SPECTOR, T., Ingelepeld. Waarom maar weinig klopt van wat ons over voeding is verteld. A’dam, Uitg. Nieuwezijds, 2021, 302 pp. - ISBN 978 90 5712 543 0
Niet meer eten voor je gaat slapen. Zwangere vrouwen moeten eten voor twee. Groenten uit blik zijn ongezonder dan verse. Van koolhydraatarm eten word je slank.
De adviezen vliegen ons om de oren, maar we worden er niet gezonder op. Integendeel, wereldwijd ziet men een enorme toename aan chronische ziekten gerelateerd aan voeding en leefstijlen. Die onzekerheid is gesneden brood voor voedings- en dieetgoeroes die om de haverklap een nieuw beloftevol dieet lanceren en er een dik belegde boterham aan verdienen. Wat is er werkelijk waar van al die beweringen over eten en voeding?
Tim Spector is arts en wetenschapper aan King’s college in Londen. Sedert meer dan tien jaar verdiept hij zich intensief in de voedingswetenschap. Als rechtgeaard scepticus ontmaskert hij genadeloos en met glans de machinaties en de gebakken lucht van de voedingsindustrie en de dieetgoeroes. En dit gebeurt op basis van de meest recente onafhankelijke wetenschappelijke inzichten van de voedingswetenschap, een vrij nieuw vakgebied dat zich de laatste jaren snel ontwikkelt. Onder invloed van de bevindingen is hij zelf van mening veranderd over de meeste algemeen aanvaarde opvattingen over voeding.
Gedegen onderzoek wijst uit dat er niet zoiets bestaat als één goede manier van eten die voor iedereen werkt. Anders dan de goeroes beweren zijn er dus geen eenvoudige, zwart-wit oplossingen. Calorieën tellen heeft geen zin, want iedere persoon is anders. Het is al moeilijk genoeg om in te schatten hoeveel calorieën iemand nodig heeft om zijn lichaam efficiënt te laten functioneren. Voedingsmiddelen met dezelfde calorische waarde kunnen bovendien heel uiteenlopende effecten hebben op de stofwisseling.
Drie obstakels staan een betere kennis over voedsel en voeding in de weg: slechte wetenschap, verkeerde interpretatie van onderzoeksresultaten en de voedingsindustrie. De laatste heeft een grote schadelijke invloed en enorme macht over de consument. Veel van de mythes over voeding zijn aangewakkerd door de voedingsindustrie en -producenten van voedingssupplementen. Deze misleiden de consument op alle mogelijke manieren om hun waren te verkopen.
Dat talloze adviezen en voorzorgsmaatregelen onvoldoende wetenschappelijk onderbouwd zijn hoeft niet te verbazen. Voedingsproducenten zijn belangrijke sponsors van wetenschappelijk onderzoek. De resultaten daarvan passen dan ook perfect in het kraam van de voedingsindustrie. Al even erg is dat overheden deze resultaten kritiekloos omzetten in adviezen aan de bevolking. Sommige daarvan zijn potentieel gevaarlijker dan wat ze verketteren.
Op grond van zuiver wetenschappelijk onderzoek ontkracht Tim Spector liefst 24 mythes over voeding en leefstijl. Anders dan de overheid en volksgezondheidsinstanties beweren, hebben gezonde mensen geen voedingssupplementen nodig als ze gevarieerd en vers eten en voldoende zonlicht opvangen. U zult niet afvallen als u suikervrije dranken en voeding gebruikt. Blikvoedsel is niet per definitie ongezond of slechter dan vers. Het idee van 10.000 stappen per dag is onzin (zie ook Scientias).
U verneemt waarom de auteur zijn smeermargarine in de vuilnisbak heeft gegooid en vervangen door de goede oude boter. Hij legt uit waarom vlees op zich niet slecht is voor de gezondheid en in kleine hoeveelheden zelfs gezond en waarom vis niet altijd een gezonder alternatief is. Hij maakt duidelijk waarom je geen twee liter water per dag moet drinken uit flessen. En misschien zult u opgelucht zijn te vernemen dat koffie drinken helemaal niet zo slecht is.
Het advies van Spector? Laat u niet leiden door wat er gezegd wordt. Eet gevarieerd, hoofdzakelijk plantaardig en indien mogelijk zonder toegevoegde chemische stoffen. U leert wanneer er een belletje moet gaan rinkelen met een aantal interessante tips om misleidende boodschappen te doorzien. En tot slot krijgt u een handig lijstje met uitgangspunten voor een gezonde en gevarieerde voeding.
Zoekt u een betrouwbaar boek over voeding en leefstijl? Dan is Ingelepeld een prima keuze. De inhoud is wetenschappelijk grondig gefundeerd. De korte hoofdstukken zijn bovendien zeer vlot te lezen en kunnen afzonderlijk geraadpleegd worden zoals in een naslagwerk. Een echte aanwinst!
KRAUSE, J. & T. TRAPPE,De reis van onze genen. Onze geschiedenis en die vanonze voorouders. (Vert.Die Reise unserer Gene. Eine Geschichte über uns und unsere Vorfahren, 2019) Nieuw Amsterdam, 2020, 285 pp. – ISBN 978 90 468 2681 2
Waar komt lepra vandaan? Hoe komt het dat de oorspronkelijke bewoners van Noord- en Zuid-Amerika nauwer verwant zijn aan de Europeanen dan aan Aziaten? Waarom werden de Kelten en Germanen door de Romeinen ‘melkdrinkers’ genoemd? Hoe komt het dat het Nederlands tot dezelfde taalfamilie behoort als het Koerdisch?
Met behulp van de archeogenetica kunnen deze en andere vragen met grote zekerheid beantwoord worden. Die nieuwe discipline leverde reeds gigantisch veel kennis op over het verre verleden van mensen. In oeroude menselijke beenderen vindt men niet alleen het genetisch profiel van de overledenen, maar is ook te zien hoe hun erfelijke eigenschappen zich hebben verspreid.
In dit boek wordt u ondergedompeld in het intrigerende verhaal van de drie grote migratiegolven die sinds de oertijd een stempel op Europa hebben gedrukt en die het fundament hebben gelegd voor de westerse wereld.
Het Europese DNA leert dat de Neanderthaler na de laatste grote ijstijd het onderspit moest delven tegen de moderne mens. Deze oorspronkelijke Europese jagers-verzamelaars werden vervolgens ongeveer 8000 jaar geleden gemarginaliseerd en verdreven door immigrerende landbouwers uit Anatolië. En in datzelfde DNA vindt men tevens sporen van een derde immigratiegolf, dit keer van steppebewoners uit de Vruchtbare Sikkel.
Het DNA van de begraven mensen geeft bovendien een inkijk in de toenmalige leefgewoontes en -omstandigheden. Zo bracht de derde migratiegolf een omslag teweeg in het voedingspatroon van de bevolking, namelijk de consumptie van zuivel. Zo is een aanzienlijk deel van de Noord-Europese bevolking lactosetolerant maar niet in Zuid-Europa. Na de laatste migratiegolf werd de structuur van de samenleving duidelijk hiërarchisch en patriarchaal. De bevindingen van de archeogenetica verhelderen bovendien hoe en wanneer de huidige Europese talen zich over Europa en Azië hebben verspreid.
De mobiliteit van de vroege mens bracht vooruitgang en technologische ontwikkeling, maar had ook een prijs. Genetische analyses brengen de oorsprong van infectieziekten zoals de pest, de pokken, syfilis, lepra vrij nauwkeurig in verband met de vroege immigratiegolven. We weten nu dat de pest veel vroeger in Europa is gekomen dan gedacht. En er zijn harde aanwijzingen dat de Europese rode eekhoorn de gastheer was van de leprabacil.
De archeogenetica laat zien dat mensen met ‘zuivere’ Europese wortels niet bestaan en waarschijnlijk ook nooit bestaan hebben. We hebben allemaal een migratieachtergrond en onze genen getuigen hiervan.
De reis van onze genen is een razend interessant werk met een degelijk onderbouwde inhoud en verzorgde vormgeving. Johannes Krause is wereldwijd een van de bekendste deskundigen op het gebied van de archeogenetica. Van zijn kennis en inzichten heeft de journalist Thomas Trappe een zeer onderhoudend en intrigerend relaas gemaakt. Dat moest blijkbaar bondig zijn, maar voor mij mocht het gerust veel uitgebreider.
SYFRET, W., De opgewekte nihilist. Hoe het besef dat je leven geen zin heeft je gelukkig kan maken. (Vert. The Sunny Nihilist, 2021) A’dam, Bruna Uitgevers, 2021, 190 pp. – ISBN 978 94 005 13143
Hoezo, de opgewekte nihilist? Wat is er opbeurend aan een filosofische stroming die beweert dat het leven zinloos is? Wat doet alles er dan nog toe? Waarom zou je dan nog moeite doen om iets te bereiken? En hoe kan het besef dat je leven geen zin heeft je gelukkig maken?
Het hoeft niet te verbazen dat het nihilisme geassocieerd wordt met zwartgalligheid, onverschilligheid en dat het inspiratie geeft aan anarchisten en plegers van zinloze aanslagen. Je zou van minder depressief worden.
Toch zit er in het nihilisme volgens Wendy Syfret een bevrijdende boodschap. Als je de zoektocht naar de diepere zin en betekenis van het leven loslaat wordt het leven niet minder waard, maar kun je er beter van genieten. In dit boek schrijft ze neer hoe zij dat zelf ziet en aanpakt. Het is het persoonlijk relaas van een millennial die wil loskomen van de verpletterende verwachtingen die aan mensen worden gesteld.
Mensen hebben altijd al gezocht naar de betekenis van gebeurtenissen zich aan hen voordoet. Zingeving is eigen aan de mens. Wij kunnen ons een werkelijkheid zonder zin moeilijk voorstellen. Tot een eeuw geleden vonden mensen die in de religie, de cultuur, de familie. In de eenentwintigste eeuw is zingeving echter tot een obsessie geworden met onrealistische idealen, zoals een schitterende carrière of een perfecte relatie.
Het gevolg is dat veel mensen zichzelf de hele tijd gestresst achterna lopen en overvragen. Overwerkte mensen wenden zich tot allerlei commerciële initiatieven om efficiënter te werken, beter te kunnen slapen en productiever te zijn. De obsessie met romantische liefde zadelt beide partners op met torenhoge verwachtingen die nauwelijks in te lossen zijn. En het streven naar verlichting en vrede, vroeger het monopolie van de religie, is ingepalmd door de geluks- en zelfontplooiingsbusiness waaraan je hard moet werken.
Hoeveel belang we er ook aan hechten, zingeving is een hopeloos miezerig aanbod, stelt Wendy Syfret. Wat ook de inhoud is, het gaat over iets waar je je hele leven naar moet zoeken, een troost voor kwellingen of beloning voor goedheid. Maar als we er nu eens van uitgingen dat het leven op zich zinloos is?
Daar kun je natuurlijk verschillende kanten mee uit. Het kan helemaal verkeerd uitpakken en leiden tot defaitisme en weerzinwekkende acties. Maar je kunt het ook geruststellend vinden dat er van jou geen grootse verwezenlijkingen verwacht worden omdat die er niet echt toe doen. Een opgewekte nihilist is zich bewust van de nietigheid van het eigen bestaan, maar ziet er nog steeds zoveel leuke kanten aan dat het de moeite loont om er het beste van te maken en er bovendien van te genieten.
Dit boek is geschreven door een millenial en voor millennials. Ook al is de tekst niet altijd overzichtelijk wegens de vele details, dit is inderdaad een boek met een bevrijdende boodschap!
