Gebruik baard, pruik en snor nooit om uw gezicht te verbergen!
Hoofdpunten blog wandelen
sinterklaas
27-06-2005
St.Nicolaas in het Friese volksleveni
St.Nicolaas in Friese volksleven (deel 1)
In het Friese volksleven heeft St.Nicolaas altijd een bijzondere rol gespeeld. Zowel in de dorpen als in de steden werd het Sinterklaasfeest door de eeuwen heen uitbundig gevierd. De reformatie-tijd ( 16de eeuw) bleek niet bij machte dit van oorsprong katholieke feest te doen vergeten. Hoe men in Friesland en elders in het land het vieren ook aan banden legde en verbood, mocht niet baten. De mensen wilden niet van hun St.Nicolaasfeest afzien.
In de middeleeuwen waren in Friesland meer dan vijfentwintig kloosters en kerken die St.Nicolaas als patroon-heilige hadden. Vele St.Nicolaaskerken zijn er nog, alhoewel de meesten hun naam verloren toen de Roomse kerken in de reformatietijd 'overgenomen' werden door de protestanten. In Swichum vinden we nog een kerkje uit de 13 de eeuw dat, hoewel het ook niet meer een katholieke kerk is, nog steeds St.Nicolaaskerk heet. Een bord op het kerkepad geeft dat aan. De vele St.Nicolaaskerken hebben wij voor een deel te danken aan de Norbertijnenorde, die in de middeleeuwen in Friesland veel kloosters en kerken had. Meestal kregen die St.Nicolaas als patroon. Dat lag voor de hand. St.Nicolaas is namelijk beschermer van de vissers en alle andere zeevarenden. Met de Middelzee erbij had Friesland vroeger een lange kust met veel dorpen waar vissers woonden. ( wordt vervolgd)
uit de Tijdingen van het Sint-Nicolaasgenootschap.
Voor wie het nog niet wist....in Friesland heeft St. Nicolaas een vrouw! Sintele-Zij is haar naam. Met zoon en dochters gaat Sintele-Zij de eerste drie dagen(avonden) na St.Nicolaasmorgen rond om te zien hoe de kinderen die geschenken hebben gekregen, zich gedragen. Een Fries kinderrijmpje luidt:
Sinte klaas die speelt in alle huizen de baas Sintele Zij gaat in alle huizen voorbij Sintele Zoon gaat in alle huizen aan Sintele Zuster vindt het in alle huizen duister.
Een bekend gezegde in Friesland was vroeger: Sintele Zij docht in stik bûter yn'e bry'.
D.P.J.De Jong
Meer over: " St.Nicolaas in het Friese volksleven" de volgende keer.
De ontwikkelingspsychologie van het kind en de pedagogische standpunten geven implicaties voor het optreden van Sinterklaas en Zwarte Piet.
Sinterklaas lééft in elke Sint en Piet. Bij de gedaanteverwisseling wordt je geen verklede boekhouder De Vries of tandarts De Bruin of onderwijzer Zwartjes, nee : je weet dat een ander, een beter, een wijzer, een liever mens wordt geboren in de boekhouder, tandarts of onderwijzer. Men wordt kortom Sint-Nicolaas.
1. Je bent de goede Sint of Piet. Je kruipt niet in de klederen, je speelt hem niet. Vermaan zo weinig mogelijk. Benader de kinderen steeds positief. Het moet een blij feest voor het kind zijn. Het kind mag niet te schande worden gezet met zijn 'wandaden'.
2. Gebruik de zak enkel en alleen voor het snoepgoed. Vermits er geen stoute kinderen zijn kan de zak daarvoor niet gebruikt worden.
Sinterklaas en Zwarte Piet moeten voor het kind een levenslange dierbare en tedere herinnering blijven.
3. Steeds meezingen en meedoen met alles. Sinterklaas en zijn knecht houden van hun feest. De Sint blijft de gulle kindervriend die zelf nog steeds gelooft in het wondere van z'n feest.
4. Beloof kinderen enkel wat je echt kan waarmaken.
5. Speel steeds in op wat de kinderen vertellen of doen. Wees hierin zeer alert.
6. ....
Uit deze lijst die zeker niet volledig is kunnen we de karaktertrekken van Sinterklaas en Zwarte Piet destilleren :
- mildheid, vergevingsgezindheid, liefdevolle gulheid, hij straft nooit, hij is een helper in nood, hij is erg vroom, geven en schenken staan steeds centraal,...
"Dat heerlijk hartsverlangen om te delen. De vlam die alles zuiver brandt" Jan Greshoff
Wat kunnen we nu in de persoon van de Sint en van Zwarte Piet (en) verwachten:
Voor de Sint: Een spontane, gemoedelijke, zachtaardige en waardige kindervriend,die het liefst de kinderen persoonlijk kent, zodat hij zich luisterend kan inleven in hun belevingen. Spontaan kunnen inspelen op de inbreng van de kinderen zodat er een vlotte en spontane communicatie ontstaat. Op een humoristische wijze het écht kinderlijk goede kunnen waarderen en aanmoedigen, zodat er bij de kinderen een gevoel groeit van vertrouwen, aanvaarding, vreugde, dankbaarheid en van iemand te zijn in de groep. Op een aangename wijze zuiver spreken op het niveau van de kinderen en ze met korte toespraken boeien. Tijd genoeg hebben - geen te druk programma.
Voor de Zwarte piet(en): Op een plezante, actieve wijze contact leggen met de kinderen door spel en dans. Op een speelse wijze de Sint helpen zonder echter een slaaf te worden. Zorgen voor een aangename stemming en voor veel afwisseling, Spontaan de angst van de kleintjes wegnemen.
De oudere lezers zullen zich misschien nog herinneren dat de Sint aan kwam met een beladen ezel. Later kwam de Sint, stijlvoller, op een prachtige witte schimmel gezeten. Kleinere en grotere leveringen deden de Sint zijn toevlucht zoeken tot modernere vervoermiddelen: zo ontdekte Sinterklaas de auto. Ook het vliegtuig wordt door de Sint gebruikt maar dan wel voor langere afstanden. In verschillende advertenties kunnen we ook lezen dat onze kindervriend de helikopter durft gebruiken maar hiervan is op prentkaarten ( tot nu) niets terug te vinden.
Wanneer de Sint zich meer naar de noordelijke gebieden verplaatst dient hij uiteraard zijn vervoermiddel aan te passen aan de barre weersomstandigheden. Op prenten die een winters tafereel beschrijven vinden we onze heilige Sinterklaas terug op een heuse arrenslee of op een gewone slee.Uiteraard steeds in gezelschap van kinderen. Sinterklaas heeft zich in de loop der tijden wonderlijk aangepast aan alle mogelijke toestanden. Het is dan ook niet verwonderlijk dat deze kindervriend ook allerlei transportmogelijkheden heeft uitgeprobeerd.
Sinterklaas is voor geen kleintje vervaard. Hij is te land, ter zee en in de lucht... (Afgebeelde kaarten komen uit de verzameling van mevr. I. De Groote)
Intochten van Sinterklaas worden over de hele wereld georganiseerd. Hierbij maakte de kindervriend gebruik van verschillende vervoermiddelen. Sinterklaas is altijd met zijn tijd mee geweest, dit kunnen bevoorrechte verzamelaars getuigen die het geluk hebben af en toe eens hun neus in oudere archieven kunnen steken. In prentkaartenverzamelingen over Sinterklaas zien we vervoermiddelen opduiken die niet nieuw zijn maar die zeker tot ieders verbeelding spreken.
In de stad Sint-Niklaas is het al jaren de gewoonte dat de Sint na zijn drukke werkperiode in december terug naar Spanje vertrekt met de warme luchtballon. Reeds in 1850 kwam of vertrok Sinterklaas met zijn paard in een heuse gasballon. Naast afbeeldingen op prentkaarten bestaat ook het onsterfelijk vers en liedje van de Amsterdamse onderwijzer Jan Schenkman. In de eerste druk (1850) vertrekt de Sint per luchtballon: Sint-Niklaas vertrekt weer! Gebruik slegts uw oog, Daar stijgt hij op 't paardje Per lugtbal omhoog. Zijn knegt zit in 't schuitje, Maar rilt als een blad; 'Wed dat hij veel liever In 't stoomschip zat!
Een bewijs temeer dat Sinterklaas zich verplaatst met verschillende transportmiddelen vinden we in een latere versie van het zelfde lied, waar de luchtballon is vervangen door de spoortrein. Dit is de versie die tot de dag van vandaag is behouden: Sint-Niklaas vertrekt weêr! Per stoomboot?...o, neen! Hij gaat met den Spoortrein Naar Spanje nu heen.
Ook in de residentiestad van Sinterklaas, Sint-Niklaas, is de heilige man vele jaren met de trein aangekomen.
Wanneer we terug met beide benen op de grond komen vinden we Sinterklaas terug in het alom bekende lied: Zie ginds komt de stoomboot Uit Spanje weer aan Hij brengt ons Sint-Nicolaas. Ik zie hem al staan! Hoe huppelt zijn paardje Het dek op en neer!...
Dit lied laat aan duidelijkheid niets te wensen over. In steden als Antwerpen, Gent, Oostende en verschillende gemeenten die aan een rivier gelegen zijn komt de Sint jaarlijks aan in een boot en dit zowel in binnen- als buitenland.Hierbij gebruikt de goedheiligman alles wat maar enigszins drijft: stoomboot,vissersboot,jacht,binnenschip... (wordt vervolgd)
Houtsnede van de bekerlegende uit de kunstmap "Nicolaas, de heilige bisschop van Myra" van WimCock
Hij had Sint-Niklaas om een kind gebeden En toen na jaren 't bidden was verhoord, Liet hij op slag twee gouden bekers smeden Door dankbaarheid en vreugde aangespoord.
Als nu de knaap in wijsheid en in jaren Was toegenomen, zijn ze over zee Te zamen, vroom op bedevaart gevaren. Ze namen allebei een offerbeker mee.
Maar voor zij 't einddoel van hun reis zagen, Is door het grillig spel van weer en wind, De jongen schielijk over boord geslagen. Het was een knaap, omzeggens nog een kind.
Wanneer de vader met zijn beker, later, In 't heiligdom te Myra was beland, Vond hij de knaap, verrezen uit het water En stralend, met de beker in zijn hand. Wim De Cock
Amsterdam, 6 december 1943 Toen Sinterklaas naderde, dachten we allemaal onwillekeurig aan de leuk opgemaakte mand van verleden jaar en vooral mij leek het vervelend om dit jaar alles over te slaan. Ik dacht lang na, totdat ik iets gevonden had, iets grappigs. Pim werd geraadpleegd en een week geleden gingen we aan het werk om voor alle acht een versje te maken. Zondagavond om kwart voor acht verschenen we boven met de grote wasmand tussen ons in, die versierd was met figuurtjes en strikken van rose en blauw doorslagpapier. Over de mand hing een groot stuk pakpapier heen, waarop een briefje was bevestigd. Allen waren enigszins verbaasd over de omvang van de verrassing. Ik nam het briefje van het papier en las:
Proloog
Sinterklaas is ook dit jaar weder gekomen Zelfs het Achterhuis heeft het vernomen Helaas, kunnen we het niet zo leuk begaan Als het verleden jaar was gedaan Toen waren we hoopvol en dachten beslist Dat zegevieren zou de optimist En meenden dat dit jaar vrij Sint Nicolaas te vieren zij. Toch willen wij deez' dag gedenken, Zo moeten wij iets anders doen: Een ieder kijke in zijn schoen!
Een daverend gelach volgde, toen iedere eigenaar zijn schoen uit de mand haalde. In elke schoen zat een klein pakje in papier gewikkeld met het adres van den schoeneigenaar.
Anne Frank
Anne Frank (1924-1945) hield vanaf 12 juni 1942 een dagboek bij, dat in augustus 1944 werd gevonden nadat zij en de andere onderduikers in het Achterhuis waren verraden en afgevoerd. Ze overleed in het concentratiekamp Bergen-Belsen. Fragment uit 'De dagboeken van Anne Frank' Uitgeverij bert Bakker, 2001. Anne Frank-Fonds, Basel.
Houtsnede van de bekerlegende uit de kunstmap "Nicolaas, de heilige bisschop van Myra" van WimCock
Wasmand
Houtsnede van de drie-maagdenlegende, uit de kunstmap "Nicolaas, de heilige bisschop van Myra" van Wim Kok.
