Rond Midzomertijd   

24 Juni werd in de Juliaanse kalender als langste dag van het jaar gerekend. Deze kalender was in onze contreien tot 1700 in gebruik, in Engeland tot 1754. Het is ook op 24 juni dat de kerk het Sint-Jansfeest plaatste om het heidense Midzomerfeest te recupereren. Maar na het invoeren van de Gregoriaanse kalender, verschoof het zomersolstitium naar 21 juni. Naar gewoontegetrouw blijft men tot op heden Midzomer vanaf 20 juni ’s avonds tot 24 juni vieren. De Midzomernacht of Sint-Jansnacht met de daarop volgende ochtend werd algemeen gezien als een magische tijd, waarin het onmogelijke mogelijk werd. De kerk heeft enerzijds geprobeerd het Midzomerfeest te kerstenen in de Sint-Jansviering. Anderzijds werd door de eeuwen heen voortdurend gewaarschuwd tegen de gevaren van heksen en demonen die in deze magische nacht nogal hun slag slaan. In het Engels wordt een absurde situatie, waarin alles uit de hand loopt, aangeduid als ‘midsummer madness’, een uitdrukking die in de tijd van Shakespeare al was ingeburgerd. De Britse tv-serie ‘Midsummer Murders’ is daar een woordspeling op.

In de bijbel staat geschreven dat Johannes de Doper zes maanden ouder is de Jezus. Met de kerstening van het Joelfeest (4^de eeuw) naar Kerstmis was de stap vlug gezet om Midzomer te wijden aan Sint Jan. (Tijdens een concilie te Nicea in 325 werd voor december gekozen om het Joelfeest te kerstenen.) Merkwaardig is dat Jezus en Johannes de Doper op hun geboortedag worden herdacht terwijl alle andere heiligen herdacht worden op hun sterfdag. -

Zoals alle Germaanse feesten werd dit feest op de vooravond gevierd. (In Engeland spreek men van de Midsummer’s eve.)  De ochtend nadien geldt als een magisch tijdstip. Heidense ommegangen rond de akkers in de Midzomerperiode werden gekerstend naar de Sint-Jansprocessies en in Sint-Pietersvuren. Ook de weerspreuken zeggen voor 24 juni: als het regent op St-Jan regent het veertig dagen lang.  Voor 29 juni:  St-Pieter komt met de gieter en  St-Pieter helder en klaar, is een goed iemenjaar (= bijenjaar). Maar dit jaar (2011) is het bijenjaar al gelukt van voor 29 juni!

Niet veel langer dan een eeuw geleden, werd er in gans Europa tot in Rusland en tot aan de Middellandse Zee Midzomerfeest gevierd;  zowel door Germanen, Slaven, Kelten en andere volkeren, en ieder op zijn manier.  Allemaal ontstaken ze een groots vuur. Het vuur was het middelpunt van het hele gebeuren. Het werd meestal op een opvallende plaats aangestoken, zoals op het dorpsplein of bovenop een heuvel. Meestal werd het  Midzomervuur aangestoken met een halfverbrande tak van het vorige Midzomervuur, er werd er zelfs ‘speciaal hout’ voor bewaard. Dit konden negen verschillende houtsoorten zijn, ‘negenderlei hout’. Zoals na ieder feestvuur werd een deel van de as bewaard, deze werd soms in het eigen haardvuur gesmeten om de kracht van het Midzomervuur ook in huis te brengen. De as kon ook door het veevoer gemengd worden. Zo bleef de veestapel tegen onheil en ziekten beschermd. Een ander gedeelte werd over de akkers gestrooid. Alles wat in aanraking kwam met het Midzomervuur kreeg dezelfde kracht over zich. Zo stak men bezems in het vuur om ze later in huis op te hangen of in de akkers te steken. Verkoolde takken van het Midzomervuur legde men op de zolderbalken in de huizen om zich tegen blikseminslagen te beschermen.

Het vuur was heilig en onheilwerend. Daarvoor sprong men, als de vlammen niet te hoog waren, over het vuur heen,  paartjes sprongen tezamen als teken van hun liefde voor elkander. Zieken zouden spoedig genezen. Kinderloze paren zouden spoedig hun wens om kinderen te krijgen in vervulling zien gaan. Ook het vee werd de volgende ochtend door de nog smeulende assen gejaagd.  

Karel De Pelsemaeker

Een midzomerknuffel

Als grote en smalle weegbree bloeien langs

het lange pad, waar zachte regendruppels

het stof wegspoelen, stap je dan mee

de frisse geuren van de midzomeravond in?

Overal regent het letters, komma’s,

uitroeptekens, maar vooral vraagtekens.

Ze vormen liefdesversjes in de stroming

van de regengeul waarlangs we stappen.

Wellicht vinden we een plaatsje, waar

de regen nog geen vat op had, en het gras ons

uitnodigt voor een potje knuffelen te midden

van de bekoorlijke geuren van de zomeravond.

Wetend dat er rond midzomer aan de nacht

gauw een einde komt, beleven we

wellicht de knuffel van ons leven.

“Liefde verkwikt als zonneschijn
na regen!”

Karel De Pelsemaeker

21-06-2011 om 08:47 geschreven door karel depelsemaeker