Een van de zaken die ik me soms afvraag is hoe wezens die geen taal hebben, denken! Wij, mensen, denken immers in onze eigen taal. Tenminste, dat denken we toch. Of zou het toch niet zo zijn? Zou denken eigenlijk niet echt aan een taal gebonden zijn?

Neem nu een hond. Heeft geen taal. Spreekt niet. Maar toch leert hij heel wat van zijn omgeving, van zijn baasjes, en uit instinct. Ook herinnert hij zich alles. De gezichten van de baasjes, de weg naar huis, waar hij zijn eten en drinken kan vinden, en nog honderden dingen meer. Zijn denkvermogen lijkt weinig onder te doen voor dat van ons. Maar een taal heeft hij niet. En dan vraag ik me toch af hoe dat denkproces eigenlijk verloopt in die hersenen! Hoe hij die herinneringen bewaart en hoe hij ze weer oproept waar hij ze nodig heeft. Zonder ‘taaldenken’.

Denken zonder taal… Probeer dat eens? Lijkt ons, mensen, niet mogelijk! En toch blijkt het mogelijk te zijn. En grasduinend in de weinige mogelijkheden die ik eventueel zou kunnen vinden, zie ik eigenlijk maar één mogelijkheid voor een ‘dierlijk’ denkproces: beelden in plaats van taal.

Denken in vroeger opgeslagen beelden en geluiden. Zonder daar woorden voor nodig te hebben. Moet kunnen. Lijkt me een interessante denkpiste. Want eerlijk gezegd, ook ons denken gaat gepaard met beelden die we terug oproepen. Maar wij koppelen woorden aan die beelden. Voorzien de ‘film’ eigenlijk onbewust van ondertitels. Omdat we vinden dat we die nodig hebben. Maar is dat eigenlijk wel zo? Of is dat enkel maar omdat we nu eenmaal de taal machtig zijn?

En na deze denkpiste gevonden te hebben, ga ik er even wat dieper op in: stel dat we een Russische film zien zonder ondertitels, en we kunnen geen Russisch. Wat zouden we daarvan opsteken? We zouden enkel de beelden in ons kunnen opnemen en onthouden. Misschien ook zouden we de verhaallijn min of meer kunnen volgen aan de hand van die beelden, en daar moeten we het dan maar mee doen. Maar het fijne ervan zouden we in veel gevallen toch niet snappen.

Wel, zo ongeveer denk ik dat een hond of een ander dier het moet stellen. Beeldmateriaal, maar geen tekst! Ervaringen en herinneringen die ergens een plaatsje moeten vinden in de hersenen.

En dan rijst al onmiddellijk de volgende vraag: zijn wij beter af met onze ‘ondertiteling’? Misschien wél, misschien niét. Want taal kan ook een beperking inhouden! Taal kun je bewust of onbewust manipuleren. Verdraaien. Aan een bepaald beeld een tekst toevoegen die eigenlijk een grote leugen is, maar toch min of meer past bij het plaatje. Met alleen een beeld alleen kun je dat niet! Kun je het beeld ook niet zodanig vervalsen dat er een leuk, maar kwaadaardig roddeltje uit ontstaat. Kun je ook niet bedenken hoe je een ander kunt beliegen of bedriegen!!!

… En zou je ook nooit, via een laster- en leugencampagne, als ‘roedelleider’ kunnen worden verkozen als je daar helemaal de kwaliteiten niet voor hebt! Zou je moeten verkozen worden aan de hand van de beelden en daden die men écht van je gezien heeft. Niét door wat je belooft, want daar bestaan geen beelden van voordat je die belofte hebt waargemaakt.

Zou het soms daardoor komen dat dieren veel eerlijker zijn dan mensen?

Dat wolvenroedels de leider hebben die ze écht nodig hebben om te overleven, en gewiekste comedianten niet de minste kans maken?

Als dat zo is, dan dunkt het me dat we nog heel veel hebben te leren van het dierenrijk!

Willy.