Een terugblik, mijn eigen terugblik op de twintigste eeuw, kan ik maar omschrijven vanaf de tweede wereldoorlog. Mijn eerste indrukken als ontluikend kind bestonden uit kanonnengebulder, bombardementen, en het geratel van een flakstand op amper tweehonderd meter van ons huis. Uit zoeklichten als priemende wijsvingers naar de hemel op dezelfde locatie, en duidelijk zichtbaar van uit ons raam.

Lichtende wijsvingers die soms plots doofden in mineur, na het helse lawaai van een Spitfire nét boven ons dak en het hevige geratel van zijn machinegeweren. De tientallen “Donnerwetter’s” die daarop volgden drongenen door tot bij ons thuis.

Ik vond het allemaal normaal en nogal grappig. Spannend zelfs. Dat bleek dus de wereld te zijn. Als de inslagen van de kanonnen dichter bij het huis kwamen, moesten we allemaal onder tafel van vader. Vond ik gezellig, allemaal op een hoopje, want ik wist toch niet waarom.

En als ik, aan de hand van mama, in een winkel stond waar ze met haar voedselbonnen inkopen deed, keek ik achter me en zag een gedisciplineerde colonne Duitse soldaten kaarsrecht door de hoofdstraat marcheren. Vond ik normaal. Stond er zelfs voor in bewondering. Was blij dat er elke dag weer wat anders te zien viel in die toch wel heel interessante wereld van de volwassenen.

Maanden later waren de uniformen plots Brits en Canadees. Kanonnengebulder hoorden we niet meer. Vond ik alweer normaal. Weer eens iets anders.

Of die colonne Britse tanks die door onze straat reed. Ik zat op de stoep en keek er geïnteresseerd naar. Op een van de tanks zat een gehelmde soldaat die met twee vingers een V-teken maakte naar me. Wat grappig!

Bij een wandeling op zondagnamiddag stonden we op een smal pad plots voor een Amerikaans Jeep. Pal midden op het pad! Daar achtergelaten? Neen. Zei mijn vader toen we naderbij kwamen. Het stuur was afgesloten met een zware ketting. Ik zie die joekel van een ketting nóg voor me. En ik prentte het in mijn kop: een Jeep sluit je dus af met een zware ketting aan het stuur!

Toen we, misschien diezelfde zondag, terugkwamen van de bioscoop, hoorden we plots luid kabaal. Naderbij komend bleek het een bakkerswinkel te zijn waarvan de hele inboedel door woedende burgers op straat kapotgegooid werd. De bakker bleek een ‘zwarte’ te zijn geweest. Geen probleem wat mij betreft. De buitenwereld was toch wel een stuk spannender dan de film die we net hadden gezien.

En op weer een andere dag zette mijn vader me in de cockpit van een Messerschmidt die in zijn haast naast het vliegveld was geland en door de poten gezakt. Was daar gewoon blijven liggen toen de Duitsers terugtrokken.

Ach jongens, ik vond het allemaal zo normaal als wat. Vond enkel dat mijn wereld toch wel heel snel leek te veranderen. Vol stak van variatie. Ik had, door de (toen nog open) ramen van een dancing, Duitse soldaten zien dansen met meisjes. Nu zag ik door diezelfde ramen Canadese soldaten hetzelfde doen. Waarschijnlijk ook met diezelfde meisjes. Ach wat! Het raakte mijn kouwe kleren niet. Ik stond er bij en keek ernaar. Was nog veel te klein om me met dergelijke zaken te bemoeien.

Het enige verschil bestond er voor mij in dat die Canadezen en Britten, die nu in de stellingen van de Duitsers zaten, toch wel lekkere spullen bijhadden. En ons, kinderen, ook met gulle hand van chocolade en kauwgom voorzagen. Repen chocolade! Jongens toch! Het was waarschijnlijk de eerste chocolade die ik van mijn leven had geproefd. Daarvoor alleen al was ik blij toen ik hoorde dat de Duitsers verslagen waren. Nu zou mijn wereld uit niets anders meer bestaan dan chocolade eten! Want de Duitsers hadden dit blijkbaar niet. Dus maar best dat ze met de noorderzon waren vertrokken.

Ja. Dát was wat oorlog betekende voor mij. Een ‘kinderlijke’ observatie en een al even kinderlijke gevolgtrekking.

En… tussen de regels door… diezelfde kinderlijke gevolgtrekking zie ik nu op TV bij de Lybische ‘volwassen’ bevolking:

Ze voelen zich VRIJ nu!
Bevrijd!
Bevrijd van wát?
Dóór wat? Door wie?
En wat zal ervoor in de plaats komen? Nu lijken ze ook te denken dat de rest van hun leven uit chocolade eten zal bestaan! Dachten de Congolezen ook toen ze ‘bevrijd’ werden van België!!! Naïviteit blijkt dus niet alleen het privilege van kinderen te zijn!

Dat was even een tussendoortje. Terug naar het onderwerp nu:

En als ik dan nu op TV de slagzin hoor van een bepaalde hulpverlenende instantie: ‘Je kunt een kind uit de oorlog halen, maar hoe haal je de oorlog uit een kind?’ dan houd ik mijn hart vast. Daar gaan we weer! Voer voor psychiaters en psychologen… Met een kurkentrekker ‘de oorlog’ uit een kind trekken. Pure, maar kinderlijke idealisten! Intellectuelen die het nog maar eens gaan maken! Weeral een aantal mislukkelingen die aan de slag kunnen als ‘slachtofferhelpers’. (Trouwens een zelfbedruipend beroep!) Weeral een stel intellectuelen die dergelijke kinderen nu eens grondig zullen gaan verpesten!

Ja! Dát moeten ze nu juist doen: psychologisch verantwoorde gesprekken voeren om ‘de oorlog uit een kind te halen’ en het ondertussen allemaal veel erger te maken. Hallucinaties scheppen die het kind zijn leven lang zullen blijven achtervolgen. Daar waar het, zonder die hulp, binnen de kortste tijd de oorlog zou hebben vergeten.

Láát dat kind dat uit de oorlog komt toch zijn eigen gang gaan! Láát hem zijn eigen indrukken toch verwerken, voor zover er tenminste iets te verwerken valt in een kinderbrein! Het zal véél sneller geestelijk gezond worden dan met al die intellectuele blablabla er omheen.

Ik was ook een kind dat uit de oorlog kwam. De oorlog hoéfde niet uit me gehaald te worden. Gelukkig maar dat niemand dat ook maar geprobeerd heeft, want dan zou ik er waarschijnlijk tot heden tendage nog onder hebben geleden.

Hetzelfde fenomeen stelt zich in de gerechtelijke sector: ‘slachtofferhulp’. Is er ingebroken bij jou? Voel je je niet meer veilig in je eigen huis? Kom bij ons in therapie om het allemaal te verwerken en te plaatsen. Wel, ik heb grote twijfels over dat soort hulp.

Ook bij mij werd er, tijdens mijn laatste dienstjaren, ingebroken. Op klaarlichte dag! We kwamen thuis van een uitstap… De deur van het appartement stond open, slot geforceerd, binnen alle kasten, laden en deuren wagenwijd open… Alles leek te wijzen op ‘snel snel, en wegwezen’. Niets was echt grondig doorzocht. Gewoon overhaastig enkele zoveel als waardeloze nepsieraden van mijn vrouw meegenomen en verder niets. De oorzaak van die spoedige aftocht kon ik raden: er stonden een aantal foto’s van mij in uniform. Dat heeft ze waarschijnlijk afgeschrikt. En zonder vingerwijzen: er was een groep zigeuners gesignaleerd nét in die dagen! Toeval? Ja… zo zou ik het genoemd hebben als ik niet beter wist. Want télkens er zigeuners in de omtrek waren verhoogde immers het aantal inbraken, winkeldiefstallen en wisseltrucs!

En, ach ja… het geeft je wel een aantal dagen een vreemd gevoel. Er werd binnengedrongen in je privacy. Waarschijnlijk zelfs door mensen van een vreemd ras. In je eigen ‘safe place’. Maar dat gevoel geneest zichzelf binnen korte tijd. Tenzij… tenzij je in therapie gaat en alles nog eens extra dik, ‘in overdrive’, in de verf wordt gezet. Met betuttelende woorden en passe-partout slagzinnen. Met zalven en zemen.

Tekenend voor onze hedendaagse wereld: de hersenen van de hedendaagse watjes zijn niet langer zelfherstellend. Mogen dat eigenlijk ook niet meer zijn. Moeten ‘slachtofferhulp’. Beseffen niet dat het eigen herstelvermogen van de geest dat klusje veel sneller zou kunnen klaren. Tenminste, als ze er al de kans toe kregen, want de hulpverleners schieten bij dergelijke toestanden als paddenstoelen uit de grond. Ruiken een kluif! Kunnen zichzelf weer waarmaken! Afkluiven tot op het bot!

Ik denk dat die hulpverleners zelf veel meer hulp putten uit die therapie dan de slachtoffers.

Ik heb mensen gekend die de concentratiekampen hebben overleefd. Wilden er niet over praten. Veel te afschuwelijk! Maar ze leidden verder een heel normaal leven voor zover ze niet lichamelijk waren aangetast erdoor. Hadden, gelukkig voor hen, nog nooit van slachtofferhulp gehoord! Kenden dat woord niet eens. Hadden, dikwijls helemaal op eigen houtje, na de oorlog de thuishaven bereikt en waren daar gelukkig om. Zwegen over wat ze meegemaakt hadden. Te afschuwelijk en te vernederend om over te praten, en ze zouden toch door niemand worden geloofd vonden ze.

Eéntje heb ik gekend, een Amsterdamse professor, die ik toevallig thuis mocht ontvangen, die er één enkele anecdote over kwijt wou en niets méér. Ik hoor het hem nog zeggen:

-Toen ik aankwam in Dachau zag ik in de verte, op een aarden dijk, het silhouet van een broodmager mannetje als een gek achter een zwaarbeladen kruiwagen aan lopen. En achter hem, een forse, geuniformeerde man met een zweep. Ik dacht: “Neen. Dat kan niet. Ik droom.”… Welnu ja, ik droomde inderdaad, maar ben wél vier jaar in die hallucinante ‘droom’ gebleven!!! Pas na de oorlog weer wakker geworden.

De man heeft zijn werk hervat, geen slachtofferhulp gezien, en is er zonder geestelijke kleerscheuren doorheen gekomen.

Maar toch, wat mij betreft, geen kwaad woord over psychologen. Heb staaltjes gezien van écht psychologisch werk, op een heel ander vlak, dat echt wel het verwachte resultaat opleverde. Ik wil alleen kwijt dat voor een goede psycholoog ernstiger werk te doen valt dan slachtofferhelpertje te gaan spelen en watjes nog wattiger te maken.

In het leven van elke mens gebeuren er nu eenmaal ‘dingen’. Dingen die inderdaad een grote impact op de geest kunnen hebben. Dingen die je schijnbaar kapot maken. Maar die je, achteraf bezien, eigenlijk hebben gesterkt. Die je persoonlijkheid weer een stukje minder kwetsbaar hebben gemaakt. Die er telkens weer voor zorgen dat je tegen een stootje méér kunt. Mits je je zelfherstellend brein zichzelf ook láát herstellen en dat klusje niet aan intellectuelen overlaat.

Moet dat alles nu ook al worden tenietgedaan door ‘slachtofferhulp’? Streven we écht naar een watterige wereld waarin iedereen zichzelf ‘slachtoffer’ voelt zodra iets een beetje uit de band gaat springen? Kom nou…

Willy.