DOWNER, L., Geisha. De verborgen geschiedenis.
(Vert.
Geisha. The Secret History of A Vanishing
World) Adam, De Bezige Bij, 2001, 424 pp. ISBN 90 234 5375
1
ToenLesley Downer
de kans kreeg om in een geishawijk te logeren greep ze de gelegenheid met beide
handen aan. Hoewel ze tientallen jaren in Japan had gewoond en gewerkt had ze
nauwelijks een glimp van hun wereld opgevangen. Toch duurde het nog maanden voor
de deuren open zwaaiden. Maar toen ze eenmaal in de geishawereld was
geaccepteerd werd ze geïntroduceerd in een wereld waarover zelfs de meeste
Japanners niets weten.
Het eerste deel van dit boek gaat over
de geschiedenis van de geishas, de veranderingen die ze in de loop der eeuwen
hebben ondergaan, en de romantische verhalen die er over hen in omloop zijn. In
de standaardgeschiedenis van Japan worden geisha s doodgezwegen. Toen ze echter
wat dieper ging graven ontdekte Lesley Downer dat ze bij belangrijke
gebeurtenissen wel degelijk een rol hadden gespeeld, namelijk als vriendin,
vertrouwelinge, minnares en soms echtgenote van de meest vooraanstaande mannen
van het land. Maar deze vrouwen achter de besluitvormers stonden altijd in de
schaduw.
Geishas waren ooit de koninginnen van
de subversieve, alternatieve maatschappij. In de Victoriaanse tijd het
hoogtepunt van hun populariteit waren geishas het beste wat de
amusementswereld in Japan te bieden had. Net als de popidolen van nu waren ze
kleurrijke karakters, de sterren van een volkscultuur. Geishas doorliepen een
lange, strenge opleidingsperiode, waarin ze leerden zich aan nauw omschreven
gedrags- en omgangsregels te houden.
In het tweede deel van het boek onthult
ze de wereld van de geisha zelf en haar gewoonten en rituelen. Ze laat ons
meekijken hoe ze zich opmaakt en haar kimonos draagt, hoe ze leert zich op
geishafeestjes charmant te gedragen en hoe haar privéleven eruit ziet. Van dit
deel heb ik het meest geleerd én genoten.
De wereld van de geishas is over het
algemeen nog even romantisch, mysterieus en ondoordringbaar als voorheen. Er is
echter een groot verschil tussen het leven van de geishas en maikos
leerling-geishas vroeger en nu. De geishas uit het verleden werden als jong
kind al voor dit leven bestemd. De moderne geishas hebben voor hun beroep
gekozen. Het is een baan geworden, weliswaar niet zoals een
andere.
Lesley Downer beperkt zich niet tot een
beschrijving van het geishaleven, maar situeert het in de eeuwenoude cultuur van
huwelijk en man/vrouw relaties in Japan. Tot voor kort was, behalve in de
laagste klasse van de maatschappij, een huwelijk een zuiver zakelijke
aangelegenheid. Het was een verbond tussen twee families met als doel het
produceren van kinderen om de familienaam voort te zetten. Tegen de wens van de
familie in trouwen uit liefde was ondenkbaar. Men beschouwde het zelfs als
hoogst onfatsoenlijk als een man graag de liefde bedreef met zijn vrouw.
Seksueel genot vond een man buiten de deur.
Zelfs in het moderne Japan vinden veel
mannen het vanzelfsprekend dat ze in twee werelden kunnen leven, met in beide
een vrouw. Thuis heeft hij zijn echtgenote, die voor de huishouding, de kinderen
en de financiën zorgt. Hij geeft haar zijn salaris en zij geeft hem zakgeld.
Buitenshuis heeft hij een ander soort vrouwen: geishas, gastvrouwen in clubs,
een of meer minnaressen voor luchtige conversaties en seksuele geneugten. Samen
waken deze vrouwen ervoor dat er dag en nacht voor hem gezorgd
wordt.
Door de hedonistische houding tegenover
seks konden in Japan sensualiteit en de kunst van de erotiek bovendien op
allerlei hoogstaande manieren vrijuit tot ontwikkeling komen. Japan kent
dan ook nog altijd een bloeiende seksindustrie. Maar geishas waren en zijn geen
prostituees. Ze worden beschouwd als kunstenaressen en fungeren als een soort
entertainer op zaken- en andere feestjes.
In de meeste steden bleven, als
overblijfselen van een uitstervende traditie, kleine geishagemeenschappen over.
De geishawereld is echter een fragiele en bedreigde wereld. Japan is relatief
snel geëvolueerd van een
klassensysteem naar een democratie, waarin niet alleen alles genivelleerd is en
de smaak veranderde, maar ook de rol en positie van de vrouw is gewijzigd.
Culturen veranderen echter slechts langzaam. Het aantal geishas is beduidend
kleiner geworden, maar ze zijn absoluut nog niet verdwenen.
Wie op een vlot leesbare wijze kennis
wil maken met de geheimzinnige en intrigerende wereld van de geishas kan ik dit
boek warm aanbevelen.