BOUVEROUX, J. & L. HUYSE,
Het onvoltooide land. Leuven, Van
Halewyck, 2009, 214 pp. ISBN 978 90 5617 917 5
Voor het buitenland lijkt
België wel gebouwd op een kruitvat van spanningen. Meer dan de traditionele
ideologische en sociaaleconomische breuklijnen trekken de verschillende
belangen van de twee taalgemeenschappen het land uit elkaar.
Het politieke leven in België
is tegelijk boeiend en vermoeiend. Het politieke metselwerk is nooit af. Iedere
hervorming of grondwetsherziening veroorzaakt weer nieuwe burentwisten en de
behoefte aan een volgende hervorming.
En toch wint
stabiliteit het altijd weer van chaos. Steeds weer worden de plooien glad
gestreken en nieuwe compromissen gevonden. In vergelijking met andere Europese
etnische conflicthaarden is de Belgische geweldloze omgang met de communautaire
problematiek wel zeer opmerkelijk.
Hoe komt het dat België na al
die verbouwingen nog bestaat? Gedurende de afgelopen 60 jaar evolueerde België
van een unitaire staat naar federalisme. In dit boek vertellen de auteurs het verhaal
van vier episodes in het nog onvoltooide communautair proces.
De vier delen bevatten
ieder een tweeluik. Jos Bouveroux, Wetstraatjournalist en voormalig
hoofdredacteur van het VRT- radionieuws geeft het feitenrelaas. Luc Huyse,
socioloog en emeritus hoogleraar van de Katholieke Universiteit Leuven,
interpreteert en duidt. Ze kijken naar de rol van economische krachten, laten
zien hoe godsdienst en vrijzinnigheid het communautaire rijpingsproces hebben
vertraagd en wijzen op de cruciale interventies van het buitenland in de
evolutie van de kwestie.
De bijdragen van Jos
Bouveroux geven een goed beeld van de complexiteit van de Belgische politiek.
Zelfs voor de periodes die ik bewust heb meegemaakt is het een hele klus om
zijn relaas te volgen. Niets is wat het lijkt en ettelijke politici hebben in
de loop der jaren op eieren moeten lopen om het land bestuurbaar te houden.
Gelukkig verheldert Luc Huyse
de achtergrond van de gebeurtenissen op een inzichtelijke en vlot leesbare
manier. Hij duikt in de archeologie van de communautaire kwestie en maakt
duidelijk waar de spanningen tussen Vlamingen en Walen in essentie om gingen en
gaan. België was altijd al een erg verdeeld land, waarin politieke stabiliteit
nooit een vanzelfsprekendheid was. Al van bij het begin liepen de traditionele
levensbeschouwelijke en sociaal-economische breuklijnen vrijwel gelijk met de uiteenlopende
belangen van de twee taalgemeenschappen. Vaak moesten die bovendien als
bliksemafleider dienen om de aandacht van meer essentiële problemen af te
leiden.
In de afgelopen halve eeuw
heeft de communautaire problematiek het politieke landschap in België grondig
beïnvloed en veranderd. Politieke partijen veranderen hun naam, ze splitsen, ze
vormen kartels en gaan weer uiteen op de golven van de communautaire spanningen.
Het politieke gekrakeel doet geregeld denken aan een vaudeville die binnen de
Europese context slechts een storm in een glas water lijkt.
De Vlaming en de Waal zitten
er ondertussen bij en kijken ernaar. Want media en politici hebben een nieuwe
kloof geschapen tussen de burger en de politiek. Gedegen onderzoek toont immers
aan dat slechts een kleine minderheid van de Belgen zich druk maakt over de
communautaire kwestie. Voor de meeste kiezers wegen hoeft het te verbazen?
de sociaaleconomische zorgen het zwaarst.
Het boek eindigt met een zeer doordachte
en zinnige slotbijdrage van Luk Huyse over de toekomst, de hindernissen en
drempels die nog te nemen vallen, waar het morgen en overmorgen om gaat en een verkenning
van wat nog mogelijk is. Hij waarschuwt voor de opgeklopte retoriek van media
en politici, de wederzijdse vervreemding, en de verscherping van de
standpunten. Het zo typisch Belgische compromis, dat in het buitenland
afwisselend bewondering en spot oogst, is volgens hem dringend aan
herwaardering toe.
Als televisiereeks werd Het onvoltooide land in de lente van
2009 op Canvas en de RTBF uitgezonden.
Wie meer inzicht wil krijgen
in het bewogen politieke wel en wee van het Belgenland zal zeker zijn gading
vinden in dit vlot leesbare boek.
