Religieuze iconen

Christelijke beeldverhalen

Iconen vind je niet alleen op de desktop van je computer, maar ook in het geloof. Iconen zijn afbeeldingen die het (Christelijk) geloof op aarde verbeelden. Iconen maken het geloof tastbaar, ze maken het mogelijk om de heilige of heilige afbeelding aan te raken of te kussen. Iconen spelen nog steeds een grote rol in Christelijke orthodoxe religies.

Het ontstaan van iconen
Tot ongeveer 300 na Christus was het christelijke geloof binnen het gebied waar het ontstond - het Romeinse rijk - een verboden religie. De eerste christenen beleefden hun geloof in het geheim. De vroegchristelijke kunst beperkte zich tot een eenvoudige beeldaal met symbolen als het anker, de vis of het kruis.

Toen in 313 na Christus het christendom staatsgodsdienst werd, kon de christelijke kunst zich verder ontwikkelen. Omdat de meeste christenen niet konden lezen of schrijven werden beeldverhalen gemaakt: afbeeldingen waarmee de verhalen uit de bijbel konden worden overgedragen. Vaak werden portretten gemaakt van heiligen, die rijkelijk werden versierd. Het icoon was ontstaan.

Beeldenstorm

Beeldenstorm

Vanaf 650 na Christus ontstond een ingrijpend conflict in de christelijke kerk over de vraag of het afbeelden van bijbelse personen wel wat toegestaan. Tijdens de beeldenstorm van 1566 zijn veel iconen vernietigd door gelovigen die vonden dat het volgens de bijbel verboden was afbeeldingen te maken en aanbidden. Niet alleen iconen werden vernietigd, ook beelden en fresco’s (muurschilderingen) moesten er aan geloven. Zelfs afbeeldingen uit boeken werden vernietigd.

Niet gewoon een schilderij

Iconen worden nog steeds gemaakt in de orthodoxe kerken. Het zijn niet zomaar schilderijtjes, het maken van een icoon wordt als een religieuze handeling beschouwd (net als bidden). De kunstenaar is tijdens het vervaardigen van het icoon een verlengstuk van God. Om deze reden wordt in de meeste tradities het icoon niet gesigneerd, het is immers God die het werk gecreëerd heeft.

Moderne iconen

Ook buiten het orthodoxe christendom worden afbeeldingen gemaakt die als functie hebben de afgebeelde persoon te vereren. De beroemde afbeelding van Che Guevara die je op miljoenen T-shirts geprint is, kan beschouwd worden als een (niet-christelijk) icoon. En het schilderij dat Andy Warhol maakte van Marilyn Monroe doet ook sterk aan een icoon denken

De opkomst van de opera

Hoe is het ontstaan en welke ontwikkeling maakte het door?

Rond 1600 bestudeerden wetenschappers in Florence de muziek van de Griekse tragedies uit de klassieke tijd. Ze kwamen tot de conclusie dat die muziek monodisch geweest moest zijn; de melodie werd door een solostem gezongen met een bescheiden instrumentale begeleiding.

Zo kwam de expressieve lading van de tekst zonder te veel versluiering door muziek tot uiting. De studie van het Griekse drama leidde tot de vernieuwende muziekvorm van 'zingend spreken': het recitatief. Het bestaan van de opera was een feit.

 Claudio Monteverdi
De eerste componist die een complete tekst op muziek zette was de Italiaan Claudio Monteverdi. Zijn opera Orpheo werd in 1600 aan het hof van de hertog Conzaga. Om een levendig geheel van dit zangstuk te maken, bracht Monteverdi variaties aan in de zangpartijen. Hij bracht een scheiding aan tussen solozang, de laterale aria en het ritme door de behoefte aan expansie van de zanger bepaald wordt; verhalend gedeelte in een opera e.d., voorgedragen met de toonval en het ritme van de gesproken rede, recitatief.

Stijlen
Als de opera zich over heel West-Europa verspreidt, ontwikkelen zich verschillende nationale stijlen. De opera seria in Italië is een ernstige opera met tragische, op mythologie geïnspireerde verhalen. Als tegenhanger ontwikkelde zich de opera buffa, waarin gewone mensen in komische, alledaagse situaties worden weergegeven. Beide typen opera's werden geheel gezongen met een afwisseling tussen recitatieven en aria's.

In Frankrijk kwam de tragedie lyrique met statige dans en muziek tot ontwikkeling. De opera comique is juist luchtig van karakter, omdat er gesproken dialogen in plaats van recitatieven worden gebruikt. De opera Benedict en Beatrice van Berlioz is een voorbeeld van een opera comique.

Toegankelijk
Vanaf 1637 kunnen ook gewone burgers tegen betaling van een toegangskaartje een operavoorstelling bijwonen. De zangkunst steeg al snel naar een hoog peil en de aria's werden steeds belangrijker. Iedere zanger kreeg de kans zijn kunsten te tonen en het publiek eiste dat de beste zangers een aantal keren te horen waren. Componisten verwerkten daarom tientallen aria's in hun opera's. Een aria bestond uit enkele regels die werden herhaald.

Drama
De verhaallijn werd steeds minder belangrijk en vormde vaak niet meer dan een verbinding tussen de aria's. Deze vorm komt terug in opera's van beroemde componisten uit de 18e eeuw, zoals Mozart. In de 19e eeuw brengen Verdi en Puccini het drama terug in de opera zonder het belang van de zang te verloochenen.

Populariteit
In de tijd dat de opera populaire muziek was, gedroegen de bezoekers zich niet anders dan de bezoekers van de popconcerten nu. Er werd gegeten en gedronken tijdens de voorstelling. Er werd gejoeld, gefloten, gejuicht. Als het echt mis was, werden de zangers bekogeld met de meegebrachte etenswaren. In de 20e eeuw verdwijnt de belangstelling van het grote publiek, maar er worden nog altijd nieuwe opera's gemaakt. Veel grote operaproducties kunnen nu alleen met subsidie worden uitgevoerd.

Libretto
De basis van elke opera is het libretto, de tekst van het gezongen verhaal. Het ritme van die tekst bepaalt in hoge mate de muziek. Daarom is het moeilijk om operateksten te vertalen. De relatie tussen tekst en muziek kan in zo'n vertaalslag verloren gaan. Om ervoor te zorgen dat de bezoekers het verhaal toch kunnen volgen, maakt de opera veel gebruik van boventitels; op een vlak boven het toneel wordt de vertaling geprojecteerd.

De geschiedenis van de game

Van Pong tot Wii

Mensen zijn altijd gefascineerd door fantastische werelden. Tot voor kort had de lezer, luisteraar of kijker een passieve rol; het verloop van het verhaal is immers door de maker vooraf bepaald. Nieuwe media bieden ongekende mogelijkheden voor interactie.

Een spelcomputer is een computer zonder toetsenbord. Meestal wordt de spelcomputer, ook wel console genoemd, aangesloten op een televisiescherm. Het spel wordt gespeeld via controllers, die de speler met de hand bedient. Gangbare spelcomputers zijn de zogenaamde next-generation consoles zoals de X-Box 360, Playstation3 en de Nintendo Wii. Naast de spelcomputer biedt ook de gewone pc spelmogelijkheden via internet of spellen op cd-roms.

Tennis for Two

1958: Tennis for two

Het is het nauwelijks voor te stellen dat de eerste simpele spellen een revolutionaire ontwikkeling zouden ontketenen. Het eerste spel ‘Tennis for Two’ is in 1958 uitgevonden in een laboratorium die de spelmogelijkheid bood op open dagen van een kerncentrale. Evenals ‘Space War’ uit 1962 waren deze spellen gekoppeld aan dure universiteitscomputers met een enorme omvang.

Odyssey

Magnavox Odyssey

De eerste game die voor een breed consumentenpubliek beschikbaar kwam, was Magnavox Odyssey in 1972. Dit spel was eigenlijk een videogame en geen computergame, want er zat in de Odyssey geen enkele chip. Het hoofdbestanddeel werd gevormd door veertig transistors die ervoor zorgden dat op het televisiescherm punten en streepjes te zien waren, bijvoorbeeld in de vorm van een bal en twee rackets. In de standaardversie waren twaalf verschillende spellen te spelen, zoals hockey, voetbal en roulette. En omdat de Odyssey zelf geen kleuren kon genereren, moest voor elk spel een apart transparant kleurenfolie op het televisiescherm worden bevestigd. Zo ontstond bijvoorbeeld een tennisveld of een roulettetafel.

Pong

Pong

In dezelfde tijd werd Pong ontwikkeld. Dat was een tennisspel met een verbluffend eenvoudige instructie: ‘Avoid missing ball for high score’. Pong is als automatenversie het grootste succes in de speelautomatenindustrie, waar eerst alleen mechanische spellen en flipperkasten te vinden waren.

Snel daarna begon de producent Atari met een thuisversie van Pong. Het prototype zat nog vol met honderden draden. Het plan was om alle elektronische componenten van de automatenversie onder te brengen in één chip. Deze chip werd de meest geavanceerde die tot dan toe in een consumentenartikel was gebruikt. Pong bleek dé hit tijdens de kerstverkoop van 1975. Op diverse plaatsen moesten mensen een paar uur in de rij staan, niet om Pong direct te kunnen kopen, maar om een bestelling te mogen plaatsen.

Commodore 64

Commodore 64

De Commodore 64 werd één van de meest verkochte computers van de jaren 80 van de vorige eeuw; van de 20 miljoen die er verkocht zijn werd het grootste deel voor spelletjes gebruikt. In 1985 kwam de Nintendo console op de markt met het nog steeds bekende spel ‘Super Mario Bros’. In 1989 werden twee handhelds (kleine gamecomputers om in de hand te spelen) uitgebracht, de succesvolle Gameboy en de grotere Atari Lynx. De Lynx beschikte als enige over een kleurenscherm. In 1990 kwam de 16-bit Super Nintendo met nog mooiere spelletjes. In 1995 bracht Sony de 32-bit Playstation uit, inmiddels opgevolgd door Playstation 2 en de Playstation Portable.

Mogelijkheden

Playstation Portable

Ontwerpers en vormgevers van computergames krijgen door de steeds snellere processors en videokaarten steeds meer mogelijkheden, met als gevolg steeds levensechtere spellen. Door het realisme in vormgeving geven de spellen meer en meer de spelers het idee echt iets mee te maken. Dit gegeven wordt inmiddels ook buiten de amusementsindustrie herkend en benut. Zo worden patiënten met een ernstige fobie, zoals hoogtevrees, met virtuele beelden van hun angstbeelden genezen.

Driedimensionaal

Met twee ogen zie je in 3D

Alles heeft een lengte, breedte en diepte: 3 dimensies. De afkorting voor driedimensionaal is 3D. Alle mensen waarvan beide ogen goed werken zien de wereld in 3D. Omdat onze ogen niet precies op dezelfde plek zitten, ziet elk oog het beeld waar we naar kijken nét anders. Onze hersenen maken van deze 2 beelden een 3D afbeelding met diepte. Hierdoor kun je zien welke voorwerpen dichtbij zijn en welke ver weg.

Twee ogen

Als je maar één oog kunt gebruiken zie je diepte op een andere manier, omdat je maar één beeld ziet. Je hersenen moeten het dan met dat beeld oplossen, want er worden geen verschillende beelden naar je hersenen geseind. Met één oog let je op de afstand en overlapping van plaatjes en voorwerpen. Als je bijvoorbeeld naar een huis kijkt waar een auto voor staat zie je een deel van het huis niet. De auto overlapt een stukje van het huis, zo weet je dat de auto voor het huis staat.

Scherp stellen

Je ogen functioneren als een soort camera’s. Licht uit de buitenwereld valt door het hoornvlies en de lens op de achterkant van je oog. Daar liggen lichtgevoelige cellen, het netvlies. Op het netvlies ontstaat een verkleind, omgekeerd beeld. De oogzenuw geeft het beeld door aan je hersenen. Je oog stelt scherp door de ooglens boller of minder bol te maken. Dit heet accommoderen.

3D films

Als je naar de televisie of een bioscoopscherm kijkt, zien beide ogen hetzelfde beeld. Dit komt doordat het beeld in een plak vlak wordt weergegeven en je ogen geen twee verschillende beelden te zien krijgen. Films met een 3D effect worden gemaakt met twee camera’s. Er wordt een film gemaakt voor het rechteroog en een film voor het linkeroog. In de bioscoop wordt de film met twee monitoren tegelijkertijd op het filmscherm vertoond. Met een speciale 3Dbril ziet het rechteroog door het rechter brilglas alleen de rechterfilm. Het linkeroog ziet door het andere brilglas de linkerfilm. Die beelden worden door je hersenen samengevoegd. En voilà: je ziet drie dimensies!

Mecanoo Architecten

Een vooruitstrevend architectenbureau

Hoe bijzonder kan een nieuwbouwwijk of kantoorgebouw zijn? Erg bijzonder, als het ontworpen is door Mecanoo Architecten.

Mecanoo Architecten is een van de toonaangevende architectenbureaus in Nederland. Het Delftse bureau is bekend van onder meer de Montevideo Woontoren in Rotterdam, Bibliotheek van de TU Delft en woningbouwprojecten als het Vondelparc in Utrecht en Nieuw Terbregge in Rotterdam.

Oprichting van Mecanoo

Mecanoo werd in 1984 opgericht door Francine Houben en een aantal studiegenoten. In de eerste fase van het bestaan van het bureau ontwierp Mecanoo aanvankelijk vooral veel woningbouwprojecten. Het bureau maakte naam met woningbouwprojecten die, anders dan in die tijd gebruikelijk was, fris gekleurd en strak vormgegeven waren. Mecanoo maakte hierbij vooral gebruik van in allerlei kleuren gestuukte gevels. In de eerste periode van hun bestaan behoorde Mecanoo Architecten tot de architecten die onder het neomodernisme werden geschaard. Ze gebruikten namelijk regelmatig citaten van modernisten in hun ontwerpen. Modernisten die ze citeerden waren o.a. Alvar Aalto, J.J.P. Oud en Le Corbusier.

Mecanoo in de jaren ‘90

In de jaren ‘90 wordt Francine Houben directeur van Mecanoo. Vanaf die tijd krijgt Mecanoo steeds meer een eigen signatuur. Zowel de opdrachten als de ontwerpen worden groter en veelzijdiger. Het oeuvre van Mecanoo is inmiddels erg breed. Het bureau ontwerpt onder andere:

·         huizen

·         scholen

·         complete woonwijken

·         theaters

·         bibliotheken

·         wolkenkrabbers

·         parken

·         pleinen

·         snelwegen

·         steden

·         hotels

·         musea

·         kapel

De architecten van Mecanoo gebruiken verschillende materialen in verrassende combinaties:

·         hout

·         beton

·         koper

·         bamboe

·         baksteen

·         kiezels

·         zink

·         natuursteen

·         vegetatie

·         glas

Mecanoo introduceerde ook het ‘dronken metselwerkverband’ en de donkerblauwe kleur "Mecanoo-blauw".

Organisatie van Mecanoo

Mecanoo architecten heeft een multidisciplinaire staf van ruim 90 mensen. Er zijn dus niet alleen architecten in dienst bij het bureau maar ook interieurontwerpers, stedenbouwkundigen, landschapsontwerpers en er is een uitgebreide technische staf. Ook zijn er kenniscentra binnen Mecanoo op het gebied van duurzaamheid, techniek, onderwijs, hoogbouw en mobiliteit. Deze kenniscentra ondersteunen het bureau bij projecten.

Visie van Mecanoo

Bij Mecanoo is de cultuur en de wens van de opdrachtgever heel belangrijk. De Mecanoo-architecten observeren de omgeving en passen het ontwerp daarop aan. Ze houden rekening met de lokale cultuur en geven de opdrachtgevers de ruimte om hun ideeën te laten horen.

Duurzaamheid

Het ontwerpen van duurzame, milieuvriendelijke gebouwen is een groot doel van Mecanoo. Vanaf het begin heeft Mecanoo gebouwen ontworpen die duurzaam zijn. Het duurzaamheidsteam van Mecanoo adviseert bij elk project en is op de hoogte van ontwikkelingen en de nieuwe technieken op dit gebied. Duurzaamheid betekent voor Mecanoo Architecten meer dan het plaatsen van zonnecollectoren op het dak van een gebouw. Een andere betekenis van duurzaam is namelijk dat een gebouw lang meegaat, na 10 jaar nog steeds interessant is.

Prijzen

Het ontwerp van Mecanoo architecten voor het stadskantoor en station in Delft is bekroond met de Green Good Design Award 2010. Het ontwerp van Mecanoo is uitgekozen uit duizenden inzendingen van over de hele wereld. Mecanoo richt zich de laatste jaren vaker met succes op internationale prijsvragen.

Nationaal Historisch Museum

Het Nationaal Historisch Museum in Arnhem zal in 2011 naar ontwerp van Mecanoo gebouwd gaan worden. Verder worden er momenteel buiten Europa verschillende projecten gebouwd naar ontwerp van Mecanoo: Paleis van Justitie in Córdoba- Spanje en het National Performing Arts Center in Kaohsiung- Taiwan.

Industrieel ontwerpen

Van ontwerp naar productie

Een industrieel ontwerper moet met veel dingen rekening houden als hij gaat vormgeven. Het uiteindelijke product moet namelijk voldoen aan een aantal voorwaarden.

Het is van belang te weten of er behoefte is aan een nieuw product (marktonderzoek) en aan welke eisen dat product moet voldoen. Vervolgens moeten er keuzes gemaakt worden voor materiaal, prijs, vorm, kleur en functionaliteit.

Voorbereiding

Het ontwerpproces begint op papier. Dan volgen computermodellen en uitvoeringen in driedimensionale proefmodellen. Uiteindelijk wordt er een prototype gemaakt.

Tijdens de ontwerpfase moeten vormgevers al rekening houden met het productieproces. Zijn de fabrieken toegerust op het vervaardigen van het product? Moeten er nieuwe machines komen of kunnen bestaande machines worden aangepast?

Exclusiviteit

Afhankelijk van het product en de exclusiviteit ervan, wordt er meer of minder aandacht besteed aan de vormgeving. In de jaren 30 lag de nadruk bij het ontwikkelen van het autodesign op het ontwerpen van auto's voor de gewone man. De auto moest voor een groot publiek toegankelijk worden. Auto's als de Volkswagen Kever (1937, het 'Wirtschaftswunder') en de Morris Mini (1959) werden ontworpen om aan de behoefte van 'Europa in beweging' te voldoen.

De auto-ontwerpers gingen zich meer met de styling van auto's bezighouden. De verpakking werd erg belangrijk. General Motors nam het initiatief een onderzoekscentrum voor styling op te richten, onder leiding van industrieel ontwerper Harley Earl.

Vervoerssysteem

Buick

Samen met collega ontwerpers Raymond Loewry en Henry Dreyfuss ontwierp Earl een heel nieuw vervoerssysteem. Behalve auto's ontwierpen ze ook benzinestations, Greyhound-bussen en locomotieven. De auto's die in de jaren 50 in de VS ontworpen zijn, zijn een feest voor het oog: de Chevrolet, de Studdebaker, de Buick.
Ze hebben allen veel chroom, afgeronde, gestroomlijnde vormen en 'vleugels'. Het zijn grote auto's ontworpen met veel oog voor detail en keurig afgewerkt, zowel exterieur als interieur

Kunst in Indonesië

Wayang en Batik


.

Kunst is in Indonesië heel erg verweven in het leven van de mensen. Overal op Java, Bali en Lombok kom je kunst tegen.

Wayang Kulit zijn platte leren poppen. Ze worden gebruikt in een soort poppenkastvoorstelling voor volwassenen. Er is 1 poppenspeler die de poppen tegen een katoenen doek aanhoudt waar een lamp op schijnt. Aan de ene kant zie je de poppen en de poppenspeler en aan de andere kant de schaduw van de poppen.

Wayang Kulit
De poppenspeler moet in zijn eentje de poppen bewegen, de stemmen van de poppen nadoen, het orkest dirigeren en met zijn voeten maakt hij muziek. Het maken van de poppen is een heel priegelwerk. Er zitten namelijk veel kleine gaatjes in het leer. Deze gaten kun je goed zien als je aan de schaduwkant van het katoenen doek zit. De poppenspeler gebruikt een hamer en een pin om ze er een voor een in te slaan.

Houtsnijwerk
Op Bali kom je vooral houtsnijwerk tegen. Deze houten beelden werden oorspronkelijk gemaakt om in tempels neer te zetten. Dat gebeurt nog steeds, maar je kunt het ook gewoon in je eigen huis zetten. Veel houtsnijwerken hebben een symbolische betekenis. Grote houten penissen zijn bijvoorbeeld een symbool voor vruchtbaarheid

Batik


.

Bij deze manier van verven worden er figuren van hars op een stof getekend. Als de stof hierna in verf gedompeld wordt, krijgt de stof een kleur. Het stuk stof dat onder de hars zit, blijft zijn oorspronkelijke kleur behouden. Door de stof steeds in een andere kleur te dompelen en steeds meer stukken met hars te bedekken, wordt het uiteindelijk een kleurrijke doek met verschillende figuren. Die doeken worden bijvoorbeeld gebruikt als sarong, een lange soort wikkelrok die door veel Indonesiërs gedragen wordt.

De gasbel van Slochteren

Die bezorgde Nederland veel rijkdom

Aardgas wordt vanuit de grond naar boven gepompt

Nederland is een rijk land. We hebben dat voor een groot deel te danken aan ons koloniale verleden. Maar er is nog een andere factor die de schatkist van Nederland jaarlijks een hoop geld bezorgt: het gasveld in Slochteren.

50 jaar geleden, op 22 juli 1959, werd er voor het eerst gas aangeboord in Groningen. Het zat bijna 2700 meter diep onder de akker van boer Boon. Er werd toen nog gedacht dat er ‘maar’ 60 miljard kubieke meter gas te vinden was. Maar al snel bleek dit een hoop meer te zijn. Er zat bijna 3000 miljard kubieke meter gas.

Winst

Het aardgas bleek een ware melkkoe te zijn voor Nederland. Al snel werd het overal in Nederland gebruikt om bijvoorbeeld op te koken of verwarmen. Het voordeel van deze brandstof is dat het relatief schoon is. Er komt namelijk haast geen roet of as vrij bij de verbranding ervan. Naast het eigen gebruik kon het gas goed aan het buitenland worden verkocht, omdat de prijs ervan aan de olieprijs gekoppeld zit. Omdat olie duur was, leverde het veel geld op.

Bel of geen bel

Gas wordt door leidingen vervoerd

Het gasveld in Slochteren wordt vaak ‘De gasbel van Slochteren’ genoemd. Maar eigenlijk is het geen bel. Het aardgas zit opgeslagen in poreuze gesteenten. Als het eruit wordt gehaald, blijft het gesteente achter. Het is niet zo dat er niets verandert in de grond, want bij overmatige gaswinning kunnen er bodemverzakkingen en/of aardbevingen plaats vinden.

Gasvervoer

Er zit zoveel gas in het gasveld in Groningen dat er sinds al 1959 gebruik van wordt gemaakt. Dat wordt slechts voor een klein deel aangevuld met gas uit het buitenland. Omdat er veel kosten voor moeten worden gemaakt om het gas door heel Nederland te vervoeren, betaalt iedere Nederlander een ander bedrag ervoor. Hierbij geldt: des te verder van Groningen, des te meer je betaalt.

Niet oneindig

Slochteren is geen onuitputtelijke bron. In de jaren '90 was al 60% van het gas gewonnen. Toch denkt de NAM, het Nederlandse bedrijf dat het gas exploiteert, dat het gasveld nog ruim 25 jaar mee kan. Maar omdat er steeds minder druk op het gas komt te staan, kan het steeds moeilijker gewonnen worden. Daarom is in de jaren '90 begonnen met de renovatie van de gaswinstations. Nu wordt het gas als het ware opgezogen.

Andere gasvelden

Boortoren

Het gasveld in Groningen beslaat bijna 900 vierkante kilometer en is het grootste aangeboorde veld in West-Europa. Maar er wordt steeds gezocht naar andere gasvelden. Want wat als de gasbel van Slochteren straks leeg is? Een van de plekken waar veel gasbellen worden gevonden is de Noordzee. Maar deze zijn vaak te moeilijk (te duur of niet te bereiken) aan te boren, waardoor dit nog niet gedaan wordt.

Ook in de Waddenzee zitten gasvelden. Toen bekend werd gemaakt dat deze gewonnen zouden worden ontstond veel tegenstand van milieuverenigingen. Zij waren vooral bang dat de rust in de Waddenzee verstoord zou worden en dat er veel boorinstallaties in het gebied zouden verschijnen. Toen werd beloofd dat ze hier niet bang voor hoefden te vrezen, zijn zij toch met de boringen akkoord gegaan.

Koolstofdioxide

Op dit moment wordt er gesproken om koolstofdioxide in de lege gasvelden te pompen. Zo wordt geprobeerd om de hoeveelheid koolstofdioxide die normaal in de lucht komt, op een ander manier kwijt te raken. Bewoners van gebieden met lege gasvelden staan hier erg sceptisch tegenover, omdat nog niet bekend is wat de gevolgen voor het landschap en de gezondheid van de mensen zijn.

Fossiele brandstoffen

Ze raken een keer op

Deze versteende boom werd in een steenkoolmijn gevonden

Fossiele brandstoffen zijn steenkool, aardolie en aardgas. Deze brandstoffen zijn al heel lang onze belangrijkste energiebronnen. Maar ze raken op en ze dragen bij aan het broeikaseffect.

Fossiele brandstoffen zijn:
1. Steenkool
2. Aardolie
3. Aardgas

Steenkool

Steenkool is ontstaan uit planten die miljoenen jaren geleden zijn gestorven. Door bijzondere omstandigheden vergingen de resten niet helemaal. Later kwamen er lagen met zand en klei bovenop de plantenresten. Deze drukten de plantenresten samen. Als je plantenresten maar lang genoeg stevig samendrukt, veranderen ze in steenkool.

Aardolie

Op zee halen booreilanden olie uit de bodem (Luis Baltar)

Ook aardolie is een fossiele brandstof. Aardolie ontstond op ongeveer dezelfde manier als steenkool. Alleen werden er geen planten samengedrukt, maar ‘plankton’. Dat zijn kleine diertjes in de zee. Waar nu aardolie in de grond zit, was vroeger dus zee.

Aardgas

Gasbel

Bij het ontstaan van steenkool of aardolie, worden gassen uit het plankton of de planten gedrukt. Dat is aardgas. Het is een goede brandstof. Aardgas is veel schoner dan aardolie of steenkool. Aardgas is lichter dan lucht. Daarom stijgt het op. Maar steenkool en aardolie ontstaan diep onder de grond. Soms kan het aardgas daarom niet ontsnappen. Het blijft gevangen onder een laag gesteente waar het niet doorheen kan. Er ontstaat dan een ‘gasbel’. Dan is het mogelijk om het aardgas te winnen.

Energie uit fossiele brandstoffen

Elektriciteitscentrale

De meeste personenauto’s en vrachtauto’s gebruiken benzine of diesel. Deze brandstoffen worden gemaakt van aardolie. Maar de meeste fossiele brandstoffen gebruiken we zonder ze ooit te zien. Ze worden omgezet in elektriciteit.
Elektriciteit wordt opgewekt in elektriciteitscentrales. Dat gaat zo:

1. De steenkool, aardolie of het aardgas wordt verbrand. Daarbij komt warmte vrij.
2. Deze warmte verhit een groot vat met water. Het water wordt zo heet, dat het verandert in stoom.
3. De stoom zet een groot rad in beweging.
4. Dit rad is verbonden met een dynamo die elektriciteit produceert.
5. De elektriciteit gaat naar huizen, bedrijven, scholen, enzovoort.

De monetaire unie zeker eerst aanpassen 2007 naar 2013

Integratie van economiën

In België en Nederland betalen we met de euro. Maar niet alleen in ons land, ook in bijvoorbeeld België, Italië en Frankrijk kun je terecht met de munt. Lekker makkelijk, want nu hoef je geen geld meer te wisselen. We noemen dit een monetaire unie.

Een monetaire unie is een economisch-politieke afspraak tussen meerdere landen, die besluiten hun verschillende nationale valuta om te zetten in één gemeenschappelijke munt. Hierdoor raken de economieën van de verschillende landen steeds meer in elkaar verstrengeld. Voor Nederland betekende dit dat we de gulden moesten inwisselen voor de euro.Voor België de franken inwisselen voor  de euro.

Economische integratie

Je kunt dit een manier van economische integratie noemen. Landen willen steeds meer met elkaar handelen en zodoende worden er allerlei belemmeringen opgeheven. Bedrijven kunnen hun spullen dan makkelijker in het buitenland verkopen. Zij krijgen toegang tot grotere markten en kunnen door schaalvoordelen de prijs van het product verlagen.

Van vrijhandelszone tot monetaire unie

Vaak verloopt de economische integratie in een fasen oplopend van intensiteit.

• vrijhandelszone
• douane-unie
• gemeenschappelijke markt
• economische unie
• economische en monetaire unie

Belgiê en Nederland is een van de landen die deelneemt aan de monetaire unie. Dat is de meest intense vorm van samenwerking. Toch blijft er altijd een spanning tussen de deelnemende landen. Deze spanning heeft vooral betrekking op de politieke samenwerking. Wie moet de meeste macht krijgen? En in welke vorm? Het pad van politieke integratie is nog lang niet zover als de economische integratie. Dat bleek uit het Franse 'non' en het Nederlandse 'nee' op het voorstel voor een Europese grondwet.

Nieuw verdrag

Hoe de samenwerking in de toekomst zal lopen is nog niet zeker. Er is al wel een nieuw verdrag tot verdere Europese samenwerking: het verdrag van Maastricht. Dit verdrag komt in de plaats van eerder afgewezen grondwettelijke verdrag. Het werd op 13 december 2007 door de belangrijkste regeringsleiders van de deelnemende landen ondertekend, maar is nog niet geratificeerd (aangenomen) door alle lidstaten van de Europese Unie.

Realisme in de schilderkunst

Schilders proberen zo dicht mogelijk bij de waarheid te blijven

Een kunstenaar kan de werkelijkheid op verschillende manieren weergeven. Een schilder kan bijvoorbeeld kiezen voor een realistische of onrealistische stijl.

Als de kunstenaar kiest voor het realisme dan zal hij wat hij ziet ook zo weergeven (zoals op een foto). Hij probeert de waarneembare werkelijkheid zo dicht mogelijk te benaderen. De kunstenaar geeft weer wat hij letterlijk ziet, maar bepaalt wel onderwerp en compositie. Een voorbeeld hiervan is een stilleven.

Naturalisme
Een andere mogelijkheid is het naturalisme: Het zo natuurlijk mogelijk afbeelden van een onderwerp. Dit onderwerp kan echter door de kunstenaar worden bedacht. Hij hoeft het niet per sé letterlijk te zien. Hij gaat er wel van uit het onderwerp weer te geven zoals het er in de werkelijkheid uit zou zien. Een schilderij of tekening die de werkelijkheid vereenvoudigd weergeeft is gestileerd. De afbeelding is nog steeds herkenbaar, maar ontdaan van detaillering. Een voorbeeld hiervan is de tekenstijl van de Mangastrip, of de Jugendstil affiches van Mucha.

Associatie
Een nog verdere ontleding van de werkelijkheid leidt tot een geabstraheerd kunstwerk: de herkenbare vormen zijn zodanig vervreemd of vervormd dat je alleen door associatie of herleiden van de vorm kunt herkennen wat er te zien is.

Interpretatie
Een kunstenaar maakt altijd een keuze in wat hij afbeeldt. Ook een kunstenaar die realistisch werkt geeft zijn interpretatie van de werkelijkheid. Toch is er een verschil. Hij doet dat door onderwerp, compositie en materiaalgebruik te bepalen. Nadat die keuze is gemaakt, probeert hij de waarneembare werkelijkheid te benaderen.

Niet-realistisch
Daarnaast is er de kunstenaar die de waarneembare werkelijkheid als uitgangspunt neemt en vervolgens een persoonlijke interpretatie geeft van die werkelijkheid. Hij verbeeldt wat hij ziet, maar probeert niet de werkelijkheid te benaderen. Impressionisten schilderen bijvoorbeeld het moment en expressionisten geven eerder de emotie weer.

Ontwikkeling
In de beeldende kunst is er in de loop van de 19e en 20e eeuw een grote verschuiving geweest van realisme naar abstractie. Halverwege de 20e eeuw kwamen er steeds meer musea voor moderne kunst en het belang van die musea werd in de loop van de jaren steeds groter. Er zijn nu musea voor oude kunst zoals het Rijksmuseum in Amsterdam waar realistische en naturalistische kunst uit bijvoorbeeld de 17e eeuw te zien is. Musea als het Stedelijk Museum in Amsterdam en het Haags Gemeentemuseum hebben veel kunst van 20e eeuwse kunstenaars. In hun collecties zitten allerlei soorten kunst. Van figuratieve kunst tot abstract.

Realisme in hedendaagse kunst
Toch zijn er nog steeds kunstenaars die werken in de traditie van de grote meesters van de 17e eeuw. Er zijn ook kunstenaars die de techniek van het realistisch en naturalistisch schilderen gebruiken voor hedendaagse thema’s. Deze kunstenaars zie je niet zo vaak in de musea voor hedendaagse kunst terug. Ze stellen hun werk voornamelijk ten toon in galeries.

Techniek
Bij het realistisch en naturalistisch schilderen is de schildertechniek van groot belang. Dit kost veel tijd, omdat je erg precies moet zijn. De schilder moet de kleuren bijvoorbeeld goed mengen en in lagen op het doek aanbrengen. Dit vereist een opperste concentratie en veel geduld.

Elk pondje gaat door het mondje, maar eerst moet je het natuurlijk allemaal in huis halen. Uit een recent onderzoek bij meer dan 2.000 Britse shoppers blijkt dat je winkelroutine een goed eetpatroon en gezond gewicht kan saboteren.

Voor de studie werd de winkelroutine van 2.063 Britten afgewogen tegen hun BMI. "Net als bij een gezond eetpatroon, heb je tijdens het winkelen nood aan een goede balans. Wie niet op voorhand plant, eindigt voor hij het weet met een kar vol ongezonde dingen. Wie echter te fel focust op een gezond lijstje, zal sneller toegeven aan impulsieve eetbuien en zo een gebalanceerde levensstijl saboteren", klinkt het.

Eet- & winkelpatroon
De vier voornaamste shoptypes en de kans op overgewicht:

1. Regelaar - Vaak last van een beetje overgewicht
Ondanks het strikt navolgen van het winkellijstje, het afzien van impulsieve koopjes en het negeren van interessante deals, loopt dit type shopper de grootste kans op licht overgewicht. De verklaring moet gezocht worden in het feit dat ze zodanig strikt zijn, dat ze dat compenseren met ongezonde eetbuien om de frustraties te stillen.

2. Impulsshopper - Meestal veel overgewicht
Wie impulsief gaat winkelen en dus niets op voorhand uitstippelt, loopt het grootste risico op overgewicht. Deze shopper volgt haar neus en koopt alles waar ze op dat moment zin in heeft én wat in de aanbieding staat.

3. Dwaler - Grotere kans op enkele kilo's te veel
Wie tot dit winkeltype behoort heeft doorgaans een los plan, maar dwaalt daar gemakkelijk van af, zeker als er sterke koopjes in de rekken liggen.

4. Flexishopper - Vaker een gezond gewicht
Deze shoppers stellen een handig lijstje samen, maar genieten tegelijkertijd van de vrijheid om hier en daar een paar dingen te kopen die ze niet elke dag eten of drinken. Een topaanbieding zullen ze ook niet uit de weg gaan. Het op voorhand plannen geeft structuur en de ruimte voor een kleine zonde houdt eetbuien uit pure frustratie op een afstand.

"Wie een ongezonde winkelroutine gekweekt heeft over de jaren, zal een plotse ommekeer naar een gezond eetpatroon wellicht onmogelijk achten. Gelukkig kan je gebalanceerd winkelen en leven perfect leren", klinkt het besluit.

Biografie

De levensloop van...

In een biografie wordt een personage beschreven of gespeeld. Een autobiografie schrijf je over jezelf, biografieën kunnen over iedereen gaan. Meestal worden biografieën geschreven over kleurrijke, invloedrijke en historisch belangrijke personen.

Als je zelf een biografie of autobiografie moet schrijven, moet je genoeg weten over de persoon waarover het gaat. Om aan de informatie te komen, kun je een interview houden. Dit kun je mondeling doen, maar je kunt ook iemand via de mail interviewen. Mondeling is vaak gemakkelijker omdat iemand dan sneller en vaak eerlijker kan antwoorden. Probeer daarom zo veel mogelijk in het echt met iemand af te spreken.

Vragen die je kunt stellen

Om je op weg te helpen met het interview vind je hieronder veel vragen die belangrijk zijn bij het opstellen van een biografie. Lees ze goed door en gebruik ze slim. Vergeet natuurlijk niet om door te vragen als je het antwoord van de geïnterviewde niet goed genoeg vindt.

1. Hoe heet je?
2. Hoe oud ben je?
3. Waar ben je geboren?
4. Vertel iets over je ouders, achtergrond, milieu. Wat voor jeugd heb je gehad?
5. Wat voor werk doe je, welke bezigheden heb je, wat zijn je hobby's?
6. Wat is je grote liefde?

Uiterlijk

1. Hoe zie je eruit? Wat is er bijzonder aan je? (Kleding, kapsel, sieraden enz.)
2. Uiterlijke kenmerken die je tegenkomt in het script (dat is het verhaal over jou leven).
3. Welke invloed heeft je uiterlijk op je gedrag?
4. Wat zeggen anderen over je uiterlijk? (Aan de hand van het script verzinnen.)
5. Wat zeg je zelf over je uiterlijk in het script?

Karakter

1. Wat zijn je goede eigenschappen?
2. Wat zijn je slechte eigenschappen?
3. Wat zeggen anderen over jouw karakter?

Allerlei

1. Wat is je beroep/ je bijbaan?
2. Waar ga je uit?
3. Naar welke tv-programma's kijk je en welke radiozender beluister je?
4. Welke goede doelen steun je?
5. Wat zij je hobby's?
6. Wat zijn je favoriete winkels?
7. Wat is je favoriete muziek?
8. Welke spelletjes speel je het liefst?
9. Welk geloof hang je aan?
10. Op welke politieke partij stem je/ zou je willen stemmen?

Showdance

Oubollig of niet?

 Na het succes van de showballetten in de jaren ’70 en revuevoorstellingen waarin showdansers een grote rol speelden was het een tijdlang stil rond de showdance. Tot Joop van den Ende de musical naar Nederland haalde, en hiermee een groot publiek wist aan te spreken.

Ook op televisie is weer veel aandacht voor showdance. Waar in de jaren ’70 en ’80 veel showballetten ingezet werden om programma’s op te luisteren, zien we nu een andere trend: de programma’s focussen zich op de mens achter de danser, het selectieproces en het ‘beroemd’ worden. Idols voor dansers. Zo werd de hoofdrolspeler voor de musical Tarzan niet in de beslotenheid van een theater gezocht, maar kon heel Nederland de audities volgen op televisie. Ook de musical Fame zocht mensen voor de cast via een televisieprogramma.

Hard werken

Showdance heeft een grote aantrekkingskracht op jongeren door de glamoreuze uitstraling. Maar achter de show zit een wereld waarin hard gewerkt moet worden en concurrentie heerst. De meeste showdancers worden niet toevallig ontdekt bij een auditie, maar hebben een lange opleiding achter de rug. Sommigen hebben een dans- of toneelopleiding, maar er bestaan in Nederland en België ook specifieke opleidingen voor showdance.

Zie maar op zondag VTM  om 19.55u naar SoYou Think You Can Dance

Leren voor showdancer

Een zo’n opleiding is de FaFa academy in Den Haag. Aan deze school worden jonge getalenteerde leerlingen naast hun reguliere opleiding of werk in vijf jaar klaargestoomd voor de wereld van de showdance. Naast zang, acteren, jazz- en klassiek ballet worden de leerlingen onderwezen in nieuwe dansstijlen, tap en show/ musicaldans, entertainment, presentatie, make-up podiumvorming, mannequintechnieken, dans- en theatergeschiedenis, innerlijke en uiterlijke verzorging, acrobatiek, anatomie, beroepshouding, notenleer, voorbereiding audities/castings.

Werken als showdancer

Een ‘afgestudeerde’ showdancer kan op veel plaatsen terecht. In het ballet bij de grote shows in Ahoy van bijvoorbeeld Frans Bauer. In een van de vele grote musicalproducties. Of als danser in een dinner show. En in het buitenland is een nog veel ‘groter podium’.

.

Voedselschaarste leidt tot mondiale honger naar land

De grote vraag naar voedsel, palmolie en biodiesel leidt tot een stijgende vraag naar landbouwgrond in ontwikkelingslanden. Vooral de grote megadeals tussen regeringen krijgen veel aandacht, maar we moeten niet vergeten dat de meeste aankopen klein zijn en op lokaal niveau de bestaanszekerheid van de bevolking kunnen ondermijnen, waarschuwen verschillende wetenschappers.

Vorige week was het raak in Guatemala, in Valle del Polochic in het noordoosten van het land. "Achthonderd inheemse families in veertien dorpen zijn met traangas van hun land verdreven", zegt Duncan Pruett van Oxfam Novib. "Er is een dode gevallen, verschillende mensen zijn gewond geraakt en een paar duizend mensen zijn hun huis kwijt." De boeren bewerken het land al dertig jaar, maar volgens de rechter is de grond van een palmoliebedrijf.

Dit voorbeeld laat zien dat het niet alleen gaat om grote lappen grond die worden opgekocht door multinationals of regeringen uit Azië. Heel veel grondaankopen gebeuren op kleine schaal en vaak buiten het formele proces om, zo bleek gisteren op een symposium voor wetenschappers in Utrecht. Door het neoliberale klimaat zijn er voor internationale investeerders steeds minder barrières om mee te doen op deze markt.

Schaarste
In 2009, net na de explosie van prijzen in 2008, werd er maar liefst 45 miljoen hectare grond verhandeld, schatte de Wereldbank in een rapport, een half jaar geleden. Het grootste deel daarvan was in Afrika. De Wereldbank zag vooral kansen voor ontwikkelingslanden om hun landbouw te moderniseren en geld te verdienen. Critici wijzen er echter op dat deze baten vaak aan de arme bevolking voorbij gaan. Waarom zou hun land moeten worden gebruikt om voedsel of biobrandstof te verbouwen voor rijke consumenten?

De negatieve gevolgen zijn vaak voor de inheemse bevolking, zoals in het beboste noorden van Cambodja, vertelde ontwikkelingsgeograaf Guus van Westen. "De Khmer, de grootste bevolkingsgroep van het land, dringen steeds meer door, kappen het woud en planten er rubber. Ze krijgen de concessies omdat het land toch als 'leeg' is bestempeld."

De oorspronkelijke bewoners zijn voor hun levensonderhoud afhankelijk van het bos en hebben de ruimte nodig voor hun veeteelt en hun wisselbouw. Dat verliezen ze. "Kortom: ze worden afhankelijker en het aantal mogelijkheden om te overleven neemt af." Van Westen ziet wel een dilemma: "Moeten we proberen met alle macht hun traditionele levensstijl te verdedigen? De druk van de demografie en de commercialisering van landbouw is niet tegen te houden."

"Het is onvermijdelijk", vindt ook Rita Esimu Sewornu, landeconoom in Ghana. "De maatschappij verandert en moderniseert. Het hangt er dus vanaf hoe het wordt gedaan en of de rechten van de bevolking worden gerespecteerd. Mensen moeten voldoende gecompenseerd worden, zodat ze in hun bestaanszekerheid kunnen voorzien."

Lokale autoriteiten
Dat kan alleen als de lokale autoriteiten sterk genoeg zijn om eisen te stellen aan grote spelers, blijkt uit onderzoek in het district Berau in het oosten van Kalimantan, waar oerwoud moet plaatsmaken voor palmolie of steenkoolmijnen. Dat heeft niet alleen directe gevolgen voor de bevolking, die haar leefmilieu aangetast ziet, maar ook indirecte. De ontginning trekt veel migranten aan, die ook weer grond kopen. Bovendien gaan mensen steeds meer producten voor de handel verbouwen, in plaats van rijst, waardoor de voedselzekerheid afneemt.

"Het leidt vaak tot conflicten met de lokale bevolking, maar ik zie ook kansen", zegt Rizki Pandu Permana, die vanuit Nederland en Indonesië deelneemt aan dit onderzoek. "Lokale autoriteiten kunnen er bijvoorbeeld geld mee verdienen. Die stellen ook echt eisen aan bedrijven. Ze zijn verplicht tot een dialoog met de bewoners. Het is nog te vroeg om te zien hoe dat uitpakt. Wat we al wel kunnen zien is dat grootschalige investeringen niet de banen opleveren die worden beloofd. Kleinschalige landbouw moet dus altijd worden gesteund."

Europeanen
We moeten het opkopen van landbouwgrond niet te snel veroordelen, vindt Josh Maiyo, een Keniaanse docent politieke economie aan de Universiteit van Amsterdam. "De verontwaardiging hier richt zich vaak op die Aziaten die Afrika opkopen. Maar Europeanen hebben een blinde vlek. Zij hebben nog steeds veel meer grond in Afrika dan in totaal wordt aangekocht. Er is niets mis met het duur verkopen van je hulpbronnen. Er is alleen wel iets mis als het land daardoor wordt uitgeput."

Volgens Maiyo mogen we wel eens naar onze eigen bedrijven kijken. Zoals de Nederlandse bloementelers die op een zeer intensieve manier landbouw bedrijven in Kenia. "Er wordt veel mest gebruikt, de bodem wordt uitgeput en er wordt heel veel water onttrokken. Ze exporteren water van Kenia naar Nederland. Op een dag is het uitgeput en dan gaan ze naar een ander land. Dat soort praktijken keur ik wel af." 

De Hurtigruten wordt internationaal erkend als "de mooiste zeereis ter wereld". Elke dag vertrekt er een Hurtigruten postboot die in twaalf dagen van Bergen in het zuiden naar Kirkenes als noordelijkste keerpunt en weer terug vaart. Deze legendarische zeereis is ontstaan wegens een gebrek aan goede verbindingen tussen het noorden en zuiden van Noorwegen. Richard With heeft de Noorse kust in kaart gebracht en stippelde het meest gunstige traject uit. Al snel kreeg de lijndienst bekendheid als Hurtigruten, wat in het Nederlands letterlijk ‘snelle route’ betekent. Tot de hoogtepunten van de 12-daagse reis behoren de fantastische fjordenlandschappen en de vaardige aanlegmanoeuvres in de pittoreske havensteden, 34 keer noordwaarts en 33 keer op de zuidwaartse route.

.

De reis kan je eigenlijk niet vergelijken met een cruise, met name omdat de Hurtigruten in eerste instantie een vrachtschip is met passagiersaccommodatie. Het dagelijkse laden en lossen maakt je direct deelgenoot van het leven van de Noren en geeft de zeereis iets bijzonder authentieks. De sfeer aan boord is ongedwongen en informeel, de hutten zijn eenvoudiger (met name op de oudere schepen) en het aantal bemanningsleden is niet zo groot.

Nu zijn er wel reis agentschappen die waarmee je eerst met het vliegtuig naar verschillende vertrekpunten kunt en is de boot een luxe cruiseschip geworden,

maar nog altijd wel met de moeilijk te bereiken plaatsen wordt de vracht en post gelost.

The Globe Theatre

Het theatergebouw van William Shakespeare

The Globe Theatre is een replica van het theatergebouw waar William Shakespeare met zijn toneelgezelschap speelde. Als je dit nagebouwde theater bezoekt, kun je je goed voorstellen hoe de stukken van Shakespeare opgevoerd werden en hoe een theater er in die tijd uit zag. Je kunt er ook kostuums, instrumenten en informatie over special effects uit de tijd van Shakespeare bekijken. Je gaat terug in de tijd, terug naar de 17e eeuw.

Het oorspronkelijke Globe Theater werd in 1599 gebouwd in Londen. Het theater is beroemd omdat de werken van William Shakespeare hier uitgevoerd werden. Shakespeare speelde samen met zijn theatergezelschap; The Lord Chamberlain’s Men in zijn eigen toneelstukken. Verschillende stukken van Shakespeare werden hier voor het eerst opgevoerd.

Eerste theaterwijk in Londen

The Globe ligt aan de zuidelijke oever van de rivier de Theems in Londen. Dit was in de tijd van koningin Elizabeth I het entertainmentgebied van Londen. Dit gedeelte van Londen was door de Theems van de rest van de stad afgescheiden en viel daardoor onder een andere wetgeving. Zaken die verboden waren aan de noordelijke oever, zoals prostitutie, theaters en gokken waren hier wel toegestaan. The Globe was een van de 4 grote theaters aan de zuidelijke oever. De andere theaters waren The Swan, The Rose en The Hope. Er kon gesproken worden van de eerste echte theaterwijk in Londen.

Vorm van het Globe Theatre

Het theater was cirkelvormig, gemodelleerd naar de binnenplaatsen van herbergen waar tot die tijd toneelstukken werden opgevoerd. Het had 3 galerijen die uitkeken op een open binnenplaats. Op de binnenplaats was een verhoging die als toneel gebruikt werd. In de achterwand van het toneel was een deur waardoor de acteurs konden opkomen en afgaan. Er werd nog geen gebruik gemaakt van doeken en nauwelijks van decors. Tegen betaling van een penny kon je plaatsnemen op de binnenplaats, het open gedeelte voor het toneel. Voor een penny extra kocht je een staanplaats op een van de galerijen en voor nog een extra penny een zitplaats op de galerij. Je stond of zat dan in ieder geval droog.

Het Globe Theatre in Londen, foto: maschinenjung

Sinaasappelschillen tegen de stank

De toneelwerken werden overdag uitgevoerd omdat het onmogelijk was het theater ’s avonds te verlichten. Het publiek was zeer rumoerig en de toneelspelers moesten vechten voor hun aandacht. Doppen van hazelnoten en sinaasappelschillen werden gebruikt als vloerbedekking. Dat was noodzakelijk om het vuil dat de toeschouwers naar binnen liepen en het regenwater op te zuigen. De sinaasappelschillen hielden de toeschouwers tijdens de voorstelling voor hun neus omdat de stank in het theater ondraaglijk was.

Door brand verwoest

Het oorspronkelijke Globe Theater werd verwoest door een brand in 1613. Dit gebeurde tijdens een uitvoering van een van de laatste toneelstukken van Shakespeare, Henry VIII. Door een toneelkanon dat in de voorstelling gebruikt werd, vloog de rietendakbedekking boven de galerijen in brand. The Globe, die voornamelijk uit hout bestond, brandde binnen 2 uur volledig af. Alle toeschouwers wisten veilig naar buiten te komen. Het theater werd herbouwd, nu met een pannendak. Shakespeare stierf in 1616 en heeft niet meer gewerkt in het herbouwde Globe theater. The Globe Theatre werd, net als alle andere theaters, in 1642 gesloten door de Puriteinen. In 1644 werd het gesloopt om plaats te maken voor woonhuizen.

Herbouw van het theater

Bouwvakkers ontdekten de fundamenten van The Globe Theater in 1989. Er ontstond toen het idee om een nauwkeurige reconstructie van het theater te maken. De moeilijkheid was alleen dat er geen bouwplannen bestonden van het oorspronkelijke Globe Theater. Het gebouw dat er nu staat is geïnspireerd op de enige bewaard gebleven tekening van een Elizabethaans theater, namelijk dat van het theater The Rose. De Nederlandse reiziger Johannes De Witt, die Londen rond 1596 bezocht, had een beschrijving van dit theater gemaakt met een tekening. De tekening van The Rose gaf een goed beeld hoe een theater er in de tijd zou hebben uitgezien. De nieuwe schouwburg, onder de naam Shakespeare's Globe Theater, werd officieel geopend in 1997 met een productie van Shakespeare's Henry V. Het enige verschil is dat er nu veel minder mensen in kunnen omdat er aan de veiligheidsvoorschriften voldaan moet worden. Nu kunnen er 1500 man in het theater, 400 jaar geleden waren dat er wel 3000. Het theater ligt op korte afstand van de oorspronkelijke plek van The Globe Theatre.

Vlamingen recycleren beste van alle Europeanen

Met 65 procent is Vlaanderen de beste recycleerder van huishoudelijk afval in Europa. België is derde. Dat blijkt uit nieuwe cijfers uit 2010 van het Europese milieu-agentschap. De meeste andere landen hebben nog een lange weg te gaan, schrijft De Standaard.

Afval is een gewestmaterie en België heeft dus drie verschillende afvalbeleiden. Zo heft Vlaanderen hoge taksen op afvalverbranding, terwijl Wallonië zijn verbrandingscapaciteit net heeft opgevoerd. Vlaanderen recycleert beter dan Wallonië, maar dat is zijn achterstand wel aan het ophalen.

Slechts 5 op de 32 onderzochte Europese landen halen al de doelstelling van 50 procent recyclage, die Europa in 2020 wil bereiken. Het rapport geeft enkel cijfers per land. Daaruit komt Oostenrijk, met 63 procent, als de beste naar voren. In een bijlage over België duiken regionale cijfers op die aantonen dat Vlaanderen Oostenrijk net overklast.

Eén van de redenen van de goede score is dat België een selectief verbod op storten heeft (geen onbehandeld gemengd afval, geen bio-afbreekbaar afval), plus zowat de hoogste taksen op storten van afval. Bovendien is scheiden van het afval aan de bron verplicht én goed ingeburgerd. Vlaanderen doet er nog eens verplichte minimumnormen bovenop voor de kwaliteit van de aparte afvalstromen en van het restafval. Het mikt op ten hoogste 150 kilogram restafval per inwoner. Gemiddeld haalden de Europese landen 35 procent recyclage.

Volgens de meest recente cijfers van 2011, die de Vlaamse afvalstoffenmaatschappij OVAM in november 2012 bekendmaakte, recycleert de Vlaming gemiddeld 524 kg huishoudelijk afval. In 2011 werd in Vlaanderen in totaal 3.331.143 ton huishoudelijk afval ingezameld, omgerekend 524 kg per inwoner.

Verzekeren

Risico als handelswaar?

In het dagelijkse leven kan er van alles gebeuren dat schade oplevert. Gezinnen, bedrijven maar ook de overheid lopen elke dag financiële risico’s. Verzekeringen dekken deze risico’s af. Hierbij geldt: hoe meer risico, hoe hoger de premie.

Verzekeringen ontstonden doordat mensen beseften dat het noodzakelijk was om zich te beschermen tegen het noodlot. In de eerste zelfvoorziende leefgemeenschappen was deze behoefte er niet.

Economische oorsprong
In het Babylonische Rijk (2500-1000 v.C.) ontstond voor het eerst bewuste overschotproductie: men maakte meer dan nodig was voor de eigen behoefte. Zo ontstond er handel en dat was aanleiding tot transport. Maar omdat handelswaar een kostbare lading vormde, bracht het vervoer risico’s met zich mee. Dit was de aanleiding om te zoeken naar een soort verzekering.

Polis
Om zeker te kunnen weten hoeveel handelswaar er was, werd er een inventaris gemaakt. Dit gebeurde op twee kleitabletten. Een ervan was voor de verzekeringnemer en de ander kreeg de verzekeraar. Dit soort ‘documenten’ mochten alleen onder gezag van de heerser gemaakt worden. Omdat die heerser meestal aan de leiding stond van een stad(staat), werd er gesproken van een ‘polis’. Dit woord gebruiken we nu nog steeds.

Pionier
De Babylonische koning Hammourabi (1792-1750 v.C.) was in veel opzichten een pionier van verzekeringen. In zijn beroemde code van Hammourabi (Louvre, Parijs) waren namelijk al teksten opgenomen over hypotheken en arbeidsongeschiktheidswetten! Arbeiders die hij aan zijn gebouwen liet werken, konden bij een bedrijfsongeval een schadevergoeding krijgen. Dit kregen ze trouwens alleen als ze daarna niet meer konden werken voor hun kost.

Soorten verzekeringen
Sociale verzekeringen worden geregeld door gespecialiseerde sociale fondsen, als onderdeel van de collectieve sector. Denk aan organisaties als (Uitvoering Werknemersverzekeringen) en (Sociale Verzekeringsbank).

1. Werknemersverzekeringen zijn verplichte verzekeringen voor mensen in loondienst en zijn vooral bedoeld om het verlies aan inkomen op te vangen. .
2. Volksverzekeringen zijn algemene verzekeringen voor alle inwoners en daarom beginnen alle afkortingen ook met de A van algemeen.

1. Ziektekostenverzekering: sinds 1 januari 2006 NL is er één (nationale) Zorgverzekering. Deze bestaat uit een verplicht basispakket en vrij gekozen aanvullend pakket.
   België de hospitalisatieverzekering bestaan al lang.
2. Particuliere verzekeringen: deze zijn doorgaans niet verplicht.
3. Schadeverzekeringen: deze dekken het financiële risico dat ontstaat als gevolg van een onzeker voorval. Hier geldt bij het economische afwegingsprincipe van kosten tegen risico. Als je denkt dat de kosten niet opwegen tegen de te verwachten financiële risico’s, kun je er voor kiezen om jezelf niet te verzekeren.
   4. Brandverzekeringen, niet vergeten deze op tijd eens aan te passen, want een mens doet veranderingen in zijn huis maar vergeten de aanpassing idem voor brandmelders kost niet veel en het helpt veel schade te voorkomen.