Ik ben Hellemans Karl, en gebruik soms ook wel de schuilnaam Cladonia.
Ik ben een man en woon in Schilde () en mijn beroep is Zoeken naar verwondering.
Ik ben geboren op 19/05/1938 en ben nu dus 86 jaar jong.
Mijn hobby's zijn: Zie link naar Natuurgidsen Schilde.
Natuur
en natuurbeleven
09-04-2012
Verborgen schotelkorst
Op een weidepaaltje vonden we wel drie dingen. De witte vlekken waren uitwerpselen van vogels. Daarnaast zien we opvallen veel apotheciën (de vruchtlichamen van de schimmel van een licheen)verspreid over het gehele oppervlak. Dit is de "Verborgen schotelkorst" (Lecanora dispersa). De naam "verborgen" kan zijn oorsprong hebben in het feit dat we praktisch geen thallus zien van het licheen, we zien alleen de apotheciën! Dit is nu een licheen dat het sterkst tegen "vervuiling" kan! U weet dat veel lichenen een kenmerk van zuivere lucht kunnen betekenen. Nog een tweede licheen "Donkerbruine schotekorst (Rinodina oleae) zien we onderaan rechts met wat groenige ondergrond of thallus met daarop donkerevrij kleine apotheciën (tot 0,6 mm) met nog een groenig randje (de kleur van het thallus) ook deze kan blijkbaar tegen wat vogeluitwerpselen in de buurt. Op konijnenkeutels in de duinen kan er nog een licheen van deze familie (Rinodina) voorkomen maar dat hebben we nog nooit gezien. Even op foto klikken om te vergroten.
De "Dikke blauwkorst" (Porpidia tuberculosa) is een lichen dat korstvormig op een muur groeit wat een zuur substraat betekend. Daarop komen wat soralen (korreltjes) voor die wat groenig zijn en zeer klein. Opvallend zijn echter hier de apotheciën ,de bolle donkerbruine bolletjes op de witte ondergrond (thallus). Het zijn de vruchtlichamen van de schimmel van het licheen, één van de simbionten. De algen zitten in de wittige thallus van het licheen. Om het geheel te zien best even klikken op de foto om te vergroten. Merkwaardig toch dat een schimmel met algen tot zulk een structuur uitgroeien!
Het "Gewoon zijdemos" Homalothecium sericeum , ja, een echt mos ditmaal, groeit op kalkhoudend gesteente. Het is een karakteristieke bewoner van oude muren. Het kan echter ook op bomen gevonden worden met een neutrale schors (dus niet te zuur of te basis) zoals populier, wilg, iep, es en vlier. Het groeit in platte sterk aan het substraat gehechte matjes en wat typisch is de zijtakjes zijn nogal even lang en staan omhooggericht en als het wat droog is zijn deze takjes boogvormig gekromd, een zeer goed veldkenmerk. Daarbij mag men ook spreken van een zijdeachtige glans op deze takjes. De blaadjes lopen alle spits uit. Een mooi mos dat nogal opvalt door deze kenmerken. Even op de foto klikken om te vergroten. Ook in "bijlage" nog een foto van dit mos! Even op "bijlage" klikken.
Het "Bosschildmos" (Flavoparmelia caperata) is wat gelig groengrijs en plat aangedrukt. Oudere exemplaren zijn in het midden opvallend gerimpeld (dit zien we hier overduidelijk bij dit exemplaar , even op foto klikken om te vergroten). De randlobben zijn vrij rond en iets opstijgend. Er kunnen ook sorediën (korrelige structuren) verschijnen die witgelig tot groenig zijn en die gevormd worden vanuit het midden van het thallus (het licheenoppervlak). Een tweede foto in "bijlage" laat u nog meer detail zien vanuit de lobben naar het gerimpelde midden. Even op "bijlage" klikken.
Het "Glanzend schildmos" (Melanelixia fuligunosa) is een onopvallend schildmos op de takken van bomen. De naam schild- mos is natuurlijk misleidend want het is ook een licheen een symbiose tussen alg en schimmel. Het heeft een heldere tot donkerbruine kleur en vooral glanzend aan de einlobben. In het midden staan er heel veel kleine "isidieuze" structuren. Het zijn uitstulpingen van het oppervlak van het licheen maar zeer fijn, bijna "stekeltjes" die naar boven gericht zijn. Dit is een bijzonder kenmerk om het licheen ook te determineren. De "isidieuze" structuren zijn ook bij uitstek ongeslachtelijke voortplantingsmechanismen voor het korstmos! Eén isidium kan uitgroeien tot een nieuw licheen! In "bijlage" nog een opname van dit prachtig korstmos. Even op klikken.
Terug even een licheen of korstmos dat een symbiose is tussen een alg en een schimmel.Dit "Schilferig schildmos" ( Hypotrachyna afrorevolute) wordt nog niet zolang als een aparte soort beschouwd. Het is een bladvormig licheen nogal heldergrijs en dicht aangedrukt tot vrij losliggend op de ondergrond ( normaal een tak van een boom). De randen zijn wel omhoog gekruld. De lobben in het midden zijn ook omhoog gekruld en daar breken soralen (korrelige structuren) uit . Hier op de foto wat donkerder groen van kleur. Deze zijn nu wel grof van structuur wat een belangrijk onderscheid is met het "Gebogen schildmos" dat "fijnmelige" korrels heeft. Even op foto klikken om te vergroten.
Deze bacterie "Frankia alni" (geen Nederlandse naam) heeft een samenleving met de Zwarte els. De wortels van de Zwarte els staan grotendeels of meestal in het water en deze bacterie hecht zich aan de wortels in de roodachtige knobbels. Daar zorgt zij voor de toevoer van stikstof aan de boom. Deze bacterie kan namelijk stikstof fixeren! Hoe dat precies in zijn werk gaat is nog niet helemaal achterhaald. Toch ook een merkwaardige vorm van symbiose die zich hier afspeelt! Even op foto klikken om te vergroten. Hier troffen we een zeer grote concentratie van deze knobbeltjes met de bacterie op de wortels van de Zwarte els die nu boven water uitstaken. In "bijlage" nog een foto van die knobbeltjes. Even op "bijlage" klikken.
Het "Gemarmerd vingermos"(Physcia aipolia) groeit ook op bomen en heeft lobben die nogal heldergrijs zijn, maar duidelijk "gemarmerd". Er zijn duidelijk wat verheven bobbelige structuren op de lobben herkenbaar, als wat "wittige vlekjes". (Even klikken op foto om te vergroten). Ook heeft het hier duidelijk apotheciën (de seksuele voortplanting van de schimmel van het licheen). Het zijn de ronde schotelvormige structuren op het lichaan die normaal zwart zijn maar hier grijsachtig lijken door de "rijp" die er op ligt. Deze apotheciën komen bij ons niet zo veel voor! Het was een buitenkans dit te vinden! De naam "vingermos" is hier ook wat misleidend want het is een licheen: symbiose tussen een alg en een schimmel.
Dot "Gewoon schorsmos" (Hypogymnia physodes) is van dezelfde familie als het "Witkopschorsmos" hieronder weergegeven. Het heeft echter niet die rechtopstaande holle structuren met "soralen" op maar is meer aanliggend vertakt in holle structuren. Aan de uiteinden hiervan onstaan ook wel "soralen" (korrelige tot poedervormige hoopjes) maar hier is het licheen nog te jong en zijn deze nog niet aanwezig. Bijzonder hier is dat het met de onderzijde zonder wortelachtige structuren gewoon aan een takje of stam lijkt te "plakken". De wetenschapelijke naam van de familie geeft dit ook aan: "Hypo = onder" en "gymnia =naakt" het heeft dus geen worteltjes onderaan.
Het "Witkopschorsmos" (Hypogymnia tubulosa) is geen mos maar een licheen. Het is dus een verkeerde naamgeving, maar men gebruikt deze naamgeving al zo lang, dat men er niet wil aan beginnen om het te veranderen. Het groeit wel op schors dat is juist. En het heeft ronde staafvormige, holle structuren die naar boven hericht zijn. Bovenaan zijn er dan wat men noemt "kopsoralen" Het zijn verzamelingen van sorediën (fijne korreltjes) die groenig- grijs en wat wittig zijn. Vandaar de naam "Witkop". Rondom zijn er dan nog wel bladvormige structuren die op de tak aanliggen. Deze zijn hol en hebben ook geen "worteltjes" (rhizinen) om zich te hechten. Zij "plakken" als het ware op de tak. Een gevoelig licheen in verband met luchtvervuiling.(Even op foto klikken om te vergroten.)
De "Mosvreter" (Bilimbia sabuletorum) is ook een korstmos of licheen dat korstvormig, grijzig tot groen is en vrij dum. Het groeit over mossen heen en is in staat om zo eigenlijk het mos te doden. Het heeft dan ook de naam "Mosvreter" gekregen. Wat hier opvalt zijn de apotheciën of vruchtlichamen. Het zijn de vruchtlichamen van de schimmel. De sporen moeten later nog een goede alg vinden om in symbiose te gaan. Deze vruchtlichamen kunnen tot 1 mm groot worden. Hun kleur is iets roze tot grijs en als men een randje ziet is het van dezelfde kleur. Op kalkstenen muren is het aan te treffen en dan vooral over mossen heengroeiend. Een wel merkwaardige groeiplaats voor een licheen! In "bijlage" nog een opname (even op klikken).
Nog een licheen: het "Kronkelheidestaartje" (Cladionia subulata) dat we ook in de heide terugvinden. Het ziet er inderdaad als een kronkelend staartje uit dat zich vanop de grond omhoogricht. Onderaan zijn er wat schubben op de staafjes, maar bovenaan zijn ze "fijn soredieus" of met "fijne korreltjes" bezet.(Even klikken op de foto om te vergroten). Deze fijne korreltjes zijn allemaal op zich reeds verbindingen van een schimmel en algen. Zo is het mogelijk dat zo één korreltje als dat weggeblazen wordt of neervalt, het onstaan geeft aan een nieuw staafvormig "Kronkelheidestaartje". Het is één van de systemen van voortplanten van dit licheen al zijn het in dit geval wel "klonen" (dezelfde genetische eigenschappen) Hieronder nog een licheen maar in de buurt van 23/03/2011(even gaan kijken op die datum) vind u nog andere foto's van lichenen!
Hier hebben we de "Rode heidelucifer" (Cladonia floerkeana): een licheen of korstmos dat in de heide het hele jaar te vinden is. Het is wel verwonderlijk dat dit organisme, dat uit een samenleven van een schimmel en algen bestaat, zulk een vorm kan aannemen. Dit is te wijten aan de schimmel enerzijds maar ook de alg speelt een rol. De alg is hier van het geslacht "trebouxia" die geen Nederlandse naam heeft. Tot op de soort lijken de algen ook moeilijk te determineren omdat ze vrij levend er ook nog eens anders gaan uitzien als ze in symbiose gaan. Een ingewikkeld systeem dus. De Nederlandse nam "Rode heidelucifer" is wel goed gekozen als we deze opstaande grofkorrelige staafjes zien met hun rode vruchtlichamen aan de top. Zeer mooi om ze in de heide soms in hele groepen te ontmoeten. In "bijlage" nog een opname van nog wat dichter opgenomen. (Even op deze foto klikken om te vergroten en op "bijlage" om de foto te openen.)
De "Zwavelmelkzwam" (Lactarius chrysorrheus) komt men niet zoveel tegen. Hier zijn ze nog jong en zijn wat oranje -vleeskleurig en gezoneerd. Bij vochtig weer kunnen ze ook wat vettig zijn. Het melksap kleurt snel zwavelgeel tot goudgeel als het aan de lucht wordt blootgesteld. Het gelige is te zien op het doorgesneden exemplaar. (Even op foto klikken om te vergroten). Het is een goed kenmerk om deze zwam te identificeren. De smaak is bitter en zeer scherp dus zeker niet geschikt om te consumeren! In "bijlage" nog een opname van deze zwammen.
Soms ziet men op takjes of op gras "lange slierten schuim" zo zou men het kunnen omschrijven. Ook dit is een slijmzwam het "Groot kalkschuim"(Mucilago crustacea) die een groter geheel vormt en eerst voortkruipt om algen en bacteriën te verorberen. Het is een "leger" amoebe-achtige diertjes die zo voortkruipen. Als er verzadiging optreed valt het geheel stil en gaat verder uitrijpen. Eerst ziet men deze uit kalkkristallen bestaand en bedekt geheel, daarna gaat de klakbescherming wegvallen en komen de onderliggende structuren met de sporen vrij. Dit kan je zien in een foto van een rijpe fase van deze slijmzwam in "bijlage" (even op klikken om te openen)! Al bij al een merkwaardig fenomeen in onze natuur!
Dit is iets heel anders, het is doorgaans een zwam (schimmel) parasiterend op lichenen of korstmossen maar ook op algen op de boom. Het "Tweesporig vliesje" (Athelia arachnoidea) gaat de algen in het licheen of gewoon de algen op een boom verorberen. Zelf kan de schimmel geen suikers aanmaken dus moet hij ze zoeken. Hier lijkt de schimmel de algen op de boom te viseren. We zien hier de rijpe bruine sporenhoofdjes die "basidia" (elementen waar de sporen op gevormd worden of groeien) hebben, waar twee sporen op groeien. Normaal hebben basidia wel 4 sporen die er op groeien. Vandaar dat de naam hier "Tweesporig" aan gegeven is. Het "vliesje" kan als naam voor de witte zwamdraden gelden. Ook in "bijlage" nog een opname van deze zwam. (Even op deze foto klikken om te vergroten en op "bijlage" om deze te openen.)
Hierbij nog en slijmzwammetje dat ongeveer 3 mm groot is (dus zeer klein): het "Doorschijnend langdraadwatje(Hemitrichia clavata). (Men moet er eigenlijk al een beetje naar zoeken) Deze vruchtlichemen staan wat op een rijtje en ze zijn al zeer rijp want bovenaan zijn de "elateren" (de draadvormige inhoud van het sporendoosje) al wat naar buitengekomen om de sporen los te laten. De sporen zijn wat goudgeel zoals de kleur laat vermoeden. De elateren of draden zijn met spiralen bekleed en fungeren zo als "veertjes" die de sporen wat naar buiten voeren. In "Bijlage" kan u deze elateren met de spiraalvormige tekening zien onder een vergroting van 400 maal met de micrioskoop. (Even op bijlage klikken). Ook op deze foto klikken om wat te vergroten want het zijn zeer kleine organismen. Meer uitleg hierover vind u bij het "Troskalknetje"(hiervoor) en ook bij de verdere verwijzingen naar vroegere bijdragen!
Dit "Troskalknetje" behoort tot de slijmzwammen. Een bijzonder organisme dat uit een soort "spore" als een amoebe-achtig diertje uitkomt om zich dan te gaan voeden door bacteriën en algen te verorberen. Later zal zich eerst de rijpe fase gaan vormen, zoals we hier zien. Deze vruchtlichemen staan in een trosje samen en zijn niet groot, enkele mm! (Even op foto klikken om nog meer te vergroten) Inwendig is er dan een kalkvormig netje waar de sporen liggen die zich later zullen verspreiden. De Nederlandse naam is wel heel goed gekozen! Op 7-11-2010 en 29-08 2009 is er nog wat te vinden over deze wondere organismen!
Terug even naar de melkzwammen met de "Grijsgroene melkzwam" ( Lactarius blennius). Hij heeft dus ook een "melkafgifte" bij kneuzing van de lamellen. Eerst is dit wit maar bij uitdroging verkleurd de melk naar grijsgroen. De hoed heeft ook kleurschakeringen van olijf- of grijsgroen tot bruingroen.(Even kliken op de foto om te vergroten) Dikwijls zijn er ook kransen ven donkerdere vlekken. Als het regent voelt de hoed vettig aan. De smaak is na enkele seconden ook heel scherp daarom is het eten van deze paddenstoel ongenietbaar.Na herhaald afkoken zou eventueel de scherpe smaak kunnen verdwijnen....
Toch wel verrassend om op 10 januari (winter) in mijn tuin de "Gewone glimmerinktzwam" (Coprinus micaceus) zijn hoofjes te zien bovensteken! De hoedjes zijn niet zo breed een 2 tot maximaal 4 cm. De kleur is beige tot okerbruinachtig,er zit wat nuance in. Van boven is hij wat donkerder. Er zijn ook wat glimmerachtige korreltjes op de hoed waaraan hij zijn naam dankt (wel op foto klikken om te vergroten). Hij groeit op stronken of op begraven hout. Ik vermoed dat hij hier groeit op de wortels van een boompje dat ik daar uitdeed. Hij ziet er niet zo eetbaar uit omdat hij zo klein is en het zou ook niet aan te raden zijn omdat hij giftig is als men er alcohol bij drinkt! Klik ook even op "bijlage" om nog een opname te zien.
Ik ben Hellemans Karl, en gebruik soms ook wel de schuilnaam Cladonia.
Natuur
Deze bacterie "Frankia alni" (geen Nederlandse naam) heeft een samenleving met de Zwarte els.
