Studie Willem Maris a

niet gesigneerd

Thans wat den kunstavond aanbelangt.

Door de orkest-vereeniging „Vlisslngen", onder directie van mevr. Brand—Bekker werden een viertal nummers op zeer verdienstelijke wijze ten gehoore gebracht. Met entrain en rhythmisch gestreng werd de marsch uit Wagner's Tannhäuser gespeeld, de trombonist blies hierin uitstekend zijn partij. Het “Ballet Egyptien” van Luigini bracht fraaie gedeelten voor de houtblazers, mooie klankeffecten werden hierin bereikt en er werd met vreugde en animo gespeeld. Kleine feilen zijn bij dilettanten natuurlijk onvermijdelijk, doch bij zooveel goeds zien we die gaarne over het hoofd; de melodievoering van de eerste violen mag echter niet overschaduwd worden door de begeleiding. Liszt's tweede Rhapsodie Hongroise genoot ook nu weer een goede vertolking, er was een treffende contrastwerking tusschen de langzame en vluggere gedeelten, het passagespel was te loven en Gretha Wijthoff speelde de cadenza met veel muzikaliteit. Hali's wals “The Wedding of the Winds werd best vertolkt, prettig van voordracht en met smaakvolle fraseering.
De solo-fluitist Joh. Versloot uit Rotterdam bezit prachtkwaliteiten van voordracht en loonvorming. De fantasie elegante ”Der Freischütz” van Weber wekte terecht bewondering; de volmaaktheid, waarmede hij zijn instrument beheerscht, bleek vooral in de variaties en cadenzen. Met mevr. R. Brand—Bekker, die fijnzinnig begeleidde, en de voor en tusschenspelen vol zeggingskracht vertolkte, werd deze heerlijke compositie een hoogtepunt. Als toegift vergastte het tweetal op “Le Rossignol” van W. Pop, waarin de arabesken elkaar fijn omranken en bewezen werd, wat innige samenwerking vermag.
Het programma was wel zeer gevarieerd. Mevrouw Henriëtte Sala, sopraan uit Den Haag, zong een viertal liederen van Grieg met groote muzikaliteit en warme doorvoelde voordracht. Hoe zong zij zich bijv. uit In “Mit einer Primula Veris” ! En wat kwamen haar vocale en muzikale gaven tot uiting in “Frühlingsstimmen” van Joh. Strauss. Welk een perfecte dictie en welk een volkomen gave coloratuur ! Ook hier waren de begeleidingen van mevr. Brand—Bekker uitnemend.
Last but not least komen we tot den declamator, den heer Adolf Bouwmeester uit Amsterdam, die een ernstige en een humoristische declamatie ten beste gaf. Remarque's boek “Van het Westelijk front geen nieuws” heeft een geweldigen opgang gemaakt en zal zijn uitwerking op de menschheid, naar wij hopen, wel niet missen. De groote eenvoud en soberheid, waarmede het geschreven is, is zijn grootste verdienste ten opzichte van andere oorlogswerken, waarin de schrijvers hun fantasie te sterk hebben laten spreken. Doch wat worden de nuchtere feiten van een felle tragiek doordrenkt, hoe onheilspellend en adembeklemmend wordt de gesteldheid, hoe in-vreeselyk, onmenschelijk en menschonwaardig worden de gebeurtenissen, wanneer zij ons worden gesuggereerd en voorgedragen door een begaafd kunstenaar als Bouwmeester is. Hij koos een sterk sprekend fragment uit hoofdstuk IX, de patrouille en het samentreffen in den trechter, daarna de moord. Afschuwelijk, om te gruwen, ontzettend, en welke andere kwalificaties men er aan geven moge, vindt men dit gebeuren. Doch dit is niet voldoende. Met den schrijver moeten we plechtig beloven en deze belofte gestand doen : “Ik beloof het je, kameraad. Zoo iets mag nooit meer gebeuren". Hieraan te werken, dat is onze taak!
Ook in het vroolijke genre hebben we den declamator hoogelijkst gewaardeerd. Schitterend heeft hij ons verplaatst naar de Rembrandt-zaal en aldaar doen aanschouwen ,,De Nachtwacht" van den grooten meester en doen beleven de situaties geschapen door het bezoek van een jong artist, een Engelschman met vrouw en dochter, twee Frauleins, twee aangeschoten jongelui en Isaac met zijn drie kinderen. Kostelijk heeft hu al deze figuren geïmiteerd en door zijn stembuiging en mimiek voor ons doen leven. De twee jongelui in Bacchus-stemmlng waren al heel „prachtig"!
Met onverdeelde aandacht hebben de genoodigden zich te goed gedaan aan het werkelijk uitstekend verzorgde programma, wat geenszins mager genoemd kon worden. De artisten en het orkest zijn onophoudelijk met bijvalsbetuigingen overladen, zoodat we mogen constateeren dat “Goed Wonen” op waardige wijze haar tweede lustrum heeft gevierd. O.

Vlissingse Courant 01-04-1930

Krant 1991 

U kunt de grote afbeelding oproepen door op bijlage te drukken onder aan dit bericht.

Hieronder het artikel uit de afgebeelde krant
1991 Sala en kunst waren één

Volgende week maandag komen bij het Haagse veilinghuis Glerum negentiende-eeuwse schilderijen onder de hamer. Daaronder bevindt zich een vijftigtal schilderijen, voornamelijk van de Haagse school, uit de nalatenschap van Henriëtte (Jet voor intimi) Sala-Waterreus, concertzangeres en zangpedagoge. Nog eens enkele tientallen oude meesters uit haar bezit worden op 25 november geveild. Op 11 juli van dit jaar overleed de sopraan op 93 jarige leeftijd in haar huis aan het Noordeinde, naast de Waalse kerk, waar zij een groot deel van haar leven heeft gewoond.
Wie was deze vrouw, die zich introuwde in de lijstenmakers en kunsthandelfamilie Sala?

Door Tom van Rijswijk
__________________________________________

DEN HAAG/LEIDEN - "Als je in het huis van Jet Sala was, waande je je in het begin van deze eeuw. Het leek wel een museum. Het hing van onder tot boven vol met schilderijen. In de entree hingen ze al. Als ik daarover iets tegen haar zei, antwoordde Jet: "Meid, waar moet ik ze anders neerhangen. Ik heb geen plaats meer."

Mevrouw U Muller uit Wassenaar raakte bijna 25 jaar geleden bevriend met Henriëtte Sala. Zij maakte met haar kennis via pianist Theo van der Pas, die de zangeres jarenlang op de vleugel had begeleid. Regelmatig kwam ze bij haar over de vloer. "Ze had een kapitaal aan kunst en antiek in huis. Er stonden ook twee kostbare vleugels: een Steinway en een Bechstein. Jet Sala kwam uit een familie van broodfabrikanten, die eigenaar waren van Paul C Kaiser. Ze waren enorm gefortuneerd. Bezit kon haar niet zoveel schelen. Ik moest eens een keer verzekeringspapieren voor haar invullen en ik vroeg: "Jet, voor hoeveel ben je eigenlijk verzekerd? Vijftigduizend gulden antwoordde ze toen. Ben je nou helemaal riep ik verbijsterd uit. Verbeeld je dat er brand was uitgebroken. Ik heb niet eerder gerust voordat de verzekeringstaxateur was geweest. De verzekeringspremie is toen met vele honderden procenten omhoog gegaan."

Majestueus

De gezondheid van Henriëtte Sala ging de laatste jaren van haar leven zienderogen achteruit. Dankzij haar belevenissen met haar vriendin Jet en haar eigen verhalen over vroeger bewaart mevrouw Muller warme herinneringen aan de eertijds geroemde en beroemde zangeres. "Het was een majestueuze vrouw, een koninklijke verschijning. Ze had grand allure en veel gevoel voor humor. Met haar analytische geest was zij ‘witty quick on the ball'. Jet kon bliksemsnel reageren. Eerlijkheid was voor haar het belangrijkste dat er was. "Als ik belazerd word, valt degene die dat gedaan heeft door het net', placht ze te zeggen. Dankzij haar enorme taalbeheersing sabelde ze dan met woorden de betrokkene neer. Zij drukte een stempel op iedereen die haar ontmoette. Je vergat haar nooit meer.

Jawoord

Op 28 september 1918 gaf de twintigjarige Henriëtte Waterreus haar jawoord aan de toen 41-jarige Simon Sala uit Leiden. De ouders van de bruid waren bijna even oud als de bruidegom. Het huwelijk met de tweemaal zo oude kunsthandelaar en zoon van een lijstenmaker uit Leiden bleek geen succes. Het klikte eenvoudig niet. De kunsthandelaar stond bekend als een bon-vivant, de beroemd wordende sopraan wilde haar eigen leven leiden. Hoewel de twee al na enkele jaren uit elkaar gingen, werd de scheiding pas in 1933 uitgesproken. Geen van beiden is ooit nog getrouwd. Enkele jaren later overleed tot overmaat van ramp hun enige zoon Henk aan jeugdkanker. Hij was 17 jaar. Mevrouw Muller: Jet heeft daar altijd veel weet van gehad."
Tot haar dood heeft Henriëtte de Italiaanse naam van haar ex-echtgenoot gehouden. In internationale muziekkringen klonk dat uiteraard beter dan het oer-Hollandse Waterreus.
__________________________________________

De Leidenaar ir. J.A. (Jan) Sala, thans 73 jaar en neef van Simon, heeft zich verdiept in zijn familiegeschiedenis, die traceerbaar was tot het begin van de achttiende eeuw. Toen was er al in Leiden een Dominicus Sala werkzaam die in 1734-1735 stucwerk verrichtte in de gang van het woonhuis van de toenmalige burgemeester van Leiden, Pieter Hoogmade. Jan Sala volgde het spoor van zijn voorouders terug en het bleek dat de van oorsprong Italiaanse handwerklieden generaties lang hun brood verdienden met het maken van spiegels, lijsten en barometers. Ook begaf een enkele Sala zich op het pad van kunsthandelaar. Uiteindelijk begon in 1825 de geschiedenis van de befaamde firma D. Sala en Zonen. Met het opheffen van de Haagse ‘tak' in 1951 en het overlijden van Simon Sala in 1952 kwam een eind aan het succesverhaal van de in kunstenaarskringen alom gewaardeerde lijstenmakerij/kunsthandel.

Aan de hand van de doctoraalscriptie van Noortje Heijboer, die in 1988 afstudeerde op het onderwerp D. Sala en Zonen en de herinneringen van ir. Jan Sala ontstaat een beeld van de opkomst en ondergang van deze kunstfirma. We pakken de draad op bij de derde generatie Sala's, met Johannes Hendricus.
__________________________________________

Jan Sala: "Johannes Hendricus Sala trouwde in juli 1860 met Cornelia Knaapen uit den Haag. Ze kregen dertien kinderen. De Knaapen, de grootste handelaren in koloniale waren in Den Haag, waren onder meer gevestigd aan het Noordeinde, de Lange Beestenmarkt en de Grote Markt. Sala leverde glazen platen en spiegels aan Knaapen. Zo leerde hij zijn latere vrouw kennen. Johannes Hendricus heeft de zaak van Sala groot gemaakt. Kort na de oprichting van de eerste Nederlandse Glasverzekering Maatschappij werd hij daarvan ook nog de eerste agent. Zijn broer Frans trad namens de firma D. Sala en Zonen op als vertegenwoordiger. Deze was dol op vissen. Net als de rest van de familie zat hij veel op het water. Ik weet niet of Johannes Hendricus of Frans de Haagse-Schoolschilder H.J. Weissenbruch heeft geïntroduceerd in het dorpje Noorden en Nieuwkoop bij de Nieuwkoopse plassen. Maar feit is dat Weissenbruch - ook een fervent visser - door de familie Sala in Noorden terecht is gekomen, waar hij sinds 1875 veel van zijn schilderijen heeft gemaakt. Tussen haakjes, de pastoor van Noorden was ook een Knaapen. Hij was de broer van de vrouw van Johannes Hendricus Sala.

Vergissing

In 1873 ging de gezondheid van Johannes Sala achteruit: tussen 1883 en 1887 werd hij opgenomen in de psychiatrische kliniek St. Jorisdoelen in Delft, waarna hij overgeplaatst werd naar de inrichting ‘Coudewater' in Rosmalen. Daar overleed hij in 1892.

Jan Sala: "Vanaf 1882 stond mijn grootmoeder er met haar kinderen en twintig man personeel er alleen voor. Ze kreeg weliswaar hulp van de boekhouder J. van Wijngaarden en haar oudste zoon Anton. Maar toen Anton in 1894 overleed moest mijn vader Henri ophouden met studeren. Hij had architect willen worden. Niks mee te maken, zin of geen zin, hij moest in de zaak komen. Er moest eerst voor moeder en de jongens worden gezorgd.Tijdens de jaren dat Johannes Hendricus de zaak had geleid, was er fors uitgebreid. De omzet was zienderogen gestegen. Hij erfde en kocht panden aan de Breestraat 231-232 in Leiden en werd eigenaar van winkel, woonhuis, werkplaats en magazijn. Breestraat 233 en 234 werden er eveneens bij betrokken. In de jaren 1877-1879 zijn de toen inmiddels veranderde huisnummers 114-114a grondig verbouwd".
________________________________________

Gedwongen door de omstandigheden namen Henri en zijn jongste broer Simon in 1904 de zaak over. Simon als boekhouder, Henri als de spiegel en lijstenmaker. Het bleek een vergissing. De twee karakters van de broers lagen even ver uit elkaar als hun leeftijd; hun zakelijke opvattingen en inzichten botsten te veel.

Jan Sala: "Simon hield zich bezig met het verkopen van schilderijen, die hij buiten de boeken hield. Mijn vader Henri, een rustige introverte man, voelde meer voor het voortzetten van de ambachtelijke traditie van het maken van lijsten en spiegels. De bij uitstek Leidse familie viel uiteen. Simon Sala verhuisde naar Den Haag, waar hij een kunsthandel opende aan het Noordeinde 27a. onder de woning van de familie Waterreus. Henriëtte Waterreus bleek gevoelig voor de charmes van haar nieuwe onderbuurman, die knap, joviaal en sportief was. Hij was een echte ‘Lebeman', een levensgenieter", omschrijft Jan Sala zijn oom, met wie hij tot aan zijn dood contact heeft gehad. "Simon zeilde, hij zwom. Alle meiden waren gek van hem als hij op zijn paard door de stad reed". In 1918 kwam het tot een huwelijk tussen Simon en Henriëtte, dat tot mislukken gedoemd bleek.

Marishuis

Onmiddellijk na de officiële scheiding in 1933 verhuisde Simon Sala naar het Noordeinde 96 om op slechts 150 meter afstand van het huis van de Waterreuzen zijn bloeiende kunsthandel voort te zetten. Dit pand staat in Den Haag beter bekend als het Marishuis. Jan Sala weet daarover: "De Sala's kwamen veel over de vloer bij de Marissen. Zij leverden de lijsten voor hun schilderijen, net als dat gebeurde aan tal van andere bekende schilders voor en na hen, zoals Mesdag en Breitner. In onze tijd worden schilderijen soms zonder lijst verkocht of met een paar latjes eromheen, maar toen was een schilderij zonder lijst onverkoopbaar. Omdat in Den Haag bij de Scheveningseweg een monument stond, waarop slechts twee koppen van de drie Marissen waren afgebeeld, was dat Simon een doorn in het oog. Tegen zijn vriend, de beeldhouwer Johan Coenraad Althof, zei hij: ‘Hier heb je een prent van Willem Maris Jacobszoon. Maak de drie koppen van Jacob, Willem en Matthijs voor de voorgevel van mijn Pand'. Dat was in 1944".

Armoe

Tot de crisisjaren liep de Leidse lijstenfabriek van Sala goed, daarna kwam de klad erin. De goedaardige Henri weigerde zijn werknemers te ontslaan. Om de zaak draaiende te houden, liet hij lijsten op voorraad maken. Jan Sala herinnert zich de armoe in die dagen: "De knechten hadden het beter dan wij".

Simon boerde nog steeds goed. Om zijn broer uit de penarie te helpen deed hij hem een voorstel: ik geef je geld, maar dan moet ik de beschikking krijgen over de firmanaam van D. Sala en Zonen. Noodgedwongen en met pijn in zijn hart stemde Henri daarmee in. De economie bleef echter in het slop, de zaken gingen nog steeds slecht. De panden Breestraat 144b en c werden verkocht aan de gemeente Leiden. Het noodlot sloeg definitief toe toen Henri Sala in 1935 werd overreden door een auto. Zijn weduwe moest korte tijd later de zaak voor een appel en een ei verkopen.
__________________________________________

Zijn enige zoon Jan heeft het bedrijf dus niet meer voortgezet. "Ik was zestien jaar toen mijn vader stierf. Er zat geen brood meer in het maken van lijsten, bovendien wilde ik vanaf mijn zestiende al ingenieur worden. De lijsten werden nog met de hand gemaakt, geschaafd, gewit, ornamenten in pâte gedrukt, erop gelijmd, zuiver gemaakt en verguld met echt bladgoud of gebronsd met poeder. Het was een eindeloos procédé. Als je zo'n Sala-lijst nu nog op de oude manier zou willen maken, zou dat duizenden guldens kosten. Het kostte toen ook al goud, maar het werd niet gehonoreerd. Bovendien veranderde de smaak: de huizen werden kleiner en het kunstlicht deed de gouden lijsten teveel overheersen

Bergen

Simon Sala was 74 jaar, toen hij zijn kunsthandel sloot. Een jaar later overleed hij in het kunstenaarsdorp Bergen in Noord Holland, waarnaartoe hij was verhuisd. Daarmee kwam definitief een eind aan 125 jaar D. Sala en Zonen die als lijstenmakers en kunsthandelaren furore hadden gemaakt. Met het overlijden van Henriëtte Sala en het veilen van haar nalatenschap is een hoofdstuk afgesloten in de familiegeschiedenis van de Sala's.

Dit verhaal kwam tot stand met medewerking van drs E.H.M. Heijkoop, ir J.A.Sala en mevrouw Muller 

Simon Sala is geboren op 19-04-1877 in Leiden. Simon Johannes is overleden op 08-06-1952 in Bergen Binnen, 75 jaar oud. Simon is begraven 11-06-1952 op het R.K. Kerkhof Bergen Binnen. Simon Johannes trouwde, 41 jaar oud, op 28-09-1918 met Henriëtte Waterreus, ongeveer 19 jaar oud.

Henriëtte is geboren omstreeks 1899 en overleed omstreeks 1991.

De ouders van de bruid waren bijna even oud als de bruidegom. Het huwelijk met de tweemaal zo oude kunsthandelaar en zoon van een lijstenmaker uit Leiden bleek geen succes. Het klikte eenvoudig niet. De kunsthandelaar stond bekend als een bon-vivant, de beroemd wordende sopraan wilde haar eigen leven leiden. Hoewel de twee al na enkele jaren uit elkaar gingen, werd de scheiding pas in 1933 uitgesproken. Geen van beiden is ooit nog getrouwd.

Enkele jaren later overleed tot overmaat van ramp hun enige zoon Henk aan jeugdkanker. Hij was 17 jaar. Mevrouw Muller: Jet heeft daar altijd veel weet van gehad." -Internationaal Instituut voor sociale geschiedenis -Sala, Simon Johannes (1877-*)

Firmant/directeur van de beelden-, prentenhandel en lijstenfabriek D. Sala & Zonen te Leiden. In 1915 trad hij uit de firma en vestigde te 's-Gravenhage een kunsthandel.

Leiden / Den Haag -Biografieën van Nederlandse ondernemers -De website Biografieën van Nederlandse ondernemers bevat (verwijzingen naar) biografische gegevens over circa 4.000 Nederlandse ondernemers. Het isbedoeld als naslagwerk en als hulpmiddel voor wetenschappelijk onderzoek naar de persoon van de ondernemer, ondernemerschap of ondernemersgroepen. U kunt bladeren op persoonsnaam of zoeken op (economische) sector, geboorte- en sterfjaar of op trefwoord. Voor meer achtergronden en informatie over deze website zie Over het project. -Sala, Simon Johannes. - Kunsthandelaar. - Geb. te Leiden, 19 April 1877 als zoon van den kunsthandelaar en lijstenfabrikant Johannes Hendricus Sala en Catharina Knaapen.

De familie S. stamt uit Italië, doch is reeds sedert 1783 in ons land gevestigd.

Dominicus Sala, overgrootvader van besprokene, stichtte in dat jaar te Leiden een beelden- en prentenhandel en deze firma, D. Sala & Zonen, waaraan in 1823 een lijstenfabriek werd toegevoegd, is steeds van vader op zoon overgegaan, terwijl inmiddels de zaak zich meer en meer uitbreidde. -

In 1858 verleende Z.M. Koning Willem III de firma het recht tot het voeren van Zijn wapen, een onderscheiding, welke in later jaren tevens door H.M. Koningin Emma werd verleend. -

In het begin van deze eeuw traden Hendricus Dominicus Sala en Simon Johannes S. als firmanten toe. Eerstgenoemde is inmiddels overleden, zoodat de leiding thans geheel bij besprokene berust.

Reeds op jeugdigen leeftijd kwam hij in de zaak en zooals dat in de familie gewoonte was, moest hij, alvorens een leidende positie te kunnen bekleeden, het bedrijf in alle geledingen leeren kennen, 's Avonds bezocht hij een teekenschool, waar hij lessen genoot in boetseeren, stijl- en ornamentleer. In 1915 trad hij uit de firma en vestigde te 's-Gravenhage 'n kunsthandel, waarbij hij zich specialiseerde op werken uit de Haagsche- en Barbizonschool, hoewel zijn algemeene kunstzin hem ook belangstelling deed behouden voor andere uitingen van kunst. Toen in 1933 de oorspronkelijke zaak te Leiden, wegens het overlijden van H. D. Sala, werd opgeheven, kreeg S. de beschikking over den firmanaam D. Sala & Zonen, alsmede over het geheele archief, waarin talrijke bijzonderheden over 18e en 19e eeuwsche schilders te vinden zijn.

S. genoot als „sportsman een algemeene bekendheid, vooral op het gebied van de watersport. Hij maakte deel uit van het bestuur der Leidsche Zwemclub, vertegenwoordigde den Ned. Zwembond bij de Olympische Spelen te Londen in 1908 en behoorde tot de oprichters en eerste bestuursleden van de Kon. Zeil-, Roei-en Motorsportvereen. „De Kaag". Om de verschillende takken van sport met hun organisaties zooveel mogelijk tot elkaar te brengen, nam hij m 1913 het initiatief tot het stichten van „De Leidsche Sportorgamsatie - Ter verrijking van zijn kennis op kunstgebied, bereisde hij een groot deel van Europa om diverse musea en kunstinstellingen te bezoeken.

Noordeinde 96, 's-Gravenhage.

http://www.iisg.nl/ondernemers/pdf/pers-1277-01.pdf

Kaart van Simon Johannes Sala aan

Leonardus Theodorus Maria Ouwerkerk

Henriëtte Marie Sala Waterreus

17-04-1947

De kunsthandelaar S.J. Sala 70 jaar

Ook in de watersport een bekende figuur

Voortgekomen uit een geslacht van kunsthandelaren - zijn uit Italië stammende overgrootvader stichtte reeds in 1783 te Leiden een beelden en prentenhandel - is de heer Simon Johannes Sala leider der bekende Haagsche firma Noordeinde 96, die zaterdag a.s. 70 jaar wordt, in een sfeer van kunst, kunstenaars en kunstwerken groot geworden. Reeds op jeugdigen leeftijd kwam hij te Leiden in de zaak en leerde hij het bedrijf in alle geledingen kennen. In 1915 trad hij uit de Leidse firma en vestigde hij in den Haag een kunsthandel, waarbij hij zich specialiseerde op werken uit de Haagse en Barbizonschool, waarbij andere kunstuitingen niet werden verwaarloosd.

De heer Sala genoot als "sportsman"een algemeene bekendheid, vooral op het gebied van de watersport. Hij vertegenwoordigde o.a. den Ned. Zwembond bij de Olympische Spelen te Londen in 1908 en behoorde tot de oprichters van de Kon. Zeil, Roei en Motorsportvereen. "De Kaag".

Den 70-jarigen zal het Zaterdag zeker niet aan blijken van sympathie en belangstelling ontbreken, zoowel uit kunst- als sportkringen en vooral van hen, die door persoonlijk contact zijn groote deugden als mensch en zakenman leerden kennen.

Strenge winter op Kagerplas

Jan Heynen

Henk Velders

Simon en Jet

Strenge winter

Op de kagerplas na grote tocht

Simon en Jet

Jan Heijnen en Nel (nol)

mevr Velders

Henk neemt de photo

Ten Huize van Simon Johannes Sala

Woonhuis van Simon Johannes Sala in Bergen

Gerardus Johannes Sala werd geboren op 04-09-1875 in Leiden en is overleden op 28-02-1960 in Oegstgeest, 84 jaar oud.

Hij is begraven 18-01-1960 op het Rk Kerhof Kerkhoflaan 's Gravenhage. Hij huwde met Jeanne Elisabeth Maria Nijdam Jeanne Elisabeth Maria werd geboren op 06-02-1890 in Delft

Jeanne Elisabeth Maria is overleden op 14-10-1982 in 's-Gravenhage

Op 14 April 1905 behaalde Gerardus Johannes Sala te Leiden zijn artsendiploma.

Kennisgeving Krant

Heden overleed tot mijn grote droefheid, gesterkt door de de H.H. Sacramenten der Stervenden, in de ouderdom van 84 jaar, mijn lieve man Gerardus Johannes Sala, arts. Begiftigd met het Erekruis pro Ecclesia Et Pontifice. J. Sala Nijdam Oegstgeest, 13 januari 1960 Burgemeester Griethuijzenplein 10

Rozenkransgebed zondagavond 8 uur in de St. Agneskerk, Beeklaan, Den Haag. De plechtige Requiem zal worden opgedragen in de St Agneskerk (Beeklaan) te Den Haag op maandag 13 januari om 11 uur, waarna de begrafenis zal plaats vinden in het familiegraf op de r.-k. begraafplaats (Kerkhoflaan), aldaar, circa 12.20 uur.

Liever geen bezoek.

Enige en algemene kennisgeving.

De krant.

Dokter G.J. Sala plechtig begraven

Op de katholieke begraafplaats aan de Kerkhoflaan is vanmiddag het stoffelijk overschot ter aarde besteld van de woensdag overleden dokter G.J. Sala. De heer Sala die 35 jaar arts in Den Haag is geweest, werd op zijn laatste gang vergezeld door tal van oud patiënten en verschillende oud-collega's. Tevoren was in de St. Agneskerk aan de Beeklaan een plechtige Requiemmis opgedragen door mgr. I.M.P.A. Wils, oud pastoor van de Agnesparochie. Dokter Sala was in deze parochie een kwart eeuw secretaris van het kerkbestuur. Hij ijverde in deze periode bijzonder voor de verfraaiing van de kerk en werd - onder meer hiervoor - onderscheiden met het erekruis van Pro Ecclesia et Pontifice. Namens het kerkbestuur was tegenwoordig de heer Th. Vos. Dokter Sala was 84 jaar oud.

Stadsnieuws.

Uitvaart G.J. Sala

Vele parochianen en oudparochianen van de St. Agneskerk, alsmede tal van oud patiënten van de vroegere huisarts G.J. Sala hebben hem hedenmorgen bij diens uitvaart en bij de begrafenisplechtigheid de laatste eer bewezen.

In de parochiekerk aan de Beeklaan droeg emeritus-pastoor mgr. Ing. P. M. Wils, uit Heemstede die tal van jaren met de vroegere kerkmeester dokter Sala samenwerkte, de Uitvaartmis op. Namens het kerkbestuur was Th. M. F. Vos aanwezig.

Op het oude r.k. kerkhof aan de Kerkhoflaan waren eveneens zeer vele vroegere patiënten van arts Sala, alsmede vrienden en relaties, ook uit Oegstgeest, waar de overledene zijn laatste levensjaren doorbracht, bijeen gekomen. Voorts waren er dr. J. Exalto van het Rode Kruis-ziekenhuis, dr. W. Goslings, de heer B.M. Veraart, de beeldhouwer J. A. Klaver en E. Nijdam uit Frankrijk. Em.-pastoor Wils verichtte in de kapel en bij het familiegraf de kerkelijke begrafenisplechtigheden.

Reactie van de heer Ruud Grove 05-01-2008

Geachte Heer A. Sala,

Mijn vader, in leven chirurg en vanaf 1945 eerste uroloog in het St. Johannes de Deo Ziekenhuis in Den Haag, het ziekenhuis waar de Heer G.J. Sala vanaf 1 April 1905 als tweede assistent interne geneeskunde werkzaam was, behandelde de Heer G.J. Sala naar ik meen in 1955.

Ik weet mij nog te herinneren dat ik als jongen van 13 op een zaterdag meereed met mijn vader naar Oegstgeest omdat mijn vader de gewoonte had om na behandeling van collega-artsen deze ook nog na ontslag uit het ziekenhuis een of enkele malen te bezoeken teneinde zich er van te vergewissen dat het met de oud patiënt goed ging. Ik herinner mij als de dag van gisteren zelfs, dat mijn vader zeer onder de indruk was toen hij weer in de auto stapte en zijn bewondering uitte over de schilderijen en de kwaliteit daarvan die hij zojuist evenals de patiënt uiteraard gezien had. Toen mijn vader en moeder op uitnodiging van de Heer Sala in 1956 in Oegstgeest op bezoek waren werd mijn moeder, nu 94, verzocht een keuze te doen uit een van de aan het Burg Griethuysenplein 10 opgehangen werken.

Zij koos een klein, maar buitengewoon fraai olieverfwerk van Chris van der Windt, voorstellende een in het najaar aan een rommelhok bij zijn boerderijtje gebukt staande boer, vanaf het water gezien, en ik meen zelfs te weten waar aan de Kaag dit boerderijtje nog steeds staat, aangezien ik tientallen jaren op de Kagerplassen heb gezeild.

Daarnevens kreeg mijn moeder ook enkele etsen en een houtskooltekening van van der Windt. Het schilderij is, blijkens een etiket geëxposeerd geweest in de Lakenhal in Leiden.

Ik heb ooit in het verleden aan mijn moeder laten weten dat als er ooit een erfenis openvalt ik maar een ding graag zou willen hebben, dat schilderijtje van van der Windt. Ze heeft het echter al veel eerder aan mij gegeven, zodat ik er al jaren van mag genieten! Aan de achterkant was een brief verscholen die de Heer G. J. Sala op 26 October 1956 aan mijn vader heeft gericht, een brief uit dankbaarheid voor de geslaagde operatie en behandeling en een uitleg van en vol bewondering over het bedoelde schilderij van van der Windt.

Het grappige was dat toen mijn vrouw en ik enkele maanden geleden in Namibië waren en daar een werkproject voor werklozen aan de rand van de hoofdplaats Windhoek bezochten, Penduka geheten, wij daar kennis maakten met de Hollandse leider van dat project, Chris van der Windt geheten.

Deze Chris bleek bij enig doorvragen een achterneef te zijn van de schilder en had zelfs kunstgeschiedenis gestudeerd.

Ik ben uiteraard graag bereid om U een fotokopie te sturen van de brief van G.J. Sala, zodat U daarmee Uw verzameling rond de stamboom kunt aanvullen.

Leuk om van en ander rond de Kunsthandel Sala verder te vernemen.

Mijn vrouw en ik zijn in onze pensioentijd, verhuisd van Nieuwkoop naar Havelte in Drenthe en daar uit pure liefhebberij begonnen met een kunstgalerie en daar ons huis ook voor geschikt laten maken.

Tot dusverre hebben wij vier exposities per jaar van schilderijen, beelden, keramiek, glas, sieraden en beschilderde zijden stoffen georganiseerd.

De komende jaren zullen wij ons tot twee exposities gaan beperken.

Wij genieten hier van evenals onze bezoekers. ik vind het leuk U dit alles even te kunnen melden.

Veel succes met Uw naspeuringen!, met vriendelijke groet, Ruud Grove

http://drenthekunstbreed.nl/kunst/galerie.asp?G=1&id=89&meer=1

Gerardus Johannes Sala (de eerste jaren altijd op de motorfiets) voor het huis Regentesselaan 64 den Haag

Aan de Kagerplas

Van links naar rechts

1. man liggend: Laurent van der Windt

2. man midden: Chris van der Windt, kunstschilder

3. man staand met hengel: Gerardus Johannes Sala, arts

Chris van der Windt (Christophe Brussel 22-08-1877 - Leiden 07-02-1952 ) exposeerde zijn werken in 1911 bij kunsthandel Sala te Leiden. In 1915 exposeerde hij in de Haagse kunsthandel van Sala.

Chris van der Windt was een begaafd aquarellist en romantisch schilder. Dat wordt al gauw duidelijk als we lezen wat A.J. Van Driesten (Excerpten en Archivalia) aan Sala schrijft:

“Amice! [...] Gisteren maakte ik een lange wandeling langs den IJssel. Wei­landen, rietlanden alles geestig bezet met knotwilgen, populieren, in een woord, ik was verstomd. Boerderijen, Chris v.d. Windt zou hier smullen, dingen die hij misschien droomt zijn hier werkelijkheid. Wat een openba­ring en welken gevolgen zou 't hebben als hij hier eens kwam. Ik zie de toekomst vrolijk tegemoet, want in zo'n land moet ik dingen ma­ken die succes hebben. Nu saluut, met handdruk, A.J. van Driesten”

Brief van Sala aan C. van der Windt

Donderdag 2 Mrt 1950, Oegstgeest

Amice Chris v.d Windt

Je snapt er natuurlijk niets van dat ik nog niet bij je geweest ben om nog eens te praten over de succesvolle gehouden tentoonstelling van je werk in de Lakenhal maar vooral omdat ik je mooie Frans Hals kop schetsje en schetsboekje nog niet heb teruggebracht. Ik had je dan ook veel eerder moeten schrijven waarom ik het steeds maar uitgesteld heb. Een paar weken nadat ik even terloops bij je geweest ben om je de brief, om Pelinck te bedanken voor zijn moeite en medewerking, te laten ondertekenen heb ik het heel erg druk gehad met andere dingen en daarna ben ik ziek geworden en steeds in de lappenmand geweest. Ik kikkerde van tijd tot tijd wel eens op. Ben in de omgeving een enkele keer uitgeweest maar nu zit ik al weer 2 dagen thuis en heb nergens zin in. Een griep die ik hoop na enkele dagen te boven zal komen. Hoge koorts heb ik niet gehad, altijd maar blaffen. Ik wilde de dingen niet door een ander laten brengen of per boot verzenden. Ik denk en hoop dat je na dezen dagen wat zult zien verschijnen en zal alles wat ik te hooi en te gras heb medegenomen stipt terug brengen. Je zult in dien tussentijd gestimuleerd door de tentoonstelling wel een paar mooie dingen gemaakt hebben. Jammer dat ik ze niet heb kunnen bekijken, Nu tot ziens dan en 't beste met je gezondheid t.t. Sala

Als twee jaar later Chris van der Windt overlijdt schrijft Gerardus Johannes Sala aan J.J. v.d. Windt te Den Haag.

Oegstgeest, 9 Feb. 1952

Met droefheid werd ik vervuld toen ik de annonce opende van het overlijden van uw door mij zoo gewaardeerde broer als mensch & als kunstschilder. Vorige week zaterdag bezocht ik hem nog en hoewel wetende dat zijn toe­stand zeer precair bleef, hoopte ik steeds op een betere uitkomst. De aanhankelijkheid aan zijn overleden moeder en broer Laurent die door hun overlijden zoo'n leege plaats achterlieten zijn eigenlijk de beginoorzaken van zijn eenzaam leven en bestaan. De twee wereldoorlogen en de nasleep hiervan met het bittere menschenleed en de chaos van de wereldtoestand maakte op zijn zeer gevoelig hart, zijn levensomstandigheden steeds somber­der. De wereld kon hem ten slotte niets meer schelen; maar zijn onverwoest­baar gevoel voor de schilderkunst deed hem voortleven en gelukkig zijn. Hoewel hij niet meer naar buiten ging en ik wil er direct aan toevoegen door zijn groot talent dit niet meer behoefde, bleef hij in de weergave van de schoonheid der in de natuur voorkomende dingen voortleven bij de aan­schouwing van de onnoemelijk vele mooie schetsen die hij voorheen ge­maakt had. Hij was met recht een schilder bij de Gratie God's. Ik ben steeds blij geweest, dat zijn voormannen en grootste schilders van de Haagse School dit erkend hebben en hem door bemiddeling van de groote schilder Joseph Israëls de eer werd aangedaan in hun midden opgenomen te worden als lid van de Hollandsche teeken & schilder academie, welk lid­maatschap slechts aan zeer weinigen gegund werd. Door zijn niet gecorri­geerd gezichtsvermogen hij wilde van een oogarts niets weten- en de steeds moeilijk wordende levensomstandigheden en 't niet meer kunnen verkrijgen van die prachtig werkende grondstoffen papier, doek, verf was 't hem niet meer mogelijk de aquarellen zijn bijzondere gave te maken zooals in zijn glorietijd. Zijn geest was er heusch nog wel op gericht. Vandaar dat hij in den laatsten tijd nu en dan met doekjes voor den dag kwam die door geen schildergenoot vielen te evenaren. Ik zou zoo door kunnen gaan een loftrompet aan te heffen maar mij dunkt het door mij aangehaalde leed, waarbij een ver­heven liefde voor zijn moeder en broer de boventoon voerde, de groote glorie­tijd die daaraan vooraf ging en hem als een van de grootste aquarellisten en etsers met recht bestempelde, het zoo geduldig gedragen lijden van de laatste maanden, die ziekte die hij voor zijn beste vrienden meende, om welke reden dan ook te moeten verbloemen, zijn toch wel vele redenen om het verlies van zoo'n brave, goede, eenvoudige man en boven alles zoo'n groot ongeëvenaard schilder, te betreuren.

Ik verzeker u en uw naaste familie mijn oprechte deelneming te gevoelen bij zoo'n groot verlies, 't zij U echter een troost dat hij door zijn hooge kunst er­kend zal blijven waar zijn mooie aquarellen en zijn etsen ver over onze lands­grenzen verspreid zijn, als een groot schilder die veel heeft bijgedragen voor arm en rijk om het cultureele leven van den mensch op beter pijl te brengen. Vermoedelijk heeft hij geen doeken nagelaten, alles wat hij maakte ging zoo spontaan zijn woning uit, maar ik hoop dat vele mooie schetsen die nog in zijn bezit moeten zijn, met zorg bewaard zullen blijven en een voor hem waardige bestemming zullen krijgen.

Nogmaals mijn oprechte deelneming en hartelijk gegroet, ook uw vrouw door een groote vereerder van zijn kunst.

Dokter G.J. Sala, Oegstgeest.

Gerardus Johannes Sala Kampioenschap  rugzwemmen 30-07-1893

Zie ook onder categorieën De Leidsche zwemclub

G.J. Sala Kon. Nederl. Automobielclub 29-12-1933

April 1974

Jubileumtentoonstelling in Den Bosch met "expressionisten"

Kunsthandel Borso viert dubbel feest.

Door WIM VAN GEFFEN

Den Bosch, woensdag

De zuiverheid en kleurgevoeligheid en het wonderlijke spel met het licht, dat de vorm vaak lijkt te vervangen, hebben de publieke belangstelling voor de Haagse en Larense scholers en de Amsterdamse impressionisten sterk doen groeien. Het prijsniveau volgt deze trend op de voet. Tot dit verschijnsel heeft natuurlijk bijgedragen, dat de topstukken van de Romantiek niet meer te betalen zijn en zelfs grote Romantiek-verzamelaars, zij 't soms aarzelend, de totaal andere charmes van het impressionisme leren waarderen.

Deze kleine marktpeiling schenken u de gebroeders Jan (57) en Wim (39) van Rosmalen, firmanten van de Bossche kunsthandel Borzo ter gelegenheid van hun grote jubileumtentoonstelling "Impressionisten", In feite een dubbel jubileum, nl. een van 150 en een van 50 jaar.

Personalia

Het eerste vanwege het onomstotelijke feit, dat in 1824 de Italiaanse immigrant Joseph Borzo aan de Bossche Schapenmarkt een "handel in printen" begon. Het tweede jubileum, omdat een eeuw later de nu 87-jarige Jan J. van Rosmalen, de kunsthandel en ateliers aankocht.

Ook al zijn de personalia niet alle scherp gecontoureerd, vast staat, dat Borzo in 1822 in het Bossche bevolkingsregister werd genoemd. "Joseph Borzo, 40 jaar, geboren te Bugiallo, gehuwd met Anna Maria Sala, 24 jaar, geboren te Leyden".

Borzo, Sala, Buffa, Italiaanse namen, meegedreven naar de Lage Landen op het tij van wankele economie in het geboorteland en de behoefte aan prima vaklieden. Italiaanse instrumentmakers waren werkzaam in de barometer- en klokkenmakersbranche.

Borzo was een goed decoratie-beeldhouwer, maar zag daarnaast brood in de prentenhandel.

Na zijn dood (1839) vestigde zijn weduwe zich aan de Verwerstraat (huidige adres) waar zij met twee van haar 8 kinderen, Joseph en Carolus, onder "Wed. J. Borzo & Zonen" een kunsthandel opzette, maar ook interieur-decoratie, lijsten en spiegels verzorgde.

De firma verkreeg internationale faam (onderscheidingen op exposities in Parijs en Londen) plus het predikaat hofleverancier. De weduwe overleed, haar zonen stierven, kleinzoon Carolus bleef zonder opvolger. De activiteiten kwamen onder vreemd beheer, maar de firmanaam werd gehandhaafd. Ook onder Jan J. van Rosmalen en diens zonen Jan en Wim, die tijdens en na hun studie kunsthistorie respectievelijk in 1935 en '56 in de zaak stapten. In 1967 werden drie panden samengetrokken tot een expositiegebouw van 850m2 met zeven zalen. Jan en Wim vulden elkaar goed aan. Jan met zijn interesse voor de laat-impressionisten, Wim voor de vroegere Barbizonners en Haagse scholers.

Al gauw bleek hun talent voor analyse van toekomstige markten. Zij pasten hun voorraad op gelukkige wijze aan bij hun verwachtingen en pousseerden een periode of exponent daarvan op het juiste moment. Zij wonnen daarbij het vertrouwen van een clientèle, die voor 50 pct buiten Brabant is gevestigd en bijzonder snel weet te reserveren en te kopen. Een goed voorbeeld van dit alles vormt de expositie van Marius Bauer (90 pct van de totale verkoopwaarde werd op de openingsavond omgezet).

Het zwaartepunt bij Borzo ligt in de huidige Borzo-politiek op twee groepen, het impressionisme en grafiek uit de 16e -20e eeuw. De jubileumtentoonstelling (opening vrijdag 20 uur, einddatum 18 mei) omvat 118 schilderijen en aquarellen uit de Haagse school, Larense school, Amsterdamse impressionisten en Barbizonners.

Overbekende Nederlandse namen te over: Akkeringa, Apol, Bilders, Blommers, Theophile de Bock, Bosboom, Gorter, Isaac en Jozef Israëls, Willem G.F. Janssen, Jurres, Kever, Jac. Van Looy, Jacob en Willem Maris, Anton Mauve, Mesdag, Albert Neuhuys, Rip, Willem Roelofs, J. van de Sande Bakhuyzen, P.P. Schiedges, Van Soest, Willem Tholen, J.H. Weissenbruch, J.H. Wijsmuller en Willem de Zwart. Barbizon is ruim vertegenwoordigd met o.a. Brissot de Warville, Damoye, Daubigny, Victor Dupré, Galien-Laloue, Harpignies, Weber.

Jacob Maris

Bij de stadsgezicht- en landschapsschilders een Zwitserland-impressie van de blonde jong gestorven Gerard Bilders die daar voor zijn gezondheid verbleef; een typisch "laag horizonnetje" van Dupré; stemmige J.H. Weissenbruchs, een onder zijn pedigree bijna bedolven forse blik op de oude kerk van Dordrecht door Jacob Maris, ook al aanwezig met een juweel van een aquarel (Vissers te Katwijk); knappe Vordense beek-kantnotities door Arnold Gorter.

Geslaagde flirts met het licht in boeren- en vissersinterieurs bij Bernard Blommers, Jozef Israels, Albert Neuhuys, Bernard Pothast en Jacob Kever. Schepen hadden de voorkeur van Mesdag en de Fransen Theodore Weber en Eugène Galien-Laloue, welke laatste blijk geeft op ook andere wijze te kunnen schitteren dan met charmante, ietwat modieuze Parijse notities.

Onderschrift bij foto:

Jongleur met het licht en Larense scholer Albert Neuhuys schilderde dit knap gecomponeerde interieur met breiende meisjes in 1897 (vroeger collectie Knoedler & Co. New York, 130 x 170 cm) nu bij Borzo.

Borzo - kunsthandel en familie

Uit Bossche Bladen 7e jaargang 2005 door Theo van Herwijnen,
archivaris bij het Regionaal Archief Tilburg

DEEL I
Van Italië naar Nederland
Door Theo van Herwijnen
'Borzo na 180 jaar Den Bosch uit', kopt het Brabants Dagblad van 3 juli 2004. En ruim 30 jaar eerder lezen we in dezelfde krant, dat Kunsthandel Borzo een jubileumtentoonstelling houdt ter gelegenheid van het 150-jarig bestaan.(1) In 1976 deelt het Brabants Dagblad mee, dat de kunsthandel in 1924 precies een eeuw oud was. (2) Het jaar 1824 is dus blijkbaar het jaar van oprichting. Nader onderzoek heeft echter geleerd, dat de stamvader van de familie Borzo al in 1818 in 's-Hertogenbosch woonde. De achternaam Borzo komt nu niet meer voor in 's-Hertogenbosch. Dit gegeven en vraagtekens rond de oprichtingsdatum van de kunsthandel brachten de auteur van dit artikel ertoe het wel en wee van de familie Borzo en haar kunsthandel nader te onderzoeken. Dit artikel bestaat uit twee delen. In deel 1 wordt het nageslacht van de stamvader Joseph Borzo behandeld, voor zover het zijn zes dochters betreft. In deel 2 besteedt de auteur uitgebreid aandacht aan de lijsten en spiegelfabriek van de weduwe Borzo en haar beide zoons, en de latere eigenaren van de fabriek.

De stamvader van de familie: Joseph Borzo
Joseph Borzo wordt voor het eerst te 's-Hertogenbosch vermeld in het volkstellingregister van 1814, aan de Schapenmarkt.(3) Het betreft waarschijnlijk geen inschrijving uit 1814 maar van enige jaren later. Hij is volgens deze registratie 39 jaar, koopman in 'printen', en geboren te Buzano. Zijn echtgenote Anna Maria Sala werd geboren in Leiden en is 24 jaar.

Fotobijschrift
De Peperstraat (westzijde) in 1868, een albumine-afdruk van Gebhard Nijman. Vanaf 1860 woonde de familie Borzo in de 'Peperstraat' maar vermoedelijk was dat een eindje verder aan de huidige Parade. (Foto Stadsarchief, nalatenschap P.v.Kessel)

Het paar trouwde op 18 november 1818 te Leiden. De huwelijksakte vermeldt dat de bruidegom, Joseph Borzo, 37 jaar is en op 10 oktober 1782 geboren is in Bugiallo (Italië). Zijn beroep was koopman en hij woonde in 's-Hertogenbosch. Joseph was de zoon van Willem, overleden te Bugiallo 20 juni1804, en van Dominica Santonelli, zonder beroep, wonende te Bugiallo.
De bruid is Anna Maria Sala, oud 21 jaar, geboren te Leiden 7 augustus 1798, dochter van Dominicus, koopman en van Magdalena Wereld, zonder beroep, beiden wonende te Leiden. Onder de getuigen bij het huwelijk zijn twee broers van de bruid, beiden van beroep spiegelmaker te Leiden. Uit het huwelijk Borzo/Sala zijn te 's-Hertogenbosch acht kinderen geboren.
Over Joseph Borzo is niet zoveel bekend. In 1822 is hij winkelier en 40 jaar oud en geboren te Bugiallo.(4)

Fotobijschrift
Het Comomeer tussen Milaan en Zwitserland. Uit deze omgeving waren Joseph Borzo en de vader van zijn echtgenote afkomstig.

In 1830 heet hij Josephus Wilhelmus Borzo, oud 48 jaar, winkelier, en geboortig van Bugalo.(5)
Op 18 juli 1839 overlijdt hij te 's-Hertogenbosch.
De overlijdensakte vermeldt: overleden Josephus Wilhelmus Borzo, koopman in prenten, echtgenoot van Anna Maria Sala, 58 jaar, geboren Bugalo (Italië), wonende Schapenmarkt wijk A 119, namen van de ouders onbekend.
Hij laat bij overlijden geen vast goed na.(6)
De officiële geboorteplaats van Joseph Borzo was volgens zijn huwelijksakte Bugiallo, waarmee waarschijnlijk het gelijknamige dorp aan de noordzijde van het Comomeer in de Italiaanse Alpen wordt bedoeld.
Op 3 oktober 1839 vond er voor de kantonrechter van 's-Hertogenbosch een familieraad plaats, waarbij Johannes Willebois tot toeziend voogd over de acht kinderen van Joseph Borzo werd benoemd.
Willebois was 'regtsgeleerde en praktiserend advocaat' en woonde te 's-Hertogenbosch.(7)
Enkele dagen later werd een inventaris opgemaakt van de nalatenschap van Joseph Borzo. (8)
De beschrijving van de inventaris beslaat 20 pagina's, waarvan 15 voor die van de winkel.
Tot de winkelinventaris behoorden o.a. platen, gravures, muziekinstrumenten, snuifdoosjes, pijpenkoppen, wandelstokken, Christusbeelden, lijsten, spiegels etc. Voorts wordt in de inventaris aangestipt dat er mogelijk nog recht zou zijn op enig onroerend goed in Italië, o.a. afkomstig van de moeder van Joseph.
Hier in Nederland hadden ze er echter nooit inkomsten uit ontvangen.
Josephs weduwe Anna Maria Sala was volgens de telling van 1840 winkelierster, 49 jaar oud en geboortig van Leiden.(9)
Zeker tot 1840 woonde de familie Borzo aan de Schapenmarkt, wijk A nummer 119.
Tussen 1840 en 1850 verhuisde Anna Maria Sala met haar acht kinderen naar de Verwersstraat wijk E nummer 351.
De exacte verhuisdatum valt helaas niet meer vast te stellen.
In 1850 staat de weduwe, dan Maria Sala genoemd en van beroep winkelierster, dus ingeschreven aan de Verwersstraat.
Haar acht kinderen waren nog allen zonder beroep.(10)
Het is dus niet zo dat Joseph Borzo kort na zijn vestiging in 's-Hertogenbosch met echtgenote naar de Verwersstraat verhuisde, zoals een krantenartikel ons wil doen geloven.(11)
Of het pand waar de familie in 1850 woonde al hetzelfde was als dat van de bekende zaak aan de Verwersstraat valt door omnummeringen der wijk/huisnummers moeilijk te achterhalen.
De zaken gingen blijkbaar goed, want op 9 maart 1860 kocht de weduwe Borzo, 'rentenierse', een huis aan de Peperstraat voor ƒ 2300,- (12)
(Hierbij moet erop gewezen worden dat de benaming Peperstraat vroeger ook gebruikt werd voor het gedeelte van de Parade tussen de Kerkstraat en de huidige Peperstraat.)
In 1860 woonde zij met haar kinderen aanvankelijk in de Verwersstraat A 250 en later in het huis wijk A nummer 138 (= Peperstraat).(13)
Zoon Carolus blijft echter aan de Verwersstraat wonen.
De weduwe, Anna Maria Sala, overleed op 19 november 1863 te 's-Hertogenbosch.
Volgens de akte was zij geboren te Leiden, 64 jaar oud en woonachtig aan de Peperstraat A 138, dochter van Dominicus Sala 'zijnde de naam van haar moeder onbekend'.
Uit haar hiervoor genoemde huwelijksakte blijkt echter, dat haar moeder Magdalena Wereld heette.
Vader Dominicus Sala overleed te Leiden op 23 januari 1839, oud 80 jaar en 4 maanden, en was geboortig van Pognana in Lombardije (namelijk aan het Comomeer).
Moeder Magdalena Wereld overleed op 3 juli 1846 te Leiden, oud bijna 89 jaar, en was geboren in Trier.(14)

Bijschrift bij afgedrukt document
Een gedeelte uit de winkelinventaris uit 1839 van de overleden Joseph Borzo. Melding wordt gemaakt van landschappen, gravures, afbeeldingen naar Teniers, Potter etc. (Rijksarchief in Noord-Brabant, archief Kantongerecht 's-Hertogenbosch)

Bijschrift bij foto
De Verwersstraat omstreeks 1900. Leden van de familie Borzo woonden waarschijnlijk op verschillende adressen in deze straat vanaf ca. 1845. (Foto Stadsarchief)

De erfgenamen van Anna Maria Sala, weduwe Borzo, waren haar acht kinderen.(15)
Dochter Helena Maria, geestelijke zuster, woonde in Gemert.
Zij verwierp echter de nalatenschap, volgens vonnis van de arrondissementsrechtbank van 's-Hertogenbosch van 28 november 1863.
Het door Anna Maria Sala nagelaten huis aan de Peperstraat werd in 1864 door zes van de overige zeven kinderen voor ƒ 4285,- verkocht aan hun zus Gertruda Louisa Maria Borzo, die al voor het resterende zevende gedeelte eigenaar was.(17-l8)
Na haar overlijden werd het huis in 1907 eigendom van haar neef Wilhelmus Josephus Maria Ummels.(19-20) die het nog in hetzelfde jaar aan zijn zus Maria Gertruda Josephina Adriana Barbara Ummels verkocht. (21-22) Zij waren kinderen van Gertruda's zus Cornelia.
De zes dochters van het echtpaar Borzo/Sala

1. Maria Magdalena Wilhelmina Borzo.
Zij werd geboren op 5 december 1821 en trouwde op 23 oktober 1860 in haar geboortestad met haar neef Martinus Johannes Schretlen, heel- en verloskundige, geboren te Leiden op 25 juni 1814, zoon van Daniel en Maria Helena Sala.
Op 13 december 1860 vertrok zij naar Leiden (10), waar haar echtgenoot reeds op 31 oktober 1868 overleed.(23)
Sinds 1890 woonde Maria Magdalena Wilhelmina Borzo weer te 's-Hertogenbosch. (24)
Op 24 april 1893 maakte zij haar testament voor notaris Pendraat te Geffen.(25)
Haar neef Wilhelmus Josephus Maria Ummels benoemde zij tot uitvoerder van haar laatste wilsbeschikking.
Zeven jaar later, op 23 maart 1900, overleed zij - zonder kinderen na te laten - te 's-Hertogenbosch.(26)

2. Gertruda Louisa Maria Borzo Zij werd geboren op 2 september 1823.
Haar geboorteakte werd pas op 2 maart 1824 ingeschreven, krachtens vonnis van de rechtbank van Eerste Aanleg van 's-Hertogenbosch van 27 januari 1824.
Na het overlijden van haar moeder woonde zij met haar zus Antonetta in het huis aan de Peperstraat A 138. (27)
Ze bleef ongehuwd en maakte in 1893, 1903 en 1905 een testament. (28-30)
In de testamenten van 1903 en 1905 benoemde zij de twee kinderen van haar zus Cornelia tot erfgenamen.
Zij overleed op 1 januari 1907 te 's-Hertogenbosch, en was daarmee de laatste Borzo, die in 's-Hertogenbosch werd geboren en er ook overleed.
Bij haar overlijden liet zij het huis in de Peperstraat, dat zij in 1864 kocht, na.(31)
Dit pand werd ergens tussen 1870 en 1890 omgenummerd in A 137 en bij de invoering in 1909 in de hele stad van de nu nog gebruikte huisnummers veranderde het adres in Peperstraat 13.
Zoals boven al aangeduid is de Peperstraat hierbij een bijzonder geval aangezien ook een gedeelte van de Parade zo heette, wat tot 1967 het geval was. Peperstraat 13 is toen Parade 6 geworden. Indien we op deze gegevens uit de bevolkingsadministratie kunnen vertrouwen zou het sinds 1860 door de familie Borzo (en later Ummels) bewoonde huis het huidige pand van Silva Ducis betreffen.
Mogelijk kan onderzoek in de kadastrale archieven hierover uitsluitsel geven.

3. Josephina Elisabeth Maria Borzo
Zij werd geboren op 28 april 1826 en trouwde op 29 april 1862 te 's-Hertogenbosch met de weduwnaar Dominicus Antonius Schretlen, fabrikant van stoom- en andere werktuigen, geboren te Leiden op 4 februari 1811 en broer van eerdergenoemde Martinus Johannes Schretlen.
Een dag voor hun huwelijk lieten de echtelieden huwelijkse voorwaarden passeren.(32)
Op de huwelijksdag zelf maakte de bruidegom zijn testament.(33)
Hij benoemde zijn zoon Antonius Daniel Dominicus Schretlen tot erfgenaam.
Kort na haar huwelijk, op 23 oktober 1862, vertrok Josephina naar Leiden.
Dominicus Antonius Schretlen overleed aldaar op 3 maart 1883.(23)
Zijn weduwe maakte op 24 juni 1907 een testament te Leiden.
Ruim een jaar later, op 22 oktober 1908, overleed zij te Nijmegen, als weduwe van Dominicus Antonius Schretlen.(34)
Antonius D. D. Schretlen, haar stiefzoon, was haar erfgenaam.

4. Helena Maria Borzo
Zij werd geboren op 11 november 1827, en verliet tussen 1860 en 1870 haar geboorteplaats om religieuze te worden te Gemert.(35)
Zij overleed aldaar op 23 november 1895.

5. Cornelia Theresia Maria Borzo
Zij werd geboren op 8 mei 1831 en trouwde op 18 februari 1868 in haar geboortestad met de notaris Franciscus Christianus Ummels, geboren 's Hertogenbosch 27 maart 1832.
De echtelieden maakten op 16 maart 1868, kort na hun huwelijk, een testament, waarbij ze elkaar tot erfgenaam benoemden.(36)
Cornelia Borzo woonde haar gehele leven te 's Hertogenbosch.(37)
Uit haar huwelijk zijn twee kinderen geboren:
a Wilhelmus Josephus Maria Ummels, geboren 's Hertogenbosch 6 september 1870
b Maria Gertruda Josephina Adriana Barbara Ummels, geboren 's-Hertogenbosch 16 november 1872
Haar echtgenoot overleed op 24 maart 1898 te 's Hertogenbosch.(38)
Cornelia overleed op 13 augustus 1911 te Scheveningen, maar woonde toen te 's-Hertogenbosch.(39)
Zij was de laatste naamdrager Borzo, die in 's Hertogenbosch woonde.

6. Antonetta Carolina Maria Borzo
Zij werd geboren op 23 juni 1835.
Na het overlijden van haar moeder woonde zij met haar zus Gertruda in het huis aan de Peperstraat A 138.(27)
Antonetta bleef ongehuwd en maakte gelijktijdig met haar zus Gertruda in 1893, 1903 en 1905 een testament.(40-42)
In de testamenten van 1903 en 1905 benoemde zij de twee kinderen van haar zus Cornelia tot erfgenaam.
Op 10 december 1906 overleed zij te 's Hertogenbosch.(43)

Opmerking
* Theo van Herwijnen is archivaris en werkt in het Regionaal Archief Tilburg.

Noten
Als geen vindplaats is vermeld, is het Stadsarchief van 's-Hertogenbosch bedoeld.

Afkortingen:
CBG: Centraal Bureau voor Genealogie te Den Haag
BHIC: Brabants Historisch Informatie Centrum locatie 's Hertogenbosch (voorm. Rijksarchief in Noord-Brabant)
GA: Gelders Archief te Arnhem

1 Brabants Dagblad van 17 april 1974.
2 Brabants Dagblad van 20 november 1976.
3 Volkstellingsregister 1814, Schapenmarkt A 119.
4 Volkstellingsregister 1822, Schapenmarkt A 119.
5 Volkstellingsregister 1830, Schapenmarkt A 119.
6 BHIC, Memories van successie kantoor 's-Hertogenbosch, inv.nr. 53, nr. 133.
7 BHIC, Archief van het kantongerecht 's-Hertogenbosch 1838-1929, inv.nr. 392, akten 180 en 181, 3 oktober 1839.
8 BHIC, Archief van het kantongerecht 1838-1929, inv.nr. 541, aktenummer 5, 7 oktober 1839.
9 Volkstellingsregister 1840, Schapenmarkt A 119.
10 Bevolkingsregister 1850-1860, deel E, blad 328.
11 Brabants Dagblad van 15 november 1967.
12 Notarieel archief 's Hertogenbosch 1842-1895, inv.nr. 1442, akte 49, 9 maart 1860.
13 Bevolkingsregister 1860-1870, deel 2, blad 452.
14 CBG, Familiedossier Sala.
15 BHIC, Mem. van successie (als voor) inv.nr. 82, nummer 105.
16 BHIC, Archief van de arrondissementsrechtbank 's Hertogenbosch 1838-1929, inv.nr. 1513, 28 november 1863.
17 Notarieel archief 1842-1895, inv.nr. 1446, akte 125, 7 mei 1864.
18 Kadastraal archief 's Hertogenbosch, inv.nr. 3, artikel 3626.
19 Notarieel archief 1906-1915, inv.nr. 21, akte 143, 19 juli 1907.
20 Kadastraal archief, inv.nr. 12, artikel 6879.
21 Notarieel archief 1906-1915, inv.nr. 21, akte 144, 19 juli 1907.
22 Kadastraal archief, inv.nr. 13, artikel 7208.
23 CBG, Familieadvertenties Schretlen.
24 Bevolkingsregister 1890-1900, deel A 1, blad 225 en 1900-1910, deel A1, blad 195. Zij woonde aan de Kerkstraat A 131.
25 BHIC, Archief Arrondissementsrechtbank 1838-1929, inv.nr.1631, repertoria notaris Pendraat te Geffen, akte 96, 24 april 1893.
26 BHIC, Mem. van successie (als voor) inv.nr. 129, nummer 99.
27 Bevolkingsregister 1870-1890, deel 1, blad 217; 1890-1900, deel A 1, blad 237 en 1900-1910 deel A 1, blad 204.
28 BHIC, Archief Arrondissementsrechtbank 1838-1929, inv.nr.1631, repertoria notaris Pendraat te Geffen, akte 98, 24 april 1893.
29 Notarieel archief 1896-1905, inv.nr. 35, akte 30,14 februari 1903.
30 Notarieel archief 1896-1905, inv.nr. 37, akte 175, 26 augustus1905.
31 BHIC, Mem. van successie (als voor) inv.nr. 143, fiche 2, nummer 7/9756.
32 Notarieel archief 1842-1895, inv.nr. 1444, akte 81, 28 april 1862.
33 Notarieel archief 1842-1895, inv.nr. 1444, akte 84, 29 april 1862.
34 GA, Mem. van successie kantoor Nijmegen nummer 7/9694 (film 34).
35 BHIC, Bevolkingsregister Gemert 1861-1879, deel 9, blad 1237 en 1880-1900, deel 4, blad 1100.
36 Notarieel archief 1842-1895, inv.nr. 1525, akten 43 en 44,16 maart 1868.
37 Bevolkingsregister 1860-1870, deel 4A, blad 1349 (Kerkstraat A 54); 1870-1890, deel 1, blad 81 (eerst Kerkstraat A 54 later Verwersstraat A 367); 1890-1900, deel A 3, blad 642 (Verwers-straat A 367); 1900-1910, deel A 3, blad 588 (eerst Verwersstraat A 367, later in het huis aan de Peperstraat A 137, waar haar zusters Gertruda en Antonetta hadden gewoond) en 1910-1920, deel 18, blad 111 (Peperstraat 13).
38 BHIC, Mem. van successie (als voor) inv.nr. 152, fiche 14, memorie 8/5951.
39 BHIC, Mem. van successie (als voor) inv.nr. 125, nummer 99.
40 BHIC, Archief Arrondissementsrechtbank 1838-1929, inv.nr. 1631, repertoria notaris Pendraat te Geffen, akte 97, 24 april 1893.
41 Notarieel archief 1896-1905, inv.nr. 35, akte 31,14 februari 1903.
42 Notarieel archief 1896-1905, inv.nr. 37, akte 176, 26 augustus 1905.
43 BHIC, Mem. van successie als voor, inv.nr. 142, fiche 19, memorienummer 7/9652.

Noot redactie:
Het beoefenen van genealogie, een ander woord voor het doen van stamboomonderzoek, vergt veel tijd. Vaak moeten meerdere bronnen worden geraadpleegd die zich bovendien verspreid in archiefbewaarplaatsen in het gehele land en ook wel buiten Nederland bevinden. Om u enige indruk te geven van de te raadplegen bronnen zijn bij het artikel van Theo van Herwijnen alle geraadpleegde bronnen vermeld.
___________________________________________________