Animaties

Het bewegen van beelden

Animeren betekent letterlijk ‘tot leven wekken’. Animeren is iets laten bewegen wat zelf niet kan bewegen.

Eigenlijk zijn animaties zijn in het algemeen niets meer dan een serie opeenvolgde dia’s. We zien dit omdat onze hersenen snel opeenvolgende beelden niet afzonderlijk onderscheiden, maar vertalen in een continue beweging. Tenminste, wanneer de hoeveelheid beeldjes per seconde en de hoeveelheid verschillende beeldjes per seconde, klopt.

Handwerk

Er zit meer handwerk in het maken van computeranimaties dan je op het eerste zicht zou denken. Ook hier begint alles met schetsen. Hierna worden modelsheets en storyboards gemaakt. Voordat de computer er aan te pas komt is al heel wat handwerk verricht.

Celanimatie

Traditionele (tekenfilm) animatie wordt ook wel celanimatie genoemd: de bewegende onderdelen van ieder beeld (frame) word met de hand getekend en overgebracht op een transparant medium (cel). Die worden stuk voor stuk gefotografeerd met een speciale (‘Rostrum’) camera en achter elkaar geplaatst en overgebracht op film of video.

Computeranimatie

Ook bij computeranimatie worden beelden achter elkaar geplaatst tot een film, maar er zijn grote verschillen in de werkwijze. Bij 3D computergraphics zijn het ontwerpen van de objecten (modelleren), het ontwerpen van de scène, omgeving of verhaal (ensceneren) en het integreren van die 2 tot een film (renderen), drie gescheiden fases in het proces. Bij de klassieke celanimatie gebeurt dat min of meer tegelijkertijd.

Wiskunde

In de eerste computergraphics werden objecten samengesteld uit drie dimensionale geometrische vormen (kubus, blok, cylinder, kegel) van verschillend formaat. Met de huidige techniek wordt een object of figuur opgebouwd uit vormen met meer vlakken. Een object is op dat moment eigenlijk niet meer dan een (complexe) wiskundige formule.

Vormen en figuren

In technische animaties worden de objecten vanaf de eerste vormen met de computer samengesteld. Basisvormen kunnen zó worden gemanipuleerd en gecombineerd op een beeldscherm dat er iedere vorm mee kan worden gegenereerd. Het inbrengen van figuren (mensen dieren, robots) in de computer is veel werk. Op gips of kleimodellen wordt een virtuele draadstructuur aangebracht gebracht die na scanning als x, y en z-assen door de computer wordt verwerkt tot een computermodel. Op een aantal knooppunten van die assen worden handles aangebracht die het mogelijk maken de vorm te veranderen.

Makkelijker animeren met software

Nog niet zo lang geleden was het maken van 3D-animaties erg specialistisch werk, maar de verkrijgbaarheid van software als Macromedia Flash (2D animaties) en Studio3Dmax hebben het maken van computeranimaties binnen het bereik van iedereen gebracht. Vanaf dat moment beginnen ook kunstenaars het medium te verkennen.

Lodewijk XVI

Van absolutisme naar revolutie

Lodewijk XVI regeerde van 1774 tot 1791 over Frankrijk. Hij was absoluut vorst, dus zijn wil was wet. Maar toch kwamen de burgers tegen hem in opstand.

In de 18e eeuw bestond de bevolking uit drie groepen, oftewel standen. Bij je geboorte stond al vast tot welke stand je zou gaan behoren, want je was automatisch van dezelfde stand als je ouders waren.

Standen

Tot de eerste stand behoorden de geestelijken: de pastoors en de bisschoppen. In de tweede stand zaten edelen. Dit waren mensen met veel aanzien zoals hertogen, graven en baronnen. Toch waren de meeste mensen van de derde stand: de boeren en burgers. Gewonen mensen zoals ambachtslieden en werklieden, maar ook advocaten notarissen en leraren. Boven deze standen stond de koning. Hij was de belangrijkste en had alle macht.

Belasting

De arme, ongeschoolde boeren en stedelingen leden vaak honger. Toch moesten ze veel belasting betalen. De Fransen uit de eerste en tweede stand hoefden dat niet. In 1789 hadden de mensen van de derde stand in Frankrijk genoeg van de armoede en ongelijkheid. De oneerlijke belastingheffing moest worden afgeschaft.

Revolutie

Op 14 juli 1789 werd de Batille bestormd

De boeren en de burgers waren zo boos, dat ze in opstand kwamen tegen de koning. Op 14 juli 1789 bestormden de ontevreden Fransen de Bastille. De Bastille was een beruchte gevangenis in Parijs. Er werd gezegd dat de koning hier misdadigers en tegenstanders van zijn bestuur liet opsluiten en martelen.

Grondwet

Koning Lodewijk XVI wilde de opstand van het Franse volk tegenhouden. Maar dat lukte hem niet. De Franse Revolutie werd een groot succes. De koning verloor zijn macht en werd afgezet. Hierdoor konden de burgers de macht overnemen. Er verscheen al snel een grondwet, waarin stond dat iedereen gelijk was.

Doodstraf

Lodewijk op het schavot

Koning Lodewijk XVI en zijn vrouw Marie-Antoinette probeerden nog te vluchten en hulp te halen in het buitenland. Maar dat mislukte. De koning en zijn vrouw werden net voor de grens ontdekt en werden teruggebracht naar Parijs. Daar werden ze berecht en veroordeeld voor landverraad. Ze kregen de doodstraf. Eerst werd de koning onthoofd en een paar maanden later volgde de koningin.

Vrijheid, gelijkheid, broederschap

Onder het nieuwe bestuur van de burgers was iedere Fransman vrij. De standen werden afgeschaft. Iedereen was gelijk. Alle mensen verdienden evenveel respect. Ongeacht hun geslacht, beroep of geloof. Mensen moesten leven in broederschap.

Quatorze juillet

Het is al meer dan 200 jaar geleden dat de Franse Revolutie heeft plaatsgevonden. Maar de Fransen zijn er nog trots op. Ieder jaar op 14 juli (quatorze julliet) vieren de Fransen hun nationale feestdag. Dit was eerder de dag van de revolutie.

Geschiedenis van de fotografie

Hoe fotografie schilderwerk ging vervangen

Voor de uitvinding van de fotografie, lieten alleen rijke mensen een portret van zichzelf maken door een schilder of beeldhouwer. Toen vanaf 1850 de fotografie in zwang kwam, verhuisde de portretkunst naar het domein van de fotograaf.

Eigenlijk waren de benodigde ingrediënten om de fotografie uit te vinden al langere tijd beschikbaar: wetenschappelijk, optisch en chemisch bestond er voldoende kennis.

Camera obscura
In de renaissance (16e eeuw) gebruikten schilders de camera obscura. Hiermee projecteerden ze beelden van voorwerpen op een wand van een donkere kamer door licht via een heel kleine opening binnen te laten vallen. Schilders gebruikten dit apparaat, een doos met lens, spiegel en matglazen scherm, als hulpmiddel voor het schilderen van stadsgezichten.

Negentiende eeuw
De uitwerking van deze fotografietechniek zou tot in de negentiende eeuw op zich laten wachten. Op meerdere plekken in Europa waren uitvinders en kunstenaars er tegelijkertijd mee bezig. Kennelijk was de tijd er toen rijp voor. De Fransman Nièpce, die zich met lithografie en andere druktechnieken bezighield, slaagde erin om de beelden van een camera obscura op platen van metaal en glas vast te leggen. De Franse kunstenaar Daguerre ontwikkelde de mogelijkheden van dit procédé verder. In 1837 legde hij een straattafereel in Parijs vast op een verzilverde koperen plaat.

Lichtgevoelig papier
Ook de Engelsen experimenteerden met het vastleggen van geprojecteerde beelden. Talbot kwam via een andere procédé, met lichtgevoelig papier, uit bij een eerste vorm van fotografie. Het procédé van Daguerre werd technisch verbeterd. Na ongeveer twintig jaar werd die techniek vooral toegepast in Amerika, maar ook soms in Europa. In Amerika ontstond een snel groeiende vraag naar gefotografeerde portretten. De eerste studio opende in 1853. Binnen dat jaar openden er vervolgens alleen in New York al 86! Opeens was het portret bereikbaar geworden voor een veel groter deel van de bevolking. Een foto kostte een fractie van het bedrag voor een geschilderd of gebeeldhouwd portret. Bovendien: een foto liegt niet.

Onthullend
Dit onthullende aspect was echter niet altijd een voordeel. Mensen waren eraan gewend geraakt, dat schilders het onderwerp dikwijls idealiseerden of verfraaiden. Aanvankelijk probeerden fotografen dit schoonheidsideaal in hun werk te handhaven. De eerste gefotografeerde taferelen met kunstzinnige bedoelingen lijken nog braver dan de braafste stillevens van de braafste schilder.Toen in 1822 Niépce de eerste foto maakte, werd dit zeker niet beschouwd als kunstwerk. De fotografen van het eerste uur legden 'gewoon' een uitsnede uit de zichtbare werkelijkheid vast. Het idee dat fotografie een artistiek expressiemiddel was of zou kunnen worden, riep op zijn minst weerstand op.

Bedreiging schilders
Hoe vaardig en virtuoos schilders ook in staat waren om een mens te portretteren, toen de uitvinding van de fotografie een feit was, voelden vele schilders zich enorm bedreigd. Aanvankelijk gebruikten schilders de techniek van de fotografie om de tijdrovende fase van voorstudies te bekorten. Zij fotografeerden taferelen uit het dagelijks leven en mensen die ze op groepsportretten moesten schilderen. Behalve als voorstudiemateriaal gebruikten schilders foto's ook als letterlijk vertrekpunt, hetgeen soms direct is af te lezen aan toevallige elementen in de compositie. Zo sijpelde de invloed van de fotografie de schilderkunst binnen.

Realisme
Tussen 1850 en 1860 kwam in Frankrijk in de schilderkunst een realistische school op, die een extreme schilderkunstige objectiviteit nastreefde. De schilder Courbet gaf zijn beweegreden voor zijn naturalistische aanpak als volgt weer: "Ik kan geen engel schilderen, want ik heb nog nooit een engel gezien." Tegenstanders van dit realisme in de schilderkunst wijzen op het gevaar van vervlakking en geven fotografie de schuld. De Franse schilder Delécluze stelde in een artikel in 1851, dat kunstenaars die net zo registrerend als fotografen te werk gaan 'zichzelf zonder wil, zonder smaak, zonder het te weten, aan de verschijningsvorm van dingen onderwerpen'.

Rechter
In 1861 werd er zelfs een rechtszaak gewijd aan de kwestie of fotografie nu slechts een wetenschappelijk procédé was om zaken visueel te documenteren of een vorm van kunst. De rechter bepaalde dat 'foto's de vrucht zouden kunnen zijn van menselijke denken en geest van kunstzinnige smaak of intelligentie, het stempel van een persoonlijkheid zou kunnen dragen en daarmee tot kunstwerken worden.' Ondanks deze beloftevolle uitspraak duurde het nog tot ver in de 20e eeuw voor fotografie als volwaardige kunstvorm op tentoonstellingen werd toegelaten.

Stromingen
In de ontwikkeling van de fototechniek ontstonden, net als bij de film, twee verschillende stromingen:

• De documentaire of reportagefotografie: daarbij ligt de nadruk op het registreren van de werkelijkheid. Ook journalistieke fotografen registreren. Ze maken portretten, terwijl mensen zich niet bewust zijn van het feit, dat ze gefotografeerd worden. (Ook in de film, zijn de documenterende mogelijkheden van begin af aan onderzocht.)
• De geënsceneerde fotografie: de fotograaf construeert datgene wat hij wil fotograferen zorgvuldig. Hij laat niets over aan het toeval.

Uiteraard ontstonden er allerlei mengvormen uit deze twee stromingen, maar de basis van de fotografie wordt nog steeds bepaald door deze twee principes.

Mogelijkheden
Sinds de uitvinding van de fotografie zijn er kunstenaars geweest, die de mogelijkheden van de fotografie omarmden. De dichter Alphonse de Lamartine zei zelfs: "Fotografie is meer dan een kunst, het is een solair fenomeen, waarin de kunstenaar samenwerkt met de zon." Hoe dan ook, het was zoeken naar de eigenlijke toepassing van een nieuwe techniek, ook voor enthousiaste kunstenaars. Het is duidelijk dat mensen fotografie inmiddels tenminste even interessant vinden als schilderkunst.

Sommige kunstcritici menen dat de schilderkunst van zijn troon is gestoten door de fotografie. Grote musea organiseren regelmatig prestigieuze fototentoonstellingen. Portretfotografie is een veel gebruikt genre.

Tegenwoordig
In hedendaagse exposities lijkt de fotografie af te willen rekenen met het verleden, waarin een foto vooral als 'kiekje' werd aangeduid. Misschien dat daarom ook de meeste tentoongestelde foto's worden afgedrukt op monumentaal formaat en in een beperkte oplage. Het is alsof de toeschouwer definitief moet vergeten, dat de eerste fotografische producten in een heel klein albumpje konden worden geplakt.

Beelden maken

Het kan op twee manieren

Bij het maken van een beeld kun je voor verschillende materialen kiezen. Het gekozen materiaal bepaalt de werkwijze: opbouwen of weghalen.

Een beeldhouwer werkt volgens het laatste principe. Het beeld zit als het ware al in de het materiaal verborgen, en door steeds kleine stukjes weg te hakken ontstaat de uiteindelijke vorm.

Luisteren
Beeldhouwen is een ingewikkelde vorm van beelden maken, omdat je een stuk dat je hebt weggehakt niet meer kunt aanplakken. Ook moet je goed begrijpen hoe het materiaal in elkaar zit. Daarbij gebruiken steenhouwers hun oren: geeft de beitel een helder geluid dan is het veilig om steen weg te hakken, klinkt het dof dan loopt op die plek een ader, en is het risico aanwezig dat de steen splijt.

Uitdagingen
Beelden opbouwen gebeurt met allerlei soorten materiaal, van heel grote staalconstructies tot beelden van klei. Deze materialen hebben hun eigen uitdaging. Aan een beeld van natte klei kan je nog heel gemakkelijk iets veranderen, maar als er per ongeluk een luchtbel in de klei zit zal het beeld bij het bakken uit elkaar knallen, warme lucht zet immers uit en zoekt zijn weg naar buiten.

Materiaal
Bij het kiezen van materiaal gaat een kunstenaar niet alleen van zijn/haar persoonlijke voorkeur uit. Soms bepaalt het ontwerp het materiaal. Dit is het geval bij een heel groot beeld dat verplaatst moet kunnen worden, of bij een beeld dat in weer en wind mooi moet blijven.

Stand-up comedy

In je eentje een zaal vermaken

Stand-up comedy is een uit Amerika overgewaaide vorm van theater, die inmiddels niet meer uit België en Nederland weg te denken is.

Stand-up comedy is een kunstvorm die oorspronkelijk uit de Verenigde Staten komt. Tijdens de voorstelling houdt de comedian een monoloog tegen het publiek. Maar toch wordt het zo gebracht dat het net een dialoog lijkt. Dit 'gesprek' is in principe voorbereid en wordt meestal op een spontane manier gebracht, alsof de artiest tegen zijn vrienden praat. Timing, accenten, gelaatsuitdrukkingen, gebaren, imitaties en geluidseffecten vormen de ingrediënten waarmee de comedian speelt.

Ontstaan
Deze kunstvorm is ontstaan aan het begin van de jaren 50 als reactie op het bestaande amusement in Amerika. Vanaf het eind van de 19de eeuw is 'vaudeville' een belangrijke Amerikaanse theatervorm. Goochelaars, dansers, buiksprekers en comedians traden op in deze shows, die meer geïmproviseerd verliepen dan de Broadwayshows.

Bezuiniging
Toen het in de jaren dertig heel slecht ging met de economie (de depressie) werd het Vaudevilletheater te duur. Veel clubs sloten hun deuren, andere clubs gingen over op een theatervorm waar minder personeel voor ingehuurd hoefde te worden. Comedians moesten in hun eentje een zaal kunnen vermaken. Bovendien moest deze show een losser karakter hebben, zodat mensen zich niet geremd zouden voelen veel drank te bestellen. De inhoud van deze shows kwam meestal neer op het vertellen van moppen, die vaak niet door de comedian bedacht waren.

Verandering
Mort Sahl was de eerste comedian die het helemaal anders aanpakte. Hij droeg gewone kleren en sprak vrijuit over wat hem bezig hield. Hij wilde het publiek niet alleen laten lachen, maar ook aan het denken zetten. Bovendien schuwde hij het niet om openlijk zijn oordeel uit te spreken over allerlei groepen in de samenleving. "Is there any group I haven't offended?", werd één van zijn gevleugelde uitspraken.

Latere stand-uppers ontwikkelden het genre verder. Woody Allen sprak met zijn literaire grappen vooral een intellectueel publiek aan, terwijl Lenny Bruce de nieuwe generatie van 'sick-comedians' aanvoert. Hij improviseerde rond bepaalde thema's, zoals jazz-musici met muzikale thema's improviseren. Aan de hand van vaste blokjes laat hij zich meeslepen door zijn eigen associaties, ter plekke filosoferend over de thema's waar hij grappen over heeft.

Vergelijking
Hoewel het Nederlandse cabaret zich grotendeels baseert op de Europese tradities, is er oppervlakkig gezien ook een grote gelijkenis met de Amerikaanse stand-uppers. Wim Kan en Toon Hermans verkleinden al de afstand tussen publiek en artiest door hun huiselijke manier van spreken en hun herkenbare onderwerpen. Freek de Jonge ging met uitsluitend wat losse aantekeningen het podium op om de voorstelling in de try-outs te laten ontstaan. Toch hebben deze cabaretiers veel meer de intentie een theatervoorstelling te maken.

Nederlandse stand-up
Raoul Heertje introduceerde in 1990 stand-up comedy in Nederland. Hij wilde experimenteren met de principes en technieken van de Amerikaanse stand-up. Zijn gezelschap, the Comedytrain, ging op zoek naar plaatsen waar zij aan de Nederlandse variant van stand-up konden werken. Veel jong talent deed ervaring op in de Comedytrain, die langs cafés trok en later ook een eigen uitvalsbasis kreeg in café Toomler in Amsterdam. Ook de huidige grote sterren van het cabaret zoals Hans Teeuwen, Theo Maassen, Najib Amhali, Sanne Wallis de Vries en Lennette van Dongen, deden ervaring op in de Comedytrain.

Kannibalisme in Fiji

Het was eigenlijk een ritueel

Als je een rechte tunnel vanuit België dwars door de aarde graaft, is de eindbestemming waarschijnlijk Fiji. Fiji is een eilandengroep met 1 groot eiland en 300 kleine. Het ligt midden in de Grote Oceaan, letterlijk aan de andere kant van de wereld, vlakbij Australië.

In 1643 wordt Fiji ontdekt door de Nederlander Abel Tasman. De verhalen die hij vertelt over de eilanden, zorgen ervoor dat er meer dan 100 jaar geen andere ontdekkingsreiziger naar Fiji durft te gaan. Hij vertelt over de gevaarlijke koraalriffen waar veel schepen schipbreuk op lopen. Maar zijn verhalen over de kannibalen maken het meeste indruk.

Kannibalisme
Tot halverwege de negentiende eeuw aten Fijiërs mensen. Dit gebeurde niet zomaar en niet door iedereen. Alleen priesters en stamhoofden aten mensen (soms deelden ze de resten met andere leden van de stam) en alléén van hun vijanden. Dit gebeurde tijdens een ritueel. Er werd speciaal bestek voor gebruikt: een soort lange vork, omdat het menselijk vlees de lippen van het stamhoofd of de priester niet mocht raken. Het was een teken van ultieme wraak en macht over de vijand. Ook geloofden Fijiërs dat de priesters of stamhoofden - en daardoor de hele stam- door het eten van mensenvlees meer kracht zouden krijgen.

Ook in Europa
Veel mensen vinden het idee van ‘kannibalisme’ barbaars. Toch was het eeuwen geleden in bepaalde gebieden van Europa ook gebruikelijk om vijanden te eten. Een Roemeense vorst uit de vijftiende eeuw, Vlad Dracula, had bijvoorbeeld enkele soldaten van de Turkse invasiemacht op zijn menu staan.

Tegenwoordig
Behalve verhalen en attributen in een museum, is er in Fiji niets meer te merken van het kannibalisme. Voor verwelkomingen gebruiken Fijiërs bijvoorbeeld het woord: 'Bula!'. Dit betekent letterlijk: 'leven'. Hiernaast heeft het nog andere betekenissen zoals: 'hallo', 'welkom', 'hoe gaat het?' en 'proost!'. Toeristen worden soms zelfs uitgenodigd om met een familie mee te eten. En nee, er staat dan geen mensenvlees op het menu. Reken dan maar op heerlijke verse vis, kokos en ananas.

Piercings en tatoeages

Versiering van de huid

Zie jij ook weleens mensen lopen met een grote tatoeage op hun arm? Of met een piercing in hun wenkbrauw? Mensen versieren hun lichaam steeds vaker.

Tatoeages zijn eigenlijk al erg oud. Lang geleden, toen mensen nog in berenhuiden rondliepen, was de tatoeage zelfs onmisbaar. Door middel van versieringen op de huid kon je laten zien bij welke stam je hoorde. Later kreeg het ook een religieuze functie en werd de tatoeage gebruikt om status in de maatschappij te benadrukken.

Verandering?
De argumenten van iemand die zijn lichaam versiert met sieraden en tatoeages in onze maatschappij, zijn niet heel anders. Het is een manier om jezelf te onderscheiden en een bepaalde groep mensen te vertegenwoordigen. De statusverhogende werking van sieraden zien we goed terug bij rappers, die zichzelf met zo veel mogelijk glitter en goud ('bling' genaamd) opsieren.

Tijdelijk of permanent
Een sieraad is een tijdelijke versiering. Een piercing heeft een meer permanent karakter (de piercing kan weer worden verwijderd, maar in eerste instantie blijft het gat bestaan) en een tatoeage neem je in principe voor het leven.

Laser
Wil je er toch vanaf, dan kun je sinds enige jaren de tatoeage met laser laten verwijderen. Dit gaat niet zonder pijn en brengt gezondheidsrisico's met zich mee. Sommige inktsoorten laten namelijk gifstoffen in het lichaam achter wanneer er met een laser overheen wordt gegaan.

Van nature is de Sahel een gebied met woestijnsteppen, steppen en droge savannen. Het woord Sahel komt uit de Arabische taal. Letterlijk betekent het 'oever'. Voor Arabische kooplieden was de Sahel de min of meer groene oever van de woestijn, die ze na een wekenlange tocht door de Sahara bereikten op weg naar de kust langs de Golf van Guinee.

De Sahel ligt in de tropische kuststreek tussen 12º en 20º N.B. Kenmerkend voor veel tropische gebieden is een seizoensritme dat wordt bepaald door natte en droge tijden. De natte seizoenen vallen daarbij voor een groot deel samen met de perioden van de hoogste zonnestand. Naarmate een gebied binnen de tropische zone verder van de evenaar af ligt, nemen de natte perioden in lengte af en wordt de periode van jaarlijkse droogte langer. Gebieden met slechts een korte regentijd zijn zeer kwetsbaar.

De Sahel is zo'n kwetsbaar gebied. Bijna alle regen valt er in de maanden juli, augustus en september. De landbouw is van dit korte regenseizoen volkomen afhankelijk. Vaak valt de regen in de vorm van hevige stortbuien, waarbij veel water langs de oppervlakte weg stroomt zonder in de bodem door te dringen.

Hoewel de neerslag in Sahel berekend over een periode van enkele tientallen jaren gemiddeld 250 tot 600 mm per jaar bedraagt, is de jaarlijkse variatie groot en onvoorspelbaar. Naast jaren waarin de gemiddelde neerslag wordt overtroffen, komen ook jaren voor die veel droger zijn dan het gemiddelde en dat betekent dan vrijwel onmiddellijk misoogsten.

Wat is stijldansen?

Voetjes van de vloer!

Dans voor twee

Stijldansen is tegenwoordig helemaal hip. Alleen door de uitzendingen van Dancing with the Stars kregen dansscholen plotseling een hoop nieuwe aanmeldingen.

Met z’n tweeën dansen vergt oefening. Er zijn verschillende muzieksoorten met verschillende ritmes die vragen om verschillende, te dansen figuren. De leider in de dans moet de figuren kennen, de volgorde verzinnen en opletten dat er niet in de ruimte van een ander paar gedanst wordt. De volger moet de passen herkennen en zich laten leiden en op de leider vertrouwen.

Rechtshandig

De meeste mannen waren vroeger rechtshandig en droegen hun zwaard daarom aan de linkerkant. Als ze in een gesloten houding met een dame wilden dansen, dan legden ze daarom hun rechterarm om het middel van de dame en hielden ze met hun linkerhand de hand van de dame vast. Dat was aan de ene kant om de dame ruimte te geven zodat ze geen last zou hebben van het zwaard. Aan de andere kant was het omdat ze door de hand te nemen meer stabiliteit en steun konden geven tijdens de dans.

Koningen in Europa

In de dertiende eeuw vonden Koningshuizen de dans al erg belangrijk. In Italië had de koning zelfs dansleraren in dienst. En ten tijde van Lodewijk XIV waren er aan het Franse hof bijna alleen nog maar beroepsdansers. Aan dit hof lag dan ook de basis van het klassiek ballet. Toch neemt pas in de 18e eeuw de strenge invloed van de hofdansen af en is Karel I van Engeland de eerste die het volksdansen weer aanmoedigt. Eind 18e eeuw doet ook de wals zijn intrede.

Ballroom

Ball komt van het Latijnse woord 'balare' dat 'danse´ betekent. Ballroom komt van balzaal waar in eerste instantie de ‘upper class’ grote dansfeesten hield. Deze feesten gaven jongeren de kans zich te presenteren aan leeftijdgenoten; ouderen kwamen erop af om in een ontspannen omgeving sociale contacten te onderhouden. In de 20e eeuw wordt ook de middenklasse bij dansgelegenheden betrokken. Met de komst van nieuwe muziek en dansstijlen ontstaan ook dansscholen. Hier komt het ontstaan van danswedstrijden uit voort. De eerste danswedstrijd was een tangotoernooi in Nice in 1907. Je kunt zeggen dat hier het begin lag van de moderne gezelschapsdans in sportieve vorm. Bij de ballroom dansen voeren sierlijkheid en gratie de boventoon. De ballroom kent vijf standaard of moderne dansen: de Weense Wals, de Engelse Wals, de Tango, de Slow Foxtrot en de Quickstep. Daarnaast zijn er de Latijns Amerikaanse dansen: de Rumba, de Samba, de Paso Doble, de Jive en de Cha Cha Cha.

Argentijnse Tango

Tango in Buenos Aires

Aan het eind van de 19e eeuw trekken veel emigranten naar Buenos Aires (Argentinië). Ze zijn op zoek naar een beter leven, maar er heerst echter grote armoede. Om het leven leuk te houden zoeken mensen dingen om muziek op de maken. Vanuit allerlei landen worden de muziekstijlen en instrumenten door elkaar gehusseld en de mensen gaan dansen. De Tango wordt de dans van de Gaucho's, de prostituees en de messentrekkers.

Sensueel

Het is een heel sensuele dans omdat er gewaagde poses in voorkomen en dicht op elkaar gedanst wordt. Uiteindelijk wordt het een dans waarin je jezelf kunt bewijzen. De diverse groepen/gangs probeerden steeds moeilijkere figuren te dansen en zo hun posities te versterken in de gemeenschap. In de loop van de tijd slaat de dans over naar de hogere sociale klasse en uiteindelijk zo rond 1910 vindt de Tango zijn weg naar Europa. In bijna alle Europese landen wordt de tango gedanst, van Nederland tot Finland, van Frankrijk tot Turkije. Uiteindelijk wordt de Tango opgenomen in het programma van de dansscholen. De Tango evolueert zo tot een ballroom Tango en wordt opgenomen in de serie standaard dansen.

Salsa

Salsa is eigenlijk een verzamelnaam voor diverse dansen uit het Caribisch gebied. Cuba en Puerto Rico strijden om de eer van het ontstaan van de Salsa. Maar Salsa komt overal vandaan. De letterlijke vertaling van Salsa is saus. In het Caribische gebied ontstaat er door de eeuwen heen een fusie tussen de muziek van de westerse emigranten en de slaven die daar naar toe werden gebracht. Uiteindelijk komt de Salsa voort uit muziekstijlen als de Son, de Bolero, de Rumba (Cuba), de Mambo en de Garacha (Puerto Rico). Emigranten die naar de Verenigde Staten trekken, nemen de Salsa mee. Hierdoor komt de Salsa ook in New York (LA style = Latin America style). In Nederland wordt de Salsa door de Antillianen meegebracht.

Kringloop van stoffen

Wat gebeurt er met afval uit de natuur?

Al het huishoudelijk afval dat je weggooit, wordt door vuilnismannen opgehaald. Het wordt verbrand, gestort of op een andere manier verwerkt. Maar hoe zit dat eigenlijk voor afval uit de natuur? Hoe wordt dat opgeruimd?

Misschien sta je er niet bij stil, maar de natuur heeft ook afval. Denk maar aan bladeren van bomen in de herfst of vruchten die onder de boom blijven liggen. Ook dode dieren zijn afval.

Eten of gegeten worden

Al dit afval wordt door de natuur zelf opgeruimd in een natuurlijke kringloop: de kringloop van stoffen. Het gaat allemaal om ‘eten of gegeten worden’. Wat voor de één afval is, is dus voor de ander voedsel.

Voedselketen

Sommige insecten eten blaadjes van bomen. Vogels eten deze insecten. Kleine kevertjes en andere bodemdiertjes leven van dode organismen. Uitwerpselen van (bodem)diertjes, maar ook dode bladeren worden door bacteriën en schimmels verwerkt. Hierbij komen mineralen vrij. Deze voedingstoffen komen in de grond terecht. Dit zijn weer voedingsstoffen voor bomen en andere planten. Aan de boom groeien blaadjes, die door rupsen en insecten gegeten worden. En zo is de cirkel weer rond.

Natuurlijke kringloop

Afval van de natuur wordt door natuur zelf verwerkt, op zo'n manier dat dieren en planten alles weer opnieuw kunnen gebruiken. In een composthoop gebeurt precies hetzelfde. Het is een natuurlijke kringloop in het klein!

Gedichten en popmuziek

Teksten rijmen zodat je ze makkelijk kunt onthouden

In de middeleeuwen kon het volk niet lezen. Toch bestond de behoefte om belangrijke gebeurtenissen of wijze lessen over te dragen van generatie op generatie, zodat ze niet vergeten zouden worden.

Verhalen werden van mond tot mond doorgegeven, in plaats van te worden opgeschreven. Om het onthouden van deze verhalen makkelijker te maken werden ze in rijmvorm gegoten. Ook werden ze vaak melodieus voorgedragen. De eerste gedichten waren dus eigenlijk liederen.

Geheugen
Een voorbeeld van een verhaal dat uit de middeleeuwen komt is het lied van de heer Halewijn. Dit lied gaat over een vrouwenmoordenaar, die uiteindelijk door een koningsdochter wordt onthoofd. Een ander voorbeeld is het Egidiuslied, waarin een overleden vriend wordt bezongen. De dichters in de middeleeuwen kenden veel meer liederen uit hun hoofd. Veel dichters kenden vele duizenden dichtregels uit het hoofd. Dichters hadden mede daarom een groot aanzien.

bedenker van het Wilhelmus

Wilhelmus
Het schrijven zingend voordragen van liederen hield niet op na de middeleeuwen. Ook in de 16e en 17e eeuw schreef men nog gedichten die gezongen werden bij allerlei gelegenheden zoals huwelijken en verjaardagen. Een beroemd voorbeeld van een historisch gedicht is het Wilhelmus. Veel van deze gedichten werden gemaakt op bestaande populaire melodieën, zo is het Wilhelmus gebaseerd op psalmen. Dit waren melodieën die bij een groot publiek bekend waren, waardoor het lied makkelijk aansloeg.

Volks- en kunstliederen
In de 19e eeuw ontstond er een onderscheid tussen het volkslied en het kunstlied. Het volkslied vertolkte, vaak in eenvoudige taal, een groepsgevoel en werd geschreven om gezongen te worden. Volksliederen kon je horen in de kroeg. Kunstliederen werden bijvoorbeeld voorgedragen in kastelen, door troubadours. Bij een kunstlied zette een componist een bestaand gedicht op muziek, ook al was dat gedicht oorspronkelijk niet geschreven om gezongen te worden. Een voorbeeld hiervan is de liederencyclus “Die schöne Müllerin”, van Franz Schubert (1797 - 1828).

Het kunstlied betekende een enorme ontwikkeling: niet langer was het lied een middel om een verhaal over te dragen van generatie op generatie. Het lied werd een doel op zich, en de tekst werd onderdeel van de muziek.

Dit staat in het Oosterpark in Amsterdam

Moraliserend
In de negentiende eeuw was dichtkunst, of poëzie, een zelfstandige kunstvorm geworden. 19 Eeuwse poëzie had een sterk moraliserend en opvoedend karakter. Vaak had een gedicht een religieuze grondslag: in gedichten werden mensen opgeroepen zich te houden aan de wetten van de bijbel.

Tachtigers
Als reactie hierop ontstond eind 19e eeuw de groep ‘de Tachtigers’: een groep dichters die zich wilden afzetten tegen het sterk moraliserende karakter van het gedicht. De Tachtigers vonden dat een gedicht een persoonlijke uitdrukking van een persoonlijke emotie moest zijn. In plaats van dienstbaarheid aan de maatschappij, en het opvoeden van de bevolking, waren originaliteit en eigenheid hun drijfveren.

Spreektaal
Ook de beleving van het gedicht werd geïndividualiseerd: de Tachtigers vonden dat poëzie niet voorgedragen moest worden, maar in stilte door het individu worden gelezen. De gewone spreektaal in gedichten werd door hen vervangen door een meer persoonlijke en zintuiglijke taal. Mede hierdoor kwam het gedicht steeds verder van de bevolking af te staan.

Ben ik te min

Boodschap
Begin twintigste eeuw bestond er een scherpe scheidslijn tussen dichters en zangers. Het maatschappelijke aanzien van de dichter en de rol die hij eeuwenlang had, lijkt in de tweede helft van de twintigste eeuw over te zijn genomen door popmuzikanten. Vanaf de jaren zestig van de vorige eeuw ontstond een generatie maatschappijkritische popartiesten, zoals bijvoorbeeld Boudewijn de Groot (‘Welterusten, meneer de president’) en Armand (‘Ben ik te min’). Hun liederen gaan over politiek en over misstanden in de maatschappij. Ramses Shaffy zette met zijn teksten mensen aan het denken over hoe ze in het leven staan (‘Mens, durf te leven’), en vertelt in zijn teksten net als de dichters tijdens de Middeleeuwen verhalen op muziek.

Jaren '80
Maatschappelijke misstanden zijn ook twintig jaar later nog een belangrijke inspiratiebron voor popmuzikanten als Frank Boeijen (onder andere in het nummer ‘Zwart Wit’) en het Klein Orkest (‘Over de muur’, ‘Koos werkeloos’)Met de keuzes van hun onderwerpen nemen de Nederlandse popartiesten een bijzondere plaats in ten opzichte van Amerikaanse en Engelse popteksten, die veel vaker ‘sex, drugs en Rock & Roll’ als thema hebben.

Poetry slam
Dichters blijven hun werk wel voordragen, maar dit gebeurt op dichtavonden die niet door een groot publiek bezocht worden. Vanuit Amerika komt het fenomeen poetry slam overwaaien. Een poetry slam, ontstaan in Chicago als reactie op het teruglopende animo voor dichtavonden, is een dichtavond in wedstrijdvorm. Het publiek bepaalt de winnaar. Onder invloed van de poetry slams ontstaat een nieuw soort dichter: de podiumdichter. Voordracht wordt, net als in vroeger tijden, weer een belangrijk aspect van poëzie. De scheidslijn tussen dichten en zingen, die in de loop er eeuwen was ontstaan, wordt mede onder invloed van de poetry slams in de loop van de twintigste eeuw weer deels opgeheven.

Grens dichten en zingen
Niet alleen vanuit de dichters wordt de grens tussen dichten en zingen opgerekt. Veel Nederlandse popgroepen kennen hun teksten zo’n belangrijke rol toe dat zij er toe overgaan deze uit te brengen in boekvorm. Denk aan de boeken van Doe Maar, Blof, De Dijk en The Lau van de Scène.

Plastic

Waarom moet je het recyclen?

Plastic is geen natuurlijk product. Het is een kunstmatig product, door mensen gemaakt. Dat gebeurt met een ingewikkeld chemisch proces. Plastic wordt ook wel kunststof genoemd.

Plastic is in het begin van de vorige eeuw uitgevonden. Wetenschappers ontdekten het door goed te kijken naar stoffen zoals die in de natuur voorkomen. In de natuur zijn dingen soms opgebouwd uit hele lange schakels moleculen. Je kunt deze schakels moleculen voorstellen als een ketting die bestaat uit allemaal dezelfde soort kralen. Deze kettingen heten ‘polymeren’.

Polymeren

In hout en katoen zitten polymeren. Ook het menselijk DNA is een polymeer. Het zijn voorbeelden van natuurlijke polymeren. Scheikundigen gingen deze natuurlijke polymeren in een laboratorium namaken. Polymeren die door mensen gemaakt zijn, worden ‘synthetische polymeren’ genoemd. Plastic is een voorbeeld van een synthetische stof.

3 soorten kunststof

Er zijn heel veel soorten kunststoffen en bijna alle soorten worden gemaakt van aardolie. Je kunt kunststoffen in 3 groepen indelen:

·         Elastomeren: dit zijn kunststoffen die altijd zacht blijven, zoals elastiekjes.

·         Thermoharders: dit zijn kunststoffen die altijd hard blijven, zoals stopcontacten. Thermoharders kunnen niet smelten.

·         Thermoplasten: dit zijn kunststoffen die zacht worden als je ze verwarmt, zoals plastic tasjes. Thermoplasten kun je wel smelten.

Aardolie

De meeste plastics worden nog uit aardolie gemaakt. Aardolie wordt verwerkt in fabrieken: olieraffinaderijen. Daar wordt er brandstof voor auto's en vliegtuigen uitgehaald. Maar er gaat ook veel olie naar de chemische industrie. Daar worden uit aardolie andere stoffen gehaald. Deze stoffen hebben we weer nodig om bijvoorbeeld autobanden te maken. En er zit zelfs aardolie in wasmiddelen!

Een ander belangrijk product waar aardolie voor wordt gebruikt, is plastic. Eerst maakt de fabriek van aardolie plastic slierten. Van die plastic sliertjes worden bolletjes gemaakt. En die bolletjes krijgen allemaal een ander kleurtje en daarvan maken we bordjes, bekers, campingstoeltjes, mobieltjes, tv’s, tasjes en nog veel meer.

Codes voor kunststof

Op voorwerpen die gemaakt zijn van kunststof staat vaak een cijfer en een code. Daarmee kun je de kunststof herkennen. Misschien ben je onderstaande codes wel eens tegengekomen:

1: PET, frisdrankflessen worden hiervan gemaakt.
2: HDPE: hiervan worden plastic tasjes gemaakt.
3: PVC: een heel giftige kunststof! Elektriciteitsbuis is gemaakt van PVC. Die buisjes ken je misschien wel omdat kinderen er wel eens rookbommen van maken. Maar pas op: de rook van die rookbommen is zeer giftig!
4: LDPE: Lijkt erg op HDPE. Wordt ook gebruikt voor plastic tasjes en knijpflesjes.
5: PP: Van PP (polypropeen) worden onder andere chipszakjes en drinkrietjes gemaakt.
6: PS: PS (polystyreen) is de grondstof die gebruikt wordt voor CD-doosjes en plastic bestek. Maar ook schuimplastic is gemaakt van PS. Ze mengen PS dan met koolzuurgas.
7: PC: PC (polycarbonaat) is een harde, doorzichtige kunststof. Het wordt gebruikt voor CD’s, maar ook voor veiligheidsbrillen en brommerhelmen.

De nummers 3, 6 en 7 zijn het meest giftig en slecht voor het milieu. Maar ook alle andere kunststoffen mogen niet zomaar in de natuur komen.

Recycling van kunststof

Als je kunststof in het restafval stopt, wordt het verbrand. Dat is niet alleen zonde, maar ook heel vervuilend. Daarom is het belangrijk dat plastic recycled wordt. Het kan dan worden omgesmolten tot nieuwe voorwerpen. En daarom wordt kunststof voor hergebruik tegenwoordig op veel plaatsen apart ingezameld.

Natuurlijk plastic

Omdat aardolie steeds schaarser wordt en omdat plastic gemaakt van aardolie niet biologische afbreekbaar is, zijn wetenschappers op zoek naar andere manieren om plastic te maken. Steeds meer plastic voorwerpen worden gemaakt van natuurlijke polymeren uit aardappels of rietsuiker. Plastic wat hiervan gemaakt is, is wel natuurlijk afbreekbaar. Dat betekent dat je het bio-plastic gewoon in de GFT-bak kunt weggooien! En dat is beter voor het milieu dan plastic gemaakt van aardolie. Dit soort plastic blijft namelijk eeuwig in de natuur liggen. Nadeel is wel dat aardappelen en rietsuiker al voor iets anders gebruikt wordt, namelijk voedsel. Plastics gemaakt uit afval, zoals aardappelschillen, is nog beter

Het ontstaan van aardgas

Miljoenen jaren geleden

Aardgaswinning in Nederland

Gas is een belangrijke energiebron. Maar de voorraad is niet onbeperkt. Nederlands gas komt uit Groningen waar een grote ‘gasbel’ is. Maar eigenlijk is gas niet meer dan het resultaat van rottende plantenresten, bedekt met allerlei aardlagen.

Zo’n 310 miljoen jaar geleden leven er nog geen mensen op aarde. Wel veel reptielen en zeedieren. In Nederland is het tropisch warm. Dit land bestaat voor een groot deel uit drassig oerwoud. Op de moerassige bodem groeien veel exotische bomen en planten. Bladeren en dode bomen komen in de drassige bodem terecht en vormen een dikke laag van rottende plantenresten.

Nederland, een zandwoestijn

30 Miljoen jaar later is het klimaat veranderd. Het moeras is verdwenen. Nederland is veranderd in een zandwoestijn. De laag rottende plantenresten die op de bodem ligt, wordt bedekt met een dikke laag woestijnzand.

Nederland wordt overspoeld met zeewater

Weer 20 miljoen jaar later overstroomt ons land met zeewater. In het warme klimaat verdampt het water en blijft het zout achter. Een enorm pak zout stapelt zich op het zand uit het verleden. De druk op het zand en de dode plantenresten daaronder neemt toe.

Verandering van aardlagen

In de miljoenen jaren daarna komen er steeds meer lagen bovenop de oude grondlagen. De druk neemt verder toe. Het water en de gassen wordt uit de vochtige, rottende plantenresten geperst. De laag verandert in steenkool. De laag daarboven verandert in zandsteen en de laag daarboven in een harde ondoorlatende laag steenzout. Het aardgas uit de steenkool kan niet doordringen in het steenzout en blijft in het zandsteen achter.

Gas tussen zandkorrels

Het zandsteen bestaat uit samengeperst zand met daartussen kleine gaatjes. Dit zijn de poriën. Het aardgas blijft in de poriën achter, omdat het niet kan doordringen in de harde steenzoutlaag daarboven. De zandsteenlaag is een aardgasveld geworden.

Nederlands aardgas

Om het aardgas te bereiken, moeten we dus de bodem van de aarde in. Met een lange boor boren we een gat in de grond. 3 Kilometer diep tot aan de oude zandsteenlaag. Door het boorgat stroomt het aardgas nu vanzelf naar boven. Boven de grond vangen we het aardgas op en na een kleine bewerking kunnen we het gebruiken als brandstof voor onze verwarming en gasfornuis.

Acteren in een soap

Zomaar van straat geplukt?

Soap is een fenomeen dat is overgewaaid uit Amerika. Na Peyton Place, de eerste soap die op de Belgische en Nederlandse televisie te zien was, is het publiek gewend geraakt aan het kijken naar soap.

GTST

In 1990 was de markt klaar voor de eerste Nederlandse soap: Goede tijden, slechte tijden. In deze soap kregen jonge mensen zonder opleiding of ervaring de kans acteur te worden. Sommige soapacteurs werden zo van straat geplukt. GTST werd een enorm succes: op een gegeven moment keken er 2 miljoen Nederlanders per aflevering. Geïnspireerd door dit succes kwamen de andere commerciële omroepen ook met een eigen soap. Na GTST volgden Onderweg naar Morgen en Goudkust. Vandaag de dag is de Nederlandse soap een volwassen genre geworden en is het geen taboe meer om er in te spelen.

Acteur versus soapacteur

'Rik' en 'Anita' uit Goede Tijden Slechte Tijden. Familie , Thuis . Buren en vele anderen

Het succes van soapacteurs heeft voor veel beroering gezorgd onder acteurs. Het beroep van acteur had met de komst van de bioscoopfilm een grote verandering ondergaan. Er kwam een duidelijke scheiding tussen het acteren voor het theater (waarbij alles in één keer goed moet, je een hele voorstelling achter elkaar speelt en waarbij je spel 'groot' moet zijn zodat het in de zaal overkomt) en het acteren voor film (waarbij per scène gefilmd kan worden, en het spel veel kleiner en natuurlijker moet zijn).

De soap heeft een derde dimensie toegevoegd aan het beroep van acteur. Een soapacteur heeft vaak maar tien minuten de tijd om een scène te oefenen. Ook kan de scène niet eindeloos opnieuw worden gedaan. De rollen zijn meer simplistisch: karakters blijven trouw aan hun eigenschappen en ontwikkelen zich zelden.

Voedselverspilling

Eten in de vuilnisbak

Onlangs is de campagne ‘Eten is om op te eten’ gestart. Hiermee wil de regering iedereen oproepen om minder eten te verspillen. Voedselverspilling is te voorkomen door slimmer boodschappen te doen, zelf te koken en eten te bewaren. Dat is nodig omdat we in België en Nederland veel bruikbaar eten gewoon in de vuilnisbak gooien. Gemiddeld 51 kilo per persoon per jaar. Hiervan kun je 80 warme maaltijden maken en het kost 175 euro.

Milieu

Het verspillen van eten is ook slecht voor het milieu. We gebruiken voor het maken en vervoeren van voedselproducten heel veel grondstoffen en energie. De weg die het voedsel aflegt van de akker van de boer tot aan de supermarkt is het voedselproductietraject. Als dit voedsel in de prullenbak belandt, is dit allemaal voor niets geweest.

Van de akker tot de koelkast

Veel voedsel komt van het land van de boer, bijvoorbeeld aardappelen. De verbouwde aardappelen worden met vrachtwagens, schepen of vliegtuigen vervoerd naar de fabriek waar voedsel wordt verpakt. Of het wordt verwerkt tot ander voedsel, zoals aardappelpuree. Vanuit de fabriek gaat het naar de supermarkt, waar het wordt verkocht en bijvoorbeeld in jouw koelkast terecht komt.

Zonde

Als voedsel te lang in de koelkast blijft liggen, bederft het. Dan kun je het niet meer eten en belandt het voedsel uiteindelijk ongebruikt in de vuilnisbak. Zonde van het werk van de boer, de benzinekosten van de vrachtwagen, het maken van de verpakking, het bewerken van de aardappels tot puree, het gekoeld bewaren in de supermarkt, de moeite die je hebt gedaan om naar de supermarkt te gaan en de plek in je vuilnisbak!

Prijsvorming op de markt

Het proces van vraag en aanbod

Volgens Adam Smith (1723 - 1790), de grondlegger van de moderne economie, werden alle handelingen in de maatschappij op elkaar afgestemd door 'The Invisible Hand' ofwel de onzichtbare hand.

In de eerste plaats heeft de onzichtbare hand een religieuze betekenis. De onzichtbare hand zou van de Schepper zijn. Door het gebruik van de onzichtbare hand wist de Schepper te voorkomen dat de maatschappij ontaardde in een chaos. Daarnaast heeft de onzichtbare hand een meer economisch praktische betekenis gekregen. De onzichtbare hand is een synoniem voor het prijsmechanisme of marktmechanisme.

Natuurlijke prijs
Het is een economisch mechanisme om vraag en aanbod op elkaar af te stemmen. Het prijsmechanisme zorgt ervoor dat de markt efficiënt werkt. Immers als de vraag toeneemt, dan zal de prijs van het product stijgen. De extra winst zal leiden tot een extra aanbod en uiteindelijk zal de prijs weer dalen tot het oude niveau. De prijs is nooit hoger dan noodzakelijk. Deze evenwichtprijs die ontstaat noemt Smtih de natuurlijke prijs: de prijs, die op lange termijn ontstaat. De feitelijke prijs van het product is echter voortdurend in beweging door een wisselende vraag en veranderend aanbod. Samengevat zorgt het mechanisme ervoor dat de gevraagde producten worden gemaakt met de inzet van de juiste hoeveelheid productiemiddelen.

Volkomen concurrentie
De markt waar het prijsmechanisme optimaal werkt, dat is op de markt van volledig vrije mededinging of volkomen concurrentie. Dit is een marktvorm waarbij zeer veel kleine aanbieders elkaar beconcurreren. Op korte termijn kunnen de bedrijven hier winst maken, maar op lange termijn zal de winst dalen tot nul. Daarom wordt bij de marktvorm de aanbieders ook wel hoeveelheidsaanpassers genoemd. De aanbieders moeten variëren in het aantal aangeboden hoeveelheden om maximale winst te maken. Deze marktvorm wordt gekenmerkt door: veel aanbieders, een homogeen product, vrije toetreding en transparante markt.

Veiling
In de werkelijkheid bestaat de markt van volkomen concurrentie niet. Het is een economisch model waarmee economen de werkelijkheid proberen te beschrijven. De markt, die het meest in de buurt komt van het model van volkomen concurrentie, is de veiling. Het principe van de veiling is beschreven door de econoom Walras (1834 - 1910). Hij is beroemd geworden met de metafoor van de veilingmeester.

"deel van een veilingklok"

Op de veiling wordt geveild bij afslag. De veilingmeester begint in dit systeem met een relatief hoge prijs en laat de klokprijs geleidelijk zakken. De vrager heeft baat bij een zo laag mogelijke prijs. Voor de vrager is de prijs een weergave van de kosten. De aanbieder heeft daarentegen baat bij een zo hoog mogelijke prijs. De prijs is immers voor hem de opbrengst. Zo zal de vrager willen zakken met de prijs zodat hij een maximaal voordeel behaalt.

Aftasten
Toch kan hij niet de prijs te veel laten zakken, omdat anders de concurrent met de partij gaat lopen. Aan de andere kant zal de aanbieder een prijs willen stellen die enerzijds zo hoog mogelijk ligt om zoveel mogelijk winst te maken en anderzijds een prijs waar nog voldoende kopers op komen. Dit aftasten door vragers en aanbieders op de veiling laat zien welke manier het prijsmechanisme werkt. Als vraag en aanbod met elkaar in evenwicht zijn ontstaat de evenwichtsprijs. De eerste koper die vervolgens afmijnt, dat wil zeggen op de knop drukt, is de koper van deze partij. Worden de marktpartijen het niet eens over de prijs, dan worden de overgebleven partijen doorgedraaid.

Concurrentiemechanisme
Achter de metaforen van de Onzichtbare hand en de Veilingmeester gaat het concurrentiemechanisme schuil. Ligt de feitelijke prijs hoger dan de evenwichtsprijs, dan zal er een aanbodoverschot of vraagtekort optreden. De aanbieders zullen hun prijs verlagen om zo hun producten te verkopen. Ligt de feitelijke prijs onder de evenwichtsprijs dan is er sprake van een aanbodtekort of vraagoverschot. De vragers zullen door de schaarste gedwongen worden een hogere prijs te betalen. Op de momenten dat er aanbodtekorten zijn dan zullen nieuwe aanbieders proberen toe te treden op de markt, want dan wordt er veel winst gemaakt. Op het moment dat er een aanbodoverschot is zullen bedrijven, die inefficiënt werken zullen met lege handen achter blijven. Zij zullen failliet gaan. Dat is de concurrentiestrijd waarin de bedrijven zijn verwikkeld.

Illusionisten en goochelaars

Zij beoefenen een van de oudste kunsten ter wereld

Illusionisme is zo oud als de mens en waarschijnlijk de meest universele van de uitvoerende kunsten. In elke cultuur komen illusionisten (tovenaars en magiërs) voor. Dat zijn mensen die het onmogelijke mogelijk lijken te maken en ons werelden voorspiegelen die onze stoutste dromen overtreffen.

Van buiten naar binnen
Vóór 1750 traden illusionisten op in open lucht, op markten en op straathoeken; een podium was er niet. De voorstellingen waren beperkt tot wat zij met zich mee konden dragen of wat het publiek bij zich zou kunnen hebben. Aan het eind van de achttiende eeuw komen illusionisten via herbergen en andere openbare gelegenheden in het theater terecht. Gesteund door de groeiende belangstelling voor wetenschap en wetenschappelijke experimenten onder de gegoede burgerij, belandden de illusionisten al snel in ook in de grotere theaters.

Dresscode
In 1812 wordt in Londen de Egyptian Hall gebouwd, het eerste theater speciaal voor illusionisten. Het zou tot 1873 bestaan. In deze periode ontstaat ook de dresscode voor illusionisten, een rokkostuum, witte sjaal, witte handschoenen en hoge hoed. Ooit geïntroduceerd door Robert Houdin (Harry Houdini, die eigenlijk Erich Weiss heette, heeft zich naar hem vernoemd) om het publiek het gevoel te geven dat hij ‘een van hen’ was. Tot dat moment kozen illusionisten bij voorkeur exotische kostuums om het magische van hun act kracht bij te zetten. Het rokkostuum is nog steeds het trademark van de goochelaar.

Moderne technieken
Tegenwoordig zijn veel moderne technieken beschikbaar. Illusionisten op televisie steken nog steeds veel energie in het overtuigen van de kijker dat deze het zelfde ziet als het publiek dat in de studio aanwezig is. Waar dat mogelijk is wordt veelvuldig gebruik gemaakt van ononderbroken close-ups als ‘bewijs van echtheid’.

Focus en timing
Om het publiek te laten geloven wat ze zien en te voorkomen dat de illusionist ontmaskerd wordt, zijn twee elementen van belang: focus en timing. Door de aandacht van de kijker af te leiden en de trucs precies goed te timen, blijft de werkelijkheid achter de trucs een mysterie. Zo blijft het publiek zich verbazen.

De economie van energie

Hoe houden we vraag en aanbod in evenwicht?

We verbruiken dagelijks grote hoeveelheden energie. Even de lamp aan, even iets opwarmen in de magnetron of rijden in de auto. Dit energieverbruik heeft grote gevolgen.

Productie en consumptie beïnvloeden de kwaliteit van de natuurlijke omgeving. In de vorm van aantasting van het milieu en uitputting van grondstoffen is die invloed vaak negatief. Oliemaatschappijen, autoproducenten en land- en bosbouwbedrijven zien de negatieve invloed en proberen het tij te keren. Ze zijn een drijvende kracht geworden voor toepassing van biobrandstoffen.

Milieuproblemen
Zodra een bedrijf iets gaat produceren beïnvloedt dat de kwaliteit van de natuurlijke omgeving. Daarbij kan je denken aan aantasting van het milieu en uitputting van natuurlijke hulpbronnen. Dit suggereert dat wanneer er méér en méér geproduceerd wordt - en de economie dus groeit, er meer aantasting van het milieu ontstaat. Dit verband tussen aantasting van de omgeving en economische groei is echter niet zo rigide. Sommige milieuproblemen zijn beter beheersbaar geworden. Een voorbeeld hiervan is het gebruik van roetfilters, waardoor de luchtkwaliteit is toegenomen. Dit illustreert de complexe relatie tussen economie en natuurlijke omgeving.

Alternatieve brandstoffen
Brandstoffen en energie spelen een belangrijke rol. Een groot deel van de effecten van de economie op het milieu loopt immers via het verbruik van brandstof en energie. Je merkt dit aan het verloop van de energieprijzen. Energieprijzen beïnvloeden op hun beurt weer de economische ontwikkeling en de samenstelling van productie en consumptie. De vraag die altijd rest is: in hoeverre en op welke termijn moeten we alternatieven ontwikkelen voor fossiele brandstoffen - en welke alternatieven zijn in dat geval afdoende van kwaliteit, kwantiteit en betaalbaarheid?

Vraag en aanbod
Aan de vraagkant van energie zitten consumenten en producenten. De aanbodkant is op dit moment in handen van een klein aantal aanbieders; OPEC-landen die de grondstoffen leveren, enkele grote olieconcerns, die fossiele brandstoffen verwerken, en de stroommarkt, waarin energiecentrales en netwerkbeheerders opereren. Er is sprake van een sterke afhankelijkheidsrelatie tussen de vragers en aanbieders.

Efficiency
Om tegendruk te bieden aan deze druk, vinden bedrijven in hun winststreven een prikkel om efficiënter te produceren; productiemiddelen kosten nu eenmaal geld. Vergroting van de energie-efficiency zorgt er bijvoorbeeld voor dat per eenheid product steeds minder input nodig is. Veelal neemt hierdoor de milieudruk per eenheid product af. Waardoor het milieu minder wordt aangetast.

Aantasting
De mate waarin milieu en omgeving worden aangetast, heeft niet alleen te maken met hoeveel er wordt geproduceerd en geconsumeerd. Het is ook afhankelijk van wat er wordt geproduceerd en geconsumeerd, met de wijze waarop dit gebeurt en de mate waarin onwenselijke emissies worden verminderd en bestreden. Bij dit laatste aspect speelt de overheid een cruciale rol. Door het geven van boetes en/ of subsidies kan of worden ontmoedigd of worden aangemoedigd

Duurzaamheid

Rekening houden met de toekomst

Duurzame ontwikkeling, duurzame energie, duurzaam voedsel en zelfs duurzaam beleggen. Het woord ‘duurzaam’ hoor je steeds vaker. Maar wat betekent het nu precies? Waarom is het nu ineens belangrijk?

Als je elektriciteit of leidingwater gebruikt, in een auto rijdt, iets nieuws koopt of gewoon eet en drinkt, dan verbruik je grondstoffen en zorg je voor afvalstoffen. De centrale die elektriciteit opwekt, gebruikt olie of aardgas en produceert CO2. Fabrieken gebruiken allerlei grondstoffen en produceren afvalstoffen als ze dingen maken. Als wij deze producten kopen, eindigt het verpakkingsmateriaal vaak op de vuilnisbelt of in de verbrandingsoven. Als ze niet meer nodig zijn, komen de producten zelf daar ook terecht.

Een verstoorde kringloop

Bij de productie in fabrieken ontstaan afvalstoffen.

Het milieu kan afvalstoffen weer afbreken. Planten maken zuurstof van CO2. Schimmels en bacteriën breken allerlei stoffen af. Maar het probleem is dat we met zijn allen nu veel te veel grondstoffen gebruiken en veel te veel afvalstoffen produceren. Er is geen kringloop meer. Olie, steenkool, schoon water, erts en vruchtbare landbouwgrond raken op veel plaatsen op. Tegelijk hebben alle afvalstoffen in het milieu gevolgen. De aarde wordt gemiddeld warmer, maar op sommige plaatsen juist kouder. De zeespiegel stijgt. Veel dier- en plantensoorten worden bedreigd doordat hun leefgebied verdwijnt.

Duurzaamheid

‘Duurzaam’ betekent dat iets lang mee gaat. In dit geval gaat het om de wereld en het milieu. ‘Duurzaamheid’ betekent dat toekomstige generaties op dezelfde manier kunnen leven als wij nu. Daarvoor moeten we de wereld net zo schoon achterlaten als deze nu is. We kunnen op dezelfde manier doorgaan met het verbruiken van grondstoffen en het produceren van afval. Maar dat is niet duurzaam. Op een zeker moment zijn grondstoffen echt op of is het milieu te veel vervuild.

Wat doen bedrijven en regeringen?

Op steeds meer plaatsen raakt landbouwgrond uitgeput.

Bedrijven en regeringen nemen allerlei maatregelen die bijdragen aan duurzaamheid. Bijvoorbeeld:

- Steeds meer folders en boeken worden op gerecycled papier gedrukt.
- Veel landen investeren in schone energiebronnen zoals windenergie en zonne-energie.

- Veel fabrikanten gebruiken minder verpakkingsmateriaal.
- Sommige ontwerpers denken na over betere verpakkingen. Een brood blijft hooguit een paar dagen goed. Waarom zou dat in een plastic zak moeten zitten die heel lang mee gaat en moeilijk af te breken is?

Duurzaam leven

Maatregelen van regeringen en bedrijven zijn niet voldoende. Mensen moeten ook streven naar meer duurzaamheid. Dat geldt vooral voor mensen in het rijke westen, zoals wij. Wij gebruiken veel meer grondstoffen en produceren veel meer afvalstoffen dan inwoners van ontwikkelingslanden. Je kunt allerlei dingen doen om meer duurzaam te leven. Bijvoorbeeld:

- Neem een douche in plaats van een bad. Douche niet langer dan nodig.
- Zet de verwarming een graadje lager.
- Scheid plastic, papier en groenafval van ander afval.
- Zorg dat apparaten uit staan als je ze niet gebruikt.
- Koop producten met weinig of geen verpakkingsmateriaal.
- Gebruik de besparingsknop als je het toilet doorspoelt.
- Koop producten die zijn gemaakt van gerecycled materiaal.

We zijn er nog lang niet, maar alle maatregelen helpen wel. Water is op veel plaatsen nu schoner dan in 1980. Sommige gevaarlijke schadelijke stoffen komen nu bijna niet meer in de lucht voor.

Buikketting

Lichaamsversiering met betekenis

De rug is voor Ghanezen wat borsten in  België en Nederland zijn: een aantrekkelijk en sexy lichaamsdeel. Je hoort je rug en je buik dan ook niet aan iemand te laten zien, dat brengt ongeluk.

Om de rug en buik nog aantrekkelijker te maken dragen Ghanese vrouwen vaak een buikketting. De vrouw draagt dit sieraad onder de kleding en mag alleen zichtbaar zijn voor haar man. Kijk daarom niet raar op als een Ghanese vrouw haar rug bedekt als ze iets moet oprapen.

Menstruatie
In Ghana hebben meisjes vanaf dat ze menstrueren een kralenketting om hun middel. Deze wordt omgedaan door hun oma. Meisjes en vrouwen krijgen vaak buikkettingen tijdens speciale gelegenheden. Een moeder kan haar dochter bijvoorbeeld eenzelfde kralenketting geven bij het huwelijk van haar dochter, als zij toen kreeg van haar moeder.

Multifunctioneel
De buikketting wordt ook gebruikt om bij te houden of het kind goed groeit. Als het goed is moet de ketting dan te klein worden. Pasgeboren hebben een ketting om hun middel, zodat niet geraden hoeft te worden naar het geslacht.

Bescherming
Toch heeft het sierraad nog een andere functie. Het beschermt haar onder andere tegen boze geesten en dwergen. Elke ketting staat voor iets anders: bijvoorbeeld geluk, liefde, gezondheid of hoop.

De kettingen kunnen verkrachters of aanranders op afstand houden: als de man de buik ziet en de vrouw rukt de ketting van haar middel, zullen alle kralen op de grond vallen. De man zal zich haar vrouwelijkheid herinneren en haar hopelijk laten gaan. Maar of dit ook echt werkt…