‘Change!’ en ‘Yes we can’ waren de slogans waarmee Obama de verkiezingen won. Niet dat ik iets tegen Obama heb, maar het was wel degelijk een schot in de roos. Want ‘verandering’, dàt doet het gepeupel de oren spitsen! Dat klinkt de bevolking als muziek in de oren! Meer moeten het niet hebben: ‘Change’. Alleen weet Jan met de Pet helemaal niet wàt en hoé te veranderen. Dat zal hem ook worst wezen, àls het maar verandert.

En wereldwijd gingen regeringen de slogan in al dan niet gewijzigde vorm overnemen zodra ze het effect ervan zagen. Opportunistisch nageaap heet dat geloof ik.

En er kwámen veranderingen. Veranderen (of hervormen) heeft zich vastgeankerd in onze cultuur. Er werd te pas en te onpas veranderd en hervormd. Meestal zomaar lukraak. Voor de lol. Of voor de kick. Of om te tonen dat je ook iets ‘gedaan hebt’. Zonder al teveel nadenken, en dus zonder onderbouw. Eén enkele keer verantwoord, maar in de meeste gevallen compleet ondoordacht. Want veranderen is niet zo makkelijk als het lijkt! Als je niet minstens honderd stappen verder denkt dan je op het eerste gezicht nodig lijkt, is veranderen zelfs heel gevaarlijk!

Ik ben er ook ooit ingetrapt! In het begin van mijn loopbaan in het verkeersbeleid. Liet me overhalen door bewoners, die ook niet verder hadden nagedacht. Het ging hierover:

Een straat van 5 à 6 meter breed. Aan de ene zijde een voetpad met daarachter bos; aan de andere zijde een nagenoeg gelijkgronds voetpad (5cm hoog) en een rij villa’s.

Ik had nog niet erg veel ervaring met de wijk, omdat ze in een fusiegemeente lag, maar een aantal bewoners wist me te vinden en kwam ‘janken’:

Het parkeren aan de zijde van het bos was verboden. Aan de huizenzijde was geen parkeerverbod, maar omdat de straat smal was, parkeerden de auto’s (illegaal) met twee wielen op het bijna gelijkgronds voetpad. Het werd al jarenlang oogluikend toegestaan omdat anders het kruisen moeilijk of onmogelijk was. Maar de villa-eigenaars hadden constant auto’s voor de deur staan, soms ook gepaard gaande met moeilijkheden bij het uitrijden van de garages. Ze vroegen me, het parkeerverbod om te wisselen. Als aan de zijde van het bos werd geparkeerd hadden ze er geen last van, én werd zelfs parkeerplaats gewonnen omdat daar geen inritten waren.

Leek me een logische vraag en ik trok op onderzoek. Zag geen vuiltje aan de lucht. Het leek te mooi om waar te zijn en ik vroeg me af hoe de beleidsmensen in die fusiegemeente er ooit toe gekomen waren het parkeerverbod aan de ‘verkeerde’ kant te maken.

Na een paar maand was alles administratief in kannen en kruiken en kon ik de verbodstekens laten verplaatsen. En plots was het verkeer in die straat totaal gestremd!!! Hoe zou dàt nu komen? Wel, ik had op één detail niet gelet! Het voetpad aan de zijde van het bos was ongeveer 15 cm hoog! Met twee wielen op het voetpad parkeren was dus uitgesloten, en de wagens parkeerden netjes helemaal op straat… waardoor onvoldoende ruimte overbleef om te kruisen. Eenrichtingsverkeer leek me een logische oplossing, maar daar waren de bewoners dan weer niet voor te vinden. Ik trouwens ook niet echt, want dat was lapwerk: een ongunstige maatregel verdoezelen met een andere ongunstige maatregel om geen ongelijk te moeten bekennen!

En dus herstelde ik zo snel mogelijk de oude toestand en werd het me meteen duidelijk waarom mijn voorgangers het parkeerverbod ‘aan de verkeerde’ kant hadden geplaatst!

Dit is maar een heel klein voorbeeldje van de honderden dergelijke situaties die ik in de loop der volgende jaren te verwerken kreeg. Maar Bibi had zijn lesje wel geleerd! Onbezonnen tewerk gaan zat er niet meer in voor mij. Eerst het probleem vanuit alle gezichtshoeken bekijken en slapeloze nachten doorbrengen met het bedenken van alle mogelijke gevolgen van welke maatregel dan ook. Het werd zelfs een tweede natuur van me. Ik had verder leren kijken dan mijn neus lang was, en zoiets zou me geen tweede keer overkomen.

En kijk, dàt is nou juist wat vooral jonge politici missen: ze kijken één stap ver en voeren uit. Om achteraf te moeten vaststellen dat het struikelblok bij de vijfde, zevende of dertigste stap bleek te liggen! Begrijpelijke fout. Als je dat één keer overkomt. Maar het blijft hen overkomen en ze leren er niet van! Of tegen de tijd dat ze geleerd zijn worden ze alweer door jongere exemplaren vervangen. Vandaar ook dat ik het zo idioot vind jonge mensen in het parlement te laten zetelen.

En erger nog: met lapwerk in de vorm van bijkomende maatregelen proberen ze dat struikelblok dan maar te verdoezelen om toch maar niet te moeten achteruitkrabbelen. Is het een wonder dat onze samenleving helemaal spaak loopt? Want met lapwerk breng je de zaken helemaal in de knoop. En dat ontwar je niet door er steeds meer bij te maken! Want zo kom je dan tot een ‘ingewikkeld’ systeem waar niemand nog wijs uit raakt. Een systeem dat glashelder had kunnen zijn en blijven, als de eerste ‘misstapper’ zijn fout had ingezien, meteen kleur had bekend en zijn misstap ongedaan had gemaakt!

Een mooi voorbeeld van het resultaat van ‘change’ zondermeer, vormen ook de zonnepanelen, waarover ik gisteren schreef.

Het integratiebeleid is ook zoiets: een ondoordachte misstap in het begin: wij moesten ons aanpassen aan de gasten. Ik kan de gedachtegang begrijpen. Er werd waarschijnlijk gedacht dat de vreemden ons daar dankbaar zouden voor zijn. Dat het mensen als wij waren. En dat het dus wel goed zou komen. Maar binnen de kortste keren bleek dat duidelijk teveel gevraagd. Dat had wél gewerkt bij Spanjaarden en Italianen, maar werkte totaal niet bij de nieuwkomers! Wel, de foutmakers hadden toén nog de tijd om hun fout ongedaan te maken en een tegengesteld beleid te voeren: de gasten zich leren aanpassen aan de gastheren, of vertrekken.

Maar neen. Niemand wilde kleur bekennen en er werd lapmiddel na lapmiddel op de etterende wonde gesmeerd. Met als gevolg: één etterig broeinest van wetten en maatregelen die steeds minder steek houden. En dit alles alleen maar om toch maar niet ‘back to the roots’ te moeten keren en ootmoedig je fout toegeven.

De moraal: bezint eer je begint. Veranderen moét. Tijden evolueren, gewoontes evolueren, we lopen met meer en meer mensen op steeds kleinere oppervlakten… de industrie verandert, verlegt zich, er komen nieuwe media, enzovoort. Dit alles vraagt aanpassingen van de bestaande wetten. Veranderingen dus. En zo lang ze verantwoord of noodzakelijk zijn kunnen ze alleen maar een positieve invloed hebben op de samenleving. Op voorwaarde dat de veranderaars weten waar ze mee bezig zijn en niet klakkeloos over één nacht ijs gaan!

Willy.