In mijn jeugd was er in mijn badstad Knokke één kliniekje met een viertal zalen voor 8 personen en enkele één- en tweepersoonskamers. Met één enkele chirurg voor het ‘snit- en naaiwerk’. Dit alles voor pakweg twintigduizend inwoners uit de regio. Meer was er ook niet nodig. Naar de kliniek ging je maar als je ernstig ziek waart. Toch?

Maar steeds meer zieken die minder ziek of helemààl niet ziek waren deden een beroep op de faciliteiten van een kliniek. Gevolg: klinieken gingen uitbreiden. Onvermoed gevolg: er werd een behoefte geschapen. De faciliteit was er, dus waarom ze niet gebruiken? En zo ging het maar door tot op heden.

Slecht geslapen? Ga naar de kliniek.
Slecht gezind? Ga naar de kliniek.
Slecht karakter? Ga naar de kliniek.
Geen werklust? Ga naar de kliniek.
Niet tevreden met jezelf? Laat je veranderen in de kliniek.
Anderen dan weer zien in een kliniek een hotel met gratis vol pension. Hun bijdrage aan de rekening? Geen probleem! Van de postbus naar de vuilbak! Wie kan het ze laten betalen? Ze hebben immers geen geld, tenzij voor bier.

Een en ander heeft als gevolg dat échte zieken soms op een wachtlijst moeten geplaatst worden tot er een bed vrijkomt.

Mij zul je daar niet horen over klagen. We kunnen maar geholpen worden. Maar wat kost dit alles aan de gemeenschap? Met name in de psychiatrieën zijn meestal alle bedden bezet. Bezet met wat? Met ‘prettig gestoorden’? Hebben die dan geen gewetensbezwaren als ze bedden bezet houden die echte zieken goed zouden kunnen gebruiken? De psychiatrieën beginnen stilaan de hele klinieken te overwoekeren. Niet moeilijk ook. Jezelf prettig gestoord verklaren is de makkelijkste manier om van gratis vol pension te genieten! De gemakkelijkste manier trouwens, want wie zal durven vaststellen dat je niét gek bent? Waar zit de bewijskracht?

Nuance: ‘gratis’ betekent hier wél: ‘betaald door de gemeenschap’!!! Zowel de bijdrage van het ziekenfonds als het remgeld!

Vroeger hadden de meeste klinieken geen psychiatrie. Of je was normaal, of je was gek. En in dit laatste geval kon je enkel terecht in een gekkenhuis. Punt. Niemand die zich daartoe aangetrokken voelde! En omdat niemand zich moedwillig gek wou laten verklaren bleef men er maar zo ver mogelijk van weg en liepen er helemaal geen gekken rond!

Nu echter die drempel verlaagd is tot glijhoogte lijkt plots iedereen gek en doen psychiatrieën gouden zaken.

Tja… behoefte scheppen kan tot rare toestanden leiden.

Zo ook in de technologie.

Hoe goedkoop kon men niet leven in mijn jeugd? En toch was alles duurder dan nu. Een arbeider verdiende amper genoeg om zijn gezin te voeden. Maar meer was ook niet nodig, meer was er ook amper te koop en dus leefde men desondanks goedkoop. De basisbehoeften om te overleven volstonden ruimschoots.

Maar wie kan vandaag de dag nog leven zonder PC? Zonder TV? Zonder GSM? Zonder zonnevacanties? En… zonder auto?

Dàt zijn juist de dingen die het leven tegenwoordig zo duur maken:luxeartikelen. Ze overstijgen vér de basisbehoeften van een mens, maar er zijn andere behoeftes geschapen en we willen er allemaal mee van profiteren.

Wat mij betreft: ‘Why not?’, tenminste, als je het je kunt permitteren. Als je in je budget nog ruimte laat voor de basisbehoeftes. Als je op het eind van de maand nog maar rond komt. Als je niet op de leentoer moet gaan ervoor.

Ook een ander fenomeen heeft ondertussen al lang de kop opgestoken. Luxeartikelen waren dingen die enkel de rijken zich konden veroorloven. De arbeidersklasse waagde zich daar niet aan, en was er ook allerminst afgunstig over. Ze konden het gewoon niet betalen en legden zich daar bij neer. Zo was het leven nu eenmaal: als je slim was en veel geld verdiende kon je je veel permitteren. De anderen hadden alleen het nakijken en vonden dat heel logisch. En àls ze zich dan al eens enige luxe wilden veroorloven dan was het éérst sparen, dàn kopen!

Nu is het enigszins anders. Nu koopt men veel luxezaken die men zich eigenlijk niet kan permitteren, enkel maar om de rijkeren na te apen. En vooral: omdat de banken al jarenlang héél graag leningen toestaan. Valt ook alweer onder de noemer ‘behoefte scheppen’. Als je dat geld zomaar in de hand gestopt kunt krijgen, waarom zou je het niet doen?

Of we ons verbeterd hebben in vergelijking met vroeger? Ik vind van wél. Onze economie draait immers op koopkracht.

Of dat kan blijven duren? Ik denk van niét! Het zou kunnen als die koopkracht ontstond uit sparen. Nu ontstaat ze grotendeels uit ‘leenkracht’! Waar moet de terugbetalingskracht vandaan komen?

Als je vandaag niet rondkomt met 50 euro per dag en moet lenen, hoe zul je dan morgen rondkomen met 40 euro na de aflossing van je schulden? De allersimpelste vorm van wiskunde! Maar zelfs dàt wordt niet meer begrepen!

En dan de laatste ‘geschapen behoefte’: de auto! Vroeger kon een arbeider zich die niet permitteren, en dus kwam industrie en handel zich, gedecentraliseerd, vestigen in gebieden waar een potentieel aan werkkracht of cliënteel op hoogstens fietsafstand woonde. Nu heeft de industrie handig ingespeeld op de geschapen autobehoefte door zich op strategische plaatsen te centraliseren. Elke arbeider heeft trouwens toch een auto! En zo werd een geschapen behoefte een verplichte behoefte. Want wie géén auto heeft kan een passende tewerkstelling wel op zijn buik schrijven.

En zo kun je gemakkelijk tot volgende absurde toestanden komen: een arbeider moet 100 km rijden naar de plaats waar hij in bevoorbeeld een industriële bakkerij werkt. Het door hem afgewerkte eindproduct wordt de volgende dag dan weer 100 km ver vervoerd, terug naar zijn woonplaats, waar hij het dan in de winkel kan gaan kopen!!! Is het te verwonderen dat onze autowegen oververzadigd zijn?

Bovendien centraliseerde ook de handel zich op zulkdanige wijze dat buurtwinkeltjes moesten verdwijnen vanwege de concurrentie van ‘gecentraliseerde’ warenhuizen waar je enkel maar met de auto kunt komen. Wéér is hier de geschapen autobehoefte de schuldige.

En ik kan me maar moeilijk losmaken van de gedachte dat een en ander toch de logica op zijn kop betekent. Want als je alles eens goed overdenkt:

We dénken winst te hebben gemaakt door die gecentraliseerde handelszaken. Alles is er immers goedkoper door massa-inkoop.

Maar is dat echt zo? Als we even alles doorrekenen: vervoer van werknemers, zowel in de handelszaken als in de industrie… Eigen brandstofkosten door het ‘ver’ te moeten halen… De daardoor nog maar eens geschapen behoefte voor vlottere verbindingen naar waar ook, en de aanleg- en onderhoudskosten daarvan. Allemaal door ons zelf betaald via de belastingen. En dan hebben we het nog niet eens over de vele kleine zelfstandigen die hun brood konden verdienen met een buurtwinkeltje, maar nu ‘aan de dop’ staan! Oók weer door ons betaald!

Zijn we dan écht beter af dan vroeger met de verspreide industrietjes en de buurtwinkeltjes? Ik denk het niet! We zouden het, met de sterk verbeterde productiemethoden, véél beter kunnen hebben dan vroeger. Nu maken we alleen maar de rijken nog rijker!

Willy.