De winter heeft ook in Turkije zijn intrede gedaan. Hier was dat te merken aan de sneeuw die de verste bergtoppen en hoogste hellingen bedekte (maar intussen alweer is verdwenen). In overige delen van Turkije is het echt winterweer, met veel sneeuw en temperaturen die onder het vriespunt duiken. In Erzurum, waar Sevim naar de universiteit ging, is het nu – 36 graden. Maar ook aan de Zwarte Zee en in Edirne ligt sneeuw en zijn verschillende dorpen afgesloten.

Vandaag is het weer echter terug zacht. De thermometer staat op 15 graden en als de wind valt is het aangenaam om te wandelen. Maar het is natuurlijk geen lenteweer.

Het slechte weer heeft gevolgen op onze internetverbinding. Uiteindelijk is een technieker opgedaagd en het euvel was verholpen. Helaas slechts voor korte tijd want nu laat het signaal van de laptop het afweten, zodat we terug met kabel moeten werken.

Volgende week dinsdag gaan we naar Izmir om Sevims vader zijn 83^ste verjaardag te vieren. Onderweg stoppen we dan wel in Urla om de laptop na te laten kijken.

Al bij al, het is weer om te lezen met de verwarming aan. De stapel boeken die ik in België had gekocht lees ik met mondjesmaat, om er zo lang mogelijk van te genieten. Ondanks dat is de stapel al flink geslonken en neem ik me voor om dagelijks slechts twee hoofdstukken te lezen, of dat zal lukken is een andere vraag.

Intussen volg ik de actualiteit en die is beter dan een spannende thriller.

Om de haverklap – dat is echt niet overdreven hoor – lekken complotten uit van moordaanslagen op politieke prominenten tot en met volledige scenario’s van uitgeschreven staatsgrepen.

Het laatste complot – met codenaam breekhamer – werd uitgebracht door de liberaal onafhankelijke krant Taraf. Het dossier omvat zo’n 5.000 pagina’s en dateert van 2003. Een nu gepensioneerde generaal is verantwoordelijk voor het scenario dat samengevat neerkomt op het volgende:

Na een conflict met een Grieks vliegtuig zou een Turks vliegtuig worden neergeschoten boven de Egeïsche zee. Tegelijk zouden de militairen in het geheim bommen plaatsen in twee druk bezochte moskees in Istanbul. Dit zou leiden tot grote betogingen van fundamentalistische moslims en het leger zou ‘gedwongen’ worden tot ingrijpen. Het leger zou zowel politiek als economisch de macht grijpen, de krijgswet instellen en de vrijheden aan banden leggen. Alleen in Istanbul zouden meer dan 220.000 mensen gearresteerd worden, de helft daarvan ‘fundamentalisten’, een kwart ervan zou bestaan uit ‘extreem-links’ en een kwart uit ‘separatisten’. Omdat er geen plaats genoeg zou zijn in de gevangenissen zouden ook voetbalvelden worden gebruikt.

Het lijkt een surrealistisch scenario. Wat echter de wenkbrauwen laat fronsen is de gedetailleerde uitwerking van het plan. Er worden namen genoemd, onder andere van 137 journalisten die de staatsgreep zouden steunen en 36 journalisten die zouden opgesloten worden. Alles is tot in detail uitgewerkt, zo staat omschreven waar de tanks worden ontplooid worden, waar militaire checkpoints zouden opgesteld worden, wat het economische beleid van de regering zou zijn etc. .

De stafchef van het leger reageerde verbolgen op het uitlekken van het plan en stelde ‘dat er grenzen zijn aan het geduld van het leger’. Hij beloofde … dat degenen die gelekt hebben naar de pers … zullen gezocht en gestraft worden. Dat gebeurde ook bij vorige onthullingen. Een plan waarvan een fotocopie werd gepubliceerd werd toen afgedaan als ‘een vodje papier’ tot bleek dat het origineel ook bestond. Daarna werd teruggekrabbeld.

Aan het hele scenario van operatie breekhamer is trouwens iets nog veel verontrustender, namelijk het feit dat het leger zelf de incidenten uitlokt om daarna te kunnen ingrijpen. Toch wel raar om zoiets in een ‘scenario’ te vermelden.

Het Turkse leger heeft de voorbije vijftig jaar – en zelfs daarvoor – bewezen niet vies te zijn om in de politiek in te grijpen. De laatste staatsgreep – 12 september 1980 – overtrof in gruwelijkheid zelfs het plan breekhamer. Nog geen dertien jaar geleden – in 1997 – verschenen de tanks op straat om de val van de regering Erbakan af te dwingen. En bij de laatste presidentsverkiezingen liet de vorige stafchef een mail publiceren waaruit bleek dat hij het niet eens was met de keuze van huidige president.

Hoewel het leger niet gelukkig is met de huidige politieke macht (de regerende AK-partij en de president, ook afkomstig uit de AK-partij) is het onwaarschijnlijk dat er een staatsgreep komt. Maar de vele onthullingen bewijzen dat er binnen het leger, de gendarma en de politie krachten aanwezig zijn die niet terugdeinzen voor een staatsgreep.

Nog steeds bestaan – binnen het leger en de gendarma – een aantal schimmige organisaties die beschikken over financiële oncontroleerbare middelen. Een voorbeeld daarvan is de Jitem, een ‘officieel niet bestaande organisatie’ binnen de gendarma. Deze organisatie is verantwoordelijk voor vele verdwijningen, moorden en folteringen. Personen van de Jitem werden opgepakt, iedereen schrijft erover en ook in de aanklachten van de procureurs wordt de Jitem genoemd, maar nog steeds ontkennen leger en gendarma halsstarrig dat er zoiets bestaat als de Jitem.

Slechts één man maakt zich geen zorgen over de complotten. De Amerikaanse ambassadeur in Turkije. Hij vindt dit allemaal heel normaal en zegt letterlijk dat ‘van de Balkan tot de Zwarte Zee, van het Midden Oosten tot Indie, is er geen land dat succesvoller en stabieler is dan Turkije, laat ons dat nooit vergeten.’ Daarnaast vertelde hij dat ‘Turkije een democratie is, een vrijheidslievende natie die de vrije markt genegen is.’ Het doet me denken aan zijn voorganger die na de staatsgreep van 1980 belde naar Washington en volgens welingelichte bronnen zei ‘onze jongens hebben het gefixt.’

Bijlagen:
ioniedeel4.pdf (3.5 MB)   

Er is een groot onderscheid tussen de districten. Sommige (bv. Bornova, Narlidere, Konak, Balcova, …) zijn eigenlijk de stadsgewesten van Izmir. Andere daarentegen zijn meer arrondissementen (bv. Karaburun, Selçuk, Bergama, Odemis, …). Zij worden bestuurd door een gouverneur.

Het district Karaburun is één van de dertig districten van de provincie Izmir, niet het kleinste, wel het dunstbevolkte. Het is een schiereiland dat begrensd wordt door de districten Urla en Cesme. Het schiereiland heeft een oppervlakte van 436 km2. Het ligt rechtover het district Foca, waarmee het de toegang tot de baai van Izmir vormt. Foca ligt op zo’n twintig km. In tegenstelling tot het verstedelijkt gebied van Izmir is de waterkwaliteit, zowel in Foca als rond het schiereiland zeer goed.

Geografie

De Griekse eilanden Lesbos (32 km) en Chios (24 km) liggen op korte afstand van Karaburun. Boten naar de Griekse eilanden zijn er echter enkel in Cesme.

Toch kan je vanuit het stadje Karaburun (zie verder) sinds juli 2007 met de boot naar Izmir (Uçküylar in het stadsdistrict Bornova). De tocht duurt zo’n anderhalf uur en je betaalt zo’n 12,5 YTL (6 euro). Er zou ook een bootverbinding komen vanuit het stadje Mordogan. Feit is dat er in Mordogan een nieuwe jachthaven is gebouwd, waarschijnlijk voor de grotere schepen en de boot naar Uçküylar. Maar de ferryboot heb ik er nog nooit gezien.

In tegenstelling tot Cesme is het schiereiland nog niet ingepalmd door het grote toerisme. Dit heeft waarschijnlijk te maken met de bereikbaarheid. De hoofdweg volgt de omtrek van het eiland waardoor je bijna letterlijk elke baai en elk kustdorpje ziet.

Het voordeel hiervan is dat je kennis kunt maken met het echte Turkije. Niet dat er geen toerisme is, integendeel, maar dat komt hoofdzakelijk van de Turken zelf.

De twee belangrijkste plaatsen zijn Mordogan (met drie afhangende dorpen) en Karaburun (met zes afhangende dorpen). Daarnaast zijn er nog een viertal zelfstandige gemeenten, die hogerop en aan de andere kant van het eiland liggen.

Bevolking en economie

De plaatselijke bevolking van het schiereiland (zo’n kleine 14.000 inwoners) leeft hoofdzakelijk van de landbouw (olijven, olijfolie, honing, artisjokken). Misschien heb je ooit gehoord van de 'hurma olijf', de enige olijf die je rechtstreeks van de boom kan plukken en eten. De hurma olijf groeit hier. De dorpen liggen meestal richting bergen en niet aan de kust. Dat heeft een historische betekenis. Vroeger zochten dorpelingen plaatsen om zich te beschermen tegen vijandige invallen. De kust was dus geen ideale plaats om zich te vestigen, vandaar.

Dit is vandaag wel anders. Langs de kust liggen nu verschillende vakantiedorpen en Karaburun en Mordogan leven voor een stuk van het toerisme. Kleinschalig toerisme, dat wel, met leuke betaalbare pensions en hotelletjes. Daarnaast kan je er terecht in verschillende lokanta’s of visrestaurants. Vooral in de weekends zakken de weekendtoeristen af uit Izmir, om hier vis te komen eten.

Tot voor de volkerenruil van 1923 waren er verschillende Griekse dorpen waarvan de meeste nu verlaten zijn. Enkel de oude ruïnes getuigen nog van dat verleden.

Fauna en flora

In de lente is Karaburun een wilde bloemenzee. Naast salie en thijm groeit overal wilde lavendel en zijn de velden bezaaid met klaprozen. Volgens de legenden leefde Narcissus hier, de jongeling die zo mooi was dat hij verliefd werd op zichzelf. Hij stierf, de legende is vergeten, maar ieder jaar bloeien er overal op het eilanden bloemen aan wie hij zijn naam gaf, de narcissen.

Op de laaggelegen plaatsen is de begroeiing laag, waar op hoger gelegen plaatsen dennen overheersen. De echte kruidenliefhebber komt hier ook aan zijn trekken, want er zijn diverse variëteiten die ook nog door de dorpelingen worden gebruikt en waarvan verschillende geneeskrachtige eigenschappen bezitten. Een buurvrouw van ons, gespecialiseerd in kruidengeneeskunde, kwam hier op zoek naar een mysterieus kruid dat maagkanker kon genezen. Na drie weken had ze het nog niet gevonden, tot op de dag van hun vertrek. Sindsdien leven zij en haar echtgenoot (die leed aan maagkanker) hier, allebei in goede gezondheid. Dat is geen legende!

De “monachus monachus” (mediterrane zeehond), waarvan er ter wereld nog slechts zo’n 430 resten heeft hier zijn broedplaats en ook de zeldzame “Laris Audouinni” meeuw komt hier voor. Ik heb de mediterrane zeehond één keer gezien. Maar hoewel ze beschermd zijn, blijven ze heel zeldzaam. Eigenlijk zou ik steeds een fototoestel moeten meenemen, maar dat is misschien normaal voor toeristen, voor ons die hier wonen ligt dat wel enigzins anders.

Andere, veel voorkomende dieren zijn het wilde zwijn, de marter, de otter en de das. Regelmatig zie je roofvogels (arenden, valken, uilen) en in het water zitten nog rivierkrabben en waterschildpadden. Wat ook niet ontbreekt zijn hagedissen, kameleons en slangen en natuurlijk een grote variatie aan insecten (waarvan sommige nijdige prikken kunnen toebrengen).

Bijen, schapen en geiten zijn voor een groot deel gedomesticeerd maar vind je ook nog terug in het wild.

Daarnaast heb je de zee met een grote variëteit aan vissen, vooral zeebaars, sardienen, ansjovis en dorade. Veel van deze vis wordt gekweekt in zeeboerderijen en de zeevis is een stukje duurder dan de gekweekte. Maar verse vis staat hier minstens één keer per week op het menu. In vergelijking met vlees is vis trouwens goedkoop. Gemiddeld betalen wij zo'n 5 euro per kilo.

Geschiedenis

Het district heeft een geschiedenis die eeuwen teruggaat. Bewoning was er al vanaf de prehistorie (de eerste bewoning dateert van zo'n 6.000 jaar geleden) en Homerus noemt het eiland “het windeiland Mimas”. Op sommige plaatsen vind je nog windmolens en ook in de hete zomers maakt de wind de temperaturen draaglijk. Volgens de Griekse mythologie vroeg de godin Hera (de vrouw van Zeus) aan de godin Iris (de godin van de regenboog) om vanop de toppen van Mimas haar echtgenoot te bespioneren naar zijn liefdesaffaires met godinnen en stervelingen. Mimas was een zoon van Gaia, de eerste godin van de mythologie die de moeder was reuzen en giganten. Toen de nieuwe goden van de Olympos streden om de macht, moest de reus Mimas het onderspit delven. Hij stortte neer op dit eiland. Zijn skelet vormt de berg die het eiland in twee splitst.

Zo’n drieduizend jaar geleden (na de val van het Hittitische Rijk) ontstaat rondom deze regio de Ionische statenbond. Erytrai (waarvan de resten nog terug te vinden zijn op het schiereiland) is één van de twaalf Ionische staten en het eiland kent een sterke bloei gedurende deze periode. Erytrai was ook bekend omdat hier één van de sybilles leefde (dat waren waarzegsters die de wil van de goden voorspelden en dikwijls door toenmalige heersers voorafgaand aan één of andere oorlog werden geraadpleegd). De voorspelling van de sybille kwam altijd uit, omdat ze telkens op een verschillende manier kon geïnterpreteerd worden. Ik vergelijk de sybille wel eens met de huidige politici. Hun taal is ook wel 'sybillijns' te noemen, hoewel, dat is misschien teveel eer voor de politici. De sybilles stonden immers los van de macht en niemand was verplicht hun raad op te volgen!

2500 jaar geleden komt het schiereiland onder controle van de Perzen en in het jaar 334 vóór onze jaartelling krijgt het, na de overwinning van de Alexander de Grote op de Perzen, de onafhankelijkheid. 200 jaar later werd het dan weer door de koning van Bergama geannexeerd en maakte het deel uit van het Oost-Romeinse Keizerrijk.

Daarna kwam het onder controle van het Byzantijnse Rijk om vanaf de 15° eeuw deel uit te maken van Ottomaanse Rijk.

Eén van de grote historische gebeurtenissen is de opstand op het eiland onder leiding van sjeik Bedrettin (zo’n 600 jaar geleden) als reactie op de zware uitbuiting van de plaatselijke bevolking. Deze man had een sterk gevoel voor sociale rechtvaardigheid en koos de kant van de arme Turken, Joden en Grieken in Anatolië. Zijn slogan was “deel alles wat je hebt, behalve de wang van je geliefde”. Eén van zijn volgelingen, Börklüce Mustafa ging op het schiereiland de strijd aan met de troepen van de sultan, maar moest zich, na enkele overwinningen in het begin, met zijn 10.000 strijders terugtrekken. De opstandelingen werden tot de laatste man verslagen in de “vallei van de straf”, de sjeik werd opgehangen en Mustafa gekruisigd. Blijkbaar had de beweging een grote indruk gemaakt op de sultan, want gedurende 80 jaar werd iedere vorm van bewoning op het schiereiland verboden.

Daarna kreeg het eiland rust. De oude Ionische beschaving was vervallen tot een ruïne en de bevolking leefde van jacht en visvangst. De karaburuni-druif was bij een van de sultans geliefd omwille van de speciale wijn die ervan werd gemaakt. Het grootste deel van de bevolking was Griekssprekend. Na de eerste wereldoorlog kwam het eiland zelfs eventjes onder controle van de Grieken, die tijdens de onafhankelijkheidsoorlog een zware nederlaag beleefden. Met de volkerenruil verdwenen ook de Grieken.

Dagelijks herinneren de ruïnes van het Griekse dorp, iets hogerop, mij aan de recente geschiedenis van Turkije. De uitlopers van de verder gelegen bergen doen me denken aan de reus Mimas. De schaapherders zijn het heden en het verleden. Ondanks de bestaande ruimtelijke wanorde leeft het eiland nog steeds op het ritme van de natuur, de mensen hier zijn fier op hun dorp. Zoals wij er fier op zijn. Het is immers ook ons dorp.

Klik ook eens op de landkaart bovenaan dit artikel.