DISTELMANS, W., Een waardig
levenseinde. Adam/Apen, Uitg. Houtekiet, 2009 (5e herz. dr.), 304 pp.
ISBN 978 90 8924 026 2
In België overlijden iedere dag 300 mensen. Ze
sterven helemaal niet allen zoals ieder van ons graag wenst. Een snelle en
vooral pijnloze dood na een lang en gezond leven is jammer genoeg voor weinigen
weggelegd. De meeste mensen sterven na een min of meer lange chronische
levensbedreigende ziekte. Als het levenseinde dichterbij komt willen zij dit zo
waardig mogelijk beleven.
Toch sterven nog te veel mensen op een
mensonterende wijze. Hoewel het stervensproces de meest voorkomende aandoening
is en iedereen overkomt, krijgt het in de gezondheidszorg de minste aandacht. De
genezing van acute ziekten krijgt onevenredig veel aandacht en middelen terwijl
de meeste gebruikers van de gezondheidszorg lijden aan chronische, ongeneeslijke
aandoeningen. Met de vergrijzing van de bevolking zullen die nog talrijker
worden.
Wim Distelmans, oncoloog en professor in de palliatieve
geneeskunde aan de Vrije Universiteit Brussel, stelt kritische vragen bij de
wijze waarop geneeskunde wordt ingezet. Leiden de toegenomen medische
mogelijkheden wel steeds tot een toename van het menselijk welzijn of vormen ze
een belasting voor de patiënt? De meeste energie en middelen gaan immers nog
altijd naar de curatieve geneeskunde en de medische spitstechnologie. Dank zij
deze mogelijkheden kan men het leven van ongeneeslijk zieke mensen soms
beduidend verlichten en verlengen. Maar op een bepaald ogenblik is dit niet meer
zinvol en kan men enkel nog proberen om de kwaliteit van het leven zo goed
mogelijk te verbeteren en te houden. Onaangepast gebruik van de medische
technologie werkt echter vaak stervensverlengend in plaats van
levensverlengend.
In dit boek trekt Distelmans ten strijde tegen
mensonterende doorgedreven therapeutische hardnekkigheid. In de meeste
artsenopleidingen wordt de aandacht eenzijdig gericht op genezen. Daardoor
zetten nog altijd teveel artsen alle zeilen bij om een ongeneeslijke en
terminale aandoening te behandelen. Dit leidt vaak tot schrijnende toestanden
van ondraaglijk lijden. Op een bepaald ogenblik moeten zorgverleners én
patiënten onder ogen zien dat een aandoening ongeneeslijk is en de eindigheid
van het leven accepteren.
Wim Distelmans behoort tot de pioniers in
België in de erkenning van de palliatieve zorg en de strijd voor het recht op
euthanasie. Dit boek steunt op jarenlange trainingen en voordrachten over
palliatieve zorg en de beslissingen bij het levenseinde. Het wil bijdragen tot
een veranderde houding tegenover alle ongeneeslijke zieke patiënten. Sterven
zonder vermijdbare ellende moet het hoofddoel zijn binnen de zorg voor
ongeneeslijke en terminale zieken. In behandelingen aan het levenseinde dient
therapeutische hardnekkigheid kost wat kost vermeden worden. Comfort en
levenskwaliteit moeten centraal staan.
In dit werk komen alle aspecten
van een waardig levenseinde aan de orde in. Distelmans geeft een overzicht van
de mogelijke
beslissingen bij het levenseinde. Hij legt uit wat palliatieve zorg inhoudt
en hoe ze werkt. Hij verheldert het verschil met euthanasie en doorprikt de
eenzijdige tegenstelling tussen palliatieve zorg en euthanasie die
levensbeschouwelijke groepen proberen ons in de maag te splitsen. Hij gaat ook
uitgebreid in op de verschillende actieve behandelingen van ongeneeslijke zieken
en op de mogelijkheden van en misverstanden over pijn- en
symptoomcontrole.
Kwaliteitsvolle geneeskunde steunt op een open en
deskundige communicatie tussen zorgverlener en patiënt, stelt Distelmans. Hij
pleit ervoor om de gehele mens in rekening te nemen en de patiënt centraal te
stellen in de patiënt-artsrelatie. Dit wordt ook mogelijk gemaakt door de
recente Belgische wet op de patiëntenrechten, waarvan nog te weinig mensen
gebruik maken.
Begeleiding mag zich bovendien niet beperken tot strikt
medische hulp. Er dient evenveel aandacht te zijn voor de psychosociale en
spirituele noden van de patiënt. Alleen een multidisciplinair team waarin
zorgverleners uit verschillende disciplines gelijkwaardig zijn en elkaar
aanvullen kan hieraan tegemoet komen.
Met lijden en dood houden we ons
liever niet bezig. Toch is het goed daar af en toe bij stil te staan. Want vroeg
of laat overkomt het ons ook, en dan zijn we maar best goed voorbereid. We
kunnen niet weten hoe het ons zal vergaan, maar we kunnen wel nadenken over hoe
we willen behandeld worden als we ongeneeslijk ziek worden of voor het einde van
ons leven staan. België en Nederland behoren gelukkig tot de weinige landen waar
mensen daarin zoveel inspraak hebben. Een en ander is nog voor verbetering
vatbaar maar de publieke opinie evolueert in de goede richting. Toch weten nog
veel te weinig mensen wat er mogelijk is.
Deze uitgebreide en
geactualiseerde druk verschaft alle belangrijke informatie over de mogelijkheid
om het levenseinde zo menswaardig mogelijk te laten verlopen. In de bijlagen
worden een aantal tips en technieken gegeven om de nevenwerkingen van de meest
voorkomende medische behandelingen te verzachten. Een uitgebreide lijst van
nuttige adressen en websites sluit het werk af.
Het is echter jammer dat
Distelmans het ondraaglijk lijden van mensen die onder een ongeneeslijke
psychische aandoening gebukt gaan buiten beschouwing laat.
De tekst is zeer vlot te lezen,
en alle gebruikte medische termen worden zorgvuldig uitgelegd. Distelmans
behandelt dit delicate onderwerp zonder schroom en op een serene en zeer
respectvolle wijze. Dit boek is een must voor iedereen.