SITSKOORN,
M., Passies
van het brein. Waarom zondigen zo verleidelijk is. Adam,
Uitg. Bert Bakker, 2010, 224 pp. ISBN 978 90351 3223
8
Bezit
u veel meer boeken dan u ooit gelezen krijgt? Hebt u stapels serviesgoed dat u
nooit gebruikt? Is een stukje chocolade de aanleiding tot het verslinden van het
hele pak? Haalt u zich geregeld een vervelende onenigheid op de hals door een
totaal onnodige woedeuitbarsting? Vindt u uw collegas maar klungels? Zit u
stiekem te gluren naar de borsten van uw vrouwelijke medewerkster? Geniet u van
een uitgebreide roddelpartij?
Over
het rijtje van de zeven hoofdzonden of ondeugden zijn de meeste filosofen en
theologen het al sedert de oudheid eens. Ze zijn des menschen, van iedereen en
van alle tijden. Als ze alleen maar nefaste gevolgen hadden voor de persoon zelf
was het niet zo erg. Maar ze liggen aan de basis van ontelbaar veel misstanden
en rampen in de wereld. De meeste oorlogen vinden hun oorsprong in machtshonger
en zelfingenomenheid.
We
beseffen dat we teveel gedronken hebben, te snel uit onze slof zijn geschoten of
weer iets overbodigs gekocht hebben. We kunnen het niet laten om ons over te
geven aan achterklap en pootje lichten, diefstal en bedrog, burenruzies en
veldslagen. Maar als we de gelegenheid krijgen doen we het weer. Waarom blijven
we ons, tegen beter weten in, bezondigen aan gedrag waarvan we achteraf spijt
hebben, omdat het onszelf en anderen schade berokkende?
De
onweerstaanbaarheid van dit gedrag wortelt in onze hersenen, zegt hoogleraar
klinische neuropsychologie Margriet Sitskoon. In dit boek verheldert ze de
processen in ons brein die ons aanzetten tot gulzigheid, afgunst, vraatzucht,
lust, woede, trots en luiheid. En meteen wordt duidelijk dat deze ondeugden niet
voor niets zo krachtig zijn. Ze zijn immers nuttig in de strijd om te overleven.
Daarom zijn ze nauw verbonden met pijn en genot.
Die
hartstochten zijn echter niet enkel bron van leed en spijt, ze hebben ook hun
goede kanten. En het vermogen om ze in aanvaardbare banen te leiden is evenzeer
terug te brengen tot processen in de hersenen. Het mag soms moeilijk zijn om het
zondigen te laten, wijsheid heeft ook zijn wortels in ons brein. Margriet
Sitskoorn legt uit hoe je je hersenen zelf in die richting kunt
sturen.
Onze
hersenen werken immers niet op zichzelf, ze worden beïnvloed door
gebeurtenissen, de omgeving en ons eigen gedrag. Sitskoorn legt uit hoe macht en
status ons ongevoeliger maken voor het lot van anderen en zelfzuchtig gedrag
bevorderen. Ze maakt duidelijk waarom rechtvaardigheid hebzucht tegengaat en op
zijn beurt rechtvaardigheid bevordert, en waarom vergeven de meest effectieve
manier is om woede kwijt te geraken. En we leren waarom er zout in koekjes zit
en suiker in chips.
Voor
zover mogelijk voor een boek over de werking van de hersenen is Passies
van het brein een vrij
toegankelijk werk. Margriet Sitskoorn gebruikt zo weinig mogelijk vaktermen en
waar noodzakelijk verwijst ze naar een vereenvoudigde tekening van de hersenen
achter in het boek. Daarop worden de belangrijke gebieden in de hersenen
aangegeven die een rol spelen in het voelen van genot en pijn. Je kunt de
bladzijde met deze figuur uitklappen zodat je hem kunt raadplegen tijdens het
lezen.
Wie
het op een bepaald ogenblik toch gaat duizelen van de moeilijke termen hoeft
zich geen zorgen te maken. Het is helemaal niet noodzakelijk alle details te
begrijpen om de kern van het betoog te vatten. De tekst is bovendien met zwier
geschreven en laat zich vlot lezen.
Dit
populairwetenschappelijke werk doet wat het belooft. Je wordt meegenomen op een
fascinerende ontdekkingsreis naar het verband tussen je onweerstaanbare
neigingen en het brein. Het biedt niet alleen inzicht, maar doet je nadenken
over hoe je zelf met verleidingen omgaat. En als je dat wil kan je het als
werkboek gebruiken om je onbeheersbare neigingen beter onder controle te
krijgen.