Als je hier praat over het hoofddoekenverbod in Vlaamse openbare scholen, zie je een hoop vraagtekens. In Turkije is het immers verboden om een hoofddoek te dragen, niet alleen in scholen maar in alle openbare instellingen. Vergeten we hierbij niet dat – verspreid over het hele land – ongeveer 60% van de vrouwen een hoofddoek draagt in het openbare leven.

Vorig jaar probeerde de regering (AK-partij) een afwijking op dit verbod te krijgen. Het zou studentes aan de universiteiten worden toegestaan om een hoofddoek te dragen, die weliswaar aan een aantal voorschriften zou moeten voldoen. In de middelbare scholen en voor het onderwijzend personeel zou de hoofddoek echter verboden blijven. Maar zelfs deze wetswijziging werd door het grondwettelijk hof van tafel geveegd, omdat het niet beantwoordde aan het seculiere karakter van de grondwet.

Een deel van de voorstanders van het hoofddoekenverbod zal nu wellicht zeggen, voilà, het mag zelfs niet in Turkije dus waarom moeten ze er dan hier zoveel tramelant over maken.

Een ander deel van de voorstanders bevindt zich in de hoek van de verdedigers van de pure lekenstaat. Zij verwijzen graag naar Frankrijk waar alle religieuze symbolen in openbare instellingen verboden zijn.

Tenslotte zijn er nog degenen die stellen dat een hoofddoek onderdrukkend is voor de positie van de vrouw en daarom moet dat symbool van onderdrukking verboden worden.

Laat ons deze argumenten even aan een nader onderzoek onderwerpen.

Het argument – verboden in Turkije – is een heel zwak argument. De Turkse grondwet is opgesteld door de militairen die in 1980 voor de derde keer een staatsgreep pleegden. Het democratische gehalte van deze grondwet is navenant. Er één element uithalen omdat dit past in het kraam van het hoofddoekenverbod is heel gevaarlijk. Op dat vlak is het tekenend dat de mensenrechtenorganisaties in Turkije voorstander zijn van godsdienstvrijheid. Betekent dit dat er dan geen politieke islam is in Turkije? Een groep die voorstander is van de invoering van de sharia (islamitisch recht)? Er zijn natuurlijk voorstanders van een politieke islam maar uit onderzoeken is gebleken dat hun aanhang heel beperkt is. De overgrote meerderheid van vrouwen die een hoofddoek draagt doet dit uit vrije wil!

Het argument – de lekenstaat – is coherenter. Niemand zal ontkennen dat Frankrijk een democratie is. De scheiding kerk (godsdienst) en staat is ingebakken in de grondwet. Maar wij hebben een andere wetgeving dan de Franse. Toepassen van de Franse seculariteit betekent ook dat alle levensbeschouwelijke symbolen (dus ook kruistekens) uit alle openbare gebouwen moeten verwijderd worden. Als christen met een kruisje aan een halsketting komen werken mag dan ook niet meer. Is het dat waar wij voor staan? Niemand zal trouwens ontkennen dat landen waar religie wel een belangrijke rol speelt (bv. Groot Britannië waar de koningin hoofd is van de Anglicaanse kerk) net zo goed democratieën zijn als Frankrijk.

Het laatste argument – de hoofddoek is een symbool van onderdrukking – is het gevaarlijkste. Het getuigt van een heel beperkte kennis van de islam. Het is een voorbeeld van ingebakken vooroordelen over een godsdienst waarvan de meesten die dit argument aanhalen niet eens weten wat het betekent om moslim te zijn. Eigenlijk is het een pure aanval op de islam. Want zet het aarde aan de dijk om moslima’s die een hoofddoek dragen, een hoofddoekenverbod op school op te leggen waarna ze, eens ze buiten komen, weer de hoofddoek mogen opzetten. Of wil men – als men deze redenering doortrekt – ook in het gewone openbare leven een totaalverbod op de hoofddoek?

Hoe kijk ikzelf aan tegen hoofddoeken? Persoonlijk ben ik vrijzinnig, maar nog nooit heb ik een fakkeltje gedragen. Dat hoeft voor mij niet. Ik vind overigens dat godsdienst en staat moeten gescheiden worden. Tegelijk verdedig ik de godsdienstvrijheid, omdat dit gaat over een fundamenteel mensenrecht. Als men – zoals onze huidige minister van onderwijs terecht zegt – een school wil die een weerspiegeling is van deze maatschappij, dan horen op zo een school ook hoofddoeken thuis omdat zij in deze maatschappij nu eenmaal worden gedragen. Het onderwijs heeft tot taak mensen op te voeden tot volwaardige burgers die vrij hun keuze kunnen maken. Dat zou in elk studieleerplan moeten zitten.

Ons onderwijs is echter gebaseerd op twee peilers, enerzijds de vrije keuze en anderzijds de leerplicht (staat niet gelijk met schoolplicht!). Ik persoonlijk ben voorstander van één groot openbaar net van scholen waar levensbeschouwelijke overtuigingen aan bod kunnen en moeten komen. Vandaag vindt deze regering het heel normaal dat er katholieke scholen zijn, dat er joodse scholen zijn en dat er aan de universiteiten zelfs een vrijzinnige universiteit is. Maar (bijna) iedereen verzet zich tegen moslimscholen. Ik ben daar geen voorstander van. Net zomin als ik voorstander ben van andere vrije netten in het onderwijs. De besparing die kan gerealiseerd worden door één openbaar net te maken kan geïnvesteerd worden in een kwalitatieve verbetering van het onderwijs (kleinere klassen, beter betaalde leerkrachten, gemeenschappelijke infrastructuur). Het zou een verrijking zijn van ons onderwijs en tegelijk een verbetering van de kwaliteit.

Vandaag kennen wij – helaas – concentratiescholen. De maatschappelijke opdeling uit zich in het onderwijs. Kansarmen, waaronder veel allochtonen, komen terecht in dezelfde scholen. Dit is niet goed. Dit moet worden tegengegaan. Deze stap zou een veel grotere emancipatie van de allochtonen kunnen betekenen dan het absurde hoofddoekendebat.