In Ligna gallery te Mechelen, eind september 1993 bij een tentoonstelling, zal Frans VERLEYEN tijdens de vernissage vertellen over de mens en kunstenaar Frans Croes: 'Wat mij ook vandaag weer treft en raakt: hier naast mij staat een kunstenaar en hier en daar rondom hem publiek. Nogal veel publiek. Dit fascineert me altijd bij momenten als deze en ik stel mij dan de vraag: waarom is Frans Croes hier en waarom zijn al die mensen nu aanwezig en bekijken ze zijn werken?

Omdat niet hij, maar de mensen problemen hebben! Mensen lieten en laten zich graag omringen door kunst en kunstwerken. Op die manier houden wij niet enkel van kunst, maar onderhouden wij de kunstenaar, en kopen zijn werk omdat het publiek, én in die werken én in de kunstenaar datgene ziet en ervaart waarvan zij allen dromen en naar verlangen zonder dit ooit zelf te hebben aangedurfd.

Omdat een kunstenaar risico's neemt, gevaren die gewone mensen niet durven nemen. Dit was vroeger zo en is van alle tijden. Ook vandaag.

De kunstenaar maakt het onderscheid tussen het ware zijn en de eigenliefde waarin de mensen vandaag zich maar al te graag in onderdompelen, welke een passie is, niet eens die naam waardig, tenzij het op hun hoofden zal terechtkomen. Want hun eigendunk is een dikke bult, waarbij de selfliking een must is!

Frans Croes is dan de microscoop op het oude - en wat is oud - en terzelfder tijd de telescoop die ver voor zich uitziet. Hij is zondaar en ook een heilige tegelijk.

Hij is in staat van verval maar ook in een staat van genade. Hij is de oersoep van het nu en van het hiernamaals, Ik citeer graag een lievelingszin waarvan ik hoop dat deze eens op mijn grafsteen zal staan en van de schrijver Harry MULLISCH afkomstig is: 'Het enigma, het raadsel. Om dit te kennen is het het beste dit raadsel te vergroten'. In een boek van Hugo CLAUS staat een oud gezegde dat daarbij aansluit aan: 'Alles wat van Waarde is, is Weerloos'.

DE SLEUTEL TOT FRANS CROES

"Wij zien", aldus nog steeds Frans Verleyen, "concentrisch monochrome en veelkleurige schilderijen. Maar eigenlijk zien wij daarin twee dingen: de fossiele slak, de doorsneden van oude oervormen, rotsprentachtige dingen, we zien ook dwarsdoorsneden van oeroude levensvormen of, om nog andere dingen te noemen, sterrenhemels, spiraalnevels, Andromedas. Vermoedelijk gist in Frans Croes een beeld, een energie die ons brengt naar
dat heel oude verborgen kleine - het fossiele - en binnen een zelfde demarche het grote kosmische. Dus de slak is als een spiraalwereld in nevels gehuld. Hij werkt binnen zijn
oersoep en met al dat wiebelende magma of manna: zijn fantasie. / ... /.

Ik denk, wanneer wij de sleutel zoeken tot Frans Croes, ik eerst de aandacht trek, zonder uit te leggen of iets nader te verklaren, op het fossiele, het oude en kleine, het sobere en het gulle, de sterrenhemel en die Andromeda ­nevels. Om nu té komen tot het enige woord dat ik voorgenomen had uit te spreken: Frans Croes is een 'Holist'. En 'Holos' betekend in het Grieks het 'Geheel'. Dus Frans Croes is één 'alles mens'! Iemand die zowel spreekt of schildert over fysica, astronomie als de kwantum theorie. Ook over biologie, natuur of exacte wetenschap en fenomenen zoals ideologie en religie... Dat is voor een alles mens allemaal hetzelfde namelijk: Het Leven. Het holisme, en het woord zegt het reeds zelf, is een conceptueel bevatten dat leidt tot heel nieuwe denkpatronen en denksystemen om de werkelijkheid te verklaren.

Frans CROES heeft het zichzelf nooit gemakkelijk gemaakt, omdat zijn werken buiten het gangbare circuit liggen van de gemakkelijke louter figuratieve kunst. Zijn werken zouden alsnog kunnen behoren tot 'de nieuwe figuratie' waar de Oostendse tentoonstellingbouwer
en conservator Willy VAN DEN BUSSCHE over spreekt en daaromheen een tentoonstelling maakte omtrent MAGRITTE en actuele kunstenaars die verwijzen naar de werken van deze surreëel wereldberoemde kunstenaar.

De Nieuwe figuratie heeft geen aansluiting met het Postmodernisme omdat deze nieuwe tendens toelaat dat de nieuwe figuraties kunnen behoren tot de tijdloze en universele kunsten.

Ook sloot Frans CROES nooit compromissen af, maar sluit hij graag aan bij het gedachten goed van Wassily KANDINSKY: "Schoon is datgene wat aan een innerlijke psychische noodzaak ontspringt omdat het resultaat dan innerlijk en uiterlijk schoon is". Waar dit kan leiden tot de interpretatie dat de visie van Kandinsky niet als vanzelfsprekend beantwoordt aan de uiterlijke of innerlijke waarden van onze haast niet meer bestaande moraal, maar wel bedoeld spreekt over al de ontastbaarheden en de onvormelijkheden of dingen welke de ziel verrijken en dan van alle tijden is.”

Tot daar Frans Verleyen toen aan het woord.