kabinet van minister Crevits. Hoewel men (ene Jo) mij vorige week verzekerd had dat mevrouw Elsie Desmet vandaag aanwezig zou zijn om samen met mevrouw Lieve Vlerick de agenda van de minister na te kijken of en wanneer zij ons even kon ontvangen, bleek mevrouw Desmet toch niet aanwezig te zijn en werd mij gevraagd volgende maandag nog maar eens terug te bellen. Ik heb de boodschap (eindelijk) begrepen...
Ik wilde mevrouw Desmet vandaag alleen maar zeggen dat onze actie niet zou doorgaan. Deze voormiddag heb ik met de redactie van VTM gebeld en men zegde mij dat de beslissing over het al dan niet maken van een beeldverslag de dag vóór de actie genomen wordt. 'Zó gaat dat altijd', zegden ze mij. Bij de VRT zal dat dus ook wel het geval zijn.
Toen heb ik beslist ermee te stoppen: ik wilde niet het risico lopen dat er geen media-aandacht zou zijn, wat toch de hoofdbedoeling was. Ik zal het IKEA-opstapje begin september dan maar persoonlijk gaan afgeven in de Kortemarkstraat te Torhout. Onze zoon woont in Wijnendale, deelgemeente van Torhout, en wij moeten daar dan enkele dagen op de kinderen passen. Dit opstapje zal minister Crevits er blijvend aan herinneren welke kansen de onderwijsverantwoordelijken laten liggen om onze kinderen een degelijke basis te geven voor taalverwerving (moedertaal inbegrepen) en vakken als wiskunde en wetenschappen. Toevallig de vakken waarvoor de meeste bijlessen worden gegeven... voor wie het zich kan permitteren. Men geeft er blijkbaar de voorkeur aan verder te bouwen op losse grond. Maar, zoals u weet, gebouwen zonder stevig fundament storten vroeg of laat in!
Het lijkt er sterk op dat 'Esperanto in het onderwijs' op een dood spoor zit: de werkgroep rond taalbeleid Nederlands (ontmoeting van 10 mei) geeft ook geen teken van leven hoewel beloofd was dat we een verslag van deze ontmoeting zouden krijgen. Alle moeite voor niks dus, voorlopig toch. Toch houd ik eraan u te bedanken voor uw luisterbereidheid en de moeite die u gedaan hebt voor de ontmoeting met de onderwijsverantwoordelijken op 10 mei jl. Aan u heeft het zeker niet gelegen!
Met verengelsing kweek je een nieuw soort franskiljon - DS 22 08 2017 - Opinie
Met verengelsing kweek je een nieuw soort franskiljon
De verengelsing van het universitair onderwijs is doorgeslagen in Nederland, stelt Thomas von der Dunk vast. Als het land niet ingrijpt, zal het straks met zijn belastinggeld Engelstalige universiteiten met Engelstalige docenten voor Engelstalige studenten in stand houden.
THOMAS VON DER DUNK
Nederlandse cultuurhistoricus en columnist bij de Volkskrant.
In Nederland woedt op de opiniepagina’s van de belangrijkste kranten een debat over de verengelsing van het wetenschappelijk onderwijs. Dat debat keert geregeld terug. In vermoedelijk geen ander Europees land is die verengelsing namelijk zover voortgeschreden als in Nederland. Aan sommige universiteiten worden zelfs hele cursussen alleen nog maar in het Engels gegeven, niet alleen in de exacte wetenschappen, maar ook op het terrein van de taalgevoelige humaniora. En dat hoewel uitdrukkelijk in de wet vastgelegd is dat Nederlands in beginsel de voertaal is, alle studies in het Nederlands beschikbaar moeten blijven en daarvan alleen om specifieke redenen afgeweken mag worden.
Het doorslaggevende argument bij de verengelsing, die als ‘internationalisering’ wordt verkocht, is dat een klein land als Nederland alleen op die manier gelijke tred kan houden met de grote wereld. Om topuniversiteiten te kunnen creëren, heet het nodig te zijn op het Engels over te schakelen. Alleen zo zouden ze buitenlandse topwetenschappers en -studenten kunnen aantrekken. Omdat veel van die laatsten in de praktijk geen native speakers zijn, maar (vooral in Groningen en Maastricht) uit het naburige Duitsland stammen, leidt dat daar soms tot de bizarre situatie dat Duitse studenten Marx of Nietzsche in het Engels moeten lezen. Met de aanstaande Brexit, die het Engels binnen Europa degradeert, zou het overigens veel logischer zijn om in het kader van ‘internationalisering’ voor Frans en Duits als wetenschapstalen te kiezen, maar die zijn taboe verklaard, want niet ‘internationaal’ genoeg.
Koopmansgeest
Die behoefte aan een internationaal imago valt niet los te zien van het financiële aspect: door buitenlandse studenten aan te trekken, kunnen universiteiten meer geld binnenhalen en banengroei creëren. Met een overheid die alle collectieve instellingen als bedrijven opvat, die commercieel moeten denken opdat ze zouden kunnen bezuinigen en de belastingen omlaag zouden kunnen, neemt de noodzaak om zelfbedruipend te zijn steeds meer toe. Dat is het gevolg van een in Nederland sinds enige decennia dominante neoliberale dogmatiek. Niet een bildungsideaal of de beste wetenschap is leidend, maar het meest lucratieve verdienmodel.
Het meest bizarre voorstel om het probleem op te lossen: schaf het Nederlands af
Deze met de eenzijdige Hollandse koopmansgeest samenhangende verkwanseling van de moedertaal roept gelukkig ook in Nederland buiten bestuurderskringen steeds meer verzet op. Enerzijds omdat met het gebruik van het Engels het inhoudelijke niveau meteen omlaag gaat: zowel van studenten als van wetenschappers is de woordenschat in een andere dan de eigen moedertaal nu eenmaal beperkt. Dat heeft directe invloed op de zorgvuldigheid van formuleringen. Voor de exacte wetenschappen, die met een vast arsenaal aan redelijk objectieve termen werken zodat cultuurverschillen een veel geringere rol spelen, is taalgevoeligheid minder belangrijk. Bij de humaniora komt het in dit opzicht juist op de nuances aan.
En anderzijds omdat de meeste studenten na hun opleiding gewoon in Nederland werkzaam zullen blijven, en dus met een Nederlands publiek te maken zullen hebben, alle gebabbel over mondialisering ten spijt. Het aantal van hen dat naar de Europese Unie in Brussel, de City in Londen of de Verenigde Naties in New York trekt, blijft een minderheid. Nederlandse juristen zullen daarom vooral met Nederlandse wetteksten vertrouwd moeten zijn, Nederlandse medici met de klachten van Nederlandse patiënten moeten kunnen omgaan, Nederlandse historici op Nederlandse scholen moeten kunnen lesgeven.
Kloof
Aangezien de overgrote meerderheid van de inwoners maar één taal – de eigen moedertaal – behoorlijk beheerst, zal een verengelsing van het wetenschappelijk onderwijs tot een groeiende kloof tussen de elite en de gewone bevolking leiden. Die zal het met Geert Wilders toch al welig tierende populisme verder voeden. De toegang tot topfuncties in eigen land zal voor de eigen inwoners steeds moeilijker worden. Want als beheersing van het Engels een doorslaggevend criterium wordt – en dat is het nu al steeds vaker bij banen aan de universiteit – leggen Nederlandse inboorlingen het vanzelfsprekend af tegen Engelse of Amerikaanse native speakers. En wat voor de docenten geldt, geldt natuurlijk ook voor de studenten: die worden automatisch op achterstand gezet. Dat is des te bizarder, als je bedenkt dat dezelfde bestuurderselite die het Engels omhelst, bij inburgeringscursussen van deels analfabete migranten eist dat zij Nederlands leren. Zo creëert Nederland op termijn een eigen franskiljonprobleem, waarbij met Nederlands belastinggeld Engelstalige universiteiten met Engelstalige docenten voor Engelstalige studenten in stand worden gehouden. Dat lijkt mij op termijn het recept voor een fiscale volksopstand.
De meest bizarre, bijna op satire lijkende, maar serieus bedoelde bijdrage – kenmerkend voor zowel de minachting voor de Nederlandse taal als een volkomen geperverteerd utilitaristisch denken – kwam van de Leidse hoogleraar Chinese taalkunde Rint Sybesma. Hij wilde het probleem van de dreigende taalkloof ondervangen door het Nederlands gewoon helemaal af te schaffen, te beginnen op de basisschool. Dat geeft eerst wat onrust bij de achterblijvers, maar na een paar generaties ben je van het gedonder af. De Vlaamse geschiedenis zou Nederland moeten leren dat de uitkomst een andere is.
MIJN REACTIE
dinsdag 22 augustus 2017 door Dan V.:
De Akademio Internacia de la Sciencoj (AIS) http://www.ais-sanmarino.org/ gebruikt behalve Engels, Duits, Frans en Italiaans ook de ‘Internacia Lingvo’ Esperanto als officiële werktaal. Zou het niet logischer en democratischer zijn om in het kader van de internationalisering voor een Gemeenschappeijke, Eenvoudige, Neutrale, Tweede (= G.E.N.T.) taal te kiezen om het probleem van de feitelijke, discriminerende taalkloof (NESsy’s als eersterangsburgers en non-NESsy’s als communicatief gehandicapte tweederangsburgers) te ondervangen? Beginnen bij de basischool. Dit geeft eerst wat onrust, maar na een paar generaties ben je van het gedonder af. De geschiedenis zal ons dan wel leren dat dit de enige juiste keuze is! (NES = Native English Speaker)
Van: "dan vanherpe" <dan.vanherpe@telenet.be> Aan: "kathleen helsen" <kathleen.helsen@vlaamsparlement.be> Verzonden: Donderdag 3 augustus 2017 12:01:35 Onderwerp: Ludieke actie
Beste mevrouw Helsen,
Hopelijk bent u nog niet met verlof? Zo ja, verontschuldig ik mij voor het storen van uw verdiende rust.
Ik heb een idee voor een ludiek initiatief om aandacht te vragen voor de pedagogische waarde van Esperanto in het onderwijs. Gezien mensen in de verlofmaand augustus moeilijk te bereiken zijn, moet ik daar tijdig aan beginnen.
Op een van de laatste vakantiedagen zou ik, samen met o.a. enkele leerkrachten, een Ikea-opstapbankje willen overhandigen aan minister Crevits. Dit als symbool voor het Esperanto, de beste opstap naar taalkennis (zie bijlage). Mag ik uw bemiddeling en voorspraak vragen om mevrouw Crevits te overtuigen ons (heel kort!) te willen ontvangen, wanneer dat het beste past en waar dat kan gebeuren?
Het is ook mijn bedoeling zo vlug mogelijk contact op te nemen met VTM met de vraag om hiervan een beeldverslag te maken voor het VTM-nieuws. (Ik acht de kansen op een positieve reactie van VTM groter dan van de VRT.) De pers zal hierover ook ingelicht worden. De bedoeling is om de pedagogische waarde van het Esperanto kenbaar te maken bij het publiek en alzo een discussie op gang te brengen. Mochten VTM of de pers echter niet geïnteresseerd zijn, heeft het weinig zin: mevrouw Crevits is immers al voldoende geïnformeerd over dit onderwerp. In dat geval gaat de actie niet door.
De eerste vraag die moet beantwoord worden is dus: wil mevrouw Crevits ons (nogmaals: heel kort) ontvangen? Is het antwoord positief, neem ik contact op met VTM.
Beste mevrouw Helsen, het verleden heeft aangetoond dat u onze ideeën genegen bent. Mogen wij nogmaals een beroep doen op uw medewerking? Wij staan ook open voor goede raad!
Hartelijk dank bij voorbaat,
Dan Van Herpe
Wouwerstraat 160
2300 Turnhout.
Van: "kathleen helsen" <Kathleen.Helsen@vlaamsparlement.be> Aan: "dan vanherpe" <dan.vanherpe@telenet.be> Cc: "Stephanie Van Campenhout" <Stephanie.VanCampenhout@vlaamsparlement.be> Verzonden: Zondag 13 augustus 2017 22:10:36 Onderwerp: RE: Ludieke actie
Beste
Ik heb uw mail gelezen. De minister kent Esperanto en hecht heel veel belang aan taalverwerving binnen onderwijs. Best is om met het kabinet van de minister contact op te nemen en de vraag voor te leggen. De minister heeft een zeer drukken agenda en zal samen met u bekijken wat binnen de mogelijkheden ligt.
Ik nam op 16 augustus telefonisch contact op met het kabinet van minister Crevits om mijn voorstel te bespreken met haar medewerkster Elsie Desmet die in het verleden reeds enkele mails beantwoordde in naam van de minister. Mevrouw Desmet was echter met verlof en de aanwezige medewerker raadde mij aan maandag 21 augustus terug te belen zodat zij, samen met de agendaverantwoordelijke, mevrouw Lieve Vlerick, kon bekijken of en wanneer de actie kon doorgaan.
Gezien het wel handig zou zijn als ik tegen die maandag reeds zou weten of VTM op mijn vraag zou ingaan, besloot ik VTM via de website nu reeds de vraag te stellen.
Geachte redactie,
Op het einde van de vakantie zou de Vlaamse Esperantobond (VEB) minister van onderwijs Crevits een IKEA-opstapje willen overhandigen als symbool van het Esperanto als beste opstap naar taalkennis (zie bijlage). Ik ben hiervoor nog in overleg met haar kabinet: volgende maandag neem ik contact op met de agendaverantwoordelijke van de minister. Het evenement gaat echter alleen door als de media hieraan aandacht willen besteden.
Wat voorafging.
Begin 2016 lanceerde minister Crevits op onsonderwijs.be een breed maatschappelijk debat over de hervorming van het onderwijs: van Lerensbelang. Onze bijdragen over de pedagogische mogelijkheden van het Esperanto voor het onderwijs vindt u op:http://www.onsonderwijs.be/search?search_par=Esperanto
We waren ook aanwezig op de Nacht van het Onderwijs in de Karel de Grote-Hogeschool in Antwerpen (26 april 2016) en op het Onderwijsfestival in het Vlaams Parlement (13 mei 2016) waar we persoonlijk contact hadden met de aanwezige leden van de Vlaamse Commissie voor Onderwijs. Dit resulteerde in een vraag naar meer uitleg van mevrouw Kathleen Helsen, de voorzitter van deze commissie. Als gevolg daarvan organiseerde Mevrouw Helsen op 10 mei 2017 een onderhoud over dit thema tussen de VEB en de netoverschrijdende werkgroep rond taalbeleid Nederlands. Het gesprek vond plaats in 'de Guimardstraat'. De onderwijsverantwoordelijken verzekerden ons dat zij eerst de verstrekte informatie willen verwerken en sloten verdere contacten niet uit.
De pedagogische meerwaarde van het Esperanto als eerst geleerde vreemde taal
Ter informatie geef ik hier een overzicht van de pedagogische troeven van het Esperanto als eerst geleerde vreemde taal.
Andere talen 30 % sneller leren.
Bevordert het taalbewustzijn, geeft meer inzicht in taal, leidt tot betere kennis van de moedertaal.
Stimuleert het logisch, kritisch, structureel denken. Esperanto is een gestructureerde, doorzichtige, regelmatige, geordende taal: 16 basisregels, geen uitzonderingen, fonetische uitspraak. Het biedt een referentiekader. Van belang voor wiskunde, wetenschappen. Wat het Latijn is voor de elite, is het Esperanto voor iedereen.
Esperanto stimuleert de creativiteit: De taal werkt zoals een blokkensysteem (lego): met woordstammen uit Germaanse, Romaanse, Slavische talen en een aantal voor- en achtervoegsels kan het kind zelf woorden vormen. Spelenderwijs een taal leren geeftleerplezier.
Motiveert om andere talen te leren: de meeste Esperantosprekers zijn meertalig.
Verhoogt het zelfvertrouwen: op korte tijd (12 lessen) en met minimale inspanning kent het kind een snelle succeservaring: 'ik kan iets'.
Interesse voor andere culturen: reeds op jonge leeftijd kan de leerling individueel/klassikaal contact leggen met anderstaligen, andere culturen. Bevorderlijk voor intercultureel wederzijds begrip.
Redenen genoeg om hierover eens objectief en zonder vooroordelen na te denken?
Geachte redactie, met deze ludieke actie wil de VEB aandacht vragen voor de pedagogische meerwaarde van het Esperanto voor het onderwijs in het algemeen en voor het taalonderricht in het bijzonder.
Om een breed publiek hierover in te lichten en Esperanto bespreekbaar te maken, is aandacht van pers en media onontbeerlijk. Daarom willen wij vragen of u geïnteresseerd bent om over ons initiatief verslag uit te brengen in uw nieuwsuitzendingen?
Is het mogelijk mij voor maandag e.k. te laten weten of u al dan niet op onze vraag ingaat? In geval van een positief antwoord, zullen wij ook nog een persmededeling verspreiden.
Engelstalig, maar met collateral damage - De Standaard, 27/06/2017, PAG 32. OPINIE & ANALYSE
http://www.standaard.be/cnt/dmf20170626_02943412
Engelstalig, maar met collateral damage
HENDRIK VOS
Mijn ouders spraken geen woord Engels en kabeltelevisie hadden wij niet. Onze grootste buitenlandse expeditie was een daguitstap naar de Efteling. Een taalkamp zat er nooit in en grote schooluitstappen, zoals sneeuwklassen, gingen aan ons voorbij. Terwijl de anderen op reis waren, hielden mijn broer en ik ons in stilte bezig in de klas, samen met de Franky en de Najib. Op de middelbare school kregen we Engels. Ik blokte erop zoals op woordjes Latijn, maar ik werd er nooit stapsgewijs in ondergedompeld. Het concept van een andere taal bleef mij vreemd.
Ik wil maar zeggen: het was geen optie om op mijn achttiende in een Engelstalige opleiding te stappen. Ik betwijfel of ik na drie jaar in staat zou zijn geweest om een master in het Engels te volgen, met een thesis en examens in een taal die ik niet correct onder de knie had. Het zou me aan zelfvertrouwen hebben gemankeerd.
De voorbije twintig jaar veranderde er wel wat. Tieners chatten en facebooken, ze chillen, de dingen zijn cool en bij een bijzondere gebeurtenis hoort altijd Oh My God en soms ook fuck. En toch, bleek recent, valt het Engels niet voor iedereen gelijk uit de boom. Kinderarmoede neemt in Vlaanderen nauwelijks af. Een op de vijf kinderen leeft in een gezin dat zich geen week vakantie kan permitteren. Zijn ouders zijn laaggeschoold, geen kei in talen en hebben geen vrienden in het buitenland. Hoe lager je afkomst, hoe kleiner je wereld. Voor een groot deel verklaart dit de ongelijke kennis van het Engels.
Franky’s en Najibs behalen nog altijd weinig universitaire diploma’s. In het Vlaams Parlement wees Tine Soens (SP.A) erop dat slaagkansen van beursstudenten stelselmatig lager liggen dan die van niet-beursstudenten. Ofwel vertonen die drommels een genetisch defectje, ofwel ligt het aan de omstandigheden. In dat laatste geval kan er worden ingegrepen. Gemakkelijk is dat niet, want achterstand ontstaat al vroeg. Toch kan ook de universiteit wat doen. Wie er aan het eerste jaar begint, moet al sterk in de schoenen staan. Er wordt een goede studiemethode verwacht, discipline en solide voorkennis. Wij hebben monitoraten en studiebegeleiders die schitterend werken, drempels slopen en ondersteuning geven aan wie die niet vindt in zijn directe entourage. Maar nog onvoldoende, suggereren de cijfers. Als we niet met talent willen klodderen en als we het potentieel uit minder gefortuneerden willen halen, zijn alle hens aan dek nodig. Maar de meeste hens worden tegenwoordig voor wat anders ingezet.
Verengelsing slurpt nu de middelen op. Ik schreef er al eens een column over, ‘Engelse pletwals’ (DS 25 februari 2014). Ik overdreef, mopperde het universiteitsbestuur, toen we daar in Gent nog over beschikten. Amper drie jaar later organiseert mijn faculteit samen met Brusselse collega’s een Engelstalige bacheloropleiding in de sociale wetenschappen. Integraal Engelstalige masterprogramma’s staan in de steigers. Het aantal vakken dat uitsluitend in het Engels wordt gedoceerd, stijgt fors. Sommige lesgevers doen dat in huis-tuin-en-keuken-Engels. Anderen beheersen de taal beter, maar het gevatst en begeesterendst is ieder in zijn moedertaal. Het onderwijs wordt schrieler, zeker in opleidingen waar taal meer is dan bijeengeharkt jargon.
Er zijn ook sociale gevolgen. In die Engelstalige bacheloropleiding in de sociale wetenschappen zit een schamele vier procent beursstudenten. In het Nederlandstalige programma start er ruim een viervoud daarvan. Verengelsing lijkt in de praktijk iets voor bevoorrechten. Voor minder geprivilegieerde studenten is het vooral een extra drempel.
Voor de duidelijkheid: onze Engelstalige opleiding is goed, de lesgevers zijn heerlijke collega’s, de studenten zijn geëngageerd en komen uit een variëteit aan landen. Tegelijk is die bewierookte diversiteit beperkt: ze hebben dezelfde hooggeschoolde ouders, ze maakten dezelfde citytrip naar New York, ze hebben hetzelfde abonnement op The Economist en doen jaarlijks dezelfde shortski in Oostenrijk. Daar zit een flard overdrijving in, en wellicht is niet elke ouderlijke chequeboek even dik. Ik zie ook de meerwaarde wel van de brede kijk die internationale studenten kunnen bieden. Maar ik zie evenzeer de prijs ervan.
Professoren en assistenten investeren in deze opleidingen, en hebben bijgevolg minder tijd voor de Nederlandstalige programma’s. Onderwijsondersteunend personeel wordt een deeltijds vertaalbureau. Anderstalige studenten vragen namelijk terecht dat zij alle nieuwsbrieven en reglementen in het Engels krijgen. Internationale opleidingen brengen extra paperasserie mee. Middelen die eigenlijk bedoeld zijn voor studiehulp voor wie het lastiger heeft, worden alzo gedraineerd naar de administratie van programma’s die vooral mikken op meer gegoede studenten. Verengelsing gaat in realiteit ten koste van democratisering.
Ik stel me weleens de vraag wat er mis is met goede Nederlandstalige opleidingen. Die hoeven toch niet truttig of kneuterig te zijn? De betekenis en het belang van diversiteit kunnen er perfect aan bod komen, net als anderstalige gastsprekers. Studenten kunnen ook in het Nederlands leren om kritisch te zijn, verantwoordelijkheid op te nemen en om te gaan met verschillende culturen.
De slinger gaat zo hard en snel naar de verengelsing, dat dit debat zich intussen in de achterhoede afspeelt. Officieel wordt de en-en-riedel afgestoken: we zetten in op verengelsing en tegelijk op ondersteuning van wie het door zijn achtergrond wat moeilijk heeft. Een pronostiekje? Over enkele jaren is het aandeel Engelstalige opleidingen flink gestegen, de instroom van minder bevoorrechte jongeren blijft nog altijd beperkt en de slaagkansen van beursstudenten nemen niet toe.
Dat sociale aspect aanpakken, is danig ingewikkeld. Op de trein van de verengelsing springen, is betrekkelijk eenvoudig. We mogen hem niet missen, hoor ik op elke vergadering. Want de andere instellingen zitten er ook al op. Groot is het verlangen om hetzelfde als de rest te doen. Het is een treurig argument voor een oord dat prat gaat op zijn creatieve kracht, zijn eigenzinnigheid en zijn koppige vermogen om buiten de lijntjes te durven denken.
Hendrik Vos doceert Europese studies aan de UGent. Zijn column verschijnt tweewekelijks op dinsdag.
Van: "dan vanherpe" <dan.vanherpe@telenet.be> Aan: "Hendrik Vos" <Hendrik.Vos@UGent.be> Cc: "LEZERSSERVICE" <LEZERSSERVICE@STANDAARD.BE> Verzonden: Dinsdag 27 juni 2017 14:19:49 Onderwerp: Engels, maar met collateral damage - De Standaard
Geachte heer Vos,
Ik heb uw bijdrage Engels, maar met collateral damage met veel interesse gelezen. Ik plaatste volgende reactie (als de tekst tenminste goedgekeurd wordt) op de website van DS: http://www.standaard.be/cnt/dmf20170626_02943412
In het artikel De Vlaam en zijn taal (http://www.scienceguide.nl/201705/de-vlaam-en-zijn-taal.aspx) heeft mevrouw An De Moor (lid van o.a. de Vlaamse Onderwijsraad) het over ‘het schrikbeeld van de duale maatschappij’. Enerzijds zijn er de jongeren die het van thuis uit makkelijker hebben om Engels te leren: de ouders zijn hoger opgeleid en kunnen een Engelse paper nalezen, BBC is weleens het gekozen tv-kanaal en ze worden gestimuleerd om aan hun taalvaardigheid te werken via extra lessen of taalbaden. Daarnaast zijn er dan de jongeren die die luxe niet hebben. Zo’n kloof mag niet de bedoeling zijn. Dat de duale maatschappij, namelijk deze van de NESsy’s (native English speakers) als ’s werelds eersterangsburgers en alle andere, de communicatief gehandicapten, als tweederangsburgers, reeds een feit is, stoort blijkbaar niemand. Voor het Frans, klauwend op de achterste poten; voor het Engels, op de knieën, kwijlend kwispelend.
Van: "Hendrik Vos" <hendrik.vos@ugent.be> Aan: "dan vanherpe" <dan.vanherpe@telenet.be> Verzonden: Dinsdag 27 juni 2017 14:27:39 Onderwerp: Re: Engels, maar met collateral damage - De Standaard
goeiedag,
Dankuwel, ik ben het daar inderdaad mee eens. Het blijft een belangrijk debat.
Ik las met belangstelling uw artikel over de opmars van het Engels in ons onderwijs en ben het volkomen met u eens. De dreigende overheersing van het Engels roep inderdaad vele vragen op. Vele Nederlandstaligen [ook academici] bluffen blijkbaar graag met het Engels, terwijl Engelstaligen daarentegen niet de minste moeite doen om andere talen te leren. Hun taal is immers de taal van een wereldheerser die prat gaat op zijn politieke, economische en militaire macht. Naast dit eenrichtingsverkeer, een uiting van culturele en sociale armoede, is het Engels evenwel geen 'neutrale' taal maar een door omstandigheden opgedrongen 'nationaal idioom' dat door het geopolitiek schaakspel momenteel de bovenhand heeft, zoals vroeger het koinè-Grieks in de tijd van het Romeinse Rijk, het Latijn tijdens de Rooms-Katholieke overheersing, het Spaans door de meedogenloze kolonisators uit de 16e en 17e eeuw, het Frans door de diplomatieke en culturele elite uit de 18e en 19e eeuw en het Duits tijdens de periode van het Derde Rijk. Kleine landen proberen zich in dit geopolitiek schaakspel vaak aan te passen om te overleven. Dan knielen zij als vazallen voor hun broodheren en verloochenen daarbij niet zelden hun eigen waarden, hun eigen taal en cultuur. Dit is vooral met Nederland het geval, ofschoon ook ons land flink op weg is zijn eigen gelaat te verliezen. Dit opportunisme kan op termijn het einde beteken van onze eigen taal en cultuur, wat voor Jan Modaal, evenals voor sommige onderwijsinstellingen en professoren, helaas worst zal wezen! Arm Vlaanderen!
Met excuus voor deze ietwat scherpe visie en met de meeste hoogachting.
Ook Leo De Cooman reageerde op het artikel en kreeg reacties:
Op 28/06/17 om 11:52 schreef Leo De Cooman:
Geachte heer Vos,
Ik heb met genoegen uw artikel "Engels maar met collateral damage" gelezen. Dat heeft u zeer goed gezegd!
Ik heb het zelf altijd lastig gehad om gesproken Engels te begrijpen. Maar toen ik 48 was vertelde een student mij over Esperanto. Uit nieuwsgierigheid deed verder navraag en leerde de taal. Dat ging zeer snel, want die taal is daar speciaal voor ontworpen. Met gesproken Esperanto heb ik geen problemen. Ik ben zeer enthousiast voor die taal. Ik ben blij dat ik die ontdekt heb. Ik vind het heel spijtig dat men er ons op school nooit iets over gezegd heeft. Ik zou het veel vroeger geleerd hebben.
Verzonden: Donderdag 29 juni 2017 20:59:27 schreef Leo De Cooman
Onderwerp: Re: Uw artikel over Engels
Voor buitenstaanders lijkt Esperanto inderdaad op een dood spoor beland. De schuld daarvoor is te zoeken in kortzichtig opportunistische, politieke houding (Frankrijk heeft in de jaren 1920 zijn veto gesteld tegen het gebruik van Eo als werktaal in de Volkenbond en heeft allerlei geruchten verspreid over EO. De taal en de sprekers werden vervolgd door de tsaar, Stalin, Hitler, Salazar, de Bende van Vier, ... om contacten met buitenlanders te verhinderen, enz...)
Dat belet niet Esperanto terug op het politieke spoor te zetten. En dat is nodig, want het officieel Europees taalbeleid (officiële "altaligheid" van de Europese overheid als norm, drietaligheid van de individu) blijkt inefficiënt en discriminerend, en de verhoopte drietaligheid kan het communicatieprobleem tussen de burgers nooit oplossen, terwijl onze taal- en culturele verscheidenheid door de Angelsaksische pletwals bedreigd wordt, zoals u zelf ook reeds aangaf (zie David Rothkopf).
Er zijn in de geschiedenis meerdere ideeën die eerst bestreden werden en die nadien toch moesten aanvaard worden. Denk maar aan Galilei, het decimaal systeem, Copernicus of zelfs Jules Verne (Reis naar de maan)... Doorbraak van ideeën vraagt tijd, verandering vraagt politieke, academische en ook journalistieke moed... Misschien is er nu een 'momentum'?
Het zou in elk geval een goed idee zijn, als het nieuw leven zou worden ingeblazen. Maar ik weet niet of er nog genoeg draagvlak voor is. Hopelijk vergis ik me. Want u hebt natuurlijk gelijk: wat vandaag vanzelfsprekend is, was in het verleden vaak hoogst controversieel.
Aan: "Hendrik Vos" <hendrik.vos@ugent.be> Verzonden: Vrijdag 30 juni 2017 16:58:03 Onderwerp: Re: Uw artikel over Engels
Geachte heer Vos,
Neem me niet kwalijk, ik merk nu dat ik vergeten was de uitspraak van David Rotkopf toe te voegen... De leeftijd zeker?
Een draagvlak kan maar ontstaan als de burger voldoende en objectief geïnformeerd wordt. Dat is m.i. een taak o.a. voor politici, journalisten en academici. Maar die staan zelf niet altijd open voor objectieve, wetenschappelijke informatie, of ze krijgen die nooit te horen, zoals ook ik tot mijn 48ste nooit over Esperanto gehoord had.
Bij lezingen of feestjes gebeurt het weleens dat alle aanwezigen overschakelen op het Engels zodra één aanwezige laat weten het Nederlands niet machtig te zijn. Is dat wenselijk?
Deze poll is gesloten. De uitslag was als volgt:
Ja, schakel over zodra één persoon geen Nederlands verstaat.(431 stemmen, 50%)
Schakel pas over zodra een groot deel geen Nederlands verstaat.(354 stemmen, 41%)
Nee, schakel nooit over.(85 stemmen, 10%)
ReactiesEr zijn 71 reacties
Ivo Durwael24 juni 2017
Het communicatieprobleem in gemengd gezelschap kan slechts op een democratische manier opgelost worden als IEDEREEN zijn moedertaal spreekt of als NIEMAND zijn moedertaal spreekt. Het eerste is slechts mogelijk als iedereen de moedertaal van elke andere passief beheerst. Als dit niet het geval is, kan men ook een gemeenschappelijke taal gebruiken die niemands moedertaal is. Beide opties zijn slechts in een beperkt aantal gevallen, meestal in elitaire kringen, mogelijk. In alle andere gevallen bestaat er slechts één democratische, niet-discriminerende oplossing: het gebruik van een eenvoudige (voor “iedereen” haalbare) en neutrale (voor iedereen aanvaardbare) brugtaal, zoals het Esperanto!
dan van herpe23 juni 2017
Jan, Esperanto is nog steeds een goed idee! En voor goede ideeën is het nooit te laat! Daar is alleen openheid van geest en wat goede wil voor nodig. Maar: waar onwil heerst, staat de rede machteloos.
Jan23 juni 2017
Finfine ni konfesu ke Esperanto estis bona ideo! Als iedereen Esperanto als tweede taal zou spreken dan had dit probleem zich niet voorgedaan. maar goed, dat is een gepasseerd station. Het lijkt tolerant en beleefd om die ene anderstalige erbij te betrekken door allemaal op Engels over te gaan in zo’n situatie. Maar in de groep kunnen ook Nederlanders zijn die het Engels niet goed genoeg beheersen om dan mee te kunnen praten. De neiging bestaat om hen dan als de losers te gaan zien (goh, spreek jij geen Engels?), in plaats van die Engelsman die al jaren in Nederland woont en nog steeds geen Nederlands spreekt. De omgekeerde wereld.
arusenior
De heer Zamenhoff kijkt voor de zoveelste keer hoofdschuddend op ons neer.
Jozef Haazen23 juni 2017
Denkt u dat Engelstaligen zullen overschakelen naar Frans, Spaans of Duits wanneer anderen in hun gezelschap geen Engels verstaan? Hun taal is immers de taal van de overheerser die prat gaat op zijn politieke, economische en militaire macht. Engels is evenwel geen ‘neutrale’ taal maar een door omstandigheden opgedrongen ‘nationaal idioom’ dat door het geopolitiek schaakspel [momenteel] de bovenhand heeft, zoals vroeger het koinè-Grieks in de tijd van het Romeinse Rijk, het Latijn tijdens de Rooms-Katholieke overheersing, het Spaans door de meedogenloze kolonisators uit de 16e en 17e eeuw, het Frans door de diplomatieke en culturele elite uit de 18e en 19e eeuw en het Duits tijdens de periode van het Derde Rijk. Kleine landen proberen zich in dit geopolitiek schaakspel vaak aan te passen om te overleven. Dan knielen zij als vazallen voor hun broodheren en verloochenen daarbij niet zelden hun eigen waarden, hun eigen taal en cultuur. Dit is vooral met Nederland het geval, ofschoon ook Vlaanderen flink op weg is zijn eigen gelaat te verliezen. Dit opportunisme kan op termijn het einde beteken van onze eigen taal en cultuur, wat voor Jan Modaal, evenals voor sommige onderwijsinstellingen en professoren, helaas worst zal wezen!
dan van herpe23 juni 2017
Waarmee nog maar eens aangetoond wordt dat de Engelse moedertaalsprekers ’s werelds eersterangsburgers zijn en alle anderen communicatief gehandicapten. Een Nederlands spreekwoord zegt: ‘Je bent zoveel malen man als je talen spreken kan’. Tegenwoordig luidt het: ‘Je bent zoveel malen meer meer man als je Engels spreken kan’. Maar dat houdt ook: ‘Je bent het meest van al man als je ‘native English’ spreken kan’. Een overgrote meerderheid van de burgers ziet echter geen graten in deze discriminerende tweedeling van de maatschappij in Herrenvolk en ‘klootjesvolk’. Zolang het voor de Nederlanders maar geen Duits en voor de Vlamingen maar geen Frans is.
De Vlaam en zijn taal - Science guide - 10 06 2017
Van: "dan vanherpe" <dan.vanherpe@telenet.be> Aan: "an demoor" <an.demoor@odisee.be> Cc: "redactie" <redactie@scienceguide.nl> Verzonden: Zaterdag 10 juni 2017 10:26:52 Onderwerp: De Vlaam en zijn taal
Ik stuur u deze mail om bijkomende informatie te bezorgen. Het betreft het eindwerk van de heer André Staes voor zijn studies Interlinguïstiek aan de Universiteit Adam Mickiewicz in Poznan (Polen). Hij geeft hierin een overzicht van de taalexperimenten die de laatste 100 jaar gebeurd zijn over de rol van het Esperanto in het bevorderen van de studie van talen.
Hopelijk kan de bezorgde informatie u verleiden om de taalproblematiek ook eens vanuit een ander perspectief te bekijken?
Graag enkele bedenkingen bij bepaalde stellingen van mevrouw De Moor.
De Moor: We moeten erover waken dat we op die manier geen duale samenleving creëren… Zo’n kloof mag niet de bedoeling zijn.
Vindt u dan niet dat de tweeledige maatschappij reeds een feit is: de NESsy’s (native English speakers) en de communicatief gehandicapten; de eerste-en de tweederangsburgers; de Übermenschen en de Untermenschen; das Herrenvolk en das ‘Klootjesvolk’? De non-NESsy’s kunnen, zoals u zegt, ook nog eens opgedeeld worden in licht- en zwaargehandicapten (jongeren met een migratieachtergrond).
De Moor: Ik vind, samen met de Vlaamse Onderwijsraad overigens: kijk niet langer naar de economische meerwaarde die een verengelste opleiding oplevert, maar naar de maatschappelijke meerwaarde.
Zowel het officiëel Europees en Vlaams taalbeleid (meertaligheid als norm) als het officieus taalbeleid (Engels als lingua franca) dienen alleen maar economische belangen en zijn bovendien taalkundig en sociaal-cultureel discriminerend. (Redeneren, spreken en schrijven in het Engels, voor velen is dat dan een brug te ver.)
De socio-culturele (en toeristische) belangen van de burger, zowel Europees als wereldwijd, zouden meer gediend zijn met een eenvoudige (voor ‘iedereen’ haalbare) en neutrale (voor iedereen aanvaardbare) taal, zoals het Esperanto.
De Moor: En laten we bovendien wat trotser zijn op onze taal.
Hiermee ben ik het volledig eens!
BESLUIT: Een realistisch, democratisch, niet-discriminerend en bovendien innovatief en alternatief taalbeleid moet dus bestaan uit:
1/ meer aandacht voor onze moedertaal, zowel theoretisch als praktisch;
2/ een Gemeenschappelijke, Eenvoudige, Neutrale, Tweede (G.E.N.T)-taal, zoals het Esperanto, voor democratische (= voor iedereen!) communicatie tussen de volkeren en als brug tussen de verschillende culturen. Dit is bovendien realiseerbaar met een minimale investering van tijd, geld en energie;
3/ Engels als economisch-wetenschappelijk belangrijkste wereldtaal;
Van: "dan vanherpe" <dan.vanherpe@telenet.be> Aan: "lieven vangils" <lieven.vangils@vrt.be> Verzonden: Vrijdag 2 juni 2017 21:08:13 Onderwerp: Esperanto in het basisonderwijs
Geachte heer Van Gils,
N.a.v. ons gesprek van deze namiddag over Esperanto in het basisonderwijs, stuur ik u, zoals afgesproken, een bericht met een korte uitleg waarover het gaat.
Op 10 mei jl. hadden enkele afgevaardigden van de Vlaamse Esperantobond in ‘de Guimardstraat’ een onderhoud met de netwerkoverschrijdende werkgroep rond taalbeleid Nederlands over de pedagogische waarde van het Esperanto in het basisonderwijs. Dit onderhoud kwam tot stand op initiatief van mevrouw Kathleen Helsen, voorzitter van de Vlaamse Commissie Onderwijs. Zij was na het eindtermendebat op onsonderwijs.be (http://www.onsonderwijs.be/search?search_par=esperanto) het enige lid van de Commissie Onderwijs dat de openheid van geest kon opbrengen zich objectief te informeren.
Haar interesse werd gewekt door o.a. de verwijzingen naar wetenschappelijke studies die in dit verband reeds gebeurden en door volgende link die ik haar en de andere deelnemers aan het gesprek bezorgde: Learn Esperanto first: Tim Morley at TEDxGranta Meer uitleg over het ‘Springboard to Languages’-project vindt u op:
Van: "dan vanherpe" <dan.vanherpe@telenet.be> Aan: "vangils" <vangils@een.be> Verzonden: Vrijdag 9 juni 2017 17:34:12 Onderwerp: Fwd: Esperanto in het basisonderwijs
Geachte heer,
Daar ik nog geen leesbevestiging kreeg,vermoed ik dat ik uw mailadres niet goed onthouden had. De vrt-klantendienst raadde mij aan de mail naar vangils@een.be te sturen.
Esperanto-Bund fordert Sprach-Info an deutschen Schulen
Van:dan.vanherpe@telenet.be [mailto:dan.vanherpe@telenet.be] Verzonden: vrijdag 2 juni 2017 11:34 Aan: Kathleen Helsen; Koen Daniels; Elisabeth Meuleman; Caroline Gennez; Jo De Ro; Kathleen Krekels; Kris Van Dijck CC: Guy Tegenbos; bart masquillier; frank vercleyen; paul buyck; fien loman; steven delaet; Kristin Tytgat Onderwerp: Duitse Esperanto-Bond: “Geef minstens een uur Esperanto-les op Duitse scholen.” (Focus)
Geachte mevrouw,
Geachte heer,
Esperanto-Bund fordert Sprach-Info an deutschen Schulen
Zur Förderung der künstlich geschaffenen Weltsprache Esperanto fordert der Deutsche Esperanto-Bund entsprechenden Unterricht an Deutschlands Schulen. „Unser Wunsch ist zumindest eine Schulstunde über Esperanto“, sagte Sprecher Louis von Wunsch-Rolshoven in Freiburg der Deutschen Presse-Agentur. So könne grundsätzlich über Esperanto informiert werden. 130 Jahre nach dem ersten Entwurf für die internationale Sprache sei die Unwissenheit noch immer groß. Helfen könne Aufklärungsarbeit an Schulen. Von diesem Freitag (2. Juni) an treffen sich mehr als 150 Anhänger der Sprache vier Tage in Freiburg zum 94. Deutschen Esperanto-Kongress. (http://www.focus.de/regional/freiburg/sprache-esperanto-bund-fordert-sprach-info-an-deutschen-schulen_id_7191918.html)
Zou een uurtje Esperanto-info in de Vlaamse Commissie voor Onderwijs, eventueel met deelname van een aantal journalisten, ook niet nuttig zijn? Immers, ook hier sei die Unwissenheit noch immer groß.
Tijdens een recente ontmoeting van een afvaardiging van de Vlaamse Esperantobond met de werkgroep rond 'Taalbeleid Nederlands', opperde de heer Bart Masquillier, voorzitter van deze werkgroep, het idee van het nut van een informatieles over Esperanto om met betere kennis van zaken te kunnen oordelen over het gespreksthema: de pedagogische waarde van Esperanto in het basisonderwijs. Mevrouw Kristin Tytgat, docent vreemde talen aan de VUB, verklaarde zich hiertoe steeds bereid.
Misschien moet hier toch eens werk van gemaakt worden?
Van: "kathleen helsen" <Kathleen.Helsen@vlaamsparlement.be> Aan: "dan vanherpe" <dan.vanherpe@telenet.be> Verzonden: Vrijdag 9 juni 2017 10:14:13 Onderwerp: RE: Duitse Esperanto-Bond: “Geef minstens een uur Esperanto-les op Duitse scholen.” (Focus)
Geachte heer Van Herpe,
Hartelijk dank voor uw mail.
Bij onze ontmoeting van 10 mei heb ik u alvast de contacten bij de verschillende onderwijsverstrekkers bezorgd, die mogelijk ook interesse hebben om met het gegeven Esperanto in ons onderwijs aan de slag te gaan. Het lijkt me zeker goed om in eerste instantie met hen contact op te nemen.
Wat uw vraag betreft omtrent een toelichting in de Commissie Onderwijs: doordat we binnen onze Commissie reeds een overvolle agenda hebben, is het niet evident om zulk een toelichting in de werkzaamheden in te plannen. Wat ik u wel zeker wil aanbevelen, is dat u de verschillende politieke fracties apart aanspreekt hieromtrent om rond de tafel te zitten
Van: "dan vanherpe" <dan.vanherpe@telenet.be> Aan: "kathleen helsen" <Kathleen.Helsen@vlaamsparlement.be> Verzonden: Vrijdag 9 juni 2017 11:34:23 Onderwerp: Re: Duitse Esperanto-Bond: “Geef minstens een uur Esperanto-les op Duitse scholen.” (Focus)
Geachte mevrouw Helsen,
Hartelijk dank voor uw antwoord. Ik zal uw aanbeveling zeker opvolgen en houd u hieromtrent op de hoogte.
In de oudheid was het Grieks de handelstaal van de toen bekende wereld rond de Middellandse zee. Daarna werd de rol van het Grieks overgenomen als gevolg van de overheersing van het Romeinse Rijk en de Roomse Kerk die het Latijn als "lingua franca" invoerden. Hierdoor werd de taal Seneca het idioom van de intellectueel en de wetenschap.
Vanaf de 18e eeuw groeide de macht van Frankrijk waardoor de taal van Voltaire tot in de 20ste eeuw de belangrijkste taal werd van de wetenschap, de handel en de diplomatie. Door de vereniging van een aantal Germaanse koninkrijken en de daarop volgende opkomst van de Duitse natie groeide het aanzien van de taal van Goethe en werd het Duits gedurende meerdere decennia de belangrijkste taal van vorsers en wetenschappers over heel de wereld, hoezeer wij dat door historische trauma's ook trachten te ontkennen.
Ofschoon het Frans als literaire en diplomatieke taal nog even stand hield werden beide talen - het Frans en het Duits - na WO II door het Engels verdrongen als gevolg van geopolitieke machtsverhoudingen, gepaard met militaire en economische druk. Deze laatste verschijnselen zijn blijkbaar de belangrijkste middelen om zich aan de hele wereld op te dringen.
Hoe lang deze imperialistische taaltoestanden duren zullen mogelijke toekomstige machtsverschuivingen in de wereld uitwijzen. Welke taal de rol van het Engels dan zal overnemen is vooralsnog nog onbekend, maar het zal wellicht opnieuw een taal zijn die ons opgedrongen wordt door het economisch en militair overwicht van een natie die niet afziet van geweld om zijn egocentrische prerogatieven te verwezenlijken.
Ik zie maar een oplossing om de onstabiele taalsituatie-door-de-eeuwen-heen te keren nl. het internationaal invoeren van een rationeel en humaan idioom dat niet gedreven wordt door louter economische, politieke en militaire machten, d.w.z. een neutraal idioom dat bezield is met "alternatieve waarden" zoals gelijkheid en eerbied voor alle volkeren, talen en culturen, een grammaticaal en fonetisch eenvoudig communicatiemiddel dat vanuit meer zuivere democratische beginselen de hele mensheid kan dienen.
Is het toevallig dat Esperanto de "taal van de hoop" heet, de enige blijkbaar geslaagde en geniaal ontworpen neutrale voertaal die reeds in vele landen en media zijn weg gevonden heeft... ondanks de inertie en het scepticisme van Jan Modaal die gedreven wordt door vooroordelen, onwil en onwetendheid. Om het ideaal van een neutrale, internationale taal te verwezenlijken dient elk land evenwel een deel van zijn soevereiniteit af te staan in dienst van de gemeenschap... ook die landen die menen dat zij de beste stuurlui zijn en zich zonder schroom boven de Verenigde Naties stellen.
Prof. J. W. Haazen,
Staatsuniversiteit Sint-Petersburg.
Voor meer info over Jo Haazen: https://nl.wikipedia.org/wiki/Jo_Haazen
Mag ik uw aandacht vragen voor Learn Esperanto first: Tim Morley at TEDxGranta. Dit filmpje biedt een innovatieve en alternatieve benadering van het taalonderwijs in de basisschool. Meer informatie hierover vindt u op:
Subject: Werkgroep 'Taalbeleid Nederlands' en 'ndn'
Geachte heer Duchateau,
Op 13 mei 2016 ontmoetten wij elkaar ter gelegenheid van het Onderwijsfestival in het Vlaams Parlement. In de ‘speakers corner’ was ik een aandachtig toehoorder van uw pleidooi: Nederlands als fundament voor duurzaam onderwijs. Na afloop bezorgde ik u de oubollige brochure: De sociopolitieke, pedagogische en culturele waarde van het Esperanto en de tekst die ik in de sprekershoek zou brengen.
Enkele dagen later kreeg ik een mail van mevrouw Kathleen Helsen, voorzitter van de Vlaamse Commissie voor Onderwijs, voor meer informatie over de propedeutische waarde van het Esperanto. Ondertussen zijn er meerdere mailcontacten geweest met als resultaat een ontmoeting op 10 mei 2017 met mevrouw Helsen en leden van de pedagogische begeleidingsdiensten die heel graag de bevindingen en conclusies van het onderzoek naar Esperanto in het onderwijs willen horen en bespreken. Ze willen dit doen binnen de netoverschrijdende samenwerking rond taalbeleid Nederlands, waarvoor een werkgroep is opgericht.
In verband hiermee zou ik u willen vragen of het ndn tot die werkgroep behoort? Als dit zo is, zou ik graag van u vernemen of u alle informatie over het Esperanto ontvangen heeft die ik aan mevrouw Helsen bezorgde? Ik denk hierbij o.a. aan de wetenschappelijke studies van professor Helmar Frank van de universiteit van Paderborn: Sprachorientierungsunterricht – Lingvo-orientiga Instruado en het Comenius project Springboard to Languages (S2L).
Ik wacht uw antwoord af om te weten of verdere contacten met ndn nuttig kunnen zijn als voorbereiding op de vergadering van 10 mei 2017.
Van: "ghislain duchateau" <ghislain.duchateau@telenet.be> Aan: "dan vanherpe" <dan.vanherpe@telenet.be> Verzonden: Zaterdag 1 april 2017 19:45:34 Onderwerp: Re: Werkgroep 'Taalbeleid Nederlands' en 'ndn'
Geachte heer Dan Van Herpe,
Heel goed herinner ik mij onze ontmoeting tijdens het Onderwijsfestival. Ik heb thuis dan ook de documentatie die ik van uw groepje heb meegekregen doorgenomen. In antwoord op uw vraag moet ik u evenwel meedelen, dat het Netwerk Didactiek Nederlands niet tot de door u genoemde werkgroep behoort.
In elk geval wens ik u succes met de ontmoeting op 10 mei e.k. en ook verder met uw strevingen voor het Esperanto.
Subject: Fwd: Werkgroep 'Taalbeleid Nederlands' en 'ndn'
Geachte heer Duchateau,
Onze ontmoeting van 10 mei met de werkgroep rond Taalbeleid Nederlands en de Voorzitter van de Vlaamse Commissie voor Onderwijs, mevrouw Kathleen Helsen, was vruchtbaar. Wij vonden aandachtige toehoorders en hadden een interessant gesprek. Men vroeg wat tijd om de informatie te verwerken vermits het voor hen onbekend terrein was.
Alle deelnemers kregen van ons een map met informatie over Esperanto, waaronder bijgevoegd proefschrift Esperanto in het Basisonderwijs van de heer André Staes. Het is het eindwerk van zijn studies Interlinguïstiek aan de Universiteit Adam Mickiewicz (UAM)in Poznan. Hij belicht hierin de taalexperimenten van de laatste 100 jaar in verband met de propedeutische waarde van het Esperanto o.a. voor het leren van talen, de moedertaal inbegrepen. Met zijn goedkeuring stuur ik het door omdat het ook voor Netwerk Didactiek Nederlands interessante informatie kan bevatten.
Ik voeg nog enkele belangrijke verwijzingen naar experimenten toe in verband met de pedagogische meerwaarde die het Esperanto kan bieden bij het (taal)onderwijs.
1/ Het Sprachorientierungsunterricht (SpOU) van professor Helmar Frank (universiteit van Paderborn)
Van: "ghislain duchateau" <ghislain.duchateau@telenet.be> Aan: "dan vanherpe" <dan.vanherpe@telenet.be> Verzonden: Woensdag 24 mei 2017 17:25:09 Onderwerp: Re: Fwd: Werkgroep 'Taalbeleid Nederlands' en 'ndn'
Geachte Dan Van Herpe,
Met genoegen heb ik uw bericht gelezen.
Daarin ligt wel heel veel informatie vervat over het Esperanto en zijn mogelijkheden voor onderwijs. Ik stuur uw bericht dan ook graag door naar de andere bestuursleden van het Netwerk Didactiek Nederlands (NDN)
Op zoek naar een oude druk van Theo Thijssens Het taaie ongerief stuitte ik op een fascinerend feit: er bestaat een vertaling van het boek in het Esperanto. Tot mijn onuitsprekelijke vreugde vond ik zelfs een exemplaar te koop, voor 9 lullige eurootjes. De volgende dag lag het al op mijn veelgeplaagde deurmat: La nevenkebla geno, momentoj de tualeta mizero uit 1947.
Nu kan ik geen Esperanto verstaan of spreken, maar Het taaie ongerief ken ik zowat uit mijn hoofd. Van de meeste bladzijden die ik opensloeg kon ik daarom een deel min of meer meelezen. Esperanto heeft bovendien altijd mijn warme belangstelling gehad. Iets dat zó goed bedoeld is en toch zo flagrant mislukt, is altijd boeiend door de inherente tragiek, en dat geldt wel vooral voor idealistische kunsttalen.
Professor Lejzer Zamenhof (de Reve-liefhebber kent hem uit Werther Nieland) bedacht Esperanto in 1887 als internationale, politiek neutrale brug tussen talen en culturen. Esperanto is gemakkelijk te leren, heet het, en dat geloof ik ook wel; dat wil zeggen, voor wie bekend is met Romaanse en Slavische talen. Wie opgegroeid is met Arabisch of Swahili zal er weinig in herkennen; die 'brug tussen culturen' bleef, in weerwil van Zamenhofs goede bedoelingen, beperkt tot de culturen die Zamenhof zelf kende en/of geschikt achtte.
Zamenhofs idee was, de Toren van Babel indachtig, dat het gezamenlijk spreken van één wereldtaal een eind zou maken aan veel ellende op de wereld. Daarbij ging hij voorbij aan een niet onbelangrijk gegeven: De meeste mensen willen geen taal spreken die door iemand achter een bureau bedacht is, hoe makkelijk en logisch die taal ook is. Ze willen gewoon de taal spreken die ze om zich heen horen.
Waar twee of meer talen naast elkaar bestaan, ontstaat vaak op natuurlijke wijze een zogeheten pidgin-taal, een mengelmoes, vaak met beperkt idioom en syntaxis. Mijn zoontjes uiten wel teksten als 'Ewa, ik pleeggg aanslaggg op de kutje van je moeder'; een goed voorbeeld van natuurlijk gegroeid, Amsterdams pidgin. Maar Esperanto was en bleef kunstmatig, al bestaan er een paar mensen die Esperanto als moedertaal hebben, zo las ik tot mijn begrijpelijke opwinding: dat moeten kinderen zijn van tweetalige, ongetwijfeld ook weer idealistische ouders.
Er bestaan overigens tientallen kunsttalen, de ene nog boeiender dan de ander, en lang niet allemaal met de braafste bedoelingen. Zo bedacht een voortvarende Duitser in 1917 het 'Kolonial-Deutsch', met het oog op de door Duitsland gehoopte uitbreiding van het Duitse Rijk in Afrika. In 1917 behelsde dat nog alleen Zuidwest-Afrika (wat tegenwoordig Namibië heet), maar de Duitsers vormden een doortastend volkje en wrochtten alvast een 'Vorschläge einer künftigen Deutschen Kolonialsprache in systematisch grammatikalischer Darstellung und Begründung'. Ze hadden nota bene al een ándere kunstttaal bedacht, het 'Wereldduits' maar die werd te moeilijk geacht voor de natuurvolkeren in Afrika. Het Kolonial-Deutsch zou daarom slechts 500 à 800 woorden en uitdrukkingen behelzen, en een zeer beperkte grammatica.
Met de Duitse koloniën is het allemaal toch een beetje anders gelopen, en het Kolonial-Deutsch stierf reeds in vitro een wisse dood. Ik kan er zelfs nergens een voorbeeld van vinden, of zelfs maar een woordenlijst. Met al mijn geestkracht probeer ik mij grote groepen Namibiërs voor te stellen die een soort kleuter-Duits spreken, maar ook dat lukt niet.
Iets dat zó goed bedoeld is en toch zo flagrant mislukt… Maar Esperanto was en bleef kunstmatig...
’t Is maar wat u mislukt en kunstmatig noemt. Het volstaat Esperanto te googlen om vast te stellen dat, wat als een in-vitrotaal begon, ondertussen is uitgegroeid tot een levende taal die dagelijks in toenemende mate, wereldwijd (niet alleen beperkt tot de culturen die Zamenhof zelf kende en/of geschikt achtte) door jong en oud gebruikt wordt, zowel in rechtstreekse contacten als via het internet.
Zamenhofs idee was, de Toren van Babel indachtig, dat het gezamenlijk spreken van één wereldtaal een eind zou maken aan veel ellende op de wereld.
Hoewel het niet volstaat eenzelfde taal te spreken om elkaar te begrijpen (dat kunnen we dagelijks vaststellen): het is wel handig, toch?
Ze willen gewoon de taal spreken die ze om zich heen horen.
Ik wens u veel succes toe om de talen te leren spreken die u in steden (en tegenwoordig ook in dorpen) om u heen hoort. U bedoelt waarschijnlijk dat u alleen Engels om u heen hoort. Dat Engels spreken zelfs voor Nederlanders niet zo vanzelfsprekend is, las ik enkele dagen geleden nog in Voetbal Internationaal - De Redder - COLUMN NICO DIJKSHOORN: Hans Kraay junior was wel erg lief. Hij interviewde de keeper van Feyenoord in een mengsel van ontroerend steenkolenengels en Esperanto. ‘Do you be aware of the saying Kuipvrees? Do you know that, Kuip-vrees? Let me say it different, do you know they saying Coip Fear?’ Prachtige vragen vlak na een behaald landskampioenschap. Dat willen de mensen weten, denkt Hans.
Er zijn mensen die het nog altijd niet willen weten. Zodra het woord Esperantovalt, treedt bij velen een soort Pavlov-reflex op: oogkleppen voor, oordopjes in en neusknijper op: we zien niks, we horen niks, we ruiken niks. Wat ruiken ze niet, hoor ik u denken? Het poepje, dat Esperantosprekers de maatschappij presenteren wat eenvoudige, eerlijke, efficiënte, economische en elegante communicatie betreft. Tualeta mizero, ĉu ne? ;-)
Zijn we nu helemaal zot geworden? - Knack 17 mei 2017, pag. 10
Van: "dan vanherpe" <dan.vanherpe@telenet.be> Aan: "Guy Tegenbos" <guy@tegenbos.be> Cc: "kathleen helsen" <kathleen.helsen@vlaamsparlement.be> Verzonden: Woensdag 17 mei 2017 15:00:12 Onderwerp: Zijn we nu helemaal zot geworden?
Geachte heer Tegenbos,
Ik las zojuist het artikel: Zijn we nu helemaal zot geworden? Knack - 17 Mei 2017 Pagina 10.
Ik onthoud vooral:
Guy Tegenbos : ‘Op andere momenten ziet de pers het dan weer helemaal niet aankomen. Geen hond had gedacht dat de brexit zou lukken, niemand hield er rekening mee dat Donald Trump Amerikaans president zou worden.
Dat geeft moed en vertrouwen wat betreft de kansen van het Esperanto in het onderwijs! ;-)
Van: "Guy Tegenbos" <guy@tegenbos.be> Aan: "dan vanherpe" <dan.vanherpe@telenet.be> Verzonden: Woensdag 17 mei 2017 17:27:11 Onderwerp: Re: Zijn we nu helemaal zot geworden?
Hautekiet, 15 mei 2017: Moeten leerlingen op school vroeger beginnen met het leren van vreemde talen?
Moeten leerlingen op school vroeger beginnen met het leren van vreemde talen?
Waarom beginnen we pas in het 5de jaar van het basisschool met een andere taal te leren? Moeten we niet eerder in een taalbad, vroeg Inneke Derooy zich af in een mail?
In België is er in ieder geval werk aan de winkel. In een onderzoek van Eurostat (2016) naar meertaligheid in het onderwijs, bengelt België helemaal achteraan in Europa. Maar 37 % van de kinderen uit het lager onderwijs komt in contact met een vreemde taal.
Reageer
Leren we te laat een andere taal? Moeten we kinderen in het onderwijs vroeger in contact brengen met Frans, Engels, Duits of andere vreemde talen?
Verzonden: dinsdag 16 mei 2017 4:19 Aan: hautekiet@radio1.be Onderwerp: Een mail vanop de website.
In verband met het leren van talen in het basisonderwijs kan u misschien https://www.youtube.com/watch?v=8gSAkUOElsg eens bekijken? Het gaat over een innovatief en alternatief project om kinderen op een speelse wijze taalbewustzijn bij te brengen, wat een basis biedt voor een betere kennis van de moedertaal en het sneller leren van vreemde talen.
Piet van Avermaet: Meertaligheid in het onderwijs - in 'Hautekiet', 15 mei 2017
Van: "dan vanherpe" <dan.vanherpe@telenet.be> Aan: "Piet Vanavermaet" <Piet.Vanavermaet@UGent.be> Cc: "jo haazen" <jo.haazen@hotmail.com> Verzonden: Dinsdag 16 mei 2017 20:16:20 Onderwerp: Meertaligheid op school
Geachte professor van Avermaet,
Ik beluisterde zojuist uw bijdrage aan het programma Hautekiet van 15 mei 2017 op: https://www.radio1.be/moeten-leerlingen-op-school-vroeger-beginnen-met-het-leren-van-vreemde-talen.
In dit verband bekeek ik ook uw interessante uiteenzetting over Meertaligheid in het onderwijs op youtube: Meertaligheid in onderwijs | Piet van Avermaet | TEDxFlandersSalon.
Louter informatief wil ik uw aandacht vragen voor Learn Esperanto first: Tim Morley at TEDxGranta. Dit filmpje biedt een innovatieve en alternatieve benadering van het taalonderwijs in de basisschool. Ik stuurde het ook naar de heer Hautekiet. Hopelijk kan het u inspireren? Meer informatie hierover vindt u op:
Professor Jo Haazen, Staatsuniversiteit Sint-Petersburg, die ik bovenstaande verwijzingen naar uw bijdragen i.v.m. taalonderwijs bezorgde, vroeg me per mail u volgende webpagina te bezorgen: https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=218658328635613&id=100014743428404. Het is zijn antwoord op een artikel van professor Johan De Caluwe (UGent) over de bedreiging van de Nederlandse taal in de Lage Landen, dat in KNACK en De Standaard verscheen: http://www.knack.be/nieuws/belgie/in-de-lage-landen-staat-de-nederlandse-taal-niet-onder-druk-van-engels/article-normal-849869.html?utm_source=Newsletter-08/05/2017&utm_medium=Email&utm_campaign=Newsletter-RNBAVUKN&&M_BT=5486104551726
Bij voorbaat hartelijk dank als u kennis zou willen nemen van de verstrekte informatie.
Cc: "Leo" <Leo@De-Cooman.be>, "staes" <staes_a_f@skynet.be> Verzonden: Maandag 22 mei 2017 23:01:09 Onderwerp: Re: Meertaligheid op school
Geachte professor,
Hartelijk dank voor uw positieve reactie. Mag ik zo vrij zijn ook voor het volgende uw aandacht te vragen?
Vorig jaar heb ik, samen met geestesgenoot Ir. Leo De Cooman, heel actief deelgenomen aan het eindtermendebat op onsonderwijs.be. Wij pleitten voor wat professor Helmar Frank Sprachorientierungsunterricht (SpOU) noemt (http://www2.cs.upb.de/extern/fb/2/Kyb.Paed/loi/inhalt.htm ). Dit heeft de belangstelling gewekt van mevrouw Kathleen Helsen, voorzitter van de Vlaamse Commissie voor Onderwijs.
Op haar initiatief hebben enkele Esperantosprekers (waaronder mevrouw Kristin Tytgat, docent vreemde talen aan de VUB) op 10 mei 2017 in ‘de Guimardstraat’ een ontmoeting gehad met de werkgroep Nederlands die opgericht werd binnen de netoverschrijdende samenwerking rond taalbeleid Nederlands. Zij wilden heel graag de bevindingen en conclusies van het onderzoek naar Esperanto in het onderwijs horen en bespreken. De voorzitter van deze werkgroep is de heer Bart Masquillier.
Wij hebben daar ons standpunt toegelicht vooral op basis van het als bijlage toegevoegde Esperanto in het basisonderwijs. Dit is het proefschrift van de heer André Staes n.a.v. zijn studies interlinguïstiek aan de Universiteit Adam Mickiewicz (UAM)in Poznan. Hij belicht hierin de taalexperimenten van de laatste 100 jaar in verband met de propedeutische waarde van het Esperanto.
Ik vermoed dat dit eindwerk ook nog waardevolle informatie kan bevatten voor uw lezingen over meertaligheid in het onderwijs.
Alle (zo niet: de meeste) opvoeders zijn het eens over het pedagogisch belang van structuur, orde en regelmaat in het leven, in de eerste plaats voor een kind maar ook voor volwassenen.
Een voorbeeld uit het begin van de 19de eeuw: Johannes Van den Bosch, generaal in het Nederlands leger, stichter van de Rijksweldadigheidskoloniën, eerst in de Noordelijke en daarna in de Zuidelijke Nederlanden. Hij wilde structuur, orde en regelmaat, belangrijke waarden voor een militair, in de geesten van landlopers en bedelaars brengen door hen in het dagelijks leven een strak leef- en werkritme op te leggen Op die manier wilde hij de verschoppelingen heropvoeden voor een nieuwe kans in de maatschappij. Dat weerspiegelde zich zelfs in de infrastructuur van de koloniën, de dambordstructuur: rechte straten, netjes onderhouden.
Ook in de opvoeding van kinderen zijn structuur, orde en regelmaat van groot belang. Getuige daarvan de structuurmethode die men in het onderwijs gebruikt om kinderen te leren lezen. Het is in Nederland en Vlaanderen de meest gebruikte methode voor aanvankelijk lezen. Sinds het verschijnen van de eerste versie van de methode in 1960 hebben bijna 10 miljoen kinderen met deze methode leren lezen.
Waarom zou men de kinderen dan geen talen leren via een eenvoudige, gestructureerde, rechtlijnige, doorzichtige methode? Deze methode bestaat al 130 jaar: Esperanto. Ze kan niet alleen als basistaal voor het (sneller) leren van andere talen dienen, ze biedt ook een taalbasis voor het leren begrijpen wat taal is, hoe ze gestructureerd is (taalbewustzijn). Deze structuurmethode (16 basisregels, geen uitzonderingen) blijkt ook nog het logisch, kritisch, analytisch denken te bevorderen, wat van belang is in de wetenschappelijke vakken, de creativiteit te stimuleren, het zelfvertrouwen (succeservaring)op te krikken en het leerplezier te verhogen. Tot grote tevredenheid van de leerkrachten!
Een pedagogisch principe waarover iedereen het eens is, is de geleidelijkheid: van eenvoudig naar moeilijk, van enkelvoudig naar samengesteld. Niemand haalt het in zijn hoofd de lessen rekenen te beginnen met het trekken van de vierkantswortel. Kinderen leren eerst tellen, dan de vier hoofdbewerkingen, enz. Toegepast op het taalonderwijs betekent dit: eerst een eenvoudige, gestructureerde (dambord)taal, Esperanto, dan de andere, moeilijke talen zodat de leerlingen minder gemakkelijk verloren lopen in de doolhof van regels, regeltjes, uitzonderingen en uitzonderingen op de uitzonderingen, die alle etnische of nationale talen kenmerken.
Zou een (Europees) taalbeleid volgens het pedagogisch principe: van dambord naar doolhof, niet de innoverende en alternatieve leest kunnen zijn waarop het taalbeleid dient geschoeid?
Een algemene ontgrendeling van de onderwijstaal leidt tot de dominantie van het Engels. Historici van de UGent willen de positie van het Nederlands daarom vrijwaren.
GITA DENECKERE, BRUNO DE WEVER & ANTOON VRINTS
Wie? Historici aan de UGent.
Wat? Het is duidelijk dat alle vrijheid-blijheidvoorstellen een snelle verengelsing in de hand werken.
De opgeklopte sfeer van verdachtmakingen en intriges waarin de campagne voor de rectorverkiezingen aan de UGent verzeild is, dreigt elk inhoudelijk debat onmogelijk te maken. Zo riskeren de voorstellen die het kandidatenduo Guido Van Huylenbroeck en Sarah De Saeger lanceerde (DS 10 april), ten onrechte ondergesneeuwd te raken. Hun pleidooi voor een kranig genderbeleid om het aandeel vrouwelijke proffen en bestuurders tot een evenwichtig niveau te brengen, kunnen we alleen maar bijtreden. Het past in een emancipatorische, democratische missie die in het historische DNA van onze universiteit verankerd zit. Hun kijk op de onderwijstaal van UGent doet dat veel minder. Die sluit veeleer aan bij de Angelsaksische universitaire cultuur van rankings en heilloze concurrentie op de onderwijs- en onderzoeksmarkt.
Dubbelzinnige positie
Tegenkandidaten Rik Van de Walle en Mieke Van Herreweghe erkennen op hun website dat de UGent een belangrijke emancipatorische functie heeft, en dat taal daarin een belangrijk aspect is. Zij vinden een verregaande verengelsing van bacheloropleidingen, zoals in Nederland aan de gang is, niet wenselijk. En: ‘voor masteropleidingen is de onderwijstaal Engels (of eventueel een andere taal) enkel te overwegen indien ze een meerwaarde is voor de studenten en het afnemend werkveld.’ Maar het duo Van Huylenbroeck-De Saeger wil ‘tot de universitaire Champions League behoren’. Taal mag daarbij geen barrière vormen. Meer Engels maakt het in hun ogen mogelijk om ‘topstudenten’ aan te trekken. Nederlandstalige studenten worden dus impliciet als niet-top of provinciaal beschouwd. In hun programma pleiten ze dan ook voor de vrije keuze van de onderwijstaal. Gevaar dat het Nederlands daardoor verdrongen wordt, is er volgens het kandidatenduo niet.
Van Huylenbroeck en De Saeger staan met die dubbelzinnige positie niet alleen. Recent formuleerde de Vlaamse Onderwijsraad (Vlor) een advies dat die gespletenheid goed aangeeft. Enerzijds wil de Vlor het Nederlandse scenario van de massale verengelsing van het hoger onderwijs vermijden. Anderzijds wil de raad meer vrijheid om in andere talen dan het Nederlands – versta het Engels – les te geven om de internationalisering te versterken. Nochtans is de taalregeling pas vijf jaar geleden gevoelig versoepeld en rukt het Engels sindsdien op. Ondanks de sussende woorden dat het Nederlands wel overeind zal blijven als onderwijstaal, is het duidelijk dat alle vrijheid-blijheidvoorstellen een snelle verengelsing in de hand werken.
Geen schijn van kans
Nagenoeg alle Vlaamse masteropleidingen ingenieurswetenschappen zijn vandaag al verengelst
Taalsociologisch onderzoek leert dat tussen talen ongelijke machtsverhoudingen bestaan. Geconfronteerd met de krachtigste taal ter wereld, het Engels, zal zelfs een middelgrote taal als het Nederlands altijd het onderspit delven. Een instelling of een opleiding die ‘tweetalig’ wordt, zal door het verschil in dominantie de facto snel verengelsen. Om communicatie mogelijk te maken met Nederlandsonkundige studenten en docenten, wordt ‘beleefdheidshalve’ bijna automatisch overgegaan op het Engels, ook al zit er maar één anderstalige student in de klas of één anderstalige collega aan de vergadertafel.
Die situatie is vergelijkbaar met de toestand in de zogenaamd tweetalige Brusselse gemeentescholen van weleer, waar het Nederlands door het dominante Frans werd weggedrukt. Alleen door de creatie van een netwerk van exclusief Nederlandstalige scholen, keerde die trend en begon het Nederlandstalige onderwijs in Brussel aan zijn gestage opmars. Hetzelfde gold voor het hoger onderwijs. Zolang het taalgebruik aan de universiteiten ‘vrij’ was, maakte het Nederlands geen schijn van kans tegen het dominante Frans. Het is maar door de aanhoudende strijd van de Vlaamse beweging dat taalwetten zijn afgedwongen en dat een bloeiende Nederlandstalige academische cultuur is kunnen ontstaan in België.
Nederlands vrijwaren
De onderlinge concurrentie tussen de Vlaamse universiteiten verklaart dat als één opleiding aan één universiteit verengelst, de druk op de anderen vergroot om hetzelfde te doen. Het gevolg is dat nagenoeg alle Vlaamse masteropleidingen ingenieurswetenschappen vandaag al verengelst zijn. Een gelijkaardige dynamiek begint ook te spelen in andere opleidingen die zich haast uitsluitend richten tot Vlaamse studenten, zoals de politieke wetenschappen. Vanzelfsprekend kunnen gespecialiseerde masteropleidingen voor een internationaal publiek in het Engels worden aangeboden, maar dat is vandaag al in ruime mate het geval.
Een algemene ontgrendeling van het taalregime en het prijsgeven van de taal aan de vrije markt zullen dus niet leiden tot meertaligheid, maar tot de overwinning van de sterkste en meest prestigieuze taal, het Engels. Wie het Nederlands als onderwijstaal wil behouden, moet de positie van onze taal aan de hogeschool en universiteit dan ook wettelijk verankeren of verankerd houden. Politiek filosoof Philippe Van Parijs verwelkomt, net als wij trouwens, het Engels als lingua franca. Hij stelt tegelijk dat er beschermende maatregelen voor de gebruikers van andere talen noodzakelijk zijn om rechtvaardigheid op taalvlak te verzekeren. Niet alleen op het vlak van de genderverhoudingen, maar ook als het om de onderwijstaal gaat, zijn de gevleugelde woorden van Henri Lacordaire nog steeds geldig: ‘Entre le fort et le faible, entre le riche et le pauvre, entre le maître et le serviteur, c’est la liberté qui opprime et la loi qui affranchit.’
Ik stuurde onderstaande reactie aan de dienst 'Opinie' van DS.
Van: "dan vanherpe" <dan.vanherpe@telenet.be> Aan: "anni van landeghem" <anni.van.landeghem@standaard.be> Cc: "Leo" <Leo@De-Cooman.be> Verzonden: Vrijdag 14 april 2017 10:34:38 Onderwerp: Good morning, take your books
Geachte mevrouw Van Landeghem,
Als aanvulling op de gevleugelde woorden van Henri Lacordaire deze van Geert van Istendael, socioloog, auteur en essayist. Misschien kan u ze doorgeven aan de Gentse historici?
Ik gruw telkens als mijn taalgenoten zich willoos en jankend van kosmopolitische opwinding in het stof wentelen voor de taal der Angelen en der Saksen. Ik ben dol op Engels, maar ik zie niet in waarom de taal van het geld ook de taal van Europa zou moeten worden.
Uit: Het Belgisch Labyrint – pag. 133
Vandaag is alles Engels, politiek, economie, muziek, literatuur, diplomatie, wetenschap, militaire strategie. Het Engels tendeert naar een monopolie op alle terreinen. Indien zelfs talen als Frans en Duits en in zekere mate zelfs Spaans worden teruggedrongen, is er voor het Nederlands helemaal geen plaats meer. Verliest een taal een domein, dan verschrompelt ze op den duur tot folklore. Onze voorouders wisten dat zeer goed, zij vochten hardnekkig voor het Vlaamsch op d'Hoogeschool. Die strijd was door en door democratisch en blijft tot op heden volkomen eerbiedwaardig. Vandaag zijn we vergeten dat kardinaal Mercier onze taal ongeschikt vond voor de wetenschap. We eisen Engelsch op d'Hoogeschool. Een Nederlandse hoogleraar die dat wil zou op staande voet ontslag moeten krijgen, een Vlaming die dat wil moet worden verpleegd in een krankzinnigengesticht. Therapie: het uit het hoofd leren van de Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse beweging.
…
Tussen talen is er altijd un rapport de force, zoals mijn goede vriend Jean-Luc Outers het zegt. Talen vrijen niet met elkaar, talen vechten met elkaar en de sterkste ranselt de zwakste weg. Wie wil dat het Nederlands krijgt waar het recht op heeft, moet zich keren tegen de taal van de macht.
...
De laatste oplossing biedt de duurzaamste en degelijkste garanties voor het Nederlands en trouwens voor alle talen. Maar ik aarzel altijd weer erover te beginnen, je loopt het gevaar voortaan bekeken te worden als een zonderling. Enkele weken geleden echter las ik dat prof. K. Raes die uitgekreten en geminachte oplossing als een ernstige, doch gemiste kans beschouwde. Ik bedoel het Esperanto. Ik ken de taal niet. Maar ik weet dat iemand met een gemiddeld verstand ze in twee tot drie weken kan leren. Dit wil niet zeggen dat het Esperanto een onbehouwen idioom zou hebben. Volgens Maurice Genevoix, destijds van de Académie Française, is het in staat les nuances les plus subtiles de la pensée et du sentiment uit te drukken. In vergelijking met het Engels heeft het Esperanto twee kanjers van voordelen: de uitspraak is zeer gemakkelijk en de spelling is zuiver fonetisch. Maar het allergrootste voordeel in vergelijking met het Engels is dit: het Esperanto heeft geen macht. David Rothkopf van het Amerikaanse adviseurskantoor Kissinger Associates zegt: Het is in het economische en politieke belang van de Verenigde Staten erop toe te zien dat, als de wereld een gemeenschappelijke taal aanvaardt, het het Engels is. Zeg niet dat je niet gewaarschuwd was. Dat vaderland van me, desnoods verdedig ik het moederziel alleen.
Uit: DEUS EX MACHINA nr.100 - maart 2002: De taal van de toekomst: Het vaderland is in gevaar.
Benieuwd of de heer van Istendael zich deze woorden nog zal herinneren op het maatschappelijk debat dat Taalunie aangaat op zaterdag 22 april in het Flageygebouw in Elsene?
'Is meer Engels in het hoger onderwijs wel een goed idee?'
'Uiteraard is kennis van meerdere talen een zeer positieve zaak, maar het Nederlands mag daardoor niet in de verdrukking komen', schrijft Erik D'hamers van Vlinks. Hij benadrukt de troeven van het Nederlands als onderwijstaal.
Duits is één van de meest onderschatte talen in Vlaanderen. In verhouding spreken weinig mensen het, of zijn er weinig die Duits willen leren. In vacatures wordt er ook niet veel naar gevraagd, ook al is Duits in de industrie en de haven een zeer belangrijke taal. Ik merk bij sommige Vlamingen zelfs een afkeer van de Duitse taal, allicht om oorlogshistorische redenen. Redenen die zeer menselijk en begrijpelijk zijn, maar niet heel doordacht. De huidige generatie Duitsers kan je onmogelijk nog met de schuldvraag belasten, maar het 'genezingsproces' zal allicht nog enkele generaties vergen.
Met het Engels is het anders gesteld. Zowel in Vlaanderen als in Nederland is het de feitelijke tweede taal geworden, tevens mede als gevolg van het oorlogsverleden. Vlaamse bedrijven die ook in Wallonië actief zijn communiceren vaak onderling in het Engels, tot spijt van wie het benijdt. Uiteraard is kennis van meerdere talen een zeer positieve zaak, maar het Nederlands mag daardoor niet in de verdrukking komen.
DELEN
'Is meer Engels in het hoger onderwijs wel een goed idee?'
De Universiteit Gent en de Vlaamse onderwijsraad (Vlor) willen meer Engelstalige opleidingen. Momenteel mogen maximaal 6% van de bacheloropleidingen en 35% van de masters in een andere taal -in de praktijk meestal het Engels- gegeven worden en er moet ook steeds een Nederlandstalige versie van de desbetreffende opleiding bestaan. De Vlor wil deze quota afschaffen, quota die zelfs nog niet gehaald worden. Maar is meer Engels in het hoger onderwijs wel een goed idee?
De moeilijkheidsgraad van correct Engels wordt stevig onderschat. Wij denken als Vlaming wel dat we goed Engels spreken, maar de werkelijkheid is anders. Als je je enkel beroept op wat je passief leert via radio en tv, kom je vaak minder ver dan je zou willen. Stone coal English is geen Engels. En niet enkel studenten, maar ook docenten kunnen zich niet altijd goed in correct Engels uitdrukken. Dit draagt niet bij aan kwalitatief goed onderwijs.
Daarnaast kunnen we ons de vraag stellen of we hier wel de uitmuntende Engelstalige studenten zullen aantrekken? In heel wat gevallen krijgen we hier studenten en docenten van wie het Engels ook niet de moedertaal is, en de taal minder goed onder de knie hebben. Kan dit niet leiden tot een verschraling en verarming van de taal, én van het onderwijs? Bovendien kunnen we ons ook afvragen wat de gevolgen zijn voor het Nederlands. Als het steeds minder gebruikt wordt, wordt het Engels als onderwijstaal dan geen self fulfilling prophecy?
En wat met de gevolgen voor de kennis van het Frans en Duits bij onze studenten. Het is al erg gesteld met de evolutie van de talenkennis in Vlaanderen, wat we toch één van onze troeven mochten -en hopelijk in de toekomst terug mogen- noemen. Want talen ken je nooit genoeg.
Verengelsing van het hoger onderwijs is helemaal geen vooruitgang, maar wel een terugkeer naar het verleden. De argumenten van kardinaal Mercier tegen de vernederlandsing van de universiteiten van Leuven en Gent, waren dezelfde als de huidige argumenten voor de verengelsing. Mercier had geen principiële bezwaren tegen het Nederlands, maar bleef zijn hele leven overtuigd van de intellectuele superioriteit van het Frans als cultuur- en wetenschapstaal. Zijn starre houding tegenover de vernederlandsing van de universiteiten stond in schril contrast met de openheid die hem op vele andere domeinen kenmerkte.
Bovendien kan verengelsing van de universiteiten een drempel zijn voor nieuwkomers die zich eerst al het Nederlands machtig hebben gemaakt, of nog aan het vervolmaken zijn. Voor niet iedereen is Engels een tweede of derde taal, wat wij dikwijls wel vanzelfsprekend blijken te vinden. Voor nieuwe Vlamingen is het belangrijk dat ze in de eerste plaats goed en correct Nederlands leren, wat voor velen geen eenvoudige opdracht is. Bij sommigen gaat het zelfs heel moeizaam, niet iedereen is een polyglot. Ook wordt het met de leeftijd er niet gemakkelijker op om nog een nieuwe taal te leren. Wie na zijn twaalf jaar nog een nieuwe taal moet aanleren, ervaart veel meer moeilijkheden dan wie dat op jongere leeftijd doet. We mogen van nieuwkomers niet verwachten dat ze snel en onmiddellijk Nederlands kunnen, maar voor hun eigen belang en toekomst is het absoluut noodzakelijk dát ze het leren.
De verengelsing van ons hoger onderwijs dreigt het Nederlands te verdringen. Het Standaardnederlands hebben we absoluut nodig om mensen te verbinden; oude en nieuwe Vlamingen, jong en oud, Vlamingen en Nederlanders. Een sterke Nederlandse eenheidstaal is noodzakelijk voor het onderwijs, industrie, wetenschap, economische welvaart en sociale vooruitgang. Ook in de Europese Unie staan we sterker met een Nederlandse eenheidstaal. Daarbij aansluitend is het volgens ons geen goed idee om teksten te 'vervlaamsen' en dat we uit luiheid of gematigdheid een tussentaal, Verkavelingsvlaams of Soapvlaams gebruiken.
In 2014 schreven vier wetenschappers uit Amsterdam in een manifest voor het behoud van het Nederlands op de universiteit: "Waaraan meten we af of iemand beschaafd, geletterd en intellectueel gevormd is? Niet aan zijn of haar diploma's, niet aan postcode of tafelmanieren, en al helemaal niet aan de mate waarin hij of zij erin slaagt een lucratieve betrekking te verwerven. Datgene wat iemand toegang geeft tot de voorhoede van intellectuelen in een samenleving, is het vermogen zich, zowel mondeling als schriftelijk, foutloos, helder en genuanceerd uit te drukken in een taal waarvan hij of zij alle finesses doorgrondt. Vanzelfsprekend is het voor Nederlandse academici, zeker wanneer zij geesteswetenschappen beoefenen, van eminent belang dat zij zich goed kunnen uitdrukken in het Engels en moeiteloos Frans en Duits kunnen lezen, maar het is de perfecte beheersing van hun moedertaal die bepaalt of ze in eigen land kunnen meedraaien op het hoogste niveau."
Gelukkig vindt de Vlor zelf dat we waakzaam moeten blijven dat ook in de toekomst het Nederlands niet wordt verdrongen door het Engels. Ze gingen cijfermatig na wat de stand van zaken is van het gebruik van het Engels in het hoger onderwijs in Europa, en concludeerden dat het aanbod nog erg beperkt blijft. Enkel in Nederland dreigt de slinger over te slaan -60% van de universitaire opleidingen in Nederland wordt in het Engels gegeven- maar dat is zeker niet het voorbeeld dat de Vlor wil volgen.
To be, or not to be, that is the question. Als we in Vlaanderen mensen willen blijven verbinden en ons onderwijs hoogstaand willen houden, dan hebben we er alle baat bij om op te komen voor het behoud van het Nederlands in het hoger onderwijs en het gebruik van Standaardnederlands als eenheidstaal in Vlaanderen én in Nederland.
Van: "dan vanherpe" <dan.vanherpe@telenet.be> Aan: "redactie" <redactie@doorbraak.be>, "knack" <knack@knack.be> Cc: "jo haazen" <jo.haazen@hotmail.com>, "Leo" <Leo@De-Cooman.be>, "Ivo Durwael" <ivo.durwael@telenet.be>, "Guy Tegenbos" <guy@tegenbos.be>, "Jo 0V0L Neirynck" <jo.neirynck@vlaanderen.be>, "Stephanie Van Campenhout" <Stephanie.VanCampenhout@vlaamsparlement.be> Verzonden: Maandag 13 maart 2017 10:32:58 Onderwerp: 'Is meer Engels in het hoger onderwijs wel een goed idee?' - Knack, 11 03 2017
Geachte heer D’hamers,
Graag enkele bedenkingen bij uw prachtig en moedig betoog voor het behoud van het Nederlands in het hoger onderwijs en het gebruik van Standaardnederlands als eenheidstaal in Vlaanderen én in Nederland.
‘De moeilijkheidsgraad van correct Engels wordt stevig onderschat. Wij denken als Vlaming wel dat we goed Engels spreken, maar de werkelijkheid is anders.’
Vlamingen denken nogal vlug van zichzelf dat ze ‘meertalig’ zijn, maar ook hier is de werkelijkheid anders. Ik verwijs hiervoor, met alle respect overigens, naar het Marchal-Frans (wiens dochter An door Dutroux vermoord werd) en het Pfaff-Duits. U stelt overigens zeer terecht dat niet iedereen polyglot is. Het leren van een vreemde taal is immers geen sinecure. Wilfried Decoo, hoogleraar in Antwerpen en Provo (VS) en auteur van onder meer de lesmethodes Eventail en Vocapuces, drukte het als volgt uit: Wonderdokters vinden makkelijk aanhang, omdat taalonderwijs een moeilijke opgave is en velen dus openstaan voor wondermiddelen en de beloften die ermee gepaard gaan. Maar het is erg naïef te denken dat "native teachers" nu plots hét verschil zullen maken, of dat alle kleuters zomaar een vreemde taal vlot leren, of dat Internet het taalleren nu plots anders én vanzelf maakt. Nee, de tips stellen het duidelijk: je moet als leerder zélf, op allerlei wijzen, en zoveel mogelijk, dagelijks met de taal bezig bezig bezig zijn. (De Standaard 20/03/2001: Bezig, bezig, bezig zijn.) Ik ken veel mensen die dagelijks liever met hun handen bezig, bezig, bezig zijn!
De Amerikaanse journaliste Barbara Wallraff zei over het Engels: … and if it ever does become the universal language, many of those who speak it won't understand one another. (…) If we want to exchange anything beyond rudimentary messages with many of our future fellow English-speakers, we may well need help from something other than English. (…) And the difference between native speakers and second- or foreign-language speakers is an important one subjectively as well as demographically. The subjective distinction I mean will be painfully familiar to anyone who, like me, spent years in school studying a foreign language and is now barely able to summon enough of it to order dinner in a restaurant. (Maandblad “The Atlantic Monthly” - november-editie: “What global language?” (http://www.theatlantic.com/cgi-bin/o/issues/2000/11/wallraff.htm - niet meer raadpleegbaar)
Journaliste Catherine Vuylsteke schreef in ‘Weinig van die taallessen blijven hangen’ (dS Avond 06 03 2017) dat 90 % van haar studenten journalistiek, ondanks duizenden uren les, geen Frans spraken: Nooit nodig gehad, ziet u, mevrouw?
Deze ervaringen zullen velen onder ons met een ASO-verleden, eveneens ondanks vele les- en studie-uren Frans, Engels en Duits, bekend in de oren klinken.
‘Het Standaardnederlands hebben we absoluut nodig om mensen te verbinden; oude en nieuwe Vlamingen, jong en oud, Vlamingen en Nederlanders.’
Als het zo is dat het leren van een vreemde taal (laat staan: meerdere talen) niet voor iedereen vanzelfsprekend is en dat een standaardtaal absoluut nodig is om mensen te verbinden, dan moeten daar ook voor het taalbeleid in de E.U. de nodige besluiten uit getrokken worden.
Het officieel (1+2)taalbeleid (bij voorkeur zelfs: 1+3!) van de E.C. is een EUtopie, want niet haalbaar voor de modale Europeaan en dus ook discriminerend. Zelfs áls dat realiseerbaar zou zijn, is het niet efficiënt: het lost het communicatieprobleem niet op in een Unie met 24 (officiële) talen. Wie logisch, kritisch én realistisch kan/wil/durft denken weet dat alleen een Gemeenschappelijke Eenvoudige, Neutrale, Tweede (G.E.N.T.) taal de Europeanen op een democratische, niet discriminerende manier kan verbinden. Deze taal bestaat: de Internationale Taal Esperanto, haalbaar voor ‘iedereen’ wegens haar eenvoud en aanvaardbaar voor iedereen wegens haar neutraliteit. Al 130 jaar verbond/verbindt ze wereldwijd miljoenen mensen, arm of rijk, jong of oud, arbeider of intellectueel, over aardrijkskundige, levensbeschouwelijke, ideologische, culturele of welke grenzen dan ook, heen, met respect voor elkaars taal en cultuur. Talen verdelen, Esperanto verenigt! Het Engels mag dan wereldkampioen zijn op basis van de wet van de jungle: het recht van de sterkste, Esperanto is olympisch kampioen op basis van waarden: wederzijds respect, wederzijds begrip, gelijkheid, vriendschap, vrede…
‘Want talen ken je nooit genoeg.’
U noemt kennis van meerdere talen een zeer positieve zaak. Ik ben het helemaal met u eens, maar, zoals u zelf aangeeft: niet iedereen is polyglot. Actieve meertaligheid is niet voor iedereen weggelegd. Enkele wetenschappelijke studies hebben aangetoond dat het leren van Esperanto als eerste vreemde taal niet alleen een betere kennis van de moedertaal oplevert maar ook het leren van andere, vreemde talen aanzienlijk vergemakkelijkt, zelfs met een tijdswinst van 30 %! Het bevordert bovendien het logisch, kritisch, analytisch denken. Zie: http://www2.cs.upb.de/extern/fb/2/Kyb.Paed/loi/inhalt.htm | http://www2.cs.upb.de/extern/fb/2/Kyb.Paed/loi/inhalt.htm en http://www.esperantoresearch.org.uk/sites/default/files/site/files/esperanto_as_a_starter_language.pdf en http://www.esperantoresearch.org.uk/sites/default/files/site/files/s2l_poster_espres_2012.pdf | Wat het Latijn is voor de elite, is het Esperanto voor iedereen. Een dergelijk waardevol pedagogisch instrument voor het (taal)onderwijs botweg negeren, is onvergeeflijk.
'Het Nederlands mag niet in de verdrukking komen.'
Niet alleen het Engels als onderwijstaal in het hoger onderwijs, maar ook de officieuze status van het Engels als lingua franca brengt het Nederlands (en de vele andere 'kleinere' talen en culturen) in de verdrukking. De enige manier om de Angelsaksische pletrol tot staan te brengen is het aanbieden van een beter alternatief. Beter, omdat het sterke troeven heeft die het Engels niet heeft, zoals eenvoud en neutraliteit. Ook wat uitdrukkingsvermogen betreft, moet het Esperanto voor geen enkele etnische taal onderdoen, integendeel. Enkele getuigenissen om dit te staven:
Paul Ariste: Wat uitdrukkingsvermogen betreft, komt geen enkele van de nationale talen die ik ken op gelijke hoogte met het Esperanto, verklaarde de befaamde taalkundige uit Tartu, die, behalve Esperanto, enkele tientallen talen beheerste.
Maurice Genevoix: (Secrétaire Perpétuel de l’Académie Française): L’espéranto est en mesure d’exprimer les nuances les plus subtiles de la pensée et du sentiment, elle est propre à permettre, par conséquent, l’expression la plus juste, la plus littéraire, la plus esthétique et de nature à satisfaire les esprits les plus ombrageux et les plus particularistes, et il ne peut pas porter ombrage aux fidèles des langues nationales. (Une interview sur la Chaine Nationale - Paris, 18.02.1954)
Umberto Eco: Uit taalkundig oogpunt is het een zeer, zeer goed gemaakte taal, uitermate economisch en efficiënt.
Taalinitiatie in het basisonderwijs.
In het basisonderwijs gaat Minister Crevits meer bekendheid geven aan de mogelijkheid om taalinitiatie in het Engels, Frans en Duits te voorzien wanneer de leerlingen het Nederlands voldoende onder de knie hebben. Opnieuw zullen Vlaamse kinderen gedurende talloze uren vreemde talen studeren en kunnen we ons de vraag stellen hoeveel van die taallessen bij de meesten zullen blijven hangen? Hoeveel van die Vlaamse kinderen zullen in hun latere leven bekwaam zijn een maaltijd te bestellen in onze buurlanden, laat staan in de Zuid- en Oost-Europese landen? Meertaligheid als norm: tot meerdere eer en glorie van de elite?
Tijd om wakker te worden!
Voor wie het gevaar van de dominantie van het Engels nog niet doorheeft, enkele uitspraken: De Britse minister van Buitenlandse Zaken, Boris Johnson , verwees in zijn toespraak op de conferentie van de Conservatieve Partij op 2 oktober 2016 naar het Engels als soft power: And that is soft power – the vast and subtle and pervasive extension of British influence around the world that goes with having the language that was invented and perfected in this country and now has more speakers than any other language on Earth and up the creeks and inlets of every continent on Earth, there go the gentle kindly gunboats of British soft power captained by Jeremy Clarkson (…) or just the BBC – and no matter how infuriating and shamelessly anti-Brexit they can sometimes be, I think the Beeb is the single greatest and most effective ambassador for our culture and our values.
Ook de Amerikaan David Rotkopf doet zijn duit in het zakje. Hij stelt in zijn boek , "In Praise of Cultural Imperialism?" Foreign Policy, Number 107, Summer 1997, pp. 38-53: It is in the general interest of the United States to encourage the development of a world in which the fault lines separating nations are bridged by shared interests. And it is in the economic and political interests of the United States to ensure that if the world is moving toward a common language, it be English; that if the world is moving toward common telecommunications, safety, and quality standards, they be American; that if the world is becoming linked by television, radio, and music, the programming be American; and that if common values are being developed, they be values with which Americans are comfortable.
Wie het behoud van de taalkundig-culturele verscheidenheid niet alleen in Europa maar in de hele wereld wil verzekeren en wie van mening is dat communicatie met anderstaligen voor 'iedereen' moet mogelijk zijn, heeft er alle belang bij het Esperanto als bondgenoot te omarmen.
Geert van Istendael in DEUS EX MACHINA nr.100 - maart 2002: De taal van de toekomst: Het vaderland is in gevaar.
Eén taal, ja, maar dan een taal zonder macht. Ik vind dat wij, Europeanen, het aan onszelf verplicht zijn zo'n taal te kiezen. Europa is verscheidenheid of is niet. Blijven wij zweren bij het Engels, dan worden wij niet alleen linguïstisch gelijkgeschakeld, wij worden ook nog eens doordrongen van het slechtste wat de Angelsaksische wereld te bieden heeft. Hij besluit als volgt: Zeg niet dat je niet gewaarschuwd was. Dat vaderland van me, desnoods verdedig ik het moederziel alleen.
Als we ons (taal)onderwijs efficiënter willen maken en als we Europees/wereldwijd mensen willen blijven verbinden met behoud van de taalkundig-culturele verscheidenheid, dan hebben we er alle baat bij om op te komen voor het Esperanto als G.E.N.T.-taal en voor de implementatie van Esperanto als eerste vreemde taal in het onderwijs.
Weinig van die taallessen blijven hangen - DS Avond - 06/03/2017
CATHERINE VUYLSTEKE IS FREELANCEJOURNALISTE
Weinig van die taallessen blijven hangen
Doorgaans stoor ik me er niet aan. Al meer dan een kwarteeuw besta ik ook in een Franse versie en dat is een prettige evidentie. De aanmoediging van Vlaamse vrienden om tegen mijn kruidenier in Elsene in het Nederlands te beginnen, ervaar ik als dwaze assertiviteit en nodeloze disharmonie. Wilde ik steevast in mijn moedertaal worden bediend, dan was ik Vlaanderen niet ontvlucht.
Als mijn moeder komt logeren, lachen we samen om haar onbeholpenheid. Ik schrijf op een briefje wat ze moet vragen. Un petit pain gris coupé, s’il vous plaît. Ze oefent het zinnetje in de lift en tegen de tijd dat ze twee voordeuren verder is, kan ze haar bestelling aframmelen.
Doorgaans dus niet. Maar eind vorige week wel heel erg. De vierjarige Karim, die voor een tijdje bij ons logeert, zou de hele week naar een door de gemeente georganiseerde Krokusstage gaan. Er werden ‘fijne activiteiten voor alle kleuters’ beloofd en taaleisen werden daarbij niet gesteld.
Het ging vanaf het begin niet geweldig. Het jongetje kwam thuis met verhalen over stoute kleuters die de autootjes uit zijn handen gristen, een enkeling die hem een klap had verkocht en een juf die alleen maar Frans sprak.
Ochtend na ochtend moest de doorgaans erg lieve en meegaande Karim worden omgekocht met pepermuntjes en beloftes over fijne uitstapjes in de niet al te verre toekomst.
Op dag vier was het helemaal mis. Het kind ging doodleuk in staking. ‘De Franse school is echt niet leuk’, zei hij, ‘ik ga er niet meer heen.’ Hij wilde zijn jas niet aan, moest over straat worden meegetrokken en begon vanaf de schoolpoort wanhopig te huilen.
Hij verdrietig, ik boos. Niet op hem maar op de juf, die er schaapachtig bijstond. Ja, gaf de jonge vrouw toe, ze had sinds het derde leerjaar Nederlandse les gehad op school. Honderden uren. Maar ze had nog nooit een Nederlandstalige ontmoet. ‘Ik heb niet kunnen oefenen’, zei ze, ‘en dus is er weinig van blijven hangen.’
Honderden uren, en zelfs een dozijn simpele woorden had ze niet. Zo moeilijk is het toch niet? Zijn, komen, spelen, eten, plassen, rusten, praten. Blij, moe, flink, boos. Straks, morgen, gisteren, samen, niet en nooit. Ze mogen onvervoegd en onverbogen blijven, daar maalt een kind van vier niet om. Hij levert zelf nog dagelijks strijd met de regels der grammatica.
De jonge vrouw doet me denken aan mijn studenten journalistiek, die twee dagen eerder te horen kregen dat ze vluchtelingen zouden interviewen in het Frans of Engels. Ik veronderstelde niet dat dat een probleem zou vormen, maar kwam er algauw achter dat maar liefst 90 procent van de studenten ‘geen Frans sprak’. Ondanks duizenden uren les. ‘Nooit nodig gehad, ziet u, mevrouw?’
Karim en ik zijn die ochtend uiteindelijk afgedropen, maar hij moest beloven dat hij de volgende dag wel flink zou zijn. En dat was hij ook. Naar cake ruikend kwam het kind op vrijdagavond met zijn grote broer thuis. Of het vandaag fijn was? ‘Oui, oui’, zei hij lachend, ‘ik spreek nu Frans en het was feest, met taart.’
Ondanks duizenden (!) uren les spreken uw studenten geen Frans. Een collega van u, de Amerikaanse journaliste BARBARA WALLRAFF, beschreef in 2000 een gelijkaardige ervaring:
And the difference between native speakers and second- or foreign-language speakers is an important one subjectively as well as demographically. The subjective distinction I mean will be painfully familiar to anyone who, like me, spent years in school studying a foreign language and is now barely able to summon enough of it to order dinner in a restaurant.
Ze voegde er nog aan toe: If we want to exchange anything beyond rudimentary messages with many of our future fellow English-speakers, we may well need help from something other than English. (Maandblad “The Atlantic Monthly” - november-editie: “What global language?” http://www.theatlantic.com/cgi-bin/o/issues/2000/11/wallraff.htm De site is echter niet meer bereikbaar)
In het basisonderwijs gaat Minister Crevits meer bekendheid geven aan de mogelijkheid om taalinitiatie in het Engels, Frans en Duits te voorzien wanneer de leerlingen het Nederlands voldoende onder de knie hebben. Opnieuw zullen Vlaamse kinderen gedurende talloze uren vreemde talen studeren en kunnen we ons de vraag stellen hoeveel van die taallessen bij de meesten zullen blijven hangen? Hoeveel van die Vlaamse kinderen zullen in hun latere leven bekwaam zijn een maaltijd te bestellen in onze buurlanden, laat staan in de Zuid- en Oost-Europese landen?
Reeds 130 jaar bestaat er een taal die speciaal ontworpen werd om zoveel mogelijk mensen de mogelijkheid te geven om met anderstaligen te communiceren. Ze is eenvoudig (16 grammatica-regels), gestructureerd, zonder ballast en kan geleerd worden met een minimale investering van tijd, geld en energie: de Internationale Taal Esperanto. Als in het verleden de Europese beleidsverantwoordelijken de moed hadden opgebracht om een realistisch en efficiënt taalbeleid te voeren om op die manier hun devies Eenheid in verscheidenheid te realiseren, was er waarschijnlijk nu in de EU geen communicatieprobleem meer geweest. Dan had u nu niet samen met uw moeder moeten lachen om haar onbeholpenheid! Toegegeven: dat heeft ook zijn charmes.
Is het niet de kerntaak van een journalist de maatschappij kritisch en objectief tegen het licht te houden? Welke journalist gaat dat als eerste ook daadwerkelijk doen wat betreft het prestigieus maar EUtopisch ‘1+2talen als norm’beleid van de Europese Commissie?
Op een presentatie van Engelse studentes kunnen studenten gewoon lekker in het Nederlands reageren. Bij de cursus Taal & Instituties van de Universiteit Utrecht is luistertaal geoorloofd.
‘Tja, het is vrijdagmorgen.’ De Albanese docente Marina Lazëri zegt het twee keer in vloeiend Nederlands, als excuus voor het feit dat het college tien minuten later begint dan gepland. De studenten druppelen binnen. Dat het voor iedereen vroeg is, zie je aan alles. De drie studentes die een presentatie moeten geven lopen te gapen en nog niemand lijkt echt zin te hebben in interactie.
Shared normen en waarden
Gelukkig komt daar snel verandering in, want de presentatie van de Engelse Lucy Rose (21) en Freya Natt (20) en de Nederlandse Sarah de Wilde (24) over cultuur, taal en macht, dwingt de deelnemers al snel tot respons. ‘Wat is het eerste dat in je opkomt als je aan cultuur denkt?’, vraagt Sarah al snel. Ze maakt een rondje. De eerste student schrikt en haakt af. Bij de anderen komt wél wat los. ‘Tradities en gewoontes’, ‘Subsidie’ en ‘Shared normen en waarden’.
In deze les vliegen Nederlandse en Engelse woorden door elkaar.
In deze les vliegen Nederlandse en Engelse woorden door elkaar. Taal & Instituties is één van de zestig cursussen die de mogelijkheid bieden voor luistertaal. Daarbij mag een beperkt aantal studenten (maximaal 15%) een andere taal spreken dan de voertaal van het college. Als luistertaalstudent moet je de voertaal wel kunnen verstaan.
Experiment
Luistertaal is een experiment van het Departement Talen, Literatuur & Communicatie (TLC), dat veel voordelen ziet: Nederlandse studenten kunnen bijvoorbeeld een vak volgen bij een opleiding als Spaans als zij voldoende Spaans verstaan. Internationale studenten kunnen uit een groter cursusaanbod putten en hun Nederlands verbeteren. Voor het experiment zijn docenten met een training voorbereid: zo moeten zij aan het begin van de cursus goed uitleggen hoe luistertaal werkt en er opletten dat studenten hun eigen taal blijven spreken als ze een antwoord krijgen in een andere taal.
Verademing
Luistertaalstudenten zijn nog zeldzaam. Veel studenten hebben in hun volle studieplanning geen tijd voor luistertaal en het nieuwe verschijnsel heeft meer bekendheid nodig. In deze cursus Taal & Instituties zitten drie luistertaalstudenten. Twee van hen, Lucy en Freya uit Sheffield, presenteren vandaag samen met de Nederlandstalige Sarah. De Engelse studentes verstaan Nederlands en spreken hun moedertaal en laten deze les anderen de voordelen van luistertaal zien. De cursusgenoten reageren in het Nederlands op de presentatie en doen dat volop. Dat komt vooral door het onderwerp. Met ‘Culturele verschillen en taal’ hebben veel studenten affiniteit. Een Canadese studente geeft in een mix van Nederlands en Engels een voorbeeld: als je in Canada zoekend in een supermarkt loopt, en een bediende vraagt ‘Is everything okay?’, moet je die vraag niet met een botte ‘Nee’ beantwoorden. ‘That’s rude.’ Zelf vond ze het een verademing hoe direct de Nederlanders zijn. ‘That was liberating.’
Er klinkt gegrinnik bij een voorbeeld over een vrouw die haar Italiaanse schoonvader een ‘Walk in the forest’ voorstelde.
Cultuurverschillen
Een Belgische student vertelt dat ze in Zuid-Frankrijk gek opkeken toen hij een jongen met een kus op de wang begroette. In België is dat heel normaal. Een Nederlandse student haakt in: ‘In België zeggen ze vaker u. Wij Nederlanders tutoyeren sneller.’ Zowel in formele als informele communicatie spelen cultuurverschillen een rol, concluderen de presentatrices, die hun medestudenten filmpjes met voorbeelden en theorieën tonen. Er klinkt gegrinnik bij een voorbeeld over een vrouw die haar Italiaanse schoonvader een ‘Walk in the forest’ voorstelde. De man keek haar verbaasd aan. Met die vraag bedoelen Italianen heel iets anders dan een normale boswandeling.
Spoorboekje
Docente Marina schrijft druk mee als de drie studentes weer het woord nemen. Het gaat over taal, cultuur, macht en instituties. Er volgt een casus: Tom vraagt bij het treinstation in Brussel om een Franstalig spoorboekje, maar krijgt van de spoorbeambte te horen dat er alleen Nederlandstalige versies zijn. Daar moet Tom het mee doen. Wat heeft dit met macht te maken, is de vraag aan de studenten. ‘Tom is de vragende partij, die stelt zich kwetsbaarder op’, zegt iemand. Studenten vragen zich af of de persoon vanuit zichzelf reageert (en wellicht liegt), of namens een institutie (de spoorwegen). Marina vraagt de studenten verder te kijken. ‘Hoe de persoon reageert is ook bepaald door zijn relatie met macht. Door welke instituties is dat bepaald? Denk daar over na. Zoom out a little bit!’
Het afsluitende vragenrondje gaat over luistertaal en de machtsverhoudingen in de collegezaal. Zijn de verhoudingen gelijker nu iedereen in z’n eigen taal kan praten? De één denkt van wel, de ander van niet. ‘Het is alsnog moeilijk om tegen de dominante taal in te gaan. Zo is het in een klas vol Engelsen ook lastiger om Nederlands te praten.’
Grappige situaties
De presentatie zit erop. Applaus voor Lucy, Freya en Sarah, die tevreden zijn. ‘Al vond ik het wisselen van taal lastig’, zegt Sarah. ‘De groep reageert in het Nederlands en dan is het voor Lucy en Freya lastiger om daarop weer te reageren. Dan ben ik dus veel aan het woord.’ De samenwerking vooraf leverde grappige situaties op. ‘Soms ging ik in het Engels praten om het makkelijker te maken’, zegt Sarah. Freya: ‘Maar dat was voor ons verwarrend, omdat we ervan uitgingen dat ze Nederlands praat.’ Een andere keer zei Sarah iets in het Engels en zei Lucy ‘Oké, dankjewel!’.
‘Engels is niet altijd de meest geschikte taal om je gedachten onder woorden te brengen. Luistertaal is een betere oplossing’.
Discussie
Lucy en Freya, die in Engeland Duits en ‘a little bit’ Nederlands hebben gestudeerd, verstaan 75% van het Nederlands. ‘Als mensen snel praten, is de kans groter dat ik iets niet versta’, zegt Freya. ‘En dan durf ik minder snel het woord te nemen om mijn punt te maken, want het kan zijn dat er al precies hetzelfde is gezegd.’ Te veel luistertaalstudenten in een grote groep, is volgens Sarah daarom niet aan te raden. ‘Als er snel door elkaar gepraat wordt, haken de luistertaalstudenten af en dat is niet bevorderlijk voor een discussie.’
Voor Maarten Zwaal (24), student Taalwetenschappen, is luistertaal nieuw. ‘Ik ken alleen maar Engelstalige colleges, waarbij je ook in het Engels moet reageren. Dan is er minder vaak respons dan vandaag. Als je een vaag idee hebt en je moet dat ook nog in het Engels voor het voetlicht brengen, kies je er eerder voor om te zwijgen.’ Maarten hoorde dat er stemmen opgaan om het onderwijs van Taalwetenschappen tweetalig te maken. Hij heeft zijn bedenkingen. ‘De positie van het Nederlands wordt onderschat. Engels is niet altijd de meest geschikte taal om je gedachten onder woorden te brengen. Luistertaal is een betere oplossing.’
Dit artikel verscheen eerder op de website van DUB, het onafhankelijk medium van de Universiteit Utrecht.
Luistertaal is een vorm van meertalige communicatie waarin personen met verschillende talige en culturele achtergronden beiden hun eigen taal blijven spreken en elkaar toch kunnen verstaan. Meer informatie: www.luistertaal.nl.
De Taalunie heeft met diverse kennisinstellingen in Nederland en Vlaanderen een positionpaper over luistertaal geschreven voor de Skills Agenda van de Europese Commissie. Met luistertaal kan de meertalige praktijk in Europa op een laagdrempelige manier worden bevorderd en dat komt ook het gebruik en de positie van het Nederlands zelf ten goede. Het document, in verschillende talen, en de lijst met onderschrijvers tot nu toe vindt u hier.
Het positieve aan ‘luistertaal’ is het feit dat passieve meertaligheid (het verstaan van andere talen) kan volstaan in een meertalig gezelschap. Iedereen weet uit ervaring dat spreken in een andere taal veel moeilijker is dan luisteren naar iemand die uw moedertaal niet spreekt. Passieve meertaligheid is dan ook voor veel meer mensen haalbaar dan actieve talenkennis. Het is en blijft echter nog steeds ELITAIR: niet voor iedereen en niet in alle omstandigheden.
“Als je een vaag idee hebt en je moet dat ook nog in het Engels voor het voetlicht brengen, kies je er eerder voor om te zwijgen. (…) Engels is niet altijd de meest geschikte taal om je gedachten onder woorden te brengen”.
Dit is dagelijkse realiteit in vergaderingen met mensen die verschillende talen spreken en waar een andere taal dan uw moedertaal (meestal het Engels) de voertaal is. Het zijn bijna altijd de NESsy’s (native English speakers) die het hoge woord voeren en die dus gemakkelijker hun mening kunnen doordrukken. Taal is macht!
Luistertaal is bijgevolg geen bevredigende, democratische oplossing voor het communicatieprobleem als gevolg van de talendiversiteit. Eerlijke en efficiënte communicatie is enkel mogelijk via een eenvoudige, neutrale voertaal die iedereen kan leren en waarbij iedereen op gelijke voet staat. Bijvoorbeeld: de internationale bijeenkomsten waar Esperanto de voertaal is. De mens is echter, behalve een kuddebeest, ook een ‘prestigebeest’: het geeft meer uitstraling, het oogt veel intellectueler als ge meertalig zijt (zoveel malen man als je talen spreken kan) of als ge u kunt uitdrukken in de ‘Taal van Shakespeare’ (of als ge dénkt dat ge dat kunt) dan wanneer ge dat doet via een grammaticaal eenvoudige taal die desalniettemin ‘in staat is om de subtielste schakeringen van de gedachte en van het gevoel uit te drukken (Maurice Genevoix, secretaris van de Académie Française). Of zoals Umberto Eco het uitdrukte: “Uit taalkundig oogpunt is het een zeer, zeer goed gemaakte taal, uitermate economisch en efficiënt”.
Als luistertaal een betere oplossing is, dan is Esperanto de beste oplossing.
Hier is echter een mooi Vlaams gezegde van toepassing: ‘Wat baten kaars en bril als de uil niet zien ’n wil?’
Door Bart B. Van Boc... op 23 februari, 2017 - 13:50
In tegenstelling tot wat er gesuggeerd wordt, is luistertaal helemaal niet nieuw. Wij deden iets vergelijkbaars onder leiding van toenmalig voorzitter André Jacquet toen ik meer dan 20 jaar geleden lid werd bij Mensa B/L en voor zover ik weet, was het daar toen al jarenlang in gebruik: Franstalige leden gaven hun opmerkingen en presentaties in het Frans en Nederlandstalige leden gaven hun opmerkingen en presentaties in het Nederlands. Dat werkte heel goed en het schiep een warme en vriendelijke atmosfeer waarin zo goed als iedereen zich goed thuis kon voelen.
Door Nelly Maes op 23 februari, 2017 - 17:54
Het verband tussen taal en macht kent men in Vlaaneren uit ondervinding. Franssprekenden verplichtten Vlaamse gesprekspartners vaak om dan maar Frans te proberen spreken omdat zij het Nederlands als luistertaal zelfs niet kenden. Daar komt beterschap in, dankzij de luistertaal die beide partijen de kans geeft zich genuanceerd uit te drukken . Ook in de informele gesprekken in het Europees Parlement of in andere internationale ontmoetingen is luistertaal naast meertaligheid een belangrijke troef. De dominantie van het Engels geeft de Engelstaligen de facto een voordeel.
Door Leo De Cooman op 24 februari, 2017 - 14:16
Luistertaal kan inderdaad een lapmiddel zijn. Maar ik vraag me af, hoeveel Nederlandstaligen in staat zijn de algemene inhoud van een voordracht bv. in het Tsjechisch te begrijpen? Dat iemand min of meer een voordracht kan begrijpen in een taal, die op school geleerd werd, dat zou eigenlijk wel moeten. Of dat inderdaad zo is, daar mag iedereen aan twijfelen. Algemene veeltaligheid is utopie. Dat weet toch iedereen. Praktisch niemand is in staat alle talen van de EU zelfs maar op elementair niveau te begrijpen, laat staan te spreken. De enige goede en billijke en gemakkelijkste oplossing is, dat bij internationale gesprekken de taal gebruikt wordt, die speciaal daartoe ontworpen is, en al 130 jaar bewijst uitstkend aan die doelstelling te voldoen: Esperanto. Wij weten, dat die oplossing gesaboteerd werd door een veto van Frankrijk in de Volkenbond in 1922: de Fransen vreesden concurrentie voor hun taal. We weten dat verschillende dictators Esperanto en Esperantosprekers vervolgd, verbannen en gedood hebben (de tsaar, Stalin, Hitler, Salazar, de "Bende van vier", enz.) Ik kan me niet van de indruk ontdoen dat die vervolging verder gaat. De oplossing is zeer degelijk en eenvoudig: iedereen leert op school als eerste tweede taal Esperanto, bereikt in evenveel MAANDEN het niveau dat slechts na evenveel JAREN te bereiken is voor nationale talen, en heeft meteen een stevige basis voor verdere taalstudie (de moedertaal inbegrepen!) en logische vakken, zoals wiskunde. Deze oplossing is billijk: ALLEN (Engelstaligen inbegrepen) spreken op internationale bijeenkomsten met elkaar OP GELIJKE VOET een taal die idereen heeft moeten leren (en dat "moeten" is best leuk! Goed te vergelijken met bouwen met Legoblokjes!) Waarom naar lapmiddelen blijven zoeken, als er een perfecte oplossing bestaat? Esperanto is de enige manier om de kleinere taalgemeenschappen degelijk te beschermen tegen kolonisatie door grote, zeg maar het Engels. Wie een inzicht wil krijgen over de eenvoud en degelijkheid van die oplossing, kan dat zeer beknopt en toch vrij volledig vinden op mijn webstekje:http://users.telenet.be/griza_leono/Eo_kort.htm
Door dan van herpe op 25 februari, 2017 - 11:05
Mevrouw Nelly Maes (ex-Volksunie) heeft zich een groot deel van haar politieke carrière ingezet voor de verdediging van de Vlaamse belangen (waaronder de taal) tegen de Franstalige dominantie. Uitgerekend zíj legt zich, zoals de rest van de Vlaamse intelligentsia, probleemloos neer bij de dominantie van de Angelsaksische taal en cultuur. Voor het Frans: klauwend op de achterste poten, voor het Engels: op de knieën, kwijlend kwispelend. Voor deze uitspraak haalde ik de mosterd bij Vlaams schrijver en ex-journalist Geert van Istendael. In zijn boek ‘Het Belgisch Labyrint’ schrijft hij op pag. 133: ‘Ik gruw telkens als mijn taalgenoten zich willoos en jankend van kosmopolitische opwinding in het stof wentelen voor de taal der Angelen en der Saksen. Ik ben dol op Engels, maar ik zie niet in waarom de taal van het geld ook de taal van Europa zou moeten worden.’
Een belangrijke, zo niet: dé belangrijkste, doelstelling van ons onderwijs is het vormen van logisch en kritisch denkende mensen. In de ‘algemene doelstellingen van de klassieke talen’ wordt dit zelfs expliciet vermeld: kritisch leren oordelen. (http://ond.vvkso-ict.com/leerplannen/doc/Klassieke%20studien-2011-001.pdf) Men mag dan toch verwachten dat klassiek én universitair opgeleiden bij uitstek in staat zouden moeten zijn tot logisch/kritisch denken. Dit komt echter niet tot uiting in het talenbeleid van de Europese Commissie. In een unie met alleen reeds 24 officiële talen voert men het ‘1+2’talenbeleid als norm: naast de moedertaal moet iedereen (minimum!) 2 vreemde talen leren, bij voorkeur de talen van de buurlanden (sic!). Wie logisch én kritisch denkt moet tot de vaststelling komen dat 1/ het leren van één gemeenschappelijk taal primordiaal zou moeten zijn; 2/ die gemeenschappelijke taal bij voorkeur een neutrale taal moet zijn, want alle EU-burgers zijn gelijk en 3/ ze relatief eenvoudig, want voor iedereen haalbaar moet zijn. Eenmaal dat gerealiseerd, kan iedereen zoveel talen leren als hij/zij wil. Blijkbaar geven de hoogst opgeleiden de voorkeur aan een elitair, discriminerend prestigebeleid eerder dan aan een sociaal, efficiënt gelijke kansen/gelijke rechten/gelijke plichtenbeleid.
Besluit: Niet kúnnen logisch/kritisch denken is erg, niet wíllen veel erger!
Door Lödör Katja op 26 februari, 2017 - 12:48
Uit het artikel blijkt vooral dat dank zij het gebruik van de luistertaal, degene die zijn moedertaal spreekt zich comfortabeler voelt. Hieruit kunnen we besluiten dat Engelstaligen zich overal ter wereld in een betere positie voelen en daar ook veel baat bij hebben. Daarom pleit ik voor een neutrale taal zoals het Esperanto, dat gedurende meer dan honderd jaar haar efficiëntie bewezen heeft, o.a. op congressen met 1000 à 6000 deelnemers uit meer dan 80 landen waar slechts één voertaal gebruikt werd, nl.: het Esperanto en waar iedereen op gelijke voet met elkaar kan communiceren. Wordt het niet stilaan tijd dat het gezond verstand gaat regeren en dat kinderen overal ter wereld het Esperanto als basis voor andere talen aangeleerd krijgen? Europa zou de ideale test kunnen zijn.
Door Christiaan Buysse op 27 februari, 2017 - 22:47
Me dunkt dat luistertaal kan worden gebruikt waar de brontaal een vrij bekende, zogenaamde internationale taal is, of soms een taal uit een aangrenzend land. Gedacht wordt vooral aan Engels of Frans. Maar hoe ga je met luistertaal werken als de brontaal bijvoorbeeld Russisch is, en de commentaartaal Nederlands? Het systeem kan alleen werken als de brontaal een bekende taal is, die door de toehoorders vrij algemeen en voldoende wordt verstaan. Bovendien blijven kleinere taalgemeenschappen verstoken van het recht om zich te bedienen van hun eigen taal als ze iets te brengen hebben. Met Esperanto staan alle sprekers en toehoorders op gelijke voet, ongeacht of hun moedertaal een "kleine" of "grote taal" is. Het wordt tijd dat het Esperanto eens een eerlijke kans krijgt, niet als concurrent van de moedertaal, maar als internationaal democratisch en cultureel neutraalexpressiemiddel.
Taaldemocratie 
