De moeder van onze buurvrouw is overleden, ze was 86. Ik wist dat ze ziek was, maar ik was er niet goed van. Vroeger zat ze iedere dag buiten op het terras, een klein mager vrouwtje dat weinig of nooit sprak. Ik weet niet goed hoe ik mijn medeleven moet betuigen met de buurvrouw want daarvoor is mijn Turks veel te beperkt.

Ik heb het steeds moeilijk bij overlijdens. Het is misschien de natuurlijke gang van het leven, zeker als je oud bent, maar ik kan het moeilijk aanvaarden. En ik heb het extra moeilijk als het om leeftijdsgenoten of vrienden gaat. Vorig jaar overleden in België twee vrienden van mij en ik kon niet naar hun begrafenis gaan. Dat doet pijn want het is alsof je geen afscheid kan nemen.

Op zulke momenten, het kan misschien gek klinken, benijd ik mensen die in een god kunnen geloven. Voor gelovigen zal een overlijden evengoed moeilijk zijn maar zij kunnen hoop putten uit een leven na het hiernamaals. Als vrijzinnige heb ik dat niet. De dood is een definitief afscheid.

Op momenten als deze zie ik telkens mijn leven voorbijgaan. Ik zie mijn kinderjaren op de boerderij van mijn grootouders. Ik ruik de beesten in de stallen. Zie de oude boomgaard met torenhoge bomen en appels en peren die je nu nergens meer kan vinden. De rest zijn flitsen. Momentopnames. Alles raast als een op hol geslagen film door mijn hoofd. De mooie en de minder mooie momenten. Eén persoon komt steeds terug, mijn grootmoeder. Een prachtige, heel intense vrouw. Een open kijk op het leven. Misschien de enige die ooit mijn rebelse jeugdjaren kon begrijpen.

De dood is ook een moment waarop je leert te relativeren. Wat is echt belangrijk in je leven. Het antwoord is heel eenvoudig. Mensen. Wij zijn sociale wezens die leven in gemeenschappen. Materiële welvaart is zo onbelangrijk. Het is door mensen dat je jezelf leert kennen. Kinderen, familie, vrienden. Die dingen zijn veel belangrijker dan geld.

Spijtig genoeg draait het in onze wereld allemaal om geld. Menselijke waarden staan onderaan de ladder. Dat is misschien net het verschil waarom ik kies voor een wereld waar die waarden terug aan de top van de ladder komen. Voor mij is dat het socialisme. Het is geen kille steriele ideologie. Het is een manier van leven, van denken, van hoop en van strijd. Het bouwt voort op wat zou moeten zijn, een wereld waarin mensen voor en door mensen kunnen leven.