|
Witte tanden
Oorspronkelijke titel : " White Teeth "-2000
Uitgeverij / Pinguin
Vert. Sophie Brinkman.
NEDERLANDSE UITGAVE : Prometheus, Amsterdam; 403 blz.-
Kan Zadie Smith tippen aan de diepte en empathie van haar grote voorbeelden Nabokov en Forster?
***
"Witte tanden " , het opmerkelijke debuut van de Engelse schrijfster gaat over de multi-culturele samenleving in de melting pot van Noord-Londen.
Zadie Smith had op Cambridge , al indruk gemaakt door haar intelligentie en belezenheid en op haar vierentwintigste zou ze een roman schrijven die zomaar ineens tot de beste van het jaar kon worden gerekend.
Natuurlijk was ze vanwege haar sekse, jeugdige leeftijd en multi-etnische afkomst (vader Engels, moeder Jamaicaans), alsmede haar aantrekkelijke verschijning onmiddellijk door de pers omarmd als het literaire snoepje van de week.
Het boek is echter geen autobiografisch relaas geworden van een jong meisje in het Londen aan het eind van de 20ste eeuw. Smiths ambities reikten verder dan het navertellen van haar levensverhaal.
In het verhaal komen drie families voor: De Brits-Jamaicaanse familie Jones,de Bengalese familie Iqbal en de Joods-Katholieke familie Chalfen.
Witte tanden volgt de wederwaardigheden van Archibald Jones (joods, Engels) en Samad Iqbal (moslim, Bengalees). De twee ontmoeten elkaar in 1945, als ze in dezelfde tankeenheid vechten aan de Griek-Bulgaarse grens. Ze vechten hoopvol voor vrijheid, rechtvaardigheid en een beter bestaan, maar na de oorlog vervliegen hun illusies al snel en belanden de twee in uitzichtloze baantjes. Als hij wordt verlaten door zijn echtgenote, doet Archie zelfs een (mislukte) zelfmoordpoging.
Daarna komen de andere familieleden aan beide kanten langzaam in beeld. Het blijkt dat de kinderen niet in de voetsporen van de ouders willen treden, dat ze niet om kunnen gaan (in het geval van de Bengalen met die twee identiteiten) met leven in twee culturen. Maar ook de Engelsen hebben moeite met die andere cultuur die in hun leven is gekomen. Dit leidt uiteindelijk tot fundamentalistische opvattingen onder de kinderen van beide families met een geweldige climax in de vorm van een catastrofe op het einde.
Dit is maar een greep uit de vele onderwerpen en situaties die zich ontvouwen zoals Archie Jones die trouwt met een vrouw van Jamaicaanse afkomst, waardoor hij iedereen verstelt doet staan.
Het zijn inmiddels echter moeilijke tijden geworden voor multi-etnische huwelijken. In het kader van het dekolonisatieproces krijgt Groot-Brittannië een gestage instroom immigranten te verwerken, wat leidt tot toenemende spanningen.De oerconservatief Enoch Powell heeft met zijn beruchte 'Rivers of Blood'-rede ,immers dood en verderf voorspelt in een multi-etnisch Verenigd Koninkrijk.
Archie en Samad, nog altijd bevriend, ontmoeten elkaar intussen nog geregeld in O'Connell's Café aan de Finchley Road. Van daaruit becommentariëren ze een onbegrijpelijker wordende wereld.
Witte tanden is een breed uitwaaierende roman waarin heden en verleden elkaar afwisselen, en van de ene cultuur naar de andere wordt gezapt. De schrijfster lijkt in alle culturen even goed thuis, waarmee ze ook later in Over schoonheid (On Beauty) zal imponeren.
" It's a book that bites you " , zoals Salman Rushdie het noemde,soms moelijk (omdat je vertrouwd moet zijn met zegwijze's van de moderne jeugd) , maar ook schokkend en humorisch tegelijk.
Ongelooflijk knap van Smith om deze o zo complexe problematiek zo helder uit een te zetten.
Het boek won de Whitbread First Novel Award 2000, de Guardian First Book Award, de Commonwealth Writers First Book Prize, de Betty Trask Award en de James Tait Black Memorial Prize voor fictie. In 2002 werd het verhaal gebruikt voor een korte tv-reeks op het Britse Channel 4.
Sadie Smith werd geboren op 27 oktober 1975 en woonde in de Londense gemeente Brent bij haar Engelse vader Harvey Smith en zijn tweede vrouw Yvonne McLean, van Jamaicaanse afkomst. Op 14-jarige leeftijd veranderde Sadie haar naam in Zadie.
Als kind hield ze van tapdansen en acteren. Aan de universiteit verdiende ze wat als jazz-zangeres en koesterde ze de droom om journaliste te worden.
Tijdens haar universitaire opleiding in Engelstalige literatuur aan de universiteit van Cambridge, publiceerde Zadie Smith een aantal korte verhalen in de May Anthologies. Op basis hiervan boden diverse geïnteresseerde uitgevers haar een contract aan.
Haar eerste roman, White Teeth, werkte ze af tijdens haar laatste jaar aan de universiteit. Eenmaal gepubliceerd, werd het onmiddellijk een bestseller. Het werd internationaal erkend als een schitterend debuut en viel meer dan eens in de prijzen.
In interviews vertelde ze dat ze door de hype over haar debuutroman terecht was gekomen in een periode van writer's block. Toch slaagde ze erin nauwelijks twee jaar later, in 2002, haar volgende roman, The Autograph Man, te presenteren. Ook dat was een commercieel succes, maar de verwachtingen lagen zo hoog dat de critici het boek niet unaniem de hemel in konden prijzen, zoals ze dat gedaan hadden met White Teeth.
In 2002 en 2003 verbleef ze in de Verenigde Staten waar ze zich inschreef aan het Radcliffe Institute for Advanced Study, afdeling van de universiteit van Harvard, en begon er aan een essay-bundel The Morality of the Novel, waarin ze een selectie 20e-eeuwse auteurs bestudeert vanuit moreel-filosofisch oogpunt.
Haar derde roman, On Beauty werd gepubliceerd in september 2005 en werd voorgedragen voor de Man Booker Prize.
In 2006 won On Beauty de Orange Prize for Fiction.
Aan de universiteit van Cambridge leerde Zadie Smith Nick Laird kennen met wie ze in 2004 trouwde. Ze wonen in Kilburn.
Bibliografie :
Romans :
White Teeth (1999)- Witte tanden
The Autograph Man (2002)
On Beauty (2005)- Over schoonheid
|
