SINGH, S & E.
ERNST, Bekocht of behandeld. De feiten over alternatieve
geneeswijzen. (Vert. Trick or treatment? Alternative medicine on trial,
2008) Adam, Uitg. De
Arbeiderspers, 2010, 393 pp. ISBN 978 90 295 7313 9
Met het aanbreken van het verkoudheidsseizoen gaat Oscillococcinum weer vlot over de toonbank. Een chiropractor verlost in een handomdraai van je rugpijn. Met behulp van acupunctuur verdwijnt je tenniselleboog als sneeuw voor de zon. En je zult geen last meer hebben van zure oprispingen als je altijd barnsteen bij je draagt.
De populariteit van
alternatieve geneeswijzen neemt wereldwijd hand over hand toe. De remedies staan
torenhoog opgestapeld in elke apotheek, worden in elk tijdschrift beschreven, op
miljoenen webpaginas besproken en door miljarden mensen gebruikt. Met
alternatieve behandelingen wordt geleurd alsof ze enorm veel baat bieden. Maar
doen ze dat werkelijk?
Simon Singh en Edzard Ernst gaan op zoek
naar de waarheid over de drankjes, de watertjes, de pillen, de naalden, het
kloppen en het energetiseren. Is alternatieve geneeskunde boerenbedrog of juist
buitengewoon effectief? Wie is betrouwbaar en wie draait je een poot uit? Wat
werkt en wat niet? Wat zijn de geheimen en wat zijn de leugens? Welke therapieën
zijn veilig en welke zijn gevaarlijk?
Alternatieve geneeswijzen zijn
therapieën die door een meerderheid van toonaangevende artsen niet worden
aanvaard. Zij maken gebruik van onderliggende processen die doorgaans biologisch
onaannemelijk zijn en niet aantoonbaar. Het zou echter van vooringenomenheid
getuigen als ze alleen op grond daarvan verworpen zouden worden. Het grootste
deel van de geschiedenis baseerde de geneeskunde zich immers ook op theorieën
die nu als hopeloos achterhaald beschouwd worden. Pas na de introductie van de
wetenschappelijke methode is de geneeskunde met rasse schreden vooruit
gegaan.
Aangezien de alternatieve geneeskunde beweert dat ze
dezelfde ziekten en aandoeningen kan behandelen als de reguliere geneeskunde,
moet ze langs dezelfde meetlat worden gehouden. Haar werkzaamheid dient bewezen
te worden aan de hand van de methodes die voor de reguliere geneeskunde worden
vereist. Een alternatieve geneeswijze blijft een dubieuze behandeling tot ze
zich in hooggekwalificeerde proeven heeft bewezen.
De empirisch
onderbouwde geneeskunde is gebaseerd op grondig wetenschappelijk onderzoek. Door
middel van experimenteren en observeren kunnen wetenschappers vaststellen of een
bepaalde therapie doeltreffend is. Nieuwe feiten worden onderzocht en conclusies
worden regelmatig herzien. Voor een goed begrip daarvan geven de auteurs in het
eerste hoofdstuk een snelcursus in de wetenschappelijke methode. Meer in het
bijzonder leggen ze uit hoe die in de geneeskunde wordt
gebruikt.
In de volgende hoofdstukken kijken de auteurs wat er
gebeurt wanneer de wetenschappelijke aanpak wordt toegepast op de alternatieve
geneeskunde. Achtereenvolgens worden acupunctuur, homeopathie, chiropraxie en
kruidengeneeskunde op hun wetenschappelijke bewijskracht getoetst. Op basis van
het beschikbare bewijsmateriaal van verschillende onderzoekers trekken zij
conclusies over de werkzaamheid en de mogelijke gevaren van iedere
geneeswijze.
Er bestaan echter nog tientallen andere therapieën, soms met
potsierlijke pretenties, die veel minder uitgebreid getoetst werden, en met de
regelmaat van de klok komen er nieuwe bij. In een aanhangsel evalueren de
auteurs zesendertig andere alternatieve behandelingen, zoals antroposofische
geneeskunde, Bach Bloesem Remedies, Feng Shui en oorkaarsen.
Is
alternatieve geneeskunde doeltreffend voor het behandelen van ziekten? Het
antwoord is teleurstellend. De meeste vormen van alternatieve geneeskunde zijn
ofwel onbewezen, ofwel onwerkzaam en sommige zelfs gevaarlijk. Een bewijsbaar
veilig en effectief alternatief medicament is overigens helemaal niet
alternatief maar in feite een regulier medicament. Patiënten die zich aan
alternatieve geneeskunde wagen riskeren uitgebuit te worden, hun geld te
verliezen en hun gezondheid te schaden.
Het feit dat deze geneeswijzen de
wetenschappelijke vergelijking met de empirisch onderbouwde geneeskunde niet
doorstaan, betekent echter niet dat ze geen goed kunnen doen. Hun werkzaamheid
berust op het placebo-effect, een medisch fenomeen met een lange en omstreden
geschiedenis. De auteurs geven een zeer interessante en uitvoerige uiteenzetting
over de aard, de ontdekking en de studie van het placebo-effect. Het is een van
de meest omstreden kwesties met betrekking tot de alternatieve
geneeskunde.
Kunnen we vrede nemen met het succes van alternatieve
remedies enkel omdat ze verlichting en hoop bieden door overtuiging en
vertrouwen? De auteurs ontkennen formeel. We hebben in de geneeskunde geen
placebo nodig om een placebo-effect op te roepen. Het placebo-effect berust niet
zozeer op de behandeling, maar op het vertrouwen van de patiënt in de arts. Als
de patiënt merkt dat de arts onwerkzame middelen voorschrijft kan dit vertrouwen
geschaad worden. Een patiënt zou geen genoegen moeten nemen met een remedie die
alleen werkt op basis van het placebo-effect.
De auteurs geven nog andere
steekhoudende argumenten tegen de alternatieve geneeswijzen, zoals de kosten en
de veiligheid. De gezondheid van een patiënt wordt in de waagschaal gelegd door
elke onwerkzame behandeling als deze in de plaats komt van een reguliere
behandeling. In het licht van de resultaten van hun onderzoek houden de auteurs
een pleidooi voor meer toezicht en reglementering van de geneeskunde.
Wetenschappelijke normen, beoordeling en reglementering zouden standaard moeten
opgelegd worden aan alle typen geneeskunde.
Dit boek pretendeert s
werelds eerlijkste en accuraatste onderzoek naar de alternatieve geneeskunde te
zijn. Of deze boude stelling klopt kan ik uiteraard niet verifiëren. Je kunt ze
in ieder geval niet negeren. De conclusies zijn gebaseerd op zon 4000
onderzoeksstudies naar alternatieve geneeskunde, die duizenden medische
onderzoekers over de hele wereld gedurende tientallen jaren hebben verricht. Het
moet een titanenwerk geweest zijn om die allemaal bij elkaar te
krijgen.
De auteurs kunnen in ieder geval stevige geloofsbrieven
voorleggen. Ze zijn beiden geschoolde wetenschappers, en geen van hen is ooit in
dienst geweest van een farmaceutisch bedrijf. Edzard Ernst is een insider die
jarenlang de geneeskunde heeft beoefend, waaronder ook enkele alternatieve
therapieën. Hij is s werelds eerste hoogleraar alternatieve geneeskunde en zijn
onderzoeksgroep heeft vijftien jaar lang geprobeerd uit te vissen welke
behandelingen werken en welke niet. De andere auteur, Simon Singh, is een
outsider die bijna twintig jaar als wetenschapsjournalist bij de geschreven
pers, de televisie en de radio heeft gewerkt.
Om overtuigd te
worden van de waarheid over alternatieve geneeswijzen had ik dit boek niet
nodig, maar een betere kennis van de feiten heeft die overtuiging veel beter
onderbouwd. Daarnaast heb ik heel wat opgestoken. Ik leerde over de
ontstaansgeschiedenis, de achterliggende visie en de recente ontwikkelingen van
de best onderzochte alternatieve geneeswijzen. Ik verwierf een beter inzicht in
de redenen waarom mensen alternatieve geneeskunde verkiezen boven de reguliere
geneeskunde en in de drogredenen die door alternatieve genezers aangevoerd
worden om wetenschappelijke toetsing af te wijzen. Ik kreeg een opfrissing over
het placebo-effect met een aantal gefundeerde argumenten waarom het niet
toereikend is. En dank zij een handige tabel met de bewezen werkzaamheid en de
gevaren van de meest gebruikte medicinale kruiden kan ik die met meer kennis van
zaken aanwenden.
De auteurs hebben hun uiterste best gedaan om hun
gegevens inzichtelijk voor te stellen. De geïnteresseerde lezer mag zich niet
laten afschrikken door de omvang van het boek. Vaktermen worden goed uitgelegd
en de vlot leesbare tekst maakt het toegankelijk voor een breed
publiek.