TIENEN DRAAIT ROND Tienen - Tintelende stad -
Suikerstad -mijn stad -
23-04-2010
Baskenland
Baskenland à la française
Van de zeven historische Baskische provincies liggen de kleinste drie - Labourd, Basse-Navarre en Soule - in Frankrijk. Frans-Baskenland heeft, behalve zijn kustplaatsen en imposante zandstranden, een nog vrij onbekend binnenland, waar de historische band met de Basken 'aan de andere kant' tastbaar is.
Tekst en foto's
Eén van de bekendste Frans-Baskische plaatsen is Biarritz. De stad werd definitief op de kaart gezet toen de Spaanse gravin Eugénie de Montijo, na haar huwelijk met Napoleon III in 1853, terugkeerde naar het kleine vissershaventje waar ze een deel van haar jeugd had doorgebracht. Meteen liet haar kersverse echtgenoot de Villa Eugénie - het huidige luxueuze Hotel du Palais - optrekken als zomerverblijf. In het kielzog van het keizerlijke paar zakte de beau monde van Europa naar Biarritz af.
Later in de 19de eeuw legden de Engelsen de op een na oudste golfbaan van het continent aan: de golf du Phare. Het groen werkte aanstekelijk en trok nog meer schoon volk. De ontembare Atlantische wind en de eeuwige golven vormen nog altijd een prachtig contrast met de chique dijk.
De surfers die vanaf eind jaren vijftig van Biarritz het surfmekka van Europa hebben gemaakt, hebben lak aan al die historische chic, maar dragen in belangrijke mate bij aan de nonchalante elegantie van Biarritz, een klein stadje dat zich gedraagt als stad van de wereld en dat ook in de winter heel wat branie toont.
Nadat ik mij op de Rocher de la Vierge (de Rots van de Maagd) door de wind heb laten geselen, loop ik een stukje bergop door Rue du Port Vieux, een laan met een hoog m'as-tu-vugehalte. Tijd voor een aperitief in de Bar Basque Sarl. Ik aarzel even en vraag me af of zo'n naam niet ondubbelzinnig op een toeristenval wijst, maar bij het zien van de fraaie tapas die tegen zeven uur 's avonds over de toog worden geschoven, ga ik helemaal overstag. Zeker als de tapas vergezeld gaan van txakoli, een Baskische schuimwijn.
Ik raak aan de praat met een local, Charlotte, en vraag of ze zich Frans of Baskisch voelt. Geen simpele vraag, zo blijkt: 'Ik voel me beide, maar als we naar Spaans-Baskenland gaan, noemen we dat de andere kant,, en niet Spanje,. Tja, hier is het Baskenland!'
Euskera
Voor Biarritz 'in de mode' kwam, zoals Victor Hugo het mooi uitdrukte, was Saint-Jean de Luz, dat nog wat verder naar het zuiden ligt, de Frans-Baskische stad die alle wind in de zeilen had. Omdat de rotsen voor de kust van Biarritz het vlotte verkeer van vissersvaartuigen hinderden, was Saint-Jean-de-Luz immers lange tijd de belangrijkste vissershaven van de streek. Maar naarmate Biarritz aan belang begon te winnen, verving het Saint-Jean als regionaal centrum.
Doordat Saint-Jean-de-Luz pas op de plaats moest maken, is zijn rijke erfgoed goed bewaard gebleven, in een netwerk van charmante straatjes die uitkomen op een groot strand aan een rustige baai. De historische wedijver tussen de kustplaatsen staat echter niet in de weg van de Baskische geest.
'Noord of zuid (Frans- of Spaans-Baskenland, red.), in de grond zijn het dezelfde dingen die de Basken zorgen baren', vertelt Natacha Wostrikoff. 'Onze grootouders durfden geen Baskisch (ook 'Euskara' of 'Euskera' genoemd) te praten omdat dat geassocieerd werd met geweld. Ze gaven de taal dus niet door aan hun kinderen. Ondertussen is het, op kleine schaal, opnieuw geïntroduceerd in de scholen, voor de nieuwe generaties. De mensen, zoals ik, die ertussenuit zijn gevallen, gaan het ook weer vaker leren in avondschool, maar echt aanwezig, zoals aan de andere kant, is de taal hier niet.' '
Toch is het van onschatbaar belang dat het Euskera bewaard blijft, omdat het een uiterst bijzondere plek inneemt: het is namelijk geen Indo-Europese taal, en tot op heden is het niet gelukt om enige verwantschap aan te tonen met een andere taal.'
Geschiedenisboek
Binnen de Baskische grenzen zijn er heel wat knapperige ontdekkingen te doen. Langs met rode pepers en rode luiken opgemaakte witte dorpjes als Ascain, Sare en Espelette trek ik dieper het binnenland in. Ik proef pikante chocolade, Baskische kaas, Alaiki-appellikeur en het Pitchouli-kersenaperitief, en ik spreek mijn eerste woorden in het Euskara. En overal wappert de Baskische vlag boven het plaatselijke pelote-terrein.
De kers op de taart vind ik in Cambo-les-Bains. Dat plaatsje is vooral bekend als kuuroord, maar hier bevindt zich ook de Villa Arnaga, het droomhuis van Edmond Rostand, de auteur van Cyrano de Bergerac. De villa, in authentiek Baskische stijl, kijkt uit over een op Versailles geïnspireerde tuin. Binnensmuurs lopen de theatraal ingerichte vertrekken gracieus in elkaar over. Een haven voor schrijverslust. Ontroerend.
Een totaal ander verhaal heeft La Bastide Clairence. Deze versterkte nederzetting werd uit de grond gestampt door Louis I van Navarra, die later de Franse troon besteeg als Louis X le Hutin (Lodewijk X de Woelzieke). Net zoals alle andere bastides was deze nederzetting een poging om de donkere middeleeuwen te ontvluchten. De rechthoekige structuur laat ruimte voor demografische en economische groei. De identieke huizen met tuin of cazalot zijn gegroepeerd in blokken rond een hoofdstraat, die op een bepaalde plaats wat breder is om een centraal plein te creëren. Kwamen er meer bewoners, dan kon er aan het eind van het dorp een blok bij worden gebouwd. Opmerkelijk zijn de smalle uitsparingen of andronnes tussen de huizen, die het overspringen van vuur moesten vermijden, en de versterkte muren rond de bastide, die de kerk buitensluiten. Vandaag, 700 jaar na de stichting, is het grotendeels onveranderd gebleven La Bastide Clairence een open geschiedenisboek. En als een van de 'Plus Beaux Villages de France' is het ook een publiekstrekker.
Pelote
Vanuit La Bastide gaat het weer richting kust, tot de plek waar het riviertje de Nive zich in de Adour gooit, die enkele kilometers verder in de Atlantische Oceaan stroomt. Waar beide rivieren samenvloeien, begon het verhaal van Bayonne. De economische hoofdstad van Frans-Baskenland was oorspronkelijk een Romeinse legerplaats en was daarna drie eeuwen lang trouw aan de Engelse kroon. Onder meer tijdens de Honderdjarige Oorlog was het een voor de Fransen oninneembare vesting.
Het Baskische strijdersbloed uit zich vandaag vooral in de sport: in pelote basque, het Baskisch pelottespel, met de snelste (tot 300 km per uur) balworp ter wereld, en natuurlijk in het rugby. Een veelvoud van de respectievelijke vlaggen vraagt uitbundig de aandacht in de straatjes van de wijk Grand Bayonne. Ik volg de weg naar beneden, waar de brugjes over de Nive spannen. En ga aan de overkant zitten, in Petit Bayonne, waar de kade in de zachte gloed van de avondzon baadt.
TIENEN - Het mag dan wel crisis zijn, toch kunnen het Bedrijvencentrum en het Multifunctioneel Centrum in Tienen fraaie resultaten voorleggen. Dat meldt de Kamer van Koophandel. De bezettingsgraad van het Bedrijvencentrum steeg van 58 procent naar meer dan 70procent. Daarnaast werden er zes nieuwe huurders verwelkomd. De totale tewerkstelling bij de huurders-bedrijven steeg naar 52 personen. In 2010 wordt geïnvesteerd in nieuwe software en IT infrastructuur. De gemeenschappelijke lokalen en enkele kantoren worden met airco uitgerust. De huurders mogen zich verheugen op internetaansluiting en de bedrijfsparkings worden beveiligd. Maar het belangrijkste investeringsproject is misschien wel de verdere uitbreiding van het multifunctioneel gebouw op het Grijpenveld. Die is gepland voor 2011. Het voorbije jaar had het centrum een volledige bezetting. De zeven huurders en ondernemingen stelden in totaal een dertigtal personen tewerk.
HOEGAARDEN - Hoegaarden Natuurpunt werkt aan de uitbouw van een natuurontwikkelingsproject, dat zich uitstrekt van de Grote Gete in Hoegaarden tot de Kleine Gete in Geetbets.
Dat viel te horen op een symposium in het Kasteel van Meldert ter gelegenheid van het Jaar van de Biodiversiteit. Natuurpunt Velpe-Mene was aan zijn tiende editie toe van Walk for Nature, waaraan naar schatting drieduizend wandelaars deelnamen. Het zomerse weer was niet vreemd aan dat succes. Ze bezochten natuurgebieden als Rosdel, Mene-Jordaan en Meldertbos. Door flink de mouwen op te stropen, bekwam Natuurpunt verder ook spectaculaire resultaten in natuurgebieden tussen Hoegaarden en Geetbets. Opzet is nu van natuurgebieden als de Getebeemden, Tiens Broek, Doysbroek, Getebos, Het Vinne, Meerheuvel, Betserbroek, Aronshoek en Rummens Bos een geheel te maken. Voorzitter Hugo Abts van Velpe-Mene wil iedereen in beweging brengen voor een betere natuur. Het streven naar biodiversiteit in de streeknatuur kende eigenlijk in Hoegaarden een eerste aanzet. Natuur, landschap en leefkwaliteit raakten er goed met elkaar verweven. Streektoerisme ontwikkelt zich en zelfs een nieuw streekbier kwam er door tot stand: de Rosdel. Maar er is nog veel werk aan de winkel, gaf voorzitter Lieven Schamphelaere van Natuurpunt Beheer te verstaan. Natuurbeheerders en landbouwers moeten goed samenwerken. In Hoegaarden liggen beiden inderdaad wel eens meer met elkaar in clinch. Schamphelaere: Te veel open ruimte gaat verloren aan intensief gebruik, bebouwing, industrie. Spontane natuur krijgt minder en minder kansen. Veel vogel- en plantensoorten zijn met uitsterven bedreigd. Gedeputeerden Jean-Pol Olbrechts (CD&V) zegde provinciale medewerking toe aan de ijver voor natuurontwikkeling. Hij kondigde de actie Je hebt meer buren dan je denkt aan, daarmee bedoelend de velen, die zich inzetten voor het leefmilieu. Vlaams minister van Leefmilieu Joke Schauvliege (CD&V) riep wel op voor meer enthousiasme voor biodiversiteit, maar wees tevens op beperkingen van het gewest voor financiering van activiteiten. Ik besef dat meer financieringselementen noodzakelijk zijn, maar in deze crisistijd moeten we meer dan ooit creatief omspringen met de budgetten. De prominenten ondertekenden niettemin een Charter voor Biodiversiteit. Onder hen Angela Caserta, de directeur van Birdlife Europe. Zij engageren zich kennis uit te wisselen en gezamenlijk concrete acties te doen voor de natuur. Buiten genoten de wandelaars van een zonnig biodiversiteitsverhaal in de Hoegaardse natuurgebieden. (achiel baeken, raymond billen)
HOEGAARDEN/TIENEN - Het legendarische doktersbier Zoeg vloeit binnenkort weer uit de fles door toedoen van brouwer Pierre Celis en Miel Mattheus.
Tot midden de jaren '50 van de vorige eeuw kwam de Zoeg van de brouwerij Pieraerts aan het Torsinplein in Tienen. In 1982 brouwde Pierre Celis (85), de vader van de 'Hoegaardse', in De Kluis eenmalig nog eens 25.000liter van het bier voor de Suikerfeesten. Hij ontving het brouwprocédé van de laatste Pieraerts en wil Miel Mattheus nu helpen het weer op de markt te brengen. De opbrengst ervan gaat naar de Mediclowns, van wie Mattheus voorzitter is. Hij lanceerde onlangs ook het bier Tiense Kweiker.
'De Zoeg is eigenlijk een blond pilsbiertje met een zoete smaak en vijf graden alcohol', zo omschrijft Celis het biertje. 'Als het om bierbrouwen gaat, kan ik moeilijk neen zeggen, zeker niet als mijn vroegere medewerker Miel me om raad vraagt.'
Hulp uit Holsbeek
Mattheus grasduinde in de archieven van de Tiense bierindustrie om meer te vernemen over de Zoeg, een toch wel rare naam, die de wenkbrauwen doet fronsen. 'Drie van de vijf vennoten van de brouwerij Pieraerts, in de huidige woning van dokter Soens, waren artsen', aldus Mattheus. 'Speciaal voor hun stielgenoten brouwde Pieraerts een biertje, dat in 1890 een eerste keer in kleine bolvormige glazen geschonken werd. Op de uitverkoop van het Heemkundig Museum in Goetsenhoven kon ik jaren geleden enkele van die glazen van 25 centiliter en ook flessen op de kop tikken, wat mij op het gedacht bracht het bier weer te laten brouwen in Holsbeek, bij Marc Andries, die al meer streekbieren leverde.'
'Het bier heette aanvankelijk 'Bière des Docteurs', maar toen enkele dokters er wat te veel hadden van geproefd, kregen ze van collega's te horen: jullie drinken als een 'zoeg', wat het dialectwoord is voor vrouwelijk varken of zeug. Meteen was de naam gevonden. De reclameslogan luidde Van zoeg heb je nooit genoeg en op het etiket stond een rechtopstaand varken, dat een schuimend glas bier omarmde. Tot 1955 vroegen Tiense pinteliers in cafés naar een zoegske.'
Celis vult aan dat vanaf begin vorige eeuw brouwer Loriers uit Hoegaarden veel Tiense cafés opkocht en uitbaters verplichtte alleen zijn bier te schenken. Het was de reden waarom mettertijd alle Tiense brouwertijtjes, met allemaal hun eigen biertje, sloten, ook brouwerij Pieraerts. Dat betekende het einde van de Zoeg. Loriers bracht een variant onder andere naam op de markt.
HOEGAARDEN - VML komt naar je toe. Onder die titel organiseert de harmonie VML een reeks optredens in de deelgemeenten.
De harmonie viert haar 150ste verjaardag.
Enkele mijlpalen:
Oktober 1860: Drie nieuwe leden komen in de gemeenteraad van Hoegaarden. Jeneverstoker Loriers, zakenman Vandertaelen en dokter Van Nerum hebben eenzelfde doel, namelijk een muziekmaatschappij schenken aan Hoegaarden.
Op de gemeenteraadszitting van 14 november 1860 legt dokter Van Nerum met grote geestdrift zijn plan uit. Burgemeester Putzeys geeft zijn goedkeuring en dadelijk wordt de toelage gestemd voor de aankoop van de instrumenten.
Vandaag, 150 jaar later, is de Koninklijke Harmonie De Vrije Muziekliefhebbers Hoegaarden, of VML Hoegaarden, een gevolg van deze belangrijke beslissing. VML Hoegaarden bestaat uit de VML Harmonie, het VML Jeugdorkest en de VML Big Band.
In elke Hoegaardse deelgemeente is een zeer toegangkelijk concert in openlucht gepland. De harmonie wil tonen hoe ze geëvolueerd is naar een kwalitatieve concertband met een modern repertoire. Het is ook de bedoeling om zo kinderen warm te maken om muziek te gaan spelen.
Als eerste van de VML komt naar je toe concerten is Hoegaarden centrum aan de beurt. De VML Harmonie geeft een gratis concert op de gemeentelijke kiosk op zaterdag 1 mei om 20 uur. Een unieke gelegenheid om de VML muzikanten te ontmoeten onder de vernieuwde verlichting van de kiosk. Bij regenweer zal er uitgeweken worden naar de Sint-Gorgoniuskerk.
Later volgen er nog concerten in Meldert (22 mei), Hoksem (6 juni) en Outgaarden (7 augustus). (Raymond Billen)
HOEGAARDEN/ GEETBETS - Natuurpunt werkt aan de uitbouw van een natuurontwikkelingsproject, dat zich uitstrekt in de vallei van de Grote Gete van Hoegaarden tot in Geetbets. Dat viel te horen op een symposium in het Kasteel van Meldert (Hoegaarden) ter gelegenheid van het Jaar van de Biodiversiteit. Natuurpunt Velpe-Mene was aan zijn tiende editie toe van Walk for Nature, waaraan naar schatting drieduizend wandelaars deelnamen. Natuurpunt beheert gebieden als Rosdel, Mene-Jordaan en Meldertbos. Opzet is nu van natuurgebieden als de Getebeemden, Tiens Broek, Doysbroek, Getebos, Het Vinne, Meerheuvel, Betserbroek, Aronshoek en Rummens Bos een geheel te maken. (BE)
De prijs van een perceel bouwgrond in Vlaanderen ligt nu bijna drie keer hoger dan tien jaar geleden. De prijs van huizen en appartementen is in het voorbije decennium meer dan verdubbeld.
Het Antwerpse studiebureau Stadim heeft de prijsstijgingen van de voorbije tien jaar op de vastgoedmarkt in kaart gebracht. Uit cijfers van Stadim blijkt dat de aankoop van een woning of bouwgrond heel wat duurder is geworden, schrijven de kranten van Corelio.
227 euro per m² De prijs van een perceel bouwgrond in Vlaanderen is sinds 2000 bijna verdrievoudigd, tot gemiddeld 227 euro per vierkante meter. Door de prijsstijgingen veranderen steeds minder bouwgronden van eigenaar. Van ongeveer 18.000 stuks tien jaar geleden ging het naar minder dan 10.000 dit jaar. Tegelijkertijd zijn de bouwpercelen kleiner geworden, van gemiddeld 950m² tien jaar geleden naar 750m² nu.
Huizen en appartementen werden het afgelopen decennium ongeveer 120 procent duurder en kosten nu gemiddeld respectievelijk 248.000 en 205.000 euro. Stadim rekent met zogenaamde 'referentieprijzen'. Daarbij ligt driekwart van de opgetekende prijzen lager en ligt één kwart hoger. Op die manier wordt vooral rekening gehouden met de 'betere' woningen.
De prijsstijgingen op de vastgoedmarkt tussen 2000 en 2009 zijn heel wat groter dan de stijging van de koopkracht van de meeste Vlamingen over dezelfde periode. (belga/mvdb)
HOEGAARDEN - Voortaan gelden voor manifestaties van redelijk grote omvang regels van een veiligheidsprotocol. Organisatoren moeten dat naleven. Een eerste toepassing ervan volgt op zondag 25 april tijdens Open Brouwerijendag. Dan is voertuigenverkeer verboden in delen van de Stoopkensstraat en de Dumontstraat. (BE)
Donderdag, vrijdag en zaterdag op bezoek in kasteel Oorbeek
Marie Storms stelt tentoon in haat kasteel in Oorbeek: handgemaakte juwelen, Venetiaans glas.
De familie Storms stelt sedert kort haar domein ook open voor logement, in de vorm van kamer en onbijt. De komende drie dagen loopt er ook een tentoonstelling. Marie Storms had eerder een atelier in Londen maar zet haar activiteit nu verder aan huis in Oorbeek. (Raymond Bilen)
Eveline Hoste (28) is getrouwd met Bjorn De Wilde (30), die uitkomt voor tweedeklasser Red Star Waasland. Nadat ze in 2001 Miss Belgian Beauty werd, studeerde ze af als juriste. Nu werkt ze voor TV Oost, MNM en schrijft ze een column in onze krant. Ze is mama van Hélène-Victoire (3) en Nio-Lloyd (1).
Mij zal je nooit kunnen kopen met cadeaus, heb ik Bjorn gezegd in het begin van onze relatie. Ik herinner me dat hij nogal raar opkeek, maar ik had toen echt wel een fout idee over voetballers. Ik wou hem gewoon meteen duidelijk maken dat ik nooit van iemand afhankelijk wou zijn. Maar Bjorn vond het goed dat ik mijn rechtendiploma wou halen. Hij wou een vrouw op wie hij fier kon zijn. Dus heeft hij me altijd volledig gesteund, zelfs als ik moest blokken tijdens zijn vakantie.
En dan te bedenken dat ik hem heb leren kennen in café Sunset in Gent, dat bekendstaat als dé plek waar missen en voetballers elkaar aan de haak slaan. Neen, dat zou mij niet overkomen... tot ik Bjorn plots zag staan. Ik wist niet eens dat hij een voetballer was en hij pakte er ook niet mee uit. Net dat vond ik zo fijn aan hem. En zijn uiterlijk natuurlijk, want hij was helemaal mijn type. We zijn aan de babbel geraakt, en we geraakten gewoon niet uitgepraat. Nog altijd niet trouwens. (lacht)
Wat mij aantrekt in Bjorn, is dat hij heel ambitieus is en ervoor wil gaan. Zeker vóór we kinderen hadden, was hij zeer fanatiek. Frieten kwamen bijna nooit op tafel. Elke dag wou hij pasta. Tomaten waren uit den boze, omdat ze zuur zijn en dus ontstekingsbevorderend bij slecht weer. Maar in veel gerechten zitten tomaten, dus begin er maar aan. Allemaal niet zo eenvoudig als je pas samenwoont. Maar ik heb het nooit lastig gevonden. Uiteraard houdt Bjorn af en toe van een goed feestje, maar als het moet, laat hij de champagne staan en gaat hij op tijd naar bed. Je moet weten, hij is al profvoetballer sinds zijn zeventiende. Altijd al is hij bezig geweest met zijn toekomst en zijn sport. Ik heb daar liever respect voor dan dat ik er een probleem van maak.
Zolang zijn voetbalcarrière duurt, krijgt die voorrang, dus sluit ik niet uit dat ik Bjorn ooit zal volgen naar het buitenland. Als voetballersvrouw kun je soms niet anders dan je helemaal ten dienste te stellen van je man. Uiteraard is het een kwestie van afwegen en kijken wat voor ons samen de beste oplossing is. Korte periodes zijn vaak te overbruggen door heen en weer te reizen. Maar ik zou het veeleer beschouwen als een kans. Waarom niet kijken of het mogelijk is om zelf in het buitenland iets te doen? Toegegeven, de twijfel om hier alles achter te laten, zou nu groter zijn dan vroeger. En toch.
In het voetbal gelden bepaalde regels die je als vrouw moet aanvaarden. Bijna nooit heeft je man een vrij weekend en je kunt ook niet zomaar verlof nemen. Vandaar de commotie toen Bjorn vorig jaar vaderschapsverlof nam, maar ik zag het probleem niet. Hij mocht toen niet eens spelen, anders had hij dat uiteraard niet gedaan. Als hij speelt, ga ik trouwens zo veel mogelijk kijken. Voor mij is dat geen opoffering, want ik ben altijd dol geweest op voetbal. Als tiener was ik supporter van AA Gent en ik voetbalde ook met de jongens op school. Ondertussen hebben Bjorn en ik een hele vriendenkring opgebouwd rond het voetbal. Zelf trek ik geregeld op met de andere spelersvrouwen, maar zij moeten ook werken dus we gaan niet gedurig shoppen zoals in Voetbalvrouwen. (lacht)
Veel meisjes verkijken zich op ons leven. Ze hopen snel rijk en beroemd te worden door een voetballer te strikken. Maar zo werkt het niet, toch niet in Vlaanderen. In Groot-Brittannië is voetbal wel big business. Daar heb je die vedettencultuur, de paparazzi en kun je als voetballersvrouw beroemd worden. Ik schrik ervan hoeveel meisjes daarop uit zijn. Ze zijn gedoemd om ongelukkig te worden. Uiteraard krijgt ook Bjorn aandacht van dergelijke vrouwen, maar waarom zou ik me zorgen maken? Onze relatie zit goed, geen van ons beiden wil dat op het spel zetten. Ofwel kies je om trouw te zijn, ofwel niet. Daarvoor hoef je geen voetballer te zijn.
Door onze twee kinderen kan Bjorn alles meer relativeren. Vroeger moest alles wijken voor zijn carrière. Als hij op de bank moest zitten, dan was hij onrustig. Niet spelen veroorzaakte ook kwaadheid en frustratie. Nog altijd kan het eens tegenvallen, maar zodra hij thuiskomt, doen de kinderen hem alles vergeten.
In het begin vond ik het vervelend om voortdurend gekoppeld te worden aan het voetbal, maar nu lig ik daar niet meer wakker van. Ik zoek het zelf niet op, maar als iemand ernaar vraagt, waarom niet? Ik ben al negen jaar een voetballersvrouw, het is een deel van mijn leven.
Kernenergie is de energie die vrijkomt bij de splijting of smelting van atoomkernen. Dat gebeurt door een kernreactor in een kerncentrale.
Kernenergie wordt opgewekt door uranium-235-atomen te splijten. Maar voor dat kan gebeuren, is er al een heel proces achter de rug. Uraniumerts zit onder andere in de grond van Canada, Zuid-Afrika en Australië. Het wordt gewonnen door mijnbouw en is erg giftig. Het is een grondstof waarvan slechts een klein deeltje gebruikt kan worden. In duizend kilogram erts, zit soms maar één kilogram uranium, waarvan dan ook nog maar de helft vrijgemaakt kan worden uit het erts.
Uranium-235 is een specifieke isotoop van uranium. In natuurlijk uranium zit gemiddeld 0,7 procent uranium-235. Dat moet dan nog eerst verrijkt worden, voor er nog maar van enige kernsplijting sprake kan zijn.
Neuronen schieten Het verrijkte uranium-235 komt in dichtgelaste splijtstofstaven in de kernreactor. Daar gebeurt de atoomsplitsing. Atomen zijn minuscuul kleine deeltjes die bestaan uit een kern waarrond een aantal elektronen zwermen. De kern van het atoom bestaat uit protonen en neutronen. De kern van zo'n uranium-235-atoom wordt beschoten met een neutron en valt uiteen in brokstukken en in twee of drie nieuwe neutronen. Die nieuw vrijgekomen neutronen kunnen dan weer naar een nieuwe uraniumkern geschoten worden. Zo ontstaat een kettingreactie die wel twee of drie jaar kan doorgaan met dezelfde splijtstofstaven.
Elektriciteit Tijdens de kernsplitsing komt een grote hoeveelheid warmte vrij. Die wordt geabsorbeerd door het water dat rond de kernreactor stroomt. Dat water wordt daardoor enorm heet en wordt omgezet in stoom. Deze stoom drijft een turbine aan die op zijn beurt gekoppeld is aan een generator. Die levert dan de elektriciteit aan het elektriciteitsnetwerk. Bij deze elektriciteitsproductie gaat ongeveer twee derde van de energie verloren in de vorm van warmte.
Radioactief afval
Na twee tot drie jaar zijn de splijtstofstaven aan vervanging toe. De staven zijn door de atoomsplitsing zeer radioactief geworden. Bovendien zijn ze ook zo warm dat ze een jaar in het water moeten koelen vooraleer ze vervoerd kunnen worden. Eens ze afgekoeld - maar nog steeds radioactief - zijn, worden ze voor enkele duizenden jaren bewaard. Na verloop van tijd neemt de sterkte van de straling wel af. De halveringstijd, de tijd nodig om de helft van de oorspronkelijke stralingssterkte te bereiken, varieert van minder dan een seconde tot biljoenen jaren.
Over een groot deel van de wereld zijn kerncentrales een belangrijke energiebron. Zo zijn er meer dan 400 kerncentrales die samen ongeveer 17 procent van de energie produceren. Sommige landen hebben kernenergie verbannen, andere landen omarmen de controversiële energiebron. Frankrijk haalt ongeveer 75 procent van zijn energie uit kerncentrales.
In de jaren 50 nam kernenergie als nieuwste technologie een stevige start. Maar het enthousiasme over de energiebron verdween snel. Na de ongevallen met Three Mile Island en Tsjernobyl werd kernenergie zelfs overal uitgespuwd. Toch is het aandeel van kernenergie onverstoorbaar blijven groeien, zij het wel aan een iets lager tempo sinds de jaren 80. (gb)
Kernenergie in de wereld (cijfers: 2008) Aantal kerncentrales: 439 Eerste kerncentrale: Obninsk, Rusland (1954) Krachtigste kerncentrale: Chooz (Frankrijk) & Ignalina (Litouwen) Aandeel in elektriciteitsproductie: 15% Aantal landen met kerncentrales: 30
Kernenergie: Sprookje of nachtmerrie van 1939 tot 2025
De geschiedenis van kernenergie: voor de ene een sprookje, voor de andere een ware nachtmerrie. Een overzicht van de eerste atoomsplitsing in 1939 tot de geplande sluiting van de laatste Belgische kernreactor in 2025.
Alles begint in december 1939 wanneer twee Duitse natuurkundigen, Otto Hahn en zijn assistent Fritz Strassmann, voor de eerste keer een uraniumatoom splijten. Het duurt nog drie jaar vooraleer wetenschappers een kettingreactie kunnen opwekken. Dat gebeurt in de Chicago Pile-1, de eerste kernreactor ter wereld. In die tijd was energie opwekken niet het doel, wel in tegendeel. Met de Tweede Wereldoorlog voor de deur is het vooral een wedloop om een atoombom te ontwerpen, voor 'de vijand' dat doet.
Little Boy en Fat Man 'Little Boy' was de eerste atoombom ooit in een oorlog, nog geen maand nadat in New Mexico de eerste testen afgelopen waren. Op 6 augustus 1945 ontplofte de bom boven de Japanse stad Hiroshima. 'Little Boy' maakte er 140.000 slachtoffers. Drie dagen later, op 9 augustus 1945, werd Nagasaki aangevallen met 'Fat Man': 70.000 mensen lieten het leven. Nog lang na het einde van de Tweede Wereldoorlog werden mensen ziek van de radioactieve straling, vrijgekomen bij de explosies.
Congolees uranium In 1954 werd in het Russische Obninsk voor het eerst in de geschiedenis een kerncentrale aan het elektriciteitsnet gekoppeld. Amper twee jaar later wordt in Mol de Belgian Reactor 1 opgestart. België was het derde Europese land met een operationele kernreactor, na het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk. In 1961 wordt de Belgian Reactor 2 ingehuldigd, tot op de dag van vandaag een van de krachtigste onderzoeksreactoren ter wereld, en in 1963 is er de Belgian Reactor 3, de eerste niet-Amerikaanse drukwaterreactor.
Tot 1955 was België de hoofdleverancier van uranium van de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk. Dat uranium haalde het uit een mijn in het gekolonialiseerde Congo. De eerste commerciële Frans-Belgische kerncentrale werd gebouwd in Chooz. In 1967 werd de reactor aan het elektriciteitsnet gekoppeld, in 1991 werd hij definitief stilgelegd.
Protest en rampen In december 1966 keurt de regering-Vanden Boeynants de bouw van de kerncentrale van Doel goed. In 1969 worden Doel I en II en Tihange I besteld, met de goedkeuring van de regering-Eyskens. Doel I start in 1974, Tihange I en Doel II in 1975. In 1974 werd de bouw van Doel III en IV en Tihange II en III goedgekeurd. Die reactoren waren in 1985 actief.
Vanaf de jaren 70 kwam er protest vanuit de bevolking, die meer en meer geïnformeerd werd over kernenergie. De bevolking protesteerde onder andere tegen het dumpen van kernafval in zee, iets wat pas in 1982 verboden werd. Het protest werd gevoed door de kernrampen op Three Miles Island (1979), waar de koeling uitviel en de splijtstof smolt, en in Tsjernobyl (1986). De ramp in Tsjernobyl is de ergste kernramp tot nu toe. Een reactor explodeerde en volgens de VN werden niet minder dan 6,8 miljoen mensen blootgesteld aan radioactieve straling. De plannen voor een achtste Belgische kernreactor werden opgeborgen.
België koploper Momenteel zijn er in België dus zeven commerciële kernreactoren: vier in Doel en drie in Tihange. Volgens de wet op kernuitstap, gestemd in 2003, mogen er geen nieuwe kernreactoren bijkomen en moeten alle zeven reactoren tegen 2025 gesloten worden. Tegen dan zijn ze immers veertig jaar in gebruik. Alleen het CREG (Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas) kan deze wet breken, als blijkt dat er een energietekort zal ontstaan.
In oktober 2009 bereikte het kernkabinet een principieel akkoord: in ruil voor een bijdrage van de nucleaire sector aan de begroting, wordt de kernuitstap tien jaar uitgesteld. Eind 2009 pleitte minister van Milieu Paul Magnette (PS) voor een herziening van de wet, met een jaarlijkse evaluatie van de productiemiddelen voor energie. "Op die manier kan geanticipeerd worden op beslissingen, zoals de verlenging van de levensduur van kerncentrales", aldus Magnette. In België komt ongeveer 55 procent van alle elektriciteit van kerncentrales.
960 miljoen euro voor onderzoek
Tot slot is er nog MYRRHA, een onderzoeksreactor die in Mol zal worden gebouwd. MYRRHA moet de Belgian Reactor 2 vervangen, die al 49 jaar draait. De nieuwe reactor zal onder meer gebruikt worden voor experimenten rond kernafval en voor de productie van nieuwe radio-isotopen voor medisch onderzoek.
MYRRHA zal 960 miljoen euro kosten, waarvan 40 procent door België moet betaald worden. De rest van het budget moet komen van andere landen, de Europese Commissie en de private sector. Premier Leterme kondigde begin april alvast aan dat Zuid-Korea geïnteresseerd is. "De regering rekent op een terugverdieneffect", aldus Leterme. "Het risico van nucleair afval zou tot duizend keer lager kunnen worden en het volume honderd keer kleiner. Deze investering is goed voor de samenleving en draagt bij tot duurzamere energieproductie."
Aardgas en steenkool, weldra voorgoed verleden tijd?
Op het moment dat de mens kolen begon te gebruiken om energie op te wekken, is de vervuiling van onze planeet gestart. Na de Tweede Wereldoorlog leek kernenergie het ideale alternatief voor die vervuilende kolen, maar na Tsjernobyl verdween ons vertrouwen. Nu de impact van global warming duidelijk wordt, lijkt de toekomst van kernenergie opnieuw rooskleuriger. Wordt kernenergie de groene energie van de toekomst? De komende vier weken leest u er alles over op Planet Watch.
Vlakbij de Amerikaanse stad Cincinnati ligt de Zimmer-centrale, in 1985 gebouwd voor kernenergie. Maar de Amerikaanse bevolking protesteerde zo hard dat de centrale vlak voor de opening alsnog werd omgebouwd tot een normale elektriciteitscentrale. Een keuze die een jaar later, na de kernramp in Tsjernobyl, nog meer toegejuicht werd. Zimmer was de eerste centrale ter wereld die de overstap van kernenergie naar fossiele brandstoffen maakte.
Geen toekomst
Twee jaar later, in 1988, had NASA-topman James Hanson slecht nieuws. Fossiele brandstoffen, zoals aardolie, aardgas of steenkolen, zijn verantwoordelijk voor wat we het 'broeikaseffect' noemen. Bij de verbranding van die stoffen komt er veel CO2 vrij. Hanson voorspelde dat de jaren 80 en 90 veel warmer zouden worden. Hoewel de algemene temperatuur slechts lichtjes gestegen is, werden na zijn voorspelling enkele van de warmste jaren sinds de industriële revolutie opgetekend. Fossiele brandstoffen zijn duidelijk niet de toekomst, maar is kernenergie dat dan wel? Of moeten we toch alles op alles zetten op hernieuwbare energie?
CO2-neutraal?
Bij de productie van kernenergie is er geen verbrandingsproces en komt er dus geen CO2 vrij. Maar natuurlijk is geen enkele energievorm CO2-neutraal, al was het maar omdat kerncentrales gemaakt zijn uit bouwmaterialen en staal en er voor de productie daarvan fossiele energie nodig is. Bovendien komt de brandstof van kerncentrales uit zeer vervuilende uraniummijnen in Australië en Canada en moet dat uranium naar hier vervoerd worden. Maar het is duidelijk dat kernenergie minder belastend is voor het broeikaseffect dan fossiele brandstoffen.
Niet onuitputtelijk
Fossiele brandstofreserves zijn eindig. Experts zijn het niet eens wanneer de voorraden zullen opraken (40, 60, 200 jaar?). Maar dat het binnen afzienbare tijd zal gebeuren, wordt door iedereen bevestigd. Dat is problematisch, aangezien volgens het International Energy Agency (IEA) meer dan 80 procent van de totale wereldwijde energieproductie uit het gebruik van fossiele brandstoffen komt. In België is dat bijna 40 procent.
Met de huidige uraniumreserves kunnen de kerncentrales wereldwijd nog voor 85 jaar elektriciteit produceren (als we evenveel blijven verbruiken als in 2004). Als ook de vermoedelijke reserves meegeteld worden, is er voldoende uranium voor de volgende 270 jaar. Maar laat ons uitgaan van de zekere reserve van 85 jaar. Misschien is het uranium dus wel eerder op dan de fossiele brandstoffen. Kernexperts werpen meestal het argument op dat de toekomstige kernreactoren veel zuiniger zullen omgaan met het uranium. Maar dat blijven allemaal toekomstplannen. Uitputtelijkheid blijkt dus zowel voor fossiele brandstoffen als voor kernenergie een tegenargument.
Afhankelijkheid
Zowel voor fossiele brandstoffen als voor uranium is België afhankelijk van het buitenland. Voor fossiele brandstoffen als aardolie of aardgas is dat vooral van politiek instabiele gebieden zoals het Midden-Oosten. Uranium komt uit stabielere gebieden, zoals Canada (28 procent van de wereldproductie in 2005), Australië (23 procent) en Kazachstan (10,5 procent). De bevoorrading van uranium is dan ook meer gegarandeerd dan die van fossiele brandstoffen. Maar onafhankelijk maakt kernenergie ons zeker niet.
Als argument tegen kernenergie wordt er vaak gezegd dat het
duurder is dan fossiele brandstoffen, iets wat momenteel inderdaad het geval is. Maar hoe lang nog? De fossiele brandstofprijzen breken het ene record na het andere. De olieprijs bereikt zelfs dagelijks nieuwe recordhoogtes.
Wetten met achterpoortjes
In 2002 stemde de regering-Verhofstadt I de 'wet op kernuitstap': 'De nucleaire centrales bestemd voor de industriële elektriciteitsproductie door splijting van kernbrandstoffen worden gedeactiveerd veertig jaar na datum van hun industriële ingebruikname en kunnen geen elektriciteit meer produceren'. Met andere woorden: tussen 2015 en 2025 moeten de zeven Belgische kernreactoren één voor één stilgelegd worden. De wet kan herzien worden als de stroomvoorziening van het land in gevaar is of in geval van externe gebeurtenissen, zoals oorlog of een internationale crisis.
In 2009 stelde minister van Energie Paul Magnette (PS) voor om de drie oudste kerncentrales tien jaar langer open te houden. Het uitstel moet er volgens Magnette voor zorgen dat de energiebevoorrading gegarandeerd is en dat de energieprijzen niet te duur worden. Milieuorganisaties zijn er echter van overtuigd dat de bevoorrading gegarandeerd is. In oktober 2009 bereikte het kernkabinet een principieel akkoord: in ruil voor een bijdrage van de nucleaire sector aan de begroting, wordt de kernuitstap tien jaar uitgesteld.
3x20 in 2020
Het Europees Parlement heeft in 2008 de wet '3x20 in 2020' goedgekeurd. De doelstelling is dat tegen 2020 de hoeveelheid broeikasgassen in de EU 20 procent lager moet zijn dan in 1990. Voor België is dat 15 procent. Bovendien moet hernieuwbare energie tegen 2020 20 procent van het totale energiegebruik uitmaken, in België 13 procent. Tot slot moet tegen 2020 het totale energieverbruik met 20 procent teruggeschroefd worden. Zal ons land dit engagement halen zonder kerncentrales?
Volgens het Federaal Planbureau zal de Belgische CO2-uitstoot na de kernuitstap (en als de hoeveelheid hernieuwbare energie hetzelfde blijft) in 2030 38 procent hoger liggen dan in 1990. Maar er zijn ook andere studies die bevestigen dat de kernuitstap mogelijk is zonder de CO2-uitstoot te verhogen en zonder onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen te verhogen.
Geen toekomst
Of het nu voor de CO2-uitstoot, de bijna uitgeputte reserves of de afhankelijkheid van instabiele regio's is, ondertussen is het wel duidelijk dat fossiele brandstoffen niet de toekomst zijn. Het ideale scenario zou zijn dat we al onze energie kunnen halen uit hernieuwbare bronnen, maar is dat mogelijk in België? Hebben wij voldoende waterkracht, wind en zon? Of moeten alle Europese lidstaten samenwerken en hernieuwbare energie aan elkaar doorspelen? Kernenergie is voor sommigen dé ideale oplossing voor global warming, anderen vinden het radioactieve afval waar nog altijd geen opslagplaats voor gevonden is een onoverkomelijk probleem. (adb)
De voorbije winter was extreem koud. Vooral in Groot-Brittannië brak de koude records. Het was de koudste winter in Engeland sinds 1963 en de koudste in Schotland sinds 1914. En vreemd genoeg zou de zon er voor iets tussen kunnen zitten.
Mogelijk werd die kou veroorzaakt door een complexe interactie tussen het magnetisch veld van de zon en een hoge luchtstroom die het weer boven onze gebieden beïnvloedt. Die activiteit van de zon zal nog wel een tijdje duren, waardoor meer van die koude winters mogelijk zijn.
De onderzoekers van dit controversiële idee voegen er meteen aan toe dat ze hiermee global warming niet in twijfel willen trekken. In de hele wereld zal global warming een rol blijven spelen, maar een klein stukje van Europa zou toch koudere winters kunnen ondervinden. "De voorbije winter beantwoordde de trend", zegt professor Mike Lockwood van de universiteit van Reading in The Independent. "Eigenlijk is het die winter die onze interesse gewekt heeft."
De zon heeft een cyclus die ongeveer elf jaar duurt. Maar recent zit de zon in een zeer stille fase, met weinig zonnevlekken en weinig magnetische activiteit. Daardoor zou de UV-straling van de zon volgens de onderzoekers ook lager liggen. Dat heeft een grote impact op de luchtstroom boven ons hoofd.
Daardoor krijgen koudere winden volgens de onderzoekers toegang tot de gebieden rond het Verenigd Koninkrijk. (gb)
.jpg)
