We proberen de bronnen welke we gebruiken terug te geven bij elk onderwerp, mochten er opmerkingen zijn worden deze aangevuld op aanvraag of worden de publicaties verwijderd.
LEIESTRAAT - CAFE DE LEIEBRUG - AU PONT DE LA LYS (DEEL 2/5)
Foto van voor de eerste WO, rechts van de herberg de Handboogstraat. Op de hoek van de Handboogstraat en de Leiestraat herberg-bakkerij Nys, nu bakkerij Hoornaert. Er liggen nog geen tramsporen in de Leiestraat. Vele personen zijn nog drager van klompen. Iedereen is drager van een hoofddeksel. Op straat liggen paardenvijgen. De glazen overkapping van de herberg komt hier goed tot zijn recht. Het straatnaambord aan de gevel in de Handboogstraat is in beide landstalen. Ernaast de loodgieter (Plombier-Zinqueur) Moerman-Wallays. De madam van de loodgieter zit bovenaan het vensterraam)
Achter de herberg liggen de gebouwen van Brouwerij Tack. Pieter Frans Ignatius Tack begon in 1760 met het brouwen van bier, maar het was onder zijn beide zonen dat het bedrijf opgesplitst werd in twee vestigingen. Pieter Frans vestigde zich in Handboogstraat en werd de grootste van de twee (de groten Tack). Het was echter Den Kleinen Tack die het langst en tot eind 1962 bleef brouwen. De huidige Tacktoren op Buda is daar nog een overblijfsel van. Er was achteraan een verbinding tussen de herberg en de brouwerij. Let op een volgende foto met de boot onder de brug, het scheepvaartverkeer voer eronderdoor met weinig speelruimte.
Afbeelding van “De Groten Tack”, brouwerij gelegen achter de herberg Brasserie aan de Rue de l’Arc à main, Handboogstraat.
Afbeelding met een dieptezicht in de Handboogstraat. Er komen enkel militairen en één vrouw voor op de foto. Links van de herberg staat een wachthokje voor de bewaker van de brug.
LEIESTRAAT - CAFE DE LEIEBRUG - AU PONT DE LA LYS (DEEL 3/5)
Duitse foto met zicht op de brouwerij. Aan de ingang van de Broelkaai hangen reeds Duitse wegwijzers. De scheepvaart passeerde toen langs deze Leiearm en hadden weinig speelruimte om de brug door te varen.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog was hier een militaire badinstallatie ingericht, “Wannenbäder für Offiziere und Mannschaften”. Links naast de ingang een bord met de openingstijden “Badezeit 7 Vorm – 7 nacht”
Vanaf juni 1917 kwam Kortrijk in Operationsgebiet te liggen met onder meer luchtaanvallen tot gevolg. Tijdens het eindoffensief in oktober 1918 stierven heel wat burgers en de bruggen in de stad, waaronder de Leiebrug, werden door de Duitse troepen opgeblazen. De opgeblazen brug tijdens de eerste WO. Het gebouw is beschadigd doch nog redelijk intact naar wederopbouw toe, het dak en alle beglazing is vernietigd. Bemerk rechts de ijzeren telefoonmast. Aan de zijkant is het woord “Herberg” zichtbaar, wat er niet altijd opstond. Bemerk vooraan we wirwar van draden aan de telefoonmast. Aan de woningen gebouwd langs de Leie kun Je zien dat alle ramen bij overstromingen volledig onderliepen, de patatjes lagen niet droog in de kelder.
LEIESTRAAT - CAFE DE LEIEBRUG - AU PONT DE LA LYS (DEEL 4/5)
Bij het opblazen van de Leiebrug op 23 mei 1940 door de Engelsen gebruikten ze zoveel dynamiet dat de omliggende huizen eveneens zwaar werden beschadigd. Zicht vanuit de Leiestraat in richting Budastraat, vooraan rechts de Handboogstraat. Na de tweede WO werd de herberg niet meer opgebouwd. Dhr. Notaris Ide was eigenaar van het gebouw.
Foto tijdens het interbellum. In 1921 werd hier de SM Burgerbelangen gesticht en in 1935 was de Kortrijkse afdeling van "Burgerstrijd/Action Civique" er gevestigd. Van 1932 tot 1940 was het café het lokaal van de Koninklijke Symphonie "Eigen Kunst". Van 1936 tot 1939 was het volksfront "Rex" er gevestigd. REX de partij van Leon Degrelle, een nieuwe oorlog stond voor de deur. Let op de paal links waar affiches aangebracht zijn van REX. Bemerk het tramspoor, tussen 1893 en 1957 passeerde er de tram Kortrijk Menen door Leie en Budastraat. Op bepaalde vorige foto’s is er geen tramspoor zichtbaar, wat er zou moeten op duiden dat deze getrokken zijn voor 1893 (?). Het was toen blijkbaar nog geen mode van minijurken.
Een stoet met fanfare passeert voor de herberg. Zomerperiode, veel hoofddeksels, strohoeden. Waarschijnlijk een geloofs-stoet, achteraan staat een engel op een wagen. Verder in de Leiestraat kun Je letterlijk op de koppen lopen. Wie wil telefoneren naar de herberg, het nummer staat er op, bel nr. 1135. In het midden iets die trekt op een uiteengenomen vliegtuig.
In de jaren 1300 nam de stad aan de kant van Overleie uitbreiding en werd een zijarm van de Leie (de Kleine Leie) gegraven en versterkt met muren en torens. De Kleine Leie mondde uit in de Leie net achter de Broeltorens. Rond 1910 werd deze terug gedempt onder Burgemeester Reynaert en ontstond de huidige straat Dam. De “Nieuwe Leie” tussen de Budabrug en de Dambrug en Groeningebrug werd toen gegraven. De Kleine Leie werd ook de Dode Leie genoemd. Deze was in feite niet geschikt voor scheepvaart. Takken van de bomen op de Dam hingen op meerdere plaatsen in het water. In 1826 brak er zelfs een schip zijn mast daardoor. Tussen 1912/1919 wordt deze Leie gedempt en komt er de Dam. Het betrof ook een overstromingsgebied, grote overstromingen in 1852 – 1860 – 1880 – 1894 – 1913 en vooral in 1894 – daardoor werd de kleine Leie gedempt.
(Bronnen : Archief Turbo - Beeldbank)
De brug over de kleine Leie verbindt de Broelkaai met de Damkaai, gebouwd in 1954. De Damkaai was toen een aardeweg, er was weinig bebouwing langs de Leie. Links de ingang naar en het gebouw van de Cercle Royal op de hoek van de Dam en de Damkaai. De Cercle Royal werd gesticht op 1869 en lag in het “Klein park” ook het “Kalotenpark” genoemd omdat de katholieken er samenkwamen. In 1927 werd een deel van het park verkocht aan de ”Ijsfabriek”. In 1979 sneuvelden de laatste bomen om plaats te maken voor de huidige residentie “Ter Leie”.
Zelfde zicht als foto hierboven tijdens de overstromingen van 1894. Rechts de achtergevel van de blekerij van weduwe Auguste Benoit in de Groeningestraat. Het water steeg bijna één meter. Begin november liepen de eerste kaaien onder en diende iedereen geevacueerd.
Nogmaals het zicht met scheepvaart op deze Leiearm.
Zicht in richting van de St Elooiskerk met rechts de kerk. De woningen links zijn gelegen aan Burgemeester Tayaertstraat destijds “Tayaertsgat” genoemd.
Zicht vanop de Broelkaai naar de Damkaai toe met links het Kalotenpark van de Cercle Royal, rechts veel fabriekspanden.
Foto van rond 1908 - De Kleine Leie gezien in de richting van de Broeltorens met links de huidige Dam. Links op de foto de “Kleine Kring”, het pleintje is verdwenen door de toenmalige Leiewerken de woningen werden afgebroken voor de aanleg van de nieuwe Kleine Leie. Het huis centraal op de foto was van 1888 tot 1913 het stadslaboratorium, vanaf 1950 was het van “Bruggen en wegen” en vanaf 1990 van “Douanen en accijnzen”. Rechts de tuin van het in 1797 afgeschafte Kapucijnenklooster tot aan het water. Tot 1833 was het gebruikt als Rijkswachtkazerne waarna het verviel en werd afgebroken.
Overstromingen van 1894 aan de Kleine Leie, centraal het Stedelijk Labo met links ervan de herberg en brouwerij “De Mooije Zondag”.
De Kleine Leie gezien in de richting van de Budabrug. De “Kleine kring” is verborgen achter het huis rechts op de voorgrond. Achterste huizen werden allen afgebroken voor de verbreding van de Leie en de bouw van de nieuwe Leie. Links is de kapel van het Kapucijnenklooster zichtbaar en het park van de Kapucijnen lopende tot aan de Kleine Leie.
Foto aanleg nieuwe Kleine Leie : Einde 19e eeuw was het vervoer met vrachtschepen enorm toegenomen en werd de doorvaart onder de Broelbrug niet meer mogelijk. Tussen 1912-1913 werd de nieuwe arm tussen Buda en de Groeningebrug gegraven. De huizen aan de Kleine Kring centraal in beeld gaan allen tegen de vlakte, daar komt de Ijzerkaai. Centraal het stedelijk Laboratorium. Rechts de oude Kleine Leie die zal gedempt worden.
Lavistekening door Serafijn Vermote - Broeltorens uit het noorden gezien vanaf de toenmalige Kleine Leie, nu de Dam. Op de achtergrond de spits van de Sint Maartenskerk. Op de voorgrond de Kleine Leie die achter de Broeltorens uitkomt aan de verbinding van de Broelkaai en de Damkaai. Rechts de woningen aan Tayaertsgat.
Het Louis Robbeplein is gelegen aan de Rijselsestraat en de Hendrik Consciencestraat en noemde in de negentiende eeuw “Carrefour de Lille” of Rijselsewijk. De naam Louis Robbeplein (in de volksmond Robbeplaats) werd gegeven in 1890. In het midden van het plein werd in 1889 het bronzen beeld van Robbe geplaatst. Het werd onthuld op 18.08.1889 door Burgemeester August Reynaert en Leopold Gillon sprak de lofrede uit. Het beeld stond met zijn rug naar stad en werd in 1946 verplaatst naar de hoek van de Koning Albertstraat en de Roeland Saverystraat. De verplaatsingskosten bedroegen 9500 B. Frank. Het beeld werd gemaakt door beeldhouwer Karel Fraikin uit Herentals. Het is een bronzen borstbeeld op een stenen sokkel. In de sokkel zijn vier dierenkoppen verwerkt, twee ramskoppen en twee runderkoppen.
Het beeld draagt het opschrift :
Aan Lodwig Robbe / De Stad Kortrijk 1889
Te Kortrijk geboren den 17 november 1806
Te Brussel overleden den 2 mei 1887
A Louis Robbe.
(Bronnen : Archief Turbo – Beeldenboek – Beeldbank – E. Van Hoonacker)
Ergens beginjaren 1900 met op de hoek Estaminet “Au Nouveau Quartier” en op de andere hoek de benaming “Pharmacie - …” op het venster. Bemerk de tramsporen en de paardenvijgen op straat. Alles ziet er vredevol en rustig uit. Het standbeeld van Robbe kijkt mooi omheind op het plein uit.
Eveneens ergens begin vorige eeuw. De naam van de Estaminet is verdwenen eveneens van de apotheker. Meer paardenkarren op straat. Veel vlaggenmasten aan de gevels. Achteraan het “eerste” gerechtshof.
Het plein in 1915 tijdens de bezetting van de Duitsers tijdens de eerste wereldoorlog. Op de gevel van de Estaminet is de reisweg naar Deinze-Gent aangebracht. Tevens op de gevel de verwijzing naar de “Ortskommanndantur”. In de zaak zijn nu ook “Sigaren” te verkrijgen en is er een opschrift “Kaatje”, een toneelstuk ? Het beeld van Louis Robbe is verdwenen en in beslag genomen door de Duitsers daar ze veel metaal nodig hadden. De omheining (ook van metaal) staat er wel nog.
Foto van het plein richting Rijselsestraat met prachtige en statige woningen.
KORTRIJK LOUIS ROBBEPLEIN - ROBBEPLAATS - DEEL 2/3
Het Robbeplein en links de Rijselsestraat, bemerk de mooie lantaarnpaal, die dagelijks bij avond manueel aangemaakt werd door de “Lantaarnaansteker”.
Dezelfde hoek, Robbeplaats en Rijselsestraat na de bombardementen van 21.07.1944. De woning van apotheker Mulier is volledig vernield. Drie dagen later tijdens de opruimingswerken komt de neef van de apotheker om door een tijdbom. Het beeld van Robbe is terug van de sokkel verdwenen.
Ook tijdens de eerste wereldoorlog kende het plein bomschade, hier de hoek van het plein met de Saverystraat na de bombardementen van 15 mei 1918.
Mooie foto van het plein tijdens de lente. Kinderen poseren voor Louis Robbe. De middelste jongen is waarschijnlijk de loopjongen van een bakkerij, hij heeft een ronde metalen taartendoos in de hand, waar een naam op staat met onderaan “Courtrai” Alle kinderen kijken somber, schrik van de fotograaf ? Rechts zitten twee mannen tegen de muur in de zon. Bemerk de samenlopende tramsporen. Rechts de Koning Albertstraat en achteraan het Station van Kortrijk.
Ongeval op het kruispunt ! Tram gaat uit de sporen ! Ontspoord door defecte wisselnaald in 1935. Blijft in evenwicht hangen. Gelukkig zat weinig volk op de tram en zijn er geen gekwetsten.
KORTRIJK LOUIS ROBBEPLEIN - ROBBEPLAATS - DEEL 3/3
De uitvaart van Burgemeester August Reynaert op het Robbeplein op 27 Juli 1915, komende van de Grote Markt. De stoet van de lijkwagen met prominenten. Rechts het personeel en de kinderen van de wezenschool die bij dergelijke begrafenissen mee moesten oplopen tegen een kleine vergoeding. In de stoet liep de Duitse bezetter eveneens mee.
Buste van Louis Robbe op marmeren sokkel toen nog midden het kruispunt.
Louis Robbe kijkt na meer dan 100 jaar en twee oorlogen nog steeds uit op het plein.
En toen kwam het verkeer… In 1978 werd voor de vlotte verkeersgang een rotonde aangelegd.
Louis Robbe (1806-1887) was advocaat en een van de belangrijkste dierenschilders, aquarellist en graveur van de 19e eeuw. Hij studeerde rechten in Gent en behaalde in 1830 het diploma van doctor in de rechten. Hij was gedurende een 4-tal jaar vrederechter van het kanton Moorsele, waarna hij zich bij de balie te Kortrijk liet inschrijven. Louis Robbe volgde lessen aan de Academie Kortrijk bij de landschapschilder Jean-Baptiste De Jonghe, die een grote invloed op hem had. Vanaf 1833 wijdt hij zich volledig aan de schilderkunst. Werd gewaardeerd voor zijn realistische voorstellingen van dieren en vee in weidelandschap. Het stedelijk museum heeft meerdere schilderijen van betrokkene. Hij huwde in Brussel met een Spaanse (Adela Urqullu (overleden 1844), die van Spaanse adel was) en kreeg twee kinderen. Hij was tevens een muziekliefhebber en beschikte over een mooie tenorstem en zong dikwijls in de OL Vrouwkerk en onder de douche…
De Roterijstraat, een van de vroegere gekendste straatkermissen van Kortrijk, die lang is blijven bestaan. Er waren veel herbergen in de straat. Verkleedpartijen, toneel, spelletjes, lichtjesprocessie enz. Was een joviaal volk waar veel “Vedetten” tussen zaten. Iedereen van de straat en de omliggende straten deden mee. Verbroederden met de straatkermis van de nabijgelegen Watermolenstraat. Op dergelijke feestjes werd een ferm glas gedronken, gefeest en gedanst, niemand was met zijn GSM bezig.
Zicht vanuit richting Brugsesteenweg in richting Burgemeester Vercruysselaan. Achteraan links de Antoon van Dycklaan.
Van de Lange-Brugstraat tot het Plein. In 1580 ontstaan op eigendom van de Groeningeabdij, daarvoor aangekocht door de stad Kortrijk. In 17de-18de eeuw was het de "Houtmarct en Beestenmarct", vanaf 1619 had de plaats de functie van beestenmarkt. In 1876 kwam de officiële naam Houtmarkt. De bomen werden er geplant in 1808 en in 1822 terug omgehakt. In 1843 verschenen er ijzeren palen om de dieren aan te binden. In 1859 verhuisde de beestenmarkt naar de huidige Veemarkt. De groentenmarkt verhuisde in 1957 eveneens van de Houtmarkt naar de Veemarkt. Gegeven moment was er een paardenmarkt, het plein werd eveneens gebruikt om circustenten op te plaatsen bij gelegenheden, in 1939 stond er her circus Bouglione met 8000 zitplaatsen, het grootste van Europa. De laatste jaren was het een open parking met vijf platanen. In de vroegere jaren waren er in de omgeving een tiental kroegen, waarvan een vijftal erkende bordelen met elk vijf meisjes. Deze verdwenen na de eerste wereldoorlog. Het laatste bordeel verdween na de 2e WO. De St Niklaasstraat die op het plein uitkomt noemde in de 15e en 16e eeuw het Bordeelstraetkin, naar de activiteiten welke er plaatsgrepen.
Herbergen op het plein noemden : Het Fortuintje – Schild en vriend – Prinse Eugene van Savoien – Den Prins – In de Lindeboom – A la ville de Tournai – Au Mouton Blanc – Palais du Cristal (een luxebordeel met veel spiegels met beschikbaarheid van 7 bedden) – In de Leeuw van Groeninge – In de Lambeth Walk – Den Bonten Osse – Au boeuf d4Or – Waldhaus – Novada – In den Turner – Het Neerhof – Cour des Princes.
De St Niklaaskliniek wordt niet opgenomen in deze omschrijving en zal deel uitmaken van een afzonderlijke publicatie.
Het plein getrokken vanuit de vroegere St Niklaaskliniek en nu vanuit het rustoord. De groene omgeving oogt uiteraard mooier dan de tarmac parking. Op de onderste foto is achteraan de groothandel Verwee reeds afgebroken, de foto moet van na 1970 zijn. Er is een goed zicht op de Groeningelaan op de woning van de vroegere waterdokter Vander Plancken en omgeving. Rechts daarvan het appartementsblok van de Goedkope Woningen aan het Plein. De muur van het Begijnhofpark is nog niet ontsloten en dus nog niet toegankelijk. Centraal uiterst achteraan op de zwart wit foto de Collegetoren. Op de kleurfoto is deze reeds afgebroken en vervangen door de nieuwe “Wolkenkrabber” de appartementen van de K-Tower aan de Diksmuidekaai.
Op de hoek met de Lange Brugsstraat staat de herberg “Cusco” voorheen ’t Fortuintje, woning die er al stond van in 1641. Werd door handelaars druk bezocht tot in 1957 en de markten er verdwenen. Noemde in de 19e en 20e eeuw “Het Fortuintje” Had ook nog de benamingen Cosmopolite (1970) , Charo (1996) en Yplos, laatste een homobar. Nu een rustige Horeca klassezaak, het bezoeken waard.
Houtmarkt nr. 3-4. Vroeger twee eenvoudige bakstenen lijstgevels uit de 19de eeuw. De rechtse werd afgebroken en ingenomen door de academie. De linkse werd gerenoveerd.
De huidige “Academie” was in 1726 de herberg ‘Prinse Eugene van Savoien” (Oostenrijks veldheer) . Men oefende er het Gaaibolspel. De herberg werd 1831 werd omgebouwd tot een Rijkswachtkazerne. In 1879 waren er één Marechal de logis, acht gendarmen te paard, één brigadier en vier gendarmen te voet. Tijdens de 1e WO werd het gebouw gebruikt als Fendgendarmerie en gevangenis. Na de oorlog was het een gevangenis voor politieke gevangenen. Sedert 1945 huist de academie er. De rechtbank heeft er ook een tijdje gezeteld na de brand in het justitiepaleis. Op de rechtse foto staat het opschrift “Nationale Gendarmerie”, doch het gebouw deed dienst als gevangenis tijdens de eerste wereldoorlog. Merk de dichtgemetselde vensters en de Duitse soldaten in de poortopening. De gevangenis was voorzien van een Duits afluistersysteem achter de plinten verstopt. De krijgsgevangenen werden afgeluisterd. Militaire info werd doorgespeeld naar de Duitse legertop .Rechts van de academie stonden eveneens twee stadswoningen inmiddels eveneens afgebroken.
De straat tussen de Houtmarkt en de Groeningestraat behoort tot de Houtmarkt. In de volksmond werd deze vroeger “De spleete van Verwee” genoemd. Links de loodsen van Verwee. Rechts een huizenrij met uiterst rechts een herberg. Inmiddels werden alle woningen tussen de loge en de hoekherberg aan de Groeningestraat afgebroken en vervangen door nieuwbouw.
Voorheen de weverij van Catteaux-Gauquié. De zusters van de “Arme Klaren” klaagden dat ze van het lawaai van de machines niet konden bidden. In 1899 kwam er de groothandel in voedingswaren Verwee, afgebroken in 1970, nu appartementen. Er was een koffiebranderij en Verwees koffies waren goed bekend. De Houtmarkt rook dan ook regelmatig aangenaam naar koffie. Verwee was gekend van de kruidenierswinkels “Vivo” (Vrije Inkoop en Verkoop Organisatie) dit sedert 1952, een tegenhanger van de gekende Centra winkels.Opvallend hoeveel Volkswagen kevers er toen reden.
Vrijmetselaarsloge van het Groot-Oosten - Houtmarkt 18 , huis met een blinde gevel. Het eerste gebouw werd opgetrokken in 1880 door Charles Georges en in 1907 aangekocht door de Kortrijkse Loge. Een passer en winkelhaak symbolen van “Le Grand Orient” werden boven de ingangsdeur aangebracht. Het gebouw liep bomschade op in de Eerste Wereldoorlog (1917) , waarna terug opgebouwd in 1920 naar ontwerp van Brussels architect dit in Dorische stijl. Tijdens de 2e WO werd het lokaal door de Duitsers gebruikt als preventief geneeskundig centrum. Er werden daar tussen 1940 en 1944 tweeduizend onderzoeken gedaan op Kortrijkse vrouwen van lichte zeden. Er vergaderen vier logen, Vriendschap , de vrouwenloge, de reguliere grootloge met Schotse ritus en Acasia. Hier in een zwarte en een witte versie, blijven allebei even geheimzinnig !
Bovenaan de gevel staat een beeld van een vrouw met haar vinger op de mond en het opschrift “Amicitia Fortior”. De vrouw betreft een Athenabeeld (Godin van de wijsheid).
Tussen het gebouw van de Loge en herberg Het Neerhof waren verschillende zelfstandigen gelegen, waaronder Roeland Deschamps , Nicos doopsuiker en een bloemenwinkel. Deze zaken leefden met de bezoekers van de St Niklaaskliniek, inmiddels allemaal verdwenen. Op de daken stonden nog TV antennes en de parking was praktisch altijd volzet.
De rij van het Neerhof naar de spleete van Verwee toe. Bemerk vooraan dat de kabels van de elektriciteit nog aan palen hangen en niet ondergronds liggen.
In 1872 werd het Neerhof al vermeld. Tijdens de tweede wereldoorlog deed het gebouw dienst als apotheek van de Wehrmacht. Er was er ook een veldkeuken. Buurtbewoners kregen door het venster een kom soep aangereikt. Van 1972 tot het jaar 2000 werd de herberg opengehouden door Roland Van Ruymbeke. Hij werd er dood aangetroffen achter zijn tapkast.
De markt omstreeks 1917 en vandaag. Het linker gebouw werd gebruikt door het Duits leger, boven de poorten zijn Duitse opschriften aangebracht. Er was een tyfusafdeling en een ontluizingsafdeling. Gekwetsten van het offensief bij Ieper werden er eveneens verzorgd. Bij uitvergroten is een militair zichtbaar. Kasseileggers zijn aan het werk. Uit de St Niklaasstraat komt een paard met kar gereden.
De Paardenmarkt op het plein. Achter de paarden zien we herberg Schild en Vriend en rechts ervan het Fortuintje. Rechts op de zwart wit foto staat reeds de vermelding Academie. De foto is genomen halverwege de jaren 1920.
Bestond reeds in 1898, een volkscafé van de brouwerij Malfait. Jarenlang opengehouden door Martin Bolle een gekende Kortrijkzaan (jaren 1970-80) , die ook taxichauffer was. De gevel van de herberg komt uit op de Houtmarkt, doch is wel gelegen in de Lange Brugstraat. Hier de inhuldiging van de wijkburgemeester van de straatkermis van de Lange Brugstraat en de Houtmarkt.
Enkele panoramische foto's van het plein in zijn huidige staat.
DE BROELTORENS EN DE LEGENDE VAN NEPOMUCENUS - DEEL 1/2 -
Hij is patroon van de drenkelingen, priesters en biechtvaders, van de bruggen, de schippers, (waterrad-)molenaars en alle beroepen die met riviervaart te maken hebben. Het oorspronkelijk beeld werd gemaakt door Lieven Heldenberg in 1741 in opdracht van Leonard-Jozef Surmont en stond op de houten brug tussen de Leiestraat en de Budastraat met zijn rug naar Frankrijk. Kortrijk was toen juist vier jaar lang geteisterd geweest door Franse vijandelijkheden. Foto hieronder, het beeld op de oude Leiebrug, een schilderij van Depratere Henri uit 1815.
In 1882 verhuisde het beeld naar de Broelkaai . In 1913 werd het beeld op de Broelbrug geplaatst. Later werden nog twee kopiëen gemaakt (in 1922 en 1947) na vernieling tijdens de wereldoorlogen van 1914-18 en 1940-45. De heilige heeft een stralenkrans met vijf sterren rond het hoofd. De vijf sterren staan voor de vijf letters van het woord tacui (ik heb gezwegen). De vijf sterren herinneren aan de vijf lichtjes die de plaats zouden aangeduid hebben waar het lijk van de heilige zich bevond. Foto van het beeld op de Broelkaai. Links achter het beeld de Burgemeester Tayaertstraat (Tayaertsgat genoemd) en de olieslagerij Devos, later meubelfabriek Degezelle. Rechts de toren van de kapel van de Paulinen.
Het beeld langs de Broelkaai. Bemerk de vijf grote sterren, die op de latere beelden in een kleinere versie werden aangebracht. In de sokkel staat geen tekest zoals later, doch een soort rooster.
DE BROELTORENS EN DE LEGENDE VAN NEPOMUCENUS - DEEL 2/2 -
Nepomucenus tijdens de overstromingen van 1894 met zijn voeten in het water. Links er van de zuigtoren van de Kortrijkse Bloemmolens.
Johannes Nepomucenus (Pomuk in Bohemen rond 1350-1393) was pastoor van de Sint-Galluskerk in Praag. Zijn ouders moeten redelijk welvarend geweest zijn, want hij kon studeren aan het plaatselijke klooster, later in Praag en zelfs aan de universiteit van Padua. In 1389 werd hij benoemd tot vicaris-generaal van de aartsbisschop. In die functie raakte hij verwikkeld in een strijd met koning Wenceslaus van Bohemen om de rechten en vrijheden van de kerk te vrijwaren. De koning zon op wraak. Op 20 maart 1393 werd Johannes tijdens onderhandelingen tussen Kerk en Hof gearresteerd. Diezelfde nacht werd hij afschuwelijk gefolterd en vanaf de Karelsbrug in de Moldau gegooid en verdronken. De werkelijke redenen voor dit gruwelijke optreden blijven vaag, maar volgens de volksmond zou Wenceslaus woedend zijn geworden toen Johannes had geweigerd te verklappen of de koningin al dan niet gebiecht had dat ze er een minnaar op nahield. Hij werd in 1393 gevangen genomen en in de Moldau verdronken. Nadien zou de bisschop van Praag hierover een brief hebben geschreven naar Paus Bonifatius IX: "Nadat men zijn rechter- en linkerzij zozeer verbrand had dat hij in feite al ten dode was opgeschreven, werd doctor Johannes, mijn beste vicaris, openlijk door de straten van de stad naar de Moldau gesleept. Terwijl zijn handen op zijn rug werden vastgemaakt, bond men hem - als ware hij een wagenwiel - met zijn hoofd aan zijn voeten; in zijn mond zette men een stuk hout rechtop zodat deze wreed werd opengescheurd. Zo hebben ze hem naar beneden gegooid en verdronken". In 1729 werd hij heilig verklaard.
Vaak vindt men een beeld van de heilige Johannes van Nepomucenus op of naast een brug. in België onder andere in Brugge (Wollestraat), Antwerpen (Lange Nieuwstraat ), Kortrijk (Op de brug over de Leie, tussen beide Broeltorens), Aalst (Houtmarkt) en Malmedy (Brug over de Warche).
Hieronder het beeld. Bemerk achteraan links de vroegere Ijsfabriek. Rechts Ten Broele-instituut, inmiddels afgebroken.
Toen de heilige in de golven van de rivier was verdwenen, kwam zijn lichaam plotseling bovendrijven, omstraald door vijf helder blinkende sterren. Een hele menigte mensen kwam nieuwsgierig op het licht af dat daar midden in de nacht op die ongewone plek zo'n bijzonder schijnsel gaf.
Men vond het lijk en herkende de geliefde predikant. Ook de koningin stond vanuit haar slaapkamerraam in het paleis het drukke geloop gade te slaan. Ze vroeg haar man wat dat allemaal te betekenen kon hebben. Deze antwoordde in het geheel niet, en omdat hij voelde dat de gebeurtenissen een wending namen die ongunstig voor hem konden uitpakken.
Bij het aanbreken van de dag kwamen alle mensen uit de hele stad naar de plaats waar men de priester uit het water op de oever had gelegd. De priesters droegen het in een plechtige processie onder het rouwbeklag van het volk naar de domkerk daar niet ver vandaan.
Duizenden mensen stroomden toe. Ieder wilde nog eenmaal die mond zien die zo inspirerend gepreekt had en nog één keer de hand kussen die hen zo dikwijls gezegend had. Vooral de armen van de stad konden maar geen afscheid nemen van hem die voor hen altijd geweest was als een liefhebbende vader.
Aanvankelijk beval koning Wenceslaus nog wel het lijk op een onbekende plaats te begraven. Maar het werd heel snel ontdekt. Rond de plaats waar Johannes begraven was, hing zo'n heerlijke geur van heiligheid dat hij binnen de kortste keren werd ontdekt.
Onder plechtig vertoon werd hij nu bijgezet in de Domkerk te Praag. Daar werd hij door de gelovigen vereerd.
Hieronder het beeld in zijn huidige staat anno 2017.
Een regenachtige dag in 1919. Tijdens Wereldoorlog I werden zes Kortrijkzanen gefusilleerd. Maurice Hofman, goudsmid, Achille Coigné , goudsmid, Aloïs Van Gheluwe, rustend eerste-wachtmeester bij de rijkswacht, Théophile Goedhuys,hoofdtreinwachter, Maurice Decabooter, postbediende, en Cyrille Vande velde, hoofdkondukteur. Op 23-24 augustus 1919 werd het stoffelijk overschot van de zes gefusilleerden plechtig van de Grote Markt naar het Sint-Janskerkhof overgebracht. Onderaan rechts een eenheid van de Rijkswacht te paard. Ervoor een legereenheid te paard. Rechts het stadhuis. Op de hoek van de Rijselsestraat de Estaminet “A La tete d’or” (Later Het Kopke). Links ervan de gevel van café “t’Belfort”. Bemerk dat er in de dakgoot vier personen zitten paraplus incluis. Alle vensters staan open gevuld met kijklustigen. Links “Au Savoyard” nog steeds bestaande. Alle vlaggen hangen “halfstok”.
Carrousel van de Rijkswacht in de Zwevegemsestraat tijdens de jaren 1960. Bemerk de gekende winkels van destijds, “ Wijnkelder” en de “Codi”. Rechts staat een camionette aan de “Wijnkelder” met opschrift “Franse wijnen Rocher “. Achteraan rechts bestond nog de cinema Palace. Achteraan links café Paris. Bemerk ook de vele TV antennes op de daken. Achteraan de foto op de hoek van de Veemarkt en de Kleine St Jansstraat stond een huis met torentje dat in 1908 gebouwd werd. Na de Tweede Wereldoorlog was het een kantoor van de Kredietbank. Het gebouw werd samen met drie aanpalende woningen in mei 1976 gesloopt voor de aanleg van de Romeinselaan.
De Carrousel van de Rijkswacht in hun azuurblauwe tuniek, bestaat uit één officier, 32 ruiters en een kliek met een paukenist en zes trompetters. Ze koppelen paardrijdend de dressuur aan de onstuimigheid en de beweging. Tijdens hun dressuuroptredens worden ze begeleid door het muziekkorps van de Rijkswacht, op Weense operettemuziek, Amerikaanse Musicals van voor en na WO 2.
Carrousel van de Rijkswacht op de Grote Markt, de klaroenblazers en de paukenist vormen de Kliek, gevolgd door de ruiters. Op de achtergrond het historische stadhuis. Links Restaurant “Savoyard” , het hotel “Belfort” en het “Kopke”. Merken van bieren Stella Artois en Anglo Belge (Inmiddels niet meer bestaande) , voor die zaken een attobushalte vermeldende “St. Elisabeth”. Rechts op de foto, in de Overleiestraat een woning met bovenop het gebouw “FAMO”, (Kledijwinkel ?). Jaartal foto niet gekend.
Rijkswachters te paard op de Sinksenfeesten 1977. Op het pui van het stadhuis staat het stadsbestuur, we herkennen Burgemeester Antoon Sanssen – Dejaeghere Joseph…De voorste ruiter met sabel op schouder betreft een opperwachtmeester (drie latten) heeft ook de vleugels van Para Commando en eronder de medaille van het Koninklijk escorte. Dragen het nieuwe blauwe uniform. Allen zijn drager van de paradekoorden en witte handschoenen. De paarden zijn klassiek opgetuigd, met dubbele toom, de hoeven zijn mooi gezwart en achteraan zijn “ruitjes” getrokken.
Café "De Ster" & Standplaats voor velos...tijdens de veranderingswerken in geciteerde herberg kwam een muuropschrift tevoorschijn vermeldende "CAFE - STANDPLAATS VOOR VELOS". Deze is geschilderd op de vroegere buitenmuur van het huidige Grieks restaurant bij Spyros. Moet al op de muur staan van voor de bouw van "De Ster". Ik heb nooit een fiets weten staan binnenin de Ster !
Panorama met vooraan het Prinses Marie Joséplein en een dieptezicht naar het centrum toe. Foto begin 1950. Onderaan de Marie Joséplaats (zo noemde het plein toen) , merk de pas aangeplante wilde notenboompjes. Links in de Passionistenlaan staan de noodhuisjes nog welke geplaatst werden na de oorlog, die werden afgebroken in 1956. Op de spoorwegberm komt de stoomtrein aanrijden met veel dampvertoon, de rookpluim wijst er op dat hij richting Gent rijdt. In de Jan Breydellaan stonden nog zeer mooie bomen, die in 1955 de plaatst hebben moeten ruimen, zogezegd omdat de eerste stadsbus naar de Olmenlaan er zou moeten door rijden.
(Bronnen archief turbo - beeldbank)
Hieronder : Op meerdere plaatsen in Kortrijk werden na de zware bombardementen primitieve noodwoningen opgetrokken in een soort assesteen (of zenders) , welke weinig plaats boden en meer dan tien jaar in gebruik waren. Op de gelijkgrondse berm van de Passionistenlaan aan de kant van de spoorweg stonden noodwoningen over ongeveer de volle lengte van de straat. De trein passeerde meerdere keren daags op enkele meter achter de woning. Op een van de foto’s passeert het muziekkorps van het Sint Amandscollege.
Hieronder : Onderaan links van het panorama lag juist buiten beeld een voetgangersbrug (Paserelle) over de spoorweg. Op de foto een bijeenkomst bij het kapelletje aan het Marie Joséplein. Dit kapelletje werd tijdens de meimaand veel aangedaan door gelovigen. Heden 2017 zie je sporadisch nog een oudere die er stopt en mijmerend naar het kapelletje kijkt. De hoekwoning links is nog steeds bestaande en in identieke staat. De brug werd veel gebruikt door omwonenden, veel ouderen zullen zich als kind te brug herinneren toen ze er over moesten naar school, en boven bleven staan tot de stoomtrein gepasseerd was. De woningen centraal achteraan zijn inmiddels afgebroken. Op het terrein achter de brug lag de vroegere Barco inmiddels eveneens afgebroken en nu is er het woonpark “Park 1302”.
