Bijgeloof: het getal 13 in de Sint Maartenskathedraal Ieper
Waar de organisatoren zeker in geslaagd zijn is de nieuwsgierigheid van geleerden en niet-geleerden te lokken..
Als erfgoedvereniging die zich specifiek met devotionalia bezighoudt was de baseline goed gekozen: Bijgeloof.
We waren al een tijdje de geschiedenis van Ieper aan het ziften rond alle mogelijke verwijzingen naar "13" of "bijgeloof" .. Toen we centraal - dachten we - een drietal verwijzingen vonden naar toevallige sporen van (bij)geloof Petrus op doek: Maria in gips en een kelk zoals het hoort in edel metaal aantroffen.
Bijgeloof is typisch onverwacht! Nooit zeker! Je moet het geloven. Dat men Maria in een kathedraal bijgeloof noemt vinden wij wel vreemd. Dat het beeld terugkeert - piëteitsvol teruggegeven - kan je zoals de telkens terugkerende bloei van de bloemen en de toch nog terugkerende zomer in België een wonder noemen. Laten we mild zijn!
We moeten constateren dat we niet zonder intellectuele bagage huiswaarts keerden. In de perisfeer vulden Sinterklaas en Sint Maarten onze erfgoedkennis aan.
Je denkt toch niet dat we al aan de winterslaap zijn
Het wordt binnenkort druk.
We helpen twee tentoonstellingen voorbereiden en we gaan nog naar Caestre op studiereis.
Maar eerst de verre voorbereiding op ons eigen tentoonstelling in de Onze Lieve Vrouwekerk.
Het enthousiasme rond de nieuwe paus is nog niet in mekaar gezakt. De brave Excellentie doet het wat de armenzorg betreft excellent. Ook in de aanpak van de anders-denkenden kunnen we - samen met vele anderen - hem volgen....
Het blijft een moeilijke positie. Times they are a changing......!
We willen toch even met paus en pauzen een mini-tentoonstelling klaarstomen. In die speurtocht vonden we heel wat materiaal in onze eigen boekenverzameling... Weerom teveel om er een minitentonstelling mee op te bouwen.
Enkele smaakmakers.
De pauselijke tiara is - maar dat wist je wel - niet het hoofddeksel dat Christus droeg, Hij werd ook niet op sedes gestatoria gedragen... Trouwens ook Kate Middleton droeg de tiara.
De tiara was aanvankelijk niet zo pompeus (zie Innocentius III hierboven) en is ook door de Assyrische hoogheden gedragen.
In een gezelschap als dit past het dat we met wat academische allures onze bijdrage betitelen. We reden naar het lekker ERKEND bakkerijMUSEUM om het ei/ovo te leggen voor de volgende tentoonstelling.
We hadden het genoegen van gedachten te wisselen rond het vooropgezette plan een tentoonstelling te organiseren rond heiligen en brood. Het tafelgesprek ab ovo ad malam, van het ei - begin en opzet - tot de appelen - de dessert -in één zitting is zelfs voor de geoefende periti/ervaren en deskundige manschappen en vrouwen niet mogelijk.
Er werd een komende zitting gepland.
Spijts de diversiteit in de formele positionering
of gaan we panes et circenses, brood en spelen, wat kiest de vox populi, waar gaat hetplebs naartoe?
of kiezen we voor waar we minder legendarisch materiaal rond wat we in huis hebben, erfgoed met immaterieel dreigend bedreigd materiaal?
De keuze was embrionaal al gemaakt. Panes = brood en circenses = spelen: dat dekt de lading van brood en spelerei van de Sancti, brood en legendes, brood en heiligen.
Liesbet, Ina en Dirk in een broodernstig gesprek met de secretaris en de man met een pak boeken in het bakkerijmuseum. Wees gerust geen droog gesprek!
Het fotomateriaal is geen weergave van ons onthaal.. we werden zeker niet afgewezen. Hoe foto's kunnen bedriegen?
Wat een serieuse studiereis had kunnen zijn werd een mini-instant culturele onderdompeling.
Na twee deviations - wat nog meeviel, gezien de bewegwijzering - werden we tot ergernis van de bereidwillige chauffeur getracteerd met een accès interdit ingevolge van een rommelmarkt.
Broccante: Inderdaad die indruk hadden we een beetje. Op de grens van tweede handse aanbieding.
Achteraf mogen we niet klagen.
Onze penningmeester tracteerde op een Vlaamse Rodenbach, koel .. cool!
Ook de studie viel grosso modo niet helemaal tegen.
We leerden enkele opvallende dingen.
Zo'n kruis Christ aillé daar hadden we nog enkel partieel iets van in het geheugen. Internet geeft vleugels aan de slang, de duivel en de witte ruiter maar noch in het Frans noch in het Nederlands vonden we de afbeelding. Harry Potter vliegt zonder vleugels.... Wat de afbeelding met de cherubijnen uit het Eerste Verbond te maken heeft zou een studie apart kunnen zijn.
Het onderwerp was retable de France. In Craywick gaat het om een eerder recent retabel.
We maakten kennis met de vele 19e eeuwse beelden die in het kerkje staan. Streekgebonden was Sint Gillis een te verwachten heilige. Andersom hadden we even de boeken nodig om de Heilige Germaine die men in een hoekje aantrof te situeren. In de sneltreinvaart van onze Fransprekende gids was de toevoeging ontgaan, maar internet bood ons de oplossing: Ste Germaine de Pribac
Toen de zomer zich liet voelen zochten de deelnemers af en toe de schaduw op....
Wie zong ook weer 't is moeilijk bescheiden te blijven...
We waren er spontaan ervan overtuigd dat ons MUURBLOEMPJE wel onachtzaam aan de quasi totaliteit van ons publiek voorbij zou gaan. Het zou wel hoogdravend in zijn tekstuele vormgeving en melodramatisch-bombastisch als naar gewoonte in verwaarloosbaarheid door de hitte van veel sensationeler berichtgevingen in de nevelen vvan het niet memorable wegdeemsteren.
Maar zo was het niet. We kregen respons! Dank.
We zijn her en der in België bekend.
Onze nieuwe aanwinst verwijst nu naar Lede. Na Limburg komt ons iets in handen dat met Oost-Vlaanderen te maken heeft. Onze kaders wachten op verdere inventarisatie. Maar deze hebben we even vooraf genomen. Het is de afbeelding van een schuur waar onder Frans Revolutie eucharistievieringen doorgingen. Een tijdsdokument met historische allure.
We houden eraan om niet alleen het louter devotionele, niet enkel het speciale, maar ook voorwerpen met vastgelegde immateriele erfgoedwaarden te aanvaarden. De voorstelling heeft zoals te lezen op de afbeelding te maken met een pand in Lede. Het is geklasseerd https://inventaris.onroerenderfgoed.be/dibe/relict/9088
Bij de kruisen die we binnenkrijgen is de inventarisatie vaak vrij monotoon. Af en toe krijgen we er eentje waar de corpus van de gekruisigde met de voeten naast mekaar is aangenageld (zeldzaam). Dit gebruik lijkt ons te verwijzen naar een ouder gebruik. Als iemand het deskundiger kan verklaren dan zouden we er zeker mee gediend zijn. We vermoeden enkel dat de voeten over elkaar werden aangebracht onder invloed van Saint Sulpice en het Jansenisme. Maar .. als we er eens iets meer over weten dan vertellen we het jullie!
In pps en blogs zien we een overvloed van poëtische en ontboezemende voorstellingen. In de roes van de romantiek en de folklore, voorbij aan de nationale hype van vandaag, 21 juli 2013, zijn we ook even de droomwereld ingestapt. Ontroering, een vorstelijke ontboezeming, overviel ons toen we voor de zoveelste maal dat MUURBLOEMPJE zagen op de muur die grensoverschrijding markeert tussen de buur en ons stukje patrimonium.
Een muurbloempje - een vertederend - abele wezen dat op de grens toekijkt. Een instantie, een persoonlijk engagement, vlees en bloed, schuchter en kwetsbaar dat er nog niet bijhoort. Een randwezen dat popelt om aan de dans mee te doen.
Zo'n MUURBLOEMPJE heeft heel veel te zeggen.
Het doet ons denken op het grensoverschrijden, het thema van de erfgoeddag 2014.
Hoelang nog? Een apocalyptische vraag. Hoelang nog wroeten we aan de rand.
Wanneer worden in dit traendal de grenzen inderdaad afgeschaft?
De grenzen tussen professionelen en vrijwilligers/voluntairen, de grenzen tussen officieel en officieus, de grenzen tussen groot en klein, de grenzen tussen wij en zij.... Wanneer telt een depot, kleine broer, ook mee... Wanneer wordt heemkunde als historie gewaardeerd...
Oh, ja we zijn in dromenland bij de poëten.
Het mag toch even in de vakantie en op deze heuglijke historische dag?
We kregen een beeld binnen van het verre Limburg. Een stille bewonderaarster bedacht ons met een relatief gaaf beeld waar we wel onmiddellijk de naam van konden stamelen: de Heilige Barbara.
Ja, met het torentje, waar ze zich mee onderscheidt van de Heilige Godelieve van Gistel. Die heeft een putje.
Voor de kenners je hoeft eigenlijk maar de hals te zien. De H. Godelieve die werd gewurgd en zo is ze onmiddellijk te identifieceren.
Pas toen we nader inspecteerden zagen we dat onze nieuwe Barbara een lantaarn in de hand hield.
Onze Euro vie. Barbara is niet alleen de patrones van de pompiers en de geologen, maar ook van de mijnwerkers.
Na wat speuren haalden we onze vroegere schenking bij. Die had die lantaarn, die mijnwerkerslamp, niet in de hand.
Toen kwam de contextuele convergentie. Inderdaad Barabara is ook de patrones van de mijnwerkers en de speleologen. Het beeld was eertijds eigendom van een mijnwerker in Limburg.
Dat is de eerste keer niet dat Wilfried ons op die manier bewaard voor inertie en werkeloosheid. Eens te meer kregen we en stapel boeken op ons dak.. een dozijn dozen werden binnengebracht in ons beperkte ruimte. En met een glimlach dat is één van de zes kasten!
Het streelt onze ambitie en onze onverholen fierheid. De noeste veldwerkers van het Nationaal Onderwijsmuseum betraden onze drempel voor de tweede keer. In oktober plannen ze een thematentoonstelling over de verhouding met de andere godsdiensten binnen het onderwijs. Een behoorlijke boterham. Wij hebben toevallig van die kaas gegeten en als ervaringsdeskundige waren we blij met de honneurs.
Trouwens het bleek dat we inderdaad ook materiaal binnen hebben dat in de smaak valt.
Theoretisch is het ook een mondvol om over het onderwerp ook maar iets te zeggen.
Uit de eigen schoolse herinnering zijn er de PAM tijdschrifetn en ook een beetje het Zonnelandje waarmee men de jeugdige hersentjes probeerde te boetseren naar het adagium dat moest gepreekt worden.
In de jaren '50 was dat nog katholiek bijbels gaat en onderwijst alle volkeren. Het volkstheologisch handboek van rond de 1900 (precies twee jaar ervoor) gaat er schalks mee om. Met de toren van Babel is de grote verwarring ontstaan. Het gevolg er lopen nogal wat (h)anen rond die het ketterse lied kraaien (lett. Lutherianen, anglikanen, .. ). Ze zullen de hulpelozen dood der ketterserven. Oecumene was allen terug naar de ware schaapsstal.
Het missie-bidsnoer.
Met Joannes XIII (Angelus Josephus - Angelo Guiseppe - RONCALLI en het concilie) waait er een andere wind.
Het zilverpapier en Sint-Pieterspenning, de gebeden en de aalmozen voor de Sancta Infantia (pro miseris infidelibus) worden meer ontwikkelingshulp (aanvankelijk met de bedoeling massaal te bekeren, later meer humanitair).
De penningen van de Heilige Kindsheid.
We hebben de mensen proberen te sensibiliseren voor een veelkleurige kijk op de zaak. Zelf weten we hoe de godsdienst fanatieke trekken van het verleden bij de mensen in het veld niet zo sterk meer waren. De groeinde inbreng van leken en catecheten met nieuwe inzichten, die heel vaak hun eigen lessen maakten, werden vaak anders aangebracht dan de katechismus het hen had geleerd. Trouwens het lezen van die nieuwe katechismi is al een bekering op zich..
Wil je nog eens het fantastisch verhaal uit je kindertijd.. de dieren die naar de ark werden gebracht. De wandkaart uit uw Lagere schooltijd ZIEN?
zie bijlage
Dat wilden ze met de erfgoed cultuurbanken studiedag.
- reality - augmented reality - ...zo werd het ons duidelijk op de studie dag in het perron in Ieper. We mochten er de boeiende studiedag van de provincie meemaken.
We maakten er kennis met een snoer aan Engelse afkortingen en termen.
Pas na het stortbad vanPACKED (expertisiecentrum Digitaal erfgoed) beseften we dat we toch al een stapje gezet hebben op het pad van de augmented reality.
Ze dompelden ons in het PBS (Provinciaal Bibliotheeksysteem en wat we al hadden ondervonden die werken (leve de culturele diversiteit! ) met WINOB. Dat is één van de systemen.
Dan surften we o.l.v Isabelle naar PROBAT (Provinciaal Archiefnetwerk).. via een vertrouwder tool de BEELDBANK (voor een keer Westvlaanderen) belandden we bij het nieuwste pakket nl.ERFGOED IN ZICHT.
We moeten onze bezoekers mee laten delen van de barstensvolle attractiviteit van het boeiende dat aan het groeien is op het vlak van toegankelijke cultuurdata. We kunnen op al die sites de appetijt krijgen om archiefstukken, erfgoed, museale voorwerpen.. al wat depot en musea, archieven en beeldbanken in huis hebben als object, geGEVEN, in werkelijkheid te gaan bezichtigen.
En om het verhaal te vervolledigen wij voelen ons eigenlijk niet buiten spel. Onze tool is een eigen creatie. We zitten weliswaar niet 100% gedigitaliseerd, maar we hebben een behoorlijke verzameling, met uitgebalanceerde fiche, met eigenzinnige thesaurus... Wie de materie kent kom eens langs op de SITE, maak een account en... je zal zien een creatie van open office. YA NU wat zeg je daaravan?
Onze Kortrijkse
collega had een vraag. We zijn er graag op ingegaan. Een papnon hoe
ziet die eruit? En waar kan je
zo'n beeld kopen?
We zijn geen
detailhandel in beelden. Dus deze vraag was niet onmiddellijk een
uitdaging. Er zal wel een bedevaartoord zijn waar Kruis en munt elk hun beurt krijgen.
Die papnon wel daar hebben we wel even bij stil willen staan. Wat we vermoedden leek
juist De zusters van Naastenliefde/Liefde in Parijs: les filles de charité, die volgelingen waren van Sint
Vincentius à Paulo, de apostel van de armoede, blijken het meest te
beantwoordden aan het gezochte fenomeen.
Tot 1964 droegen
die zusters een speciale kap (cornette) vandaar papnonnen - van wit linnen, die in dat jaar werd vervangen door een lichtblauwe hoofddoek.>
We doken in onze
databank en inderdaad zo'n, beeldje hebben en houden we in huis: nl. Soeur Cathérine Labouré. Ook haar médaille zit in ons collectie.
In de bijlage kan je meer lezen omtrent dit studieonderwerp.
Die onze tijdslijn volgt die weet dat we aangezocht werden door KADOC in verband met religieus speelgoed. Met een zeer vruchtbare uitwisseling aan mogelijke pistes zijn de betrokkenen aan de slag gegaan en we waren aangenaam verrast over wat ze allemaal hadden samengebracht.
Jammer dat de tentoonstelling enkel nog één noveen toegankelijk blijft.
Naast het prentmateriaal en het speelgoed om misje te spelen was er veel te zien dan wat we zelf in huis hebben. We hebben onze studiereis met veel voldoening beëindigd en willen onze grote broer proficiat wensen met het geslaagd overzicht.
We onthouden u het leuke filmpje niet met het spelend kind die al op de hostie denkt voor de communie en zijn tong uitsteekt.
Educatief en specifiek pedagogisch speelgoed was er zeer sterk vertegenwoordigd. De ark (upgradabel) en een pand-lange multiconfessionele verzameling (moslim, jood en hindoe) hebben blijkbaar allemaal hun kinderen opgevoed met adagium jong geleerd is oud gedaan.
Een zeldzame schenking, een zeldzaam parcours, zeldzame voorwerpen... het kon weer niet meer spectaculair.
Het kruis dat meneer in zijn handen heeft is het type dat we een beetje kennen. Voor zo goed als zeker im de kruisweg te doen. De staties zijn aangeduid met Romeinse cijfers. Telkens is er een klein rond venstertje met een voorwerp (een steentje uit een bedevaartoord, van Golgotha, van de Via Crucis, van de hof van Olijven...) We weten het niet.
Wordt vervolgd.
Incredible mais vrai. Van kilometers ver komen schenkingen. En niet de minste.
We zijn fier en dankbaar dat we het vertrouwen waard zijn en werken om een bestendige oplossing voor ons depot.
Wat doe je als je solidair met alle griep-slachtoffers thuis zit .. en de oogst drie dozen bidboekprentjes - kerkeboeksantjes - is? Genieten! Uiteraard.
Neen, vervelend is dat niet voor ons - verslaafden - integendeel.
We hebben ons kostelijk geamuseerd bv. aan de doublure van ons ongelooflijk topstuk - de reis naar de hemel.
En nog maar eens hebben we ons verkneukeld aan de simpele, maar over duidelijke boodschap van de prentjes van maseur voor de brave kinderkens in de krut-school.
En ja, iedereen westvlams. 't was jeutig en nie lastig, maor we zijn toch liever gezond!
Na het misverstand met ons bezoek door CO7 dat in het water was gevallen was het bijna weer een tegenvaller.
De verkoudheid is toegeslagen en we moeten ons inspannen om toch wat te rapporteren. Gelukkig is er altijd ergens een goede ziel die de in nood het podium opgaat.
Het kenniscentrum - onderwijsmuseum van Ieper - was op bezoek in verband met hun komende tentoonstelling. We zijn uiteraard vereerd met de erkenning van weerom een grote broer die ons belangrijk genoeg vindt...
Ze bleken fel geïnteresseerd en hebben dan ook een paar uurtjes gefotografeerd en opgetekend met de vraag en kunnen we ook dat ontlenen.
Daar zijn we toch voor
En in de Onze Lieve vrouwekerk kun je nog altijd de tentoonstelling van de ommegang bezoeken!!!
De familie FLOORISOONE bracht ons drie margarinedozen kerkboekprentjes.
Een klasseerwerkje waar we weer enkele werkdagen zoet zullen mee zijn, maar het juk is zacht... het loont zeker de moeite want je wordt er telkens weer verrast door de charme van het cultureel erfgoed.
Het leek ons de moeite even wat extra in te scannen om te laten zien hoe to the point/levensecht die ouwe dingetjes vaak geweest zijn.
Je voelt het directe impact. We werden indertijd gecharmeerd door de directe aanpak van Mgr. Cardijn: je werkbank is je altaar. Het prentje met de arbeider loopt in diezelfde pas.
Andere vormgevingen vertellen zoals de Acta Sanctorum of de legende der heylighen contextueel over Maria en het Kind Jezus. Maria zit bij het spinnewiel, het spinrok aan haar voeten.
Poperinge is drie kerken rijk in het centrum. Uiteraard zijn ook de fusiegemeenten rijkelijk bedeeld.
Wie echter in poperinge zijn gading zoekt die kan of de Romaanse stijl in de Sint Janskerk voor een deel terugvinden. Hij kan ook de Sint Bertinuskerk bezoeken en heel wat restanten van de abdij die Poperinge onder zijn hoede nam betreden.
Of hij kan de unieke koorelementen uit de Onze Lieve Vrouwekerk bekijken. Na het zicht op de apocalyptische vrij moderne brandramen assorti met het koortgestoelte is er nog een toemaatje.
Onze Heertje stelt er in twee ruime vitrinekasten de tentoonstelling voor die ter gelegenheid van de erfgoeddag in de Sint Janskerk was te zien.
Voor de liefhebber: de oorkonde van de processie is er in kopie te zien met de omzetting en de vertaling (E. H. Juliaan Opdedrinck)
Laat deze vakantie U opnemen in de religio-culturele traditie.
Diegene die wil stilstaan bij het historisch aspect van het mirakel die kan de publicatie aanschaffen, zie vorig blogitem.
Onze gezegende leeftijd heeft ook dat voordeel dat wanneer alles weer is opgeborgen dat je blij bent dat je enkele dagen kan recupereren van de fysische arbeid.
Het is weer wel geweest.
We "stopten" de tijd en de geschiedenis. We maasden uitvoerig de lay out en de style van hoe de devotie van Onze Lieve vrouw van Sint Jan naar buiten kwam en komt.
De interview-STER verzamelde "die steken die men liet vallen". We hadden er een punt van gemaakt dat we het immateriële erfgoed wilden verzamelen. Er stond weliswaar geen file. Publicitair is er bij ons nog wat te "mazen" wellicht.
Anderzijds is de devotie tot Onze Lieve Vrouw is in stilte solied maar zit in in het omsloten innerlijk van een sterk defensief van de patrimoniale traditie.
De publicatie die aan de tentoonstelling verbonden kan je aanschaffen. Wie minimum vijf Euro aan steun geeft aan Onzen Heertje kan die cadeau krijgen. Verzendingskosten ten laste van de aanvrager. info@onzenheertje.be
Bij die gelegenheid is ook de oorkonde van de processie omgezet en vertaald. Hier legt de voorzitter van het processiecomité het document in de vitrinebakken.
Onze boeken hebben - God en de gemeente zij dank - de winter overleefd. In het gemeentehuis van Watou staat een dubbele rijen boekenmuur vol devotionele litteratuur.
De herfst en zelfs de winter - vooral deze winter - waren bijzonder vruchtbaar in de boekenoogst (XVIIde en XVIIIde achttiende eeuwse ascetische en hagiografische letterweelde). Jan van de stedelijke cultuurdienst bracht met de camionette een veertigtal dozen naar het oude gemeentehuis in Watou.
Resultaat er zijn amper nog een tiental dozen te plaatsen. Ook tussen de rekken staat het vol.
Het onderwerp was retable de France. In Craywick gaat het om een eerder recent retabel.
met een glimlach dat is één van de zes kasten!
