Ik ben Hellemans Karl, en gebruik soms ook wel de schuilnaam Cladonia.
Ik ben een man en woon in Schilde () en mijn beroep is Zoeken naar verwondering.
Ik ben geboren op 19/05/1938 en ben nu dus 86 jaar jong.
Mijn hobby's zijn: Zie link naar Natuurgidsen Schilde.
Natuur
en natuurbeleven
15-03-2012
Een bacterie Frankia alni
Deze bacterie "Frankia alni" (geen Nederlandse naam) heeft een samenleving met de Zwarte els. De wortels van de Zwarte els staan grotendeels of meestal in het water en deze bacterie hecht zich aan de wortels in de roodachtige knobbels. Daar zorgt zij voor de toevoer van stikstof aan de boom. Deze bacterie kan namelijk stikstof fixeren! Hoe dat precies in zijn werk gaat is nog niet helemaal achterhaald. Toch ook een merkwaardige vorm van symbiose die zich hier afspeelt! Even op foto klikken om te vergroten. Hier troffen we een zeer grote concentratie van deze knobbeltjes met de bacterie op de wortels van de Zwarte els die nu boven water uitstaken. In "bijlage" nog een foto van die knobbeltjes. Even op "bijlage" klikken.
Het "Gemarmerd vingermos"(Physcia aipolia) groeit ook op bomen en heeft lobben die nogal heldergrijs zijn, maar duidelijk "gemarmerd". Er zijn duidelijk wat verheven bobbelige structuren op de lobben herkenbaar, als wat "wittige vlekjes". (Even klikken op foto om te vergroten). Ook heeft het hier duidelijk apotheciën (de seksuele voortplanting van de schimmel van het licheen). Het zijn de ronde schotelvormige structuren op het lichaan die normaal zwart zijn maar hier grijsachtig lijken door de "rijp" die er op ligt. Deze apotheciën komen bij ons niet zo veel voor! Het was een buitenkans dit te vinden! De naam "vingermos" is hier ook wat misleidend want het is een licheen: symbiose tussen een alg en een schimmel.
Dot "Gewoon schorsmos" (Hypogymnia physodes) is van dezelfde familie als het "Witkopschorsmos" hieronder weergegeven. Het heeft echter niet die rechtopstaande holle structuren met "soralen" op maar is meer aanliggend vertakt in holle structuren. Aan de uiteinden hiervan onstaan ook wel "soralen" (korrelige tot poedervormige hoopjes) maar hier is het licheen nog te jong en zijn deze nog niet aanwezig. Bijzonder hier is dat het met de onderzijde zonder wortelachtige structuren gewoon aan een takje of stam lijkt te "plakken". De wetenschapelijke naam van de familie geeft dit ook aan: "Hypo = onder" en "gymnia =naakt" het heeft dus geen worteltjes onderaan.
Het "Witkopschorsmos" (Hypogymnia tubulosa) is geen mos maar een licheen. Het is dus een verkeerde naamgeving, maar men gebruikt deze naamgeving al zo lang, dat men er niet wil aan beginnen om het te veranderen. Het groeit wel op schors dat is juist. En het heeft ronde staafvormige, holle structuren die naar boven hericht zijn. Bovenaan zijn er dan wat men noemt "kopsoralen" Het zijn verzamelingen van sorediën (fijne korreltjes) die groenig- grijs en wat wittig zijn. Vandaar de naam "Witkop". Rondom zijn er dan nog wel bladvormige structuren die op de tak aanliggen. Deze zijn hol en hebben ook geen "worteltjes" (rhizinen) om zich te hechten. Zij "plakken" als het ware op de tak. Een gevoelig licheen in verband met luchtvervuiling.(Even op foto klikken om te vergroten.)
De "Mosvreter" (Bilimbia sabuletorum) is ook een korstmos of licheen dat korstvormig, grijzig tot groen is en vrij dum. Het groeit over mossen heen en is in staat om zo eigenlijk het mos te doden. Het heeft dan ook de naam "Mosvreter" gekregen. Wat hier opvalt zijn de apotheciën of vruchtlichamen. Het zijn de vruchtlichamen van de schimmel. De sporen moeten later nog een goede alg vinden om in symbiose te gaan. Deze vruchtlichamen kunnen tot 1 mm groot worden. Hun kleur is iets roze tot grijs en als men een randje ziet is het van dezelfde kleur. Op kalkstenen muren is het aan te treffen en dan vooral over mossen heengroeiend. Een wel merkwaardige groeiplaats voor een licheen! In "bijlage" nog een opname (even op klikken).
Nog een licheen: het "Kronkelheidestaartje" (Cladionia subulata) dat we ook in de heide terugvinden. Het ziet er inderdaad als een kronkelend staartje uit dat zich vanop de grond omhoogricht. Onderaan zijn er wat schubben op de staafjes, maar bovenaan zijn ze "fijn soredieus" of met "fijne korreltjes" bezet.(Even klikken op de foto om te vergroten). Deze fijne korreltjes zijn allemaal op zich reeds verbindingen van een schimmel en algen. Zo is het mogelijk dat zo één korreltje als dat weggeblazen wordt of neervalt, het onstaan geeft aan een nieuw staafvormig "Kronkelheidestaartje". Het is één van de systemen van voortplanten van dit licheen al zijn het in dit geval wel "klonen" (dezelfde genetische eigenschappen) Hieronder nog een licheen maar in de buurt van 23/03/2011(even gaan kijken op die datum) vind u nog andere foto's van lichenen!
Hier hebben we de "Rode heidelucifer" (Cladonia floerkeana): een licheen of korstmos dat in de heide het hele jaar te vinden is. Het is wel verwonderlijk dat dit organisme, dat uit een samenleven van een schimmel en algen bestaat, zulk een vorm kan aannemen. Dit is te wijten aan de schimmel enerzijds maar ook de alg speelt een rol. De alg is hier van het geslacht "trebouxia" die geen Nederlandse naam heeft. Tot op de soort lijken de algen ook moeilijk te determineren omdat ze vrij levend er ook nog eens anders gaan uitzien als ze in symbiose gaan. Een ingewikkeld systeem dus. De Nederlandse nam "Rode heidelucifer" is wel goed gekozen als we deze opstaande grofkorrelige staafjes zien met hun rode vruchtlichamen aan de top. Zeer mooi om ze in de heide soms in hele groepen te ontmoeten. In "bijlage" nog een opname van nog wat dichter opgenomen. (Even op deze foto klikken om te vergroten en op "bijlage" om de foto te openen.)
De "Zwavelmelkzwam" (Lactarius chrysorrheus) komt men niet zoveel tegen. Hier zijn ze nog jong en zijn wat oranje -vleeskleurig en gezoneerd. Bij vochtig weer kunnen ze ook wat vettig zijn. Het melksap kleurt snel zwavelgeel tot goudgeel als het aan de lucht wordt blootgesteld. Het gelige is te zien op het doorgesneden exemplaar. (Even op foto klikken om te vergroten). Het is een goed kenmerk om deze zwam te identificeren. De smaak is bitter en zeer scherp dus zeker niet geschikt om te consumeren! In "bijlage" nog een opname van deze zwammen.
Soms ziet men op takjes of op gras "lange slierten schuim" zo zou men het kunnen omschrijven. Ook dit is een slijmzwam het "Groot kalkschuim"(Mucilago crustacea) die een groter geheel vormt en eerst voortkruipt om algen en bacteriën te verorberen. Het is een "leger" amoebe-achtige diertjes die zo voortkruipen. Als er verzadiging optreed valt het geheel stil en gaat verder uitrijpen. Eerst ziet men deze uit kalkkristallen bestaand en bedekt geheel, daarna gaat de klakbescherming wegvallen en komen de onderliggende structuren met de sporen vrij. Dit kan je zien in een foto van een rijpe fase van deze slijmzwam in "bijlage" (even op klikken om te openen)! Al bij al een merkwaardig fenomeen in onze natuur!
Dit is iets heel anders, het is doorgaans een zwam (schimmel) parasiterend op lichenen of korstmossen maar ook op algen op de boom. Het "Tweesporig vliesje" (Athelia arachnoidea) gaat de algen in het licheen of gewoon de algen op een boom verorberen. Zelf kan de schimmel geen suikers aanmaken dus moet hij ze zoeken. Hier lijkt de schimmel de algen op de boom te viseren. We zien hier de rijpe bruine sporenhoofdjes die "basidia" (elementen waar de sporen op gevormd worden of groeien) hebben, waar twee sporen op groeien. Normaal hebben basidia wel 4 sporen die er op groeien. Vandaar dat de naam hier "Tweesporig" aan gegeven is. Het "vliesje" kan als naam voor de witte zwamdraden gelden. Ook in "bijlage" nog een opname van deze zwam. (Even op deze foto klikken om te vergroten en op "bijlage" om deze te openen.)
Hierbij nog en slijmzwammetje dat ongeveer 3 mm groot is (dus zeer klein): het "Doorschijnend langdraadwatje(Hemitrichia clavata). (Men moet er eigenlijk al een beetje naar zoeken) Deze vruchtlichemen staan wat op een rijtje en ze zijn al zeer rijp want bovenaan zijn de "elateren" (de draadvormige inhoud van het sporendoosje) al wat naar buitengekomen om de sporen los te laten. De sporen zijn wat goudgeel zoals de kleur laat vermoeden. De elateren of draden zijn met spiralen bekleed en fungeren zo als "veertjes" die de sporen wat naar buiten voeren. In "Bijlage" kan u deze elateren met de spiraalvormige tekening zien onder een vergroting van 400 maal met de micrioskoop. (Even op bijlage klikken). Ook op deze foto klikken om wat te vergroten want het zijn zeer kleine organismen. Meer uitleg hierover vind u bij het "Troskalknetje"(hiervoor) en ook bij de verdere verwijzingen naar vroegere bijdragen!
Dit "Troskalknetje" behoort tot de slijmzwammen. Een bijzonder organisme dat uit een soort "spore" als een amoebe-achtig diertje uitkomt om zich dan te gaan voeden door bacteriën en algen te verorberen. Later zal zich eerst de rijpe fase gaan vormen, zoals we hier zien. Deze vruchtlichemen staan in een trosje samen en zijn niet groot, enkele mm! (Even op foto klikken om nog meer te vergroten) Inwendig is er dan een kalkvormig netje waar de sporen liggen die zich later zullen verspreiden. De Nederlandse naam is wel heel goed gekozen! Op 7-11-2010 en 29-08 2009 is er nog wat te vinden over deze wondere organismen!
Terug even naar de melkzwammen met de "Grijsgroene melkzwam" ( Lactarius blennius). Hij heeft dus ook een "melkafgifte" bij kneuzing van de lamellen. Eerst is dit wit maar bij uitdroging verkleurd de melk naar grijsgroen. De hoed heeft ook kleurschakeringen van olijf- of grijsgroen tot bruingroen.(Even kliken op de foto om te vergroten) Dikwijls zijn er ook kransen ven donkerdere vlekken. Als het regent voelt de hoed vettig aan. De smaak is na enkele seconden ook heel scherp daarom is het eten van deze paddenstoel ongenietbaar.Na herhaald afkoken zou eventueel de scherpe smaak kunnen verdwijnen....
Toch wel verrassend om op 10 januari (winter) in mijn tuin de "Gewone glimmerinktzwam" (Coprinus micaceus) zijn hoofjes te zien bovensteken! De hoedjes zijn niet zo breed een 2 tot maximaal 4 cm. De kleur is beige tot okerbruinachtig,er zit wat nuance in. Van boven is hij wat donkerder. Er zijn ook wat glimmerachtige korreltjes op de hoed waaraan hij zijn naam dankt (wel op foto klikken om te vergroten). Hij groeit op stronken of op begraven hout. Ik vermoed dat hij hier groeit op de wortels van een boompje dat ik daar uitdeed. Hij ziet er niet zo eetbaar uit omdat hij zo klein is en het zou ook niet aan te raden zijn omdat hij giftig is als men er alcohol bij drinkt! Klik ook even op "bijlage" om nog een opname te zien.
De "Rimpelende melkzwam" (Lactarius theogalus) wordt maar een 5 cm breed. Hij is vleeskleurig-oranje niet gezoneerd en dunvlezig. Soms heeft het midden een spits bultje en de hoedrand is kort doorschijnend geribd. De lamellen zijn bleek vleeskleurig. Het melksap is wit maar aan de lucht blootgesteld langzaam vergelend. De smaak is zacht maar met een bitterenasmaak. Meestal staat hij in symbiose met berken. Door het dunne vles van de hoed kan hij gemakkelijk gaan golven en vandaar een "rimpelig" uitzicht geven. (Even op de foto klikken om te vergroten).
Deze melkzwam de "Donzige melkzwam" (Lactarius pubescens) kan tot 12 cm breed worden en is witachtig tot bleekroze, effen en niet gezoneerd (zoals de Baardige melkzwam hieronder). Alleen bij vochtig weer kan hij wat gezoneerd zijn. De hoedrand is langharig-wollig bij jongeexemplaren als een "baard" overhangend. De steel is witachtig met een vleugje roze. In "bijlage" ziet u onderaan de melkzwam met een goot exemplaar (wat ouder) en een kleine met de "baardige" rand. (Even op "bijlage" klikken). Melksap is ook wit en niet verkleurend en de smaak ook weer scherp. Hij is ongenietbaar maar toch ook weer "bruikbaar" zoals de "Baardigemelkzwam"! Zie hieronder de bereiding!
Dit is nog een jonge "Baardige melkzwam" (Lactarius torminosus). Hij is vleeskleurig-roze, met een donkerdere concentrische zonering. De hoedhuid blijft lang ingerold (zoals hier). Als hij meer openkomt zijn er lang-wollige velumresten aan de rand. Het melksap is wit en niet verkleurend. De smaak is zeer scherp ook. De zwam bevat scherp smakende harsen, die zonder voorbereiding braken en diarree veroorzaken. Na voorafgaand, herhaaldelijkin water afkoken kan men de zwam inzouten of op kruidenazijninmaken. Deze bereiding duidt wel aan hoe mensen er toch altijd op een of andere wijze iets mee willen doen en de zwam tot konsumptieartkel willen verheffen. (Even op de foto klikken om te vergroten).
Nog even terug de "Roodgrijze melkzwam" (Lactarius vietus) zoals hieronder reeds met afbeelding besproken. Deze heeft nu een wat violette zweem over zich. Het geeft duidelijk aan hoe sommige zwammen heel wat kleurnuances kunnen hebben! Lees dus nog meer hieronder. In "bijlage" nog een andere Roodgrijze melkzwam" , even op bijlage klikken om te openen.
De "Kruidige melkzwam" (Lactarius camphoratus) heeft als hij nog vers is een zwakke "wantsachtige" geur ook wel een geur van "oude frituurolie" genoemd. Oude exemplaren hebben een geur naar lavas of maggi, ook tijdens het drogen heeft hij die geur. Vandaar zijn naam! De hoed kan tot 5 cm worden en is meer donker oranje tot roodbruin. Het centrum kan ook een kleine bult hebben. De steel is ook is ook wat roodbruin zoals we op de foto kunnen zien (even op foto klikken). Ook zien we een druppel melksap op de lamellen dat waterachtig witachtig is en dit verkleurt niet. De smaak is mild soms ook met een bittere nasmaak. Deze wordt als eetbaar bestempeld en wordt gedroogd en verpoederd als specerei bruikbaar. In "Bijlage" nog een opname van deze zwammen. (Even ook op "bijlage" klikken). Uitzicht, geur, smaak al dan niet verkleuring van de "melk" zijn allemaal kenmerken die tot determinatie kunnen leiden van deze melkzwammen...
De "Roodgrijze melkzwam" (Lactarius vietus) is vooral vleeskleurig -grijs of -bruin. Dat "grijze" is niet zo te merken. Soms heeft hij nog een violette zweem. Het centrum is vaak aanvankelijk met een bultje (even op foto klikken om te vergroten, dan ziet men dit beter). Zijn melksap (melkzwammen scheiden een sap af ,vooral aan de lamellen als deze gekneusd worden) is wit en wordt bij drogen wel grijs of olijfgrijs. De smaak is dadelijk zeer scherp, vandaar dat hij zeker niet lekker is. Men vind ze onder berken vooral in loofbossen waar ze een symbiose aangaan met de bomen!
Ik ben Hellemans Karl, en gebruik soms ook wel de schuilnaam Cladonia.
Natuur
Deze bacterie "Frankia alni" (geen Nederlandse naam) heeft een samenleving met de Zwarte els.
Nog even terug de "Roodgrijze melkzwam" (Lactarius vietus) zoals hieronder reeds met afbeelding besproken. Deze heeft nu een wat violette zweem over zich. Het geeft duidelijk aan hoe sommige zwammen heel wat kleurnuances kunnen hebben! Lees dus nog meer hieronder. In "bijlage" nog een andere Roodgrijze melkzwam" , even op bijlage klikken om te openen.
