VERBRUGGEN, A, De ware
energiefactuur. Adam/Apen, Uitg. Houtekiet, 2008, 292 pp. ISBN 978 90
8924 017 0
Na ettelijke jaren van ontkennen en debatteren zijn nagenoeg
alle deskundigen het erover eens. We stevenen steeds sneller af op een
klimaatverandering waarvan de gevolgen veel ernstiger zullen zijn dan ze
vandaag ingeschat worden. Zelfs in gematigde streken neemt de kans op extreme weersomstandigheden zorgwekkend
toe. De culturele, sociale en politieke gevolgen zijn niet te overzien.
Een economie die drijft op een ongebreideld verbruik van
energie, gewonnen uit fossiele brandstoffen heeft ons weliswaar een ongeziene groei
en materiële welvaart bezorgd. De keerzijde is echter een ernstige aantasting
van het milieu, buitensporige uitwassen van exploitatie en ongelijkheid en
onomkeerbare vernietiging van natuurlijke biotopen en menselijke culturen. Het
wordt steeds duidelijker dat de energie-economie, die draait op fossiele
brandstoffen en netelektriciteit, dringend ontmanteld moet worden en vervangen
door energiesystemen die praktisch koolstofvrij zijn.
Die noodzakelijke omschakeling maakt echter slechts een kans
als ze niet het onmogelijke vraagt van mensen. Ze dient rekening te houden met
het diepgewortelde streven naar eigenbelang en beroep te doen op het verlangen
om te vernieuwen en samen te werken. Aviel Verbruggen, energie- en
milieueconoom en lid van het Intergovernmental Panel on Climate Change van de
Verenigde Naties, zet de lijnen uit.
Na een ruwe schets van het klimaatprobleem analyseert hij hoe
het zover is kunnen komen. Roekeloos experimenteren met materie en technologie heeft
de concentratie aan broeikasgassen in de atmosfeer kunstmatig opgedreven. Wereldwijd
wordt er steeds meer energie geproduceerd en verbruikt, en tegelijk worden
massas energie verspild. Zo werd het natuurlijke broeikaseffect van de aarde verstoord.
In dat proces hebben zowel techniek als politieke keuzes een rol gespeeld. Ze
zullen beide ook moeten bijdragen tot de omschakeling naar duurzame
energiesystemen.
Om de klimaatverandering te beheersen moet overal de energie
op basis van koolstof vervangen worden door alternatieven met een minimale
koolstofuitstoot. In de rijke landen moet de onrustwekkende toename van het
energieverbruik beperkt worden. Het te verwachten stijgende gebruik in de
opkomende landen moet opgevangen worden door duurzame oplossingen.
Op het eerste zicht komen twee technieken in aanmerking:
atoomenergie en hernieuwbare energie. Toch zijn ze allerminst gelijkwaardig
want grondig tegengesteld. Atoomenergie brengt teveel onbeheersbare risicos mee
en kan tot op zekere hoogte niet zonder fossiele brandstoffen. Het afbouwen en
stopzetten van atoomenergie is de enige uitweg. Tegenstanders werpen op dat dit
onhaalbaar en onbetaalbaar is, maar als de kostprijs van de risicos ten volle
aangerekend wordt is het een economisch rationele keuze.
Alleen een duurzaam energiegebruik dat nagenoeg vrij is van koolstofuitstoot
én geheel vrij van nucleaire risicos, is aanvaardbaar voor de toekomst. Willen
we toekomstige catastrofes vermijden zonder aan comfort in te boeten, dan
moeten we radicaal overstappen op systemen die draaien op hernieuwbare bronnen.
Die kunnen de moderne samenleving van voldoende energie voorzien wanneer er
tegelijk veel zuiniger mee omgesprongen wordt. Efficiënt gebruik van energie vermindert
de vraag naar elektriciteit met zeker meer dan de helft.
Er moet dus voluit ingezet worden op de ontwikkeling van kleinschalige
technieken die veel minder intensief elektriciteitsverbruik opleveren. De
technologie is voorhanden en er komen steeds nieuwe en betere oplossingen. De
stuwkracht zal moeten komen van een doordachte prijspolitiek die rekening houdt
met het streven van mensen naar eigenbelang.
Wanneer de kosten van energieproductie op basis van fossiele
brandstof niet meer verhaald worden op de gemeenschap onder vorm van
milieuvervuiling, zal risicovolle energie beduidend duurder worden. Dan zal
hernieuwbare energie veel betaalbaarder blijken. De overheid moet hierin het
voortouw nemen. Zij is immers de behoeder van publieke goederen zoals een
veilige en gezonde wereld, een stabiel klimaat en bescherming tegen misbruik. Dit
vraagt veel moed, uitgebreide kennis en creativiteit want het beleid moet
opboksen tegen de privébelangen van machtige en sluwe bedrijven.
Als onafhankelijk onderzoeker houdt Aviel Verbruggen een
uitermate deskundig en gefundeerd pleidooi voor een ethische benadering van de
economie. We moeten naar een klimaatbeleid waarin de rijke landen de plicht
hebben om de schade, aangericht door het roekeloos experimenteren met
koolstofintensieve technologie, in te dammen. Zij dienen bovendien een aanzienlijke
en rechtvaardige bijdrage te leveren aan het herstel en de compensatie ervan.
Ze moeten ook de wegen banen voor de opkomende economieën, zodat deze veel eerder op energie uit
hernieuwbare bronnen kunnen draaien.
Deze diepgaande en gedetailleerde studie biedt een zeer leerrijke
analyse van ons energieverbruik. We krijgen een grondige uitleg over de prijsbepaling
van energie en van publieke goederen zoals natuur en milieu. We maken kennis
met een aantal economische wetmatigheden en uitgangspunten. En we krijgen een kritische
analyse van de Kyoto-protocollen en voorstellen voor een werkbaar alternatief.
De wervende waarde van dit stevig onderbouwde werk gaat
echter helemaal onderuit aan een ondoorzichtig betoog, met ingewikkelde zinnen
zonder bindteksten die de gedachtegang kunnen verduidelijken. De taal is
bovendien droog-academisch en helemaal niet afgestemd op de doorsnee lezer. Zie
bijvoorbeeld op pagina 247: Als we niet-vergelijkbare energieactiviteiten op
dezelfde hoop gooien, scheppen we geen automatische harmonisering waarop het
principe van equimarginale efficiëntie steunt. En de zin op pagina 252 - Maar
als CDM succesvol is, zal de keuze zich opdringen tussen een CDM-crash en een
ETS-crash, en beide zullen flirten met zeer lage prijzen. roept om een lijst
van gebruikte afkortingen, die ik jammer genoeg niet gevonden heb.
Kortom: een zeer interessant boek, doch jammer genoeg enkel
écht goed te begrijpen door insiders. Dit brandend actuele thema verdient veel
beter!
© Minervaria
|