Elk mens is
anders. Daar kijk je waarschijnlijk niet van op. Toch is het raar, want er zijn
ontzettend veel mensen op aarde. Dan moeten er toch wel ergens een aantal
dezelfde mensen zijn?
Stel je heet
Jeroen. Dan ben je een van de velen. Waarschijnlijk heb je zelfs nog wel een Jeroen
bij je in de familie . Maar toch ben je heel anders dan die Jeroen.
Natuur
Als je geboren wordt staat een aantal dingen vast. Denk maar aan je geslacht,
de kleur van je ogen en je huidskleur. Hierdoor ontstaan er al een hoop
verschillende mogelijkheden. Je kunt bijvoorbeeld een blanke jongen zijn met
bruine ogen, maar het is ook mogelijk dat je een getint meisje met groene ogen
bent. Hoe je bent noem je natuur (of etniciteit). Dat draag je je hele leven
mee. Je natuur bepaalt wat je bent.
Cultuur
Maar natuur is niet het enige dat jou echt jezelf maakt. Vanaf het moment dat
je geboren wordt, krijg je van alles mee van je omgeving. Je ouders voeden je
op en geven je te eten. Eten dat ze zelf ook gewend zijn te eten. Ze leren je
de taal die ze zelf ook spreken. En het geloof dat ze zelf ook belijden. Op
school leer je over van alles dat in jouw land gebruikelijk is. En dat neem je
grotendeels over. Je manier van leven gaat lijken op dat van de mensen om je
heen. Nu weet je wie je bent. Dat is je cultuur.
Mix
Hierdoor is niemand gelijk. Doordat elk mens een andere mix van natuur en
cultuur gekregen heeft, is iedereen anders.
De schoenen waar je vroeger mee sportte, kun je tegenwoordig gewoon overdag aan. Ze heten geen sportschoenen meer, je noemt ze nu sneakers.
Sportschoenen dragen is eigenlijk niets nieuws, het is ontstaan uit noodzaak.
In arme en zwarte wijken was er vroeger weinig geld. Zo weinig, dat
sportschoenen het enige was dat de mensen konden betalen. De sneaker had
vroeger een armoedig imago.
Fashion
Toen in de jaren 70 de hiphop opkwam, werd de sneaker ineens een fashionitem.
Met behulp van populaire hiphopgroepen als Run DMC steeg de populariteit van de
witte Adidas-gymp tot een ongekende hoogte. Adidas pikte dit succes op en
ondertekende een sponsorcontract. Hierdoor ontstond het eerste
samenwerkingsverband tussen een sneakermerk en de muziekwereld.
Sponsoring
Tegenwoordig is er geen ster die niet wordt gesponsord door een van de grote
merken. Ook DJ Tiësto loopt op gesponsorde schoenen. Hij krijgt zijn gympies
van Reebok. De band Korn loopt zelfs van top tot teen in het merk Adidas. Als
goedmakertje schreven ze een nummer met de naam A.D.I.D.A.S. Toch had het
volgens de band niets met het sportmerk te maken. De betekenis van de titel
was: All Day I Dream About Sex.
Sneakers en design
Pasvorm en gebruikscomfort zijn voor de schoenen van Nike en Adidas het
belangrijkst. De modellen van Puma daarentegen zijn vooral modieus. Dat blijkt
wel uit het feit dat Puma geen topsporter sponsort, maar de nationale
voetbalploeg van Kameroen. Ook weet Puma als geen ander merk de grenzen tussen
mode en sport te vervagen. De een na de andere talentvolle modeontwerper maakt
een exclusieve collectie voor het sportmerk.
Sneakers in Nederland
Naast de wereldwijd bekende merken heeft Nederland ook een eigen merk sneakers:
Quick. De voetbalschoenen van Quick uit Hengelo waren van 1930 tot 1980
wereldwijd een begrip. Johan Cruyff speelde de sterren van de hemel met deze
schoenen. Maar rond 1992 leek het merk te verdwijnen door een faillissement.
Twee jonge ondernemers dit doodzonde en gaven het merk een doorstart. Dit bleek
een gouden zet, want het merk kon zo meeliften op de retrorevival die de grote
merken in gang hadden gezet. Jonge ontwerpers met ervaring bij merken als
Diesel en G-Star zorgden voor de ontwerpen. De Quicks werden een groot succes.
Sneakerfacts
.
De échte hiphoppers dragen hun sneakers nog altijd zonder veters.
Deze trend is ontstaan door ex-gedetineerden, die in de gevangenis hun
veters moesten verwijderen voor de veiligheid. Een andere modetrend die
hierdoor ontstond is de afzakkende, lage broek. Inderdaad, omdat riemen
ook not done waren in de bak.
Adidas en Puma zijn opgericht door twee Duitse broers: Adidas door
de een en Puma door de andere. Oorspronkelijk wilden ze samen één bedrijf
oprichten, maar toen ze ruzie kregen besloten ze met elkaar te gaan concurreren.
Schoenenfabrikant Vans maakte vroeger nogal suffe bootschoenen. Ze
waren namelijk uitgerust met antislipzolen voor op het dek van de boot. De
skaters ontdekten dat ze ook erg geschikt waren voor een goede grip op je
skateboard! De fabrikant speelde hier handig op in door het saaie
uiterlijk van de schoen snel aan te passen aan de wensen van de nieuwe
doelgroep. Nu zijn de Vans één van de populairste sneakers in Amerika en
organiseert het bedrijf ook een enorm succesvol muziekfestival
Het klinkt misschien vies, maar insecten kun je eten. In Europa en Noord-Amerika zijn we (nog) niet gewend insecten te eten, maar in grote delen van de wereld is dat heel normaal.
Zo smullen mensen in Cambodja van gefrituurde vogelspinnen en in Mexico loopt bij mensen het water in de mond als sprinkhanen op het menu staan. Ook in India, Zuid-Amerika, Australië en Thailand zijn mensen gek op insecten. Daar staan mieren op het menu. Nederlandse onderzoekers verwachten dat in 2020 insecten ook in Nederland gegeten gaan worden.
Soorten eetbare insecten
Er zijn ongeveer 1400 soorten insecten die voor de mens eetbaar zijn. Het populairste eetbare insect is de sprinkhaan. Verder zijn er rupsen, kevers, bijen, wespen, wantsen, termieten, mieren en muggen die goed te eten zijn. Van al die eetbare insecten leeft slechts 2% in Europa. In Amerika en in Azië wonen 24% van de eetbare beestjes en in Afrika is dat zelfs 38%.
Voedingsstoffen
.
Gefrituurde sprinkhanen
Insecten eten is heel gezond. Insecten bevatten eiwitten, vetten en mineralen. Eiwitten zijn belangrijke bouwstoffen die je lichaam gebruikt om nieuwe cellen aan te maken. Insecten bestaan wel voor dertig tot 70% uit eiwitten. Andere voedingsmiddelen waarin eiwitten zitten zijn: kip, vis, vlees, yoghurt, kaas, pindakaas, eieren en insecten dus.
Insecten, een noodzakelijke vleesvervanger
Net als in veel andere landen zijn we in Nederland gewend veel vlees te eten. Maar voor al die miljarden vleeseters is er in de toekomst waarschijnlijk niet genoeg vlees meer. Daarom zijn we op zoek naar vleesvervangers. Insecten zijn goede vleesvervangers. Ze zijn rijk aan eiwitten, vet en vitamines. Een kilo sprinkhanen heeft evenveel calorieën als 5 hamburgers, 6 pizza's of 11 hotdogs. En sprinkhanen vind je overal. Daar komt nog bij dat een sprinkhaan maar 1 keer zijn gewicht aan voedsel nodig heeft om uit te groeien tot een volwassen dier. Een koe heeft wel 10 keer zijn eigen gewicht nodig aan voedsel.
In veel snoep zitten al insecten verwerkt
In veel koek en snoep zijn insecten verwerkt.
Je denkt misschien dat je nog nooit een insect hebt gegeten, maar weet je dat wel zeker? In kant-en-klaar voedsel, zoals tomatensoep, pindakaas en appelmoes zitten soms insecten verwerkt . De Voedsel en Warenautoriteit bepaalt hoeveel insectendelen er maximaal in de producten mogen. Insecten worden gebruikt als kleurstof om bijvoorbeeld snoep en koek de rode of roze kleur te geven. Naar schatting eet je al zon 500 gram insecten per jaar zonder dat je het doorhebt.
Insectensnacks
In een aantal restaurants in Nederland worden insecten geserveerd. Ook de leerlingen van kokopleidingen leren hoe ze insecten moeten koken, bakken en wokken. Zo zijn ze voorbereid op de toekomst. De Minister van Landbouw zorgt er voor dat er insecten op de menukaart van de kantine van het ministerie staan. Ook trekt zij 1 miljoen euro uit om te laten onderzoeken op welke manieren insecten als voedsel kunnen dienen. Zullen insecten dan toch echt over een paar jaar gewoon in de supermarkt liggen?
De ballpoint
De vulpen
Het potlood
Ik heb het met alles geprobeerd
Steeds weer
Ging een vel papier de prullenbak in
Een zin
Heb ik zo vaak veranderd
Het leek wel een spannend kinderboek
Zo vaak las ik je brief
Die ik zelf had geschreven
Ik schaam me zo!
Vernederend is het om je te schrijven
Eindelijk is de brief geschreven!
"Als we geen vader en dochter kunnen zijn",
kan vriendschap dan wel?
Zo luidde mijn laatste zin
En echt dat is ten minste wat ik wil
Daar sta ik dan in de rij bij het postkantoor
Verdrietig nam ik een besluit
Mijn prachtige brief zal ik niet versturen
Want papa jij schrijft nooit terug
Iemand (de
kippenexpert) raadt je aan om ze 'Mengsel X' te geven. Voor grotere en stevigere
eieren. Je twijfelt, want Mengsel X is behoorlijk duur en de opbrengst onzeker.
Je probeert het een week. Een maand. Twee maanden. Je kippen leggen minder dan
tevoren en ze zien er niet gezond uit. Wat doe je? Meer Mengsel X geven, of een
ander mengsel proberen? Een eenvoudige opgave, nietwaar? Je sodemietert mengsel
X weg en geeft je kippen een mengsel waarin een rijkheid van zaden zit die hun
gezondheid ten goede zal komen. Vervang de kippenren nu door een school en de
kippen door kinderen. Bent u nog mee?
Scholen hebben geen kippen. Zij
hebben kinderen. Nee, de kinderen leggen geen eieren. Maar ook zij moeten op een
bepaalde manier gevoed worden. Met leerstof, inzichten, vaardigheden en
dergelijke. Stel dat iemand (de computerexpert) je verzekert dat een computer in
de klas de didactische 'opbrengst' significant zal vergroten. Het kost veel,
maar het brengt veel op. Je twijfelt. Een computer in elke klas betekent een
fameuze hap uit het schoolbudget. Je hapt ten slotte toe. Experten zullen het
wel beter weten denk je. Er gaan maanden, jaren voorbij. Je merkt dat er heel
wat veranderd is in je school. De kinderen zitten inderdaad veel voor de
computer. Cijferen, surfen en chatten. En ze werken met hele dure software in
een netwerk. Maar ze schilderen minder. En ze zingen minder.Want de leerkracht
moet de kinderen klaarstomen voor de eenentwintigste eeuw. En er is geen budget
meer voor de aanleg van een nieuwe speelplaats. De computers slokken het
allemaal op. En de leerresultaten van de kinderen gaan er eerder op achteruit.
Is het dit allemaal wel waard geweest? denk je. Maar de computerexpert stelt je
gerust. Je moet gewoon meer van alles hebben. Meer computers. Meer software.
Liefst van in de kleuterschool. En dan komt het wel in orde. Wat doe je?
Vreemd toch. Er is geen enkele onafhankelijke wetenschappelijke studie
die aantoont dat computers op de basisschool een tastbare meerwaarde opleveren.
En zelfs zonder die studies hoeven we alleen maar rond te kijken om te zien dat
al die dure investeringen slechts povertjes renderen. En toch blijven we
halsstarrig geloven in de wondermachine. Tegen beter weten in. Dat optimisme is
terug te voeren op de magie van nieuwe technologieën. Zo verkondigden
onderwijskundigen in de twintiger jaren van vorige eeuw dat films spoedig
schoolboeken zouden vervangen. Wat niet gebeurd is. Datzelfde blinde geloof
richten we nu op de computer. Weg met de boeken, ram die schijf maar in de lader
en laat de pixels je geest in vervoering brengen.
Er is niks mis met de
aanwezigheid van computers op school. Maar ICT op de basisschool krijgt voor het
ogenblik veel te veel belang. Niemand weet wat het effect op langere termijn zal
zijn. We zouden voorzichtiger moeten zijn. Onze verwachtingen wat matigen. En
vooral: een meer gedifferentieerd mengsel aanbieden. Want of onze eieren in
omvang, smaak en stevigheid zullen verbeteren, dat valt nog af te wachten. Ik
denk alvast van niet.
Van de 13e tot
en met de 16de eeuw leefden er Incas in Peru. Incas waren heel slim. Ze
bouwden hele ingewikkelde gebouwen en wisten veel van politiek, religie,
sterrenkunde en kunst.
Niet alle mensen in het Incarijk heten Inca´s zoals bijvoorbeeld de Romeinen of
de Maya's. De Inca's zijn alleen de leiders van het rijk, de keizerlijke
familie. De absolute leider van het volk was de Sapa Inca wat in het Quechua
'Enige Inca' betekent. Hij was de directe afstammeling van de zon, en dat
maakte hem een god. Inca Pachacutec was een van de belangrijkste Inca´s. Hij
zorgde ervoor dat het Incarijk heel groot werd, van het huidige Ecuador in het
noorden tot het huidige Chili in het zuiden.
Kenmerken van de Inca's
Belangrijke
kenmerken van de Incacultuur zijn haar eigen taal (Quechua) en het aanbidden
van Moeder Aarde (Pachamama in het Quechua) en andere natuurgoden, zoals
bergen, rivieren en de zon, maan en sterren. Een van de belangrijke goden die
door de Incas wordt vereerd is de Zonnegod Inti.
Schrift van de Inca's
De Incas hadden
geen schrift zoals wij dat nu kennen. Om de boekhouding bij te houden
gebruikten ze de quipu's. Een quipu was een horizontaal stuk touw waaraan
verschillende verticale strengen van verschillende kleuren hingen, die op
regelmatige afstanden waren geknoopt.
De conquistadores
In 1532 kwam de
Spaanse ontdekker Francisco Pizarro met een leger naar Peru. Hij wilde er goud
vandaan halen en de mensen bekeren tot het Katholicisme. De Spanjaarden
vermoordden heel veel Inca´s. Ook brachten ze ziektes mee, waardoor veel mensen
stierven. De Spanjaarden bleven lang aan de macht. Pas in 1821 werd Peru
onafhankelijk.
Machu Picchu
.
Machu Picchu was
een belangrijke stad van de Inca's. De Spanjaarden hebben Machu Picchu nooit
gevonden en daardoor is het niet vernietigd. Waarom de Inca´s Machu Picchu
gebouwd hebben is niet bekend. Maar wetenschappers denken dat er belangrijke
mensen hebben gewoond, zoals priesters of koningen. Waarschijnlijk hebben er
tussen de 750 en 1000 mensen gewoond. In de stad is een woonzone met middenin
een groot plein, een militaire zone en een godsdienstige zone. In de
godsdienstige zone staan tempels voor de zonnegodin en de maangodin. Ook staat
daar een zonnewijzer. De Inca´s wisten door de stand van de zon welke maand,
dag en tijd het was. Pas in 1911 werd het ontdekt door de Amerikaan Hiram
Bingham. In 2007 werd Machu Picchu tot een van de "zeven nieuwe wereldwonderen"
gekozen
Het produceren
van voedsel kan net zo goed tot techniek gerekend worden als het produceren van
walkmans, bruggen of meubels. Naast het produceren, is het goedhouden ervan een
kunst op zich.
Het bewaren van
voedsel is eigenlijk niets nieuws. Aan het eind van de negentiende eeuw werden
veel huishoudens gedwongen voedsel langer te bewaren. Dit kwam omdat er geen
geld was om telkens nieuw eten te kopen.
Bewerkingen
Een scala aan
bewerkingen kan worden gebruikt om voedsel te conserveren: drogen, roken,
zouten, bewaren onder vet, zoeten, bewerken met zuur en met zwavel. Die
methoden zijn al heel oud. Later werden de mogelijkheden nog uitgebreid
(wecken, diepvriezen, steriliseren, bestralen). Zelfs binnen één methode zijn
nog weer varianten ontwikkeld (drogen kan bijvoorbeeld met lucht, met vriezen,
met vacuüm, met sproeien
KLUSSEN. -AUteur : Jules Grandgagnage , met de toelating van de auteur als zijn naam vermeld staat.
KLUSSEN
"Wat? Een
computer kopen? Kant en klaar? Ben je gek?"
Mijn vriend bekijkt me alsof ik van een andere planeet kom. Hij is een van die
wise guys die warm lopen voor naakte moederborden en losse onderdelen. Wat je
zelf doet, doe je beter is zijn motto.
"Kom even naar mijn kelder, dan toon ik het je wel."
Hij noemt het zijn atelier. Twee schragen tegen een beschimmelde muur. Daarop
een kast van een computer. Allerlei onderdelen.
"Kijk, zo flikker ik de boel in mekaar!" zegt hij. "Alles wat je
nodig hebt, is een goede schroevendraaier." Hij gaat enthousiast aan het
werk. Ik trek nieuwsgierig een stoel bij. Als er geflikkerd wordt, wil ik op de
eerste rij zitten. Ik plof neer. Iets hard en stekelig boort zich in mijn
billen. Ik onderdruk een schreeuw en gooi het ding op de vloer.
Hij blijft een tijdje ingespannen in de kast prutsen.
"Geef me de processor eens aan", zegt hij plots. Ik sta recht en
scharrel wat rond op de schraag. Er knarst iets onder mijn schoen. Het bloed
schiet naar mijn hoofd. Stel, dat
"Is dat is dat duur, zon processor?" vraag ik langs mijn neus weg.
"En of! Dat is een zeshonderd megahertz jongen, Intel Pentium III!
Vijftienduizend baarden!" "Hoe... hoe ziet het er uit?"
"Het is vierkant en er zitten pinnetjes aan", zegt hij, een beetje
ongeduldig. Ik betast stiekem mijn schoenzool. Pinnetjes!
"Ik wil wel blijven mee zoeken, maar " Ik bereid mijn aftocht voor.
Vijftienduizend frank. Ik moet nog paaseieren kopen. En mijn dochter wordt
achttien jaar. Wat moet ik haar zeggen: Sorry, maar je bromfiets hangt aan mijn
schoenzool? Als ik uit deze kelder kom, dan zal ik alles verloren hebben. Mijn
eer, mijn zelfrespect, mijn blanco strafregister. Maar mijn portefeuille zal
gered zijn.
"Ik heb hem kapot getrapt."
Ik schrik van mijn eigen stem. Mijn vriend ook. Hij slaat bleek uit.
"Je meent het niet", zegt hij. Hij komt op me af, met zijn
schroevendraaier in de hand. Ik trek het ding van mijn schoenzool. Leg het op
de schraag.
"Hier is het."
Mijn vriend begint te lachen. Is hij krankzinnig geworden?
"Je komt er goedkoop vanaf!" zegt hij. "Het is maar een
schakelaar. Dertig frank en zand erover!"
Ik krijg de slappe lach en zoek steun op zijn schraag.
"Pas op dat het er niet afflikkert!" schreeuwt mijn vriend. Maar het
flikkert er toch af. De kast: gedeukt. Het moederbord: gekreukt. De voeding:
naar de vaantjes. Op de schraag ligt het enige nog ongeschonden stuk te
glanzen. Ik schraap mijn keel.
"Ach, het had erger kunnen zijn. Die Pentium, die heb je tenminste
nog!"
Mijn vriend komt vlak voor me staan. Hij heeft een zenuwtrekje aan zijn oog. En
hij kijkt alsof ik zijn moeder heb vermoord.
"Weet jij wel, hoe lang ik aan dat ding heb gewerkt? Tweehonderd uur!
Tweehonderd uur in een schimmelkelder, schroeven en zweten!" Hij bonst met
zijn vuist op de schraag. De Pentium wipt omhoog en klettert op de grond.
Terwijl mijn vriend zich bukt, ren ik de trappen op. Zijn schroevendraaier mist
me op een haar. Ik werp hem mijn portefeuille toe. Dat kalmeert hem wat. Bij
mijn dochter zal ik er niet zo gemakkelijk van af komen.
Alle zoogdieren
hebben een skelet. Mensen zijn ook zoogdieren. Jij hebt dus ook een skelet. Je
skelet geeft stevigheid en vorm aan je lichaam. Het zorgt ervoor dat je kunt
bewegen en beschermt je organen. Erg belangrijk en handig dus!
Net als de rest
van je lichaam, leeft ook je skelet. Het groeit en verandert door de jaren
heen.
Kraakbeen: buigzaam, maar niet stevig
Het skelet van
een pasgeboren baby bestaat voor het grootste deel nog uit zachte botten:
kraakbeen. Dit weefsel is goed buigzaam, wat erg handig is bij de geboorte.
Maar na de geboorte van een baby moet je daar nog wel rekening mee houden.
Kraakbeen is niet zo stevig. Waardoor de baby bijvoorbeeld makkelijk een
hersenkneuzing kan krijgen. Daarom moet je een pasgeboren baby voorzichtig
vasthouden. Mensen die in de kraamverzorging werken moeten hier natuurlijk goed
op letten.
Beenweefsel
Als je ouder
wordt, wordt je kraakbeen steeds meer vervangen door beenweefsel. Dit
beenweefsel bestaat weer uit lijmstof en kalk. Lijmstof zorgt voor de buigzaamheid
van het beenweefsel terwijl kalk ervoor zorgt dat het beenweefsel stevig is.
Een ideale combinatie!
Kalk
In het
beenweefsel van jonge kinderen zit veel lijmstof en weinig kalk. Ook dat is erg
handig, want daardoor kunnen kinderen vaak vallen en gewoon weer opstaan. Je
botten kunnen als je klein bent wel tegen een stootje.
Volgroeid
Ondertussen
groeien je botten natuurlijk ook. De uiteinden van de botten maken steeds een
stukje nieuw bot aan totdat je helemaal volgroeid bent.
Als je heel oud wordt veranderen je botten ook. Beenweefsel van bejaarden
bestaan uit weinig lijmstof en veel kalk. Dat betekent dat als oudere mensen
vallen, ze makkelijk een bot kunnen breken. Het beenweefsel is gewoon niet meer
zo buigzaam. Daardoor breken ouderen snel een heup of been als ze vallen.