BARBER, B.R., Jihad vs McWorld. Rotterdam, Lemniscaat, 2001 (2e ed.), 427 pp. ISBN 90 5637 418 4
Dit boek handelt over de gevaren waaraan de democratie bloot staat. Deze worden door Barber op twee gebieden gesitueerd. McWorld, de uniforme modernisering en agressieve economische en culturele globalisering enerzijds, en anderzijds Jihad, het reactionair cultureel en religieus fundamentalisme dat ontstaat in reactie op McWorld. Barber betoogt dat beide in feite staan voor onvrijheid en dwang. Hij stelt dat alleen de globalisering van publieke en democratische instellingen een uitweg kan bieden uit de mondiale oorlog tussen de moderne beschaving en de gekrenkte opponenten ervan.
De modernisering van de materiële wereld betekent niet enkel vooruitgang voor het comfort, maar in McWorld wordt het materialisme zelf als ideologie voorgesteld en aangemoedigd. De associatie van het bezit van goederen met bepaalde democratische waarden als vrijheid van mening, misleidt de mensen en brengt een echte democratie in gevaar. Mensen vervallen daardoor in een soort slavernij van het bezit en verliezen de échte keuzevrijheid. Denken dat winkelen hetzelfde is als vrijheid betekent dat je een nieuwe vorm van slavernij ingaat. Kunnen kiezen tussen 12 soorten videorecorders en 9 automerken wordt voorgesteld als vrijheid maar brengt een nieuwe vorm van slavernij mee.
Mensen en naties die daarvoor vluchten in een reactionair stam- en clanverband dreigen al evenzeer gevangen te worden, maar dan in een andere slavernij: die van het collectivisme. Daarin worden de persoonlijke aspiraties radicaal ondergeschikt gemaakt aan het belang van het geheel. Ook hier maakt democratie geen kans.
Democratie vloeit volgens B. niet auotomatisch voort uit een vrije markteconomie, zoals klassieke economen ons willen doen geloven. Democratie vloeit voort uit burgerschap in een civiele samenleving. Daar heeft het individu zeggenschap over de wijze waarop een sociaal rechtvaardige samenleving wordt gecreëerd en onderhouden. Democratie biedt volgens hem een antwoord op Jihad én McWorld.
Democratie kan helpen de angst en ongerustheid te verminderen van de mensen die bang zijn voor wereldlijk materialisme en die zich met overtuiging inzetten voor hun eigen religie en cultuur. Daarvoor is het nodig om ook de mondiale markt democratisch te maken, dit wil zeggen gericht op sociale rechtvaardigheid en gelijkheid. Dit is dus een pleidooi voor échte democratie.
Ik heb er lang over gedaan om dit boek te verwerken. Het onderwerp zelf is boeiend genoeg, en de stellingen van de auteur zijn zeer degelijk onderbouwd en bovendien zeer herkenbaar. Maar het vraagt nogal wat concentratie om zijn gedachtegang te volgen. Bovendien is het taalgebruik zwaarwichtig, met lange en ingewikkelde zinsconstructies (vertaling?). Toch is het zeker een aanrader voor wie in het thema geïnteresseerd is.
Achteraan het boek staan een paar wetenswaardige bijlagen, o.a. een tabel met de rangschikking van 47 landen volgens de rechtvaardigheidsindex bij de verdeling van energie. België staat daarbij in de top tien van de landen met de minst rechtvaardige verdeling!
Het werk is zeer goed gedocumenteerd, met meer dan 70 paginas noten.
VANDENBROUCKE, F., Tien kleine Belgen. Leuven, Davidsfonds, 2002, 159 pp. ISBN 90 5826 167 0
In dit boekje verheldert minister Frank Vandenbroucke zijn project van de actieve welvaartsstaat. Hij heeft zich hiervoor geïnspireerd op de politiek filosoof Rawls, voor wie rechtvaardigheid een kernbegrip is. Als de samenleving niet in staat is om alle ongelijkheid uit te bannen, dan moet ze er tenminste voor zorgen dat die groepen die het slechtst bedeeld zijn door het lot het toch zo goed mogelijk hebben.
Toch is de inhoud van dit boekje geen bespreking van diens visie, deze wordt alleen in de laatste paragraaf even vermeld.
Het pleit voor Vandenbroucke dat hij het verhaal van 9 Belgen over hun particuliere situatie eerst aan de orde laat komen. Hij laat dit volgen door zijn eigen verhaal over het sociale project van de actieve welvaartsstaat. Hierin verheldert hij zijn uitgangspunten voor de hervorming van de Sociale Zekerheid en het pensioenstelsel in de komende jaren. Hij doet dit naar mijn mening op een zo eenvoudig mogelijke en inzichtelijke wijze.
Aanbevolen lectuur voor al wie daar van ver of dicht bij betrokken is, iedereen dus?
DEKEYSER, M., Ouder worden is een kunst. Apen/Vianen, The house of books, 2000, 286 pp. ISBN 90 443 0456 9
Tien jaar geleden ging Miel Dekeyser op pensioen, om gezondheidsredenen vroeger dan hij had verwacht. Het werd het spreekwoordelijke Zwarte Gat. Maar na een aantal maanden wordt hij weer actief, eerst op vraag van zijn oude werkkring. Dit betekent een geleidelijke ommekeer.
De ouderdom is het onderwerp van dit boek, of beter hoe verschillende mensen die beleven en ermee omgaan. De beleving van de auteur in de eerste plaats, de lichamelijke achteruitgang, het sociale uitgerangeerd worden en zich een buitenstaander voelen. Hij gaat ook een aantal BVs interviewen, én een aantal gewone mensen, allen over het proces van ouder worden. Hoe vermijden ze de val in het Zwarte gat? Worden ze verbitterd en geven ze de strijd op? Kennen ze het geheim van een boeiende, rijk gevulde oude dag? Verschillende mensen vertellen gevarieerde verhalen. De auteur voegt er zijn beschouwingen aan toe.
Het werd een boeiend relaas van een man die het fenomeen van de ouderdom onder ogen ziet en reflecteert op zijn eigen situatie en die van anderen. Wat mij vooral aansprak in dit boek is het realisme: geen opgeklopte zingeving aan het ouder worden, maar verder leven. Met vallen en opstaan. Zoals de meeste lotgenoten.
