FUREDI,
F., De terugkeer van het gezag. Waarom
kinderen niets meer leren. (Vert. Wasted, 2009) Adam, Meulenhoff, 2011,
304 pp. ISBN 978 90290 8629 5
Het
gebeurt vaker dat de titel van een vertaald boek de lading niet dekt, maar hier
heeft de uitgever de bal toch flink mis geslagen. Niet de terugkeer, maar de
teloorgang van het gezag baart de notoire Britse socioloog Frank Furedi zorgen.
Dit is immers de belangrijkste reden waarom een grote groep jongeren niet meer
de basiskennis verwerft om met succes een voortgezette opleiding te volgen. Als
gevolg daarvan hebben onderwijsinstellingen hun normen verlaagd en leveren zij
ondermaatse diplomas af.
Nog nooit is er zoveel geld en energie gepompt in het onderwijs. Zijn sociale en economische gewicht nemen alleen maar toe. Toch kan het de
hooggespannen verwachtingen niet waarmaken. Furedi noemt dit de paradox van het
onderwijs: hoe meer de samenleving investeert in en verwacht van het onderwijs,
des te minder resultaten het oplevert. Hoe komt het dat het onderwijs zoveel
moeite heeft met onderwijzen?
De crisis
in het onderwijs is een crisis van het gezag, zegt Furedi. De moderne
samenleving heeft een ongemakkelijke verhouding met volwassenheid en het gezag
van volwassenen. Het gevolg is dat de traditionele taak van het onderwijs onder
druk staat. De samenleving heeft het belang van
cultuuroverdracht als een intrinsiek
waardevolle activiteit uit het oog verloren. Daarmee verspilt ze een groot deel van
de middelen en energie die in het instituut onderwijs worden gestoken. Verspilde
kansen, verspild potentieel en verspilde jeugd zijn het
resultaat.
De wortels
van de Westerse samenleving liggen in het verzet tegen traditioneel gezag. Dat
heeft veel positieve gevolgen gehad. Gezag kan niet meer willekeurig worden
uitgeoefend, men moet rekenschap afleggen van zijn handelen. Bewegingen die
opkomen voor meer democratische rechten zien het als hun doel om het gezag te
beperken.
Maar voor
veel mensen is gezag inmiddels per definitie het tegenovergestelde van vrijheid.
Gezag in al zijn gedaanten wordt door velen vaak verdacht
gevonden.
In de
moderne samenleving wordt de waardering van het gezag van volwassenen op
verschillende manieren ondermijnd, stelt Furedi. De uitoefening van volwassen
verantwoordelijkheid geniet weinig culturele steun, integendeel. Onze
samenleving idealiseert de eeuwige jeugd en associeert volwassenheid met
oubolligheid. En wanneer het gezag van volwassenen betwist wordt, komt de
kerntaak van het onderwijs, cultuuroverdracht, in het gedrang.
De
afbrokkeling van het gezag van volwassenen heeft niet alleen de ordehandhaving
in de klas ernstig bemoeilijkt en soms onmogelijk gemaakt, maar heeft ook de
status van de leerkracht aangetast. Centraal in het onderwijs staat niet meer de
kennisoverdracht maar wel het kwetsbare kind. Die zogenaamde kindgerichtheid
is echter een vrijbrief geworden voor een anti-intellectuele sfeer op school en
heeft geleid tot de verlaging van het onderwijsniveau en devaluatie van
diplomas.
Aan de
uitholling van het gezag doen onderwijskundigen trouwens gretig mee. Het belang
van traditionele vakken als geschiedenis en literatuur wordt door hen in twijfel
getrokken. Traditionele theoretische kennis zou volgens hen beperkt zijn. Zij
zweren bij ervaringsgericht leren en beweren dat dit lonender is dan het
oude leren.
Diezelfde
onderwijskundigen en ook de beleidsmakers hebben zich bovendien bekeerd tot de
doctrine van levenslang leren. Het reguliere leren wordt zelfs vaak in
ongunstige zin vergeleken met informele vormen van leren. Daarmee wordt het
gezag van regulier onderwijs impliciet of expliciet in twijfel getrokken.
De crisis
in het gezag van volwassenen ondermijnt ook de opvatting dat volwassenen iets
belangrijks kunnen doorgeven aan de jongere generaties. Ouders en gezagsdragers
voelen zich vaak onzeker over wat zij kinderen en jongeren kunnen en mogen
opleggen. Scholen krijgen zodoende de verantwoordelijkheid toegeschoven voor de
socialisatie van hun leerlingen. Soms lijkt het er zelfs op dat scholen
oplossingen moeten bedenken voor problemen waar de samenleving als geheel geen
antwoord op heeft.
Gezag is
echter essentieel voor het onderwijs. Kinderen en jongeren zijn niet uit
zichzelf gemotiveerd om kennis en vaardigheden te verwerven die zij niet
onmiddellijk kunnen gebruiken. Zonder de waardering voor het gezag van
volwassenen is een groot deel van de maatschappelijke investeringen en van de
noeste arbeid en inspanningen van docenten zinloos, aldus Furedi.
Het
onderwijs moet weer autonoom kunnen functioneren, zegt hij. Het mag geen
slagveld zijn waarop sociaal-politieke belangen worden uitgevochten. Onderwijs
is doel op zich en niet een middel tot een ander doel. De kerntaak van het
liberaal-humanistisch onderwijs is kennisverwerving en het stimuleren van de
cognitieve ontwikkeling van de jeugd. Daarvoor zijn een gedegen lerarenopleiding
nodig en solidariteit tussen volwassenen in de uitoefening van
gezag.
Dit boek
gaat over de situatie in Groot-Britannië en de Verenigde Staten maar
onderwijsmensen hier te lande zullen hun bekommernissen zeker herkennen. Furedi
legt immers de vinger op een pijnlijke wonde.
Zijn
vlijmscherpe betoog nodigt uit tot nadenken en
discussie.
In zijn
bevlogenheid valt Furedi vaak in herhaling, maar dit vond ik niet echt storend.
Zoals we van hem gewoon zijn, is de tekst uitermate vlot
geschreven.
Dit boek
is een regelrechte must voor iedereen die oprecht met het onderwijs begaan
is.
©
Minervaria
|