|
Hoogstraat 17
Ons huis stond alleen, in de Hoogstraat nummer 17 in Baardegem. Langs de straatkant waren een aantal ramen met wauterblauëren of blaffetieren (vensterluiken) en een voordeur. Die heb ik nog nauwelijks weten gebruiken, ze werd later trouwens gewoon geliquideerd. Iedereen ook een klant van de verfwinkel kwam langs achter.
Langs de baun kwam je op ons hofgat. De baun was een baan die doodliep voor autos maar niet voor voetgangers want langs daar gingen we naar school en kerk. Op het einde ervan stonden twee huizen : het huis van de familie De Bolle en dat van de familie Cornelis.
Tot zowat midden de jaren 50 liep er een gracht langs de zijgevel naar ons hofgat en stonden er twee lage platen tegen de voorgevel langs de Hoogstraat.
Ik bevind mij in het begin van 'de baun'; achter mij ligt de Hoogstraat (1946)
Achteraan zie je de tweewoonst van de families Cornelis en De Bolle en de canada's van Carleejes (1956)
De keuken
Via de achterdeur kwam je rechtstreeks in de keken (de keuken) die tevens dienst deed als eet- en zitkamer en als wachtkamer voor de klanten van onze verfwinkel.
In de keuken stonden een tafel met vier stoelen en een bank, een canapé in een nis naast de lévesse stoof (de Leuvense stoof) en nog één zetel.
 
Papa in keuken (rond 1970)
De tafel werd, als we allemaal tegelijk aten, weggetrokken van tegen de muur onder het raam en na de maaltijd gewoon over de bank teruggeschoven om plaats te winnen.
Boven de nis was er een hank (schap) waarop ons moe haar enige rijkdommen stonden : allerlei koperen voorwerpen, gaande van een klein kaarsenpannetje tot een koffiepot. Op geregelde tijdstippen (ik denk toch zo elke twee maanden) werden die voorwerpen aan een meer dan grondige poetsbeurt onderworpen. Ons moe zei dan : ik gon ons koper koïssen. Daar maakte ze werkelijk een erezaak van : alles moest blinken als een spiegel.
De Leuvense stoof, die door ons moe elke dag werd opgemaakt met papier en stoofhout, werd, behalve als verwarmingstoestel, ook gebruikt als kookfornuis. De oeille (kolen) stond onder de stoof in een bak met schopje.
De stoof werd afgedekt door een scheil (deksel) dat met een koteraak kon weggenomen worden of door een plaat waar twee haken aanstonden. Die haken dienden uiteraard om de plaat op te nemen, meestal om te zien of er nog genoeg vuur inzat of om bij te vullen met kolen. Ooit, heb ik horen vertellen, is die plaat van de stoof gevallen en bleef ze met één oor aan onze Herman zijn bil plakken. Om de brandwonden te bestrijden heeft papa toen onmiddellijk met kalk, olie en droogsel een soort mastiek gemaakt. Dat was een zeer efficiënt middel tegen brandwonden !
Vrijwel constant stond op de stoof ook een moeër (een moor, waterketel) en een koffiepot. De koffie werd warm gehouden door de pot op de stoof te laten staan. De koffiebonen werden door een aan de muur hangende koffiemolen gemalen. In de bezze (een koffiebeurs) werd koffie gemengd met bitter peeën van Cichorei De Beuckelaer, en dan werd er doorgegoten. Het gruis (koffiedik) werd uitgestrooid in de hof.
Op de stoof werd alles klaargemaakt : vlees, groenten, aardappelen, soep, pap en nog veel meer. In de oven van de stoof, werd bereid : macaronie-in-den-oven, vlaai, gebakken uitgehaalde appelen, brij en allerlei andere lekkernijen van het zoete en aanverwante genre.
De stoof deed ook dienst als opwarmer van de twee strijkijzers van ons moe. Die werden op de plaat heet gemaakt. Om te zien of ze de gewenste temperatuur hadden bereikt hield ons moe de ijzers efkes verwijderd van haar wang en spuwde ze er lichtjes op. Het strijken zelf gebeurde op de keukentafel waarop een dik deken gelegd werd. Als het eerste strijkijzer te koud geworden was werd het op de stoof teruggezet om te warmen en werd het tweede gebruikt. Dat ging zo beurtelings verder tot de strijk gedaan was. En dat duurde altijd een tijdje !
Soms trok de stoof niet zo goed. Dat kwam omdat er sintels in waren. Bij de gewone, goeie kolen, zaten er soms minderwaardige die niet goed opbrandden en dan een soort steen vormden die aan de rooster plakte. Dat was een sintel. Ons moe wrikte die sintel dan los met de koterhaak en droeg hem dan met een soort grote tang naar buiten. Het plezante was dat ik daar dan mocht op pissen, waardoor er een hevige rook ontstond.
Rechts naast de stoof waren onder mekaar drie nissen in de muur. Ze waren afgewerkt in bruin geschilderd hout. In de bovenste nis lagen de keukenhanddoeken en de schotelvodden, in de middelste stond een doos met wat snoepgerief in (wat bollen, speculaas en andere droge koeken). In de onderste nis stond steevast een kan van zo'n twee liter met zuiver pompwater in en daarnaast een zjat (tas). Wie dorst had hoefde maar eens te tanken.
Naast die twee nissen was er nog een grotere van zo'n twee op één meter maar nauwelijks 20 cm diep, die werd afgesloten door een deur die naar onder scharnierde. Die deur was zeer speciaal : ze bleef dicht, ik denk door een soort tegendruk, ook al was er geen slot noch één of ander sluitingsapparaat te bespeuren. Als ze geopend werd om één of ander product (een tas of een glas, de suikerpot, het zoutvat of de peperbus) te nemen, lieten we de deur gewoon rusten op de zetel die er steeds onderstond. Aldus kon ze nog als een soort bijzettafel gebruikt worden.
In verband met de te tassen had ons moe ons op het hart gedrukt om nooit de blauwe te gebruiken, die waren voor de vreemde mensen : voor de verfwinkelklanten, voor metsers Zjean, voor Fil de zanger... Fil was iemand die op geregelde tijdstippen eens langs kwam en dan ofwel een Onzevader bad ofwel een liedje zong ('Als een kind zijne moeder verliest en de man iene andere verkiest ...'). Hij kreeg dan in ruil een halve frank en een tas koffie of water.
Boven die niskast was er een schap waarop zes bruine potten stonden. De inhoud van al die potten ken ik niet meer maar er was zeker eentje bij met bitter peeën, koffie, en pillen suiker.
't Stalleken
Naast de nis met de canapé was er een deur die toegang verschafte naar t stalleken.
Dat was een donker plaatsje zonder ramen, dat vooral dienst deed als badkamer : er stond een stoel en daarop een kommeken, handdoeken (één voor ons gezicht en één voor van onder), twee washandjes (voor dezelfde lichaamsplaatsen) en zeep in een doos. Water werd door ons moe gehaald uit de pomp die buitenstond. Daarom moest die bij mogelijk vriesweer elke avond afgelaten en elke morgen weer opgetrokken worden.
De kamer
Een tweede deur in de keuken, met bovenaan beschilderd matglas, gaf toegang naar de kaumer, de kamer of schoon plaats.
Die werd enkel in zeer speciale omstandigheden gebruikt, zoals bijvoorbeeld bij het feest van de eremis van onze Herman.
Het was een kamer met als voornaamste 'voorwerp' een piano, zowat het enige luxevoorwerp in ons huis. De muren hingen vol met de schilderijen van papa.
Soms verzamelden de kameraden en buurjongens s morgens vóór ze naar de school vertrokken bij ons in de kamer. Rond de piano waarop Jaak speelde, zongen ze dan kerst- of andere liedjes, zoals Langs berg en dal, Nachtegaal, nachtegaal, De wielewaal,
Soms mocht ik met Jaak alleen eens aan de slag en dan zongen we ik zo fier als een pauw - in duet van De Heilige stad Jeruzalem of Reich mir die Hand mein Leben. Dan voelde ik in mij een nieuwe Enrico Caruso groeien.
't Plaatsje
Links achteraan in de kamer was er een deur die toegang gaf naar het ploitsken, een plaatsje of kamertje dat enkel in de winter werd gebruikt omdat het daar behaaglijk warm kon zijn.
Daar schilderde papa zijn meesterwerken en ik was daar vaak een stilzwijgende, bewonderende getuige van. Eerst spande hij zijn doek op een kader. Die zette hij dan vast in zijn ezel. Dan tekende hij in potlood de contouren van zijn ontwerp en begon het boeiende spel van verf uit de tuben persen, mengen, proberen, verbeteren. En stilaan groeide er iets : een boom, een hoeve, een boomgaard, een kerk. Dan stond hij op van zijn stoel, ging op zo'n drie meter afstand staan, kneep één oog dicht en keek door het andere, met zijn rechterhand als een verrekijker ervoor, kritisch naar zijn werk. Soms was hij dan ontgoocheld, soms triomfantelijk blij. In het eerste geval herbegon hij sip kijkend, in het tweede deed hij monkelend verder.
Papa aan het 'werk'.
Slaapkamers
Vanuit de keuken vertrok een trap naar de kelderkamer waar mijn ouders sliepen én verder naar boven, naar de slaapkamer van de kinderen.
De kinderslaapkamer bestond uit twee delen. Tot als onze Herman naar het seminarie ging, sliep hij in het eerste deel en beschikten onze Jaak, Marc en ik in het tweede deel over twee bedden die wisselend werden gevuld. Onze Miel en Lizette sliepen toen bij meters.
Onze slaapkamer was niet geheel winddicht : via twee kleine dakramen, in elk deel één, kwam er heel wat trok (tocht), zelfs neerslag onder de vorm van regen en sneeuw naar binnen. Het kon op de slaapkamer in de zomer verzengend heet en in de winter bitter koud zijn, maar dan dekten we ons gewoon met een paar sezzen (dekens) meer. Zou het waar zijn (ik heb het niet meegemaakt, maar één van mijn broers vertelde het) dat er s morgens eens een hoopje sneeuw op één van de bedden lag ?
Rechts van het eerste deel was er een deur naar de zolder. Daar stond een pispot, een lege emmer uit de verfwinkel, waarin vroeger zinkwit had gezeten. Het alternatief was : naar beneden gaan en buiten eens gaan plassen. Maar dat was, gezien mijn gigantische angst voor den donkeren, totaal uitgesloten.
Verder bevonden zich op de zolder ook nog twee rieten manden en een houten koffer waarin wat oude boeken en tijdschriften lagen, onder andere Signals van onder de oorlog. Er waren ook twee ramen die uitgaven op de baan.
't Hoisken
Om naar het hoisken (de WC) te gaan moest je eerst naar buiten : het hing zo een beetje aan 't stalleken. Het had zijn deur naar het noorden gericht zodat het er in de winter bijlange niet prettig vertoeven was en slechts in zéér hoge nood werd bezocht.
Ik was nogal een schrikscheiëter - ik vond dat voor deze situatie een bij mij goedpassend woord - en dus moest ons moe na valavond steevast de wacht houden. En zoals met alles deed zij dat zonder morren want ze voelde aan dat ik haar zo nodig had. Aan een haak hing een krant en die had een dubbele functie : tijdens de behoefte leesvoer, nadien kuisgerief.
Eerlijk gezegd, ze was meer geschapen voor de eerste dan voor de tweede taak.
't Bakkot
Het bakkot was een los van het huis staande gebouwtje. Vanuit ons keukenraam keken we er vlak in. Samen met de plauten (de betonplaten) van de baan en het huis omsloot ze een beetje onze binnenkoer en hof. Het bakkot deed, weliswaar niet zo vaak, zijn naam eer aan : er werd in de aanwezige oven af en toe brood en ovenkoeken gebakken.
Het bakkot wordt gebouwd (nonkel Zjeen, nonkel Alfons, papa, Miel en 'onze' Maurice (De Ridder)
In het bakkot werd ook de oeille (kolen) bewaard. Die werden met paard en kar geleverd door Paj Bisschop (Petrus Jacobs) van den berg, later door Frans van Poldissens (Frans De Ridder). Ik ben altijd een beetje bang geweest van Paj want hij had zo iets van een zwarte Piet. Ik heb ook altijd gedacht dat hij s morgens opstond en zich niet waste maar onmiddellijk instreek met oeille, zó zwart was hij altijd. Ik heb hem één keer opgekleed gezien, toen zijn dochter Annie gelijk met mij haar plechtige communie deed, en ik herkende hem niet eens.
Het bakkot was ook een stapelplaats voor lege verfpotten en lege houten bakjes van het kleurpoeder voor het maken van de verf. Er stond ook altijd een kapblok klaar waar papa het stoofaat (stoofhout) kapte. Er was zelfs een zoldertje aan waar allerlei planken en bakjes werden bewaard.
Onze Marc vóór het bakkot. Rechts een reep.
Maar meest van al werd het bakkot gebruikt om er in te spelen : loeke stoppen (verstoppertje) maar vooral, bij slecht weer, om in te schieten met boog en pijl.
|
