Crisis! Niets van te merken in Krakow. Na het trotseren van een monsterfile waar we stapvoets vooruit geraakten in het overvolle Krakow aangekomen. De ganse stad ademt geschiedenis. Het is een echte stad waar de huizen nog authentiek zijn in plaats van een fonkelnieuwe reconstructie en ze is een paradijs voor cultuurliefhebbers.
Maar ook de shoppers vinden er hun gading. De oude lakenhal is met zijn tientallen kraampjes een aantrekkingspool wanneer je graag rondsnuffelt tussen al wat Poolse ambachtslui maar kunnen verzinnen en creëren. Het is eigenlijk een overdekte markt uit het begin van de 14de eeuw en staat op een uniek plein: Rynek Glowny.Dat plein is één van de grootste pleinen dat Europa uit de middeleeuwen heeft overgehouden. Rondom verheffen zich statige neoklassieke huizen en het geheel toont een homogene fin-de-siècle sfeer. Jammer dat we voor de zoveelste maal deze vakantie weer eens goed uitgeregend zijn en ons bezoek vroegtijdig moesten afbreken. Alweer moesten we files trotseren om terug te keren naar de plaats waar we enkele dagen blijven uitrusten. Het is onvoorstelbaar hoe Polen op enkele jaren tijd zulk een autopark weten te ontwikkelen heeft. De wegen zijn echter nog niet aangepast en daar zit dan dat fileprobleem dat aan ons Belgen absoluut niet vreemd is.
11juni. Het is hier een kerkelijk feest en gans Polen is stil. Niemand werkt en er is geen enkele zaak open. Door de plaatselijke bevolking zijn we uitgenodigd om naar de processie te gaan kijken en we herbeleven onze jeugdjaren. Een processie zoals wij die kennen uit de naoorlogse periode: kindjes in wit ornaat en bloempjes in het haar gaan heel devoot en mooi achter mekaar, kleintjes gooien bloempjes op de straat, daarachter de priester met de monstrans en twee begeleiders met een helm op. De allerkleinsten lopen in Poolse klederdracht en de gebeden en gezangen zijn niet uit de lucht. Een gebeuren zoals het in onze kinderjaren jaarlijks een wederkerende festiviteit was. En hoe was het weer voor de rest van de dag? Alweer onweer, voor de zoveelste keer. Van rijmen gesproken!
De laatste dag met het zicht op de Tatra vanaf Polen. Een bezoek van de ondergrondse zoutmijnen staat op het programma. Vermits het koud en regenachtig is, blijft dat de enige doenbare activiteit. Een massa volk staat aan te schuiven om tot 130 meter onder de grond naar alle zoutsculpturen te gaan kijken. En niet alleen die sculpturen tellen; we lopen op een zoutstenen vloer door de kilometers lange goed gestutte gangen. Er is zo maar even 1 miljoen hout verwerkt om die klus te klaren. Verder is er een ondergrondse kapel in zout, een restaurant en uiteraard de gekende souvenirstalletjes. In een ondergrondse enorm hoge ruimte beluisterden we tijdens een klank- en lichtspel mooie aangepaste muziek van de Poolse componist Chopin.
Tot in 1996 was men druk doende om zout te delven voor export. Omdat de Unesco het jammer zou vinden om die mijnen te moeten sluiten heeft men de export aan banden gelegd en wordt er nog alleen kleinschalig gewerkt. De gekende zoutlampen worden nog gefabriceerd en zouden een heilzame invloed hebben op onze gezondheid. Een probaat middel tegen eczeem, astma, allerhande allergieën en ze zijn luchtzuiverend. We hebben dan ook goed ingeademd tijdens die twee uur durende rondleiding die ons bezoek aan Polen afgesloten heeft.
Qua natuur kan ik zeggen dat Polen een erg groen land is maar weinig bloemen te tonen heeft. Geschiedkundig heeft het veel te vertellen. Het kende een turbulente geschiedenis met afwisselend Oostenrijkse, Duitse en Russische overheersers en dat heeft zijn sporen nagelaten op de bevolking. Nu op naar het volgende land.
Zoals ik al vroeger vermelde niet echt iets voor mij. We zien zo al miserie genoeg wanneer we de TV aanzetten voor de nieuwsberichten En toch heb ik me laten meeslepen en het bezoek van Auswchwitz ondergaan. Normaal zou Birkenau volgen maar na een rondleiding van vier uur is een mens zo onderste boven dat de rest er niet meer bij kan.
Auschwitz was een concentratie- EN vernietigingskamp en wat daar nu getoond wordt tart elke verbeelding. Het begon al met een film over de gewelddadigheden waarbij ik dacht dat is genoeg maar dat was nog maar een begin en na de rondleiding komen er zoveel vragen en gevoelens naar boven dat men gaat twijfelen over de geaardheid van velen onder de bevolking.
Wat krijgt men daar nu allemaal te zien en te horen?
Het kamp, een vroegere legerkazerne, werd in 1940 uitgebreid door Poolse gevangenen maar bleek al vlug te klein. Door alweer die gevangenen, die aan een onmenselijk tempo moesten werken, werden er spoedig op alle gebouwen een verdieping bij opgezet en nog tal van andere barakken bijgebouwd. Een deel van die gebouwen werd door de SS, vóór de inname door de Russen, volledig vernield om de sporen van hun misdaden uit te wissen Enkele barakken en objecten die zeer bepalend zijn geweest in de geschiedenis van het kamp zijn op de oorspronkelijke plaats gereconstrueerd en die hebben we bezocht.
In het vroegere Auschwitzkamp gingen de gevangenen dagelijks door een poort naar buiten om te gaan werken Boven die poort stond het cynische opschrift Arbeit macht frei en daar begint de rondgang.
Het was het grootste concentratiekamp van de nazis. Niet alleen voor Poolse gevangenen maar ook voor mensen van andere nationaliteiten en jawel, ook 25 000 Belgen werden naar hier gedeporteerd. Er is dan ook een ganse afdeling van de tentoonstelling daaraan gewijd.
De meeste joden die naar het kamp gedeporteerd werden, stierven direct na aankomst in de gaskamers en dit zonder geregistreerd te worden. Vandaar dat het zo moeilijk is om vast te stellen hoeveel mensen er juist vermoord zijn. Schattingen van anderhalf miljoen worden genoemd.
Velen onder hen arriveerden daar in de overtuiging dat ze zich in Oost-Europa mochten gaan vestigen en men bood hen werk aan in verzonnen bedrijven. De tot vernietiging gedoemden beseften dit niet en brachten alle kostbare spullen van thuis mee. Hun reisafstand bedroeg vaak meer dan 2 400 km en gebeurde in gesloten, verzegelde wagons waarbij onderweg geen voedsel werd verstrekt. Na 7 tot 10 dagen onderweg te zijn gebeurde het dat, bij het openen van de wagons kinderen en ouderlingen dood uit de wagens vielen. Misschien lelijk van mij om te zeggen maar dat zijn diegenen waarvan de lijdensweg het kortst geduurd heeft. Dadelijk werden hun kostbare spullen in beslag genomen en naar Duitsland gestuurd of opgeslagen.
Bij de rondleiding hebben we de gruwelijkste dingen gezien. Op het model van de gaskamer zijn mensen te zien die op weg zijn naar een onderaardse ruimte waar ze zich moesten uitkleden. Ze waren rustig want de SSers hadden beloofd zich te kunnen wassen . Maar ze werden naar een tweede onderaardse ruimte gedreven die sprekend leek op een echte badruimte. Aan het plafond waren de sproeikoppen waar echter nooit water uitgekomen is maar wel Zyklon verspreidde, een uiterst giftig gas. De mensen stierven binnen de 15 à 20 minuten. Van de omgebrachten roofde men hun gouden tanden, knipten men hun haar af en namen hun ringen en oorbellen af alvorens ze naar de crematoriumovens gingen. Van dat alles zijn er fotos te zien die je van je ganse leven niet meer vergeet. De producent van dat gas verdiende op 3 jaar tijd daarmee 300 000 DM. Had die mens dan geen eergevoelens of is het dan toch zo dat alles wijkt voor geld!
Van dat menselijk haar werd in Duitse bedrijven kledingstukken geweven. De gouden tanden en kiezen uit de monden van de vergaste mensen werden omgesmolten tot gouden staven en de menselijke as gebruikte men als mest of men gooide er de omliggende vijvers en sloten mee dicht. AFSCHUWELIJK! Toen het Russische leger Auschwitz bevrijdde trof men in een magazijn nog 7000 kg haar aan, haar dat niet meer gelukt was om te verkopen aan het Duitse Rijk. Dat hebben wij daar zien liggen. Zo zagen we ook een magazijn vol met brillen, een ander vol met tand- en beenprothesen. Een ander lag vol met baby- en kinderkleding. Ook hun popjes en andere speeltjes vonden we terug. Ik kon daar niet vlug genoeg weg zijn. Hoe is het mogelijk dat men mensen zover drijft om dat alles te doen! Wat hebben die arme kindertjes trouwens gedaan om zo behandeld te worden? Kan een hersenspoeling zover gaan!
Er zijn brieven bewaard gebleven waarin SSers zich tot de kampcommandant wenden met het verzoek om toewijzing van kinderwagens, babyartikelen en andere voorwerpen voor eigen gebruik. Ondanks de voortdurend vertrekkende treinen volgeladen met geroofde bezittingen bleven de magazijnen steeds overvol. We zagen barakken met duizenden paren schoenen, kledingstukken, borstels, scheerkwasten, reiskoffers met namen op van ouders, grootouders en hun kleinkinderen en vele andere voorwerpen. Dat raakt een mens en daarbij rijzen dan ook vele vragen.
Een deel van de gevangenen werd na aankomst direct naar het kamp gebracht. Daar kwamen er velen om het leven door honger, door het zware werk dat hun krachten te boven ging, door straffen of door erbarmelijke hygiënische omstandigheden. Bij aankomst kregen ze al snel te horen dat ze in een concentratiekamp waren waaruit geen andere uitweg mogelijk was dan de schoorsteen van het crematorium.
Diegenen die overleefden zaten volledig onder de luizen en hun eetrantsoen was beneden alles. Als ontbijt kregen ze een halve liter sap van een kruidenaftreksel, dat men koffie noemde. s Middags een liter dunne vieze brij die voor soep most doorgaan en niet door de keel te krijgen was, veelal gemaakt van verrotte groenten. Het avondmaal bestond uit 300 gr klef roggebrood met 20 gr worst of 30 gr margarine. Daarmee moest men het dan stellen en vaak onmenselijk zwaar werk verrichten. Stel je maar eens in hun plaats! We zagen fotos die onmiddellijk na de bevrijding gemaakt waren, die vrouwen toonden met een gewicht tussen 23 en 30 kg, gewoon een geraamte met een huid over. Bah!!!
In een andere barak zagen we fotos van kinderen die samen met volwassenen in het kamp gebracht werden en dezelfde behandeling kregen en mishandeld werden. Sommige kinderen werden gebruikt voor misdadige experimenten. Ook volwassenen moesten dat lot ondergaan. Zo deed men sterilisatie-experimenten op joodse vrouwen om snel de Slavische bevolking uit te roeien. Men testte de uitwerking van medicijnen uit op de gevangenen. Zo wreef men de huid in met een giftige substantie en deed dan huidtransplantaties. Honderden stierven gedurende deze experimenten. Bij hen die overleefden stelde men blijvende gezondheidsproblemen vast of verminkingen. Waarvoor dan kiezen? De dood of als wrak door het leven gaan!
Van woonomstandigheden gesproken! De eerste groep gevangenen sliepen op los stro op de betonnen vloer. In een zaal voor 60 personen sliep men met 200. Als deken kreeg men een stuk smerig kleed en de kampbevolking werd uiteindelijk drastisch uitgedund door ziektes en epidemieën. Oorzaken waren de erbarmelijke leefomstandigheden, de honger, te weinig bescherming tegen de koude en het voorkomen van ratten en ander ongedierte.
De dodenmuur! Daartegen hebben leden van de SS duizenden doodgeschoten. Een gevangene kon om een kleinigheidje al worden omgebracht vb. voor het stelen van een appel, het doen van je behoefte tijdens het werk, het uittrekken van je eigen gouden tand om te ruilen tegen brood of om te langzaam te werken. Alle redenen waren goed.
En zo kan ik blijven doorgaan met opnoemen wat we daar te verwerken kregen. Het is niet mijn gewoonte om zo in detail te treden maar hier vind ik het mijn plicht. Wat ik nu gezien heb zou de ganse mensheid moeten zien zodat het nooit meer zover kan komen.
Voor de geïnteresseerden. Ik ben momenteel een boek aan het lezen over Stella Müller, een meisje uit Schindlers list die al die gruwel meegemaakt heeft. Beter dan wie ook kan zij die toestanden beschrijven en het lezen ervan is niet weggelegd voor gevoelige zielen . Maar toch vind ik het een aanrader. Het zijn twee boeken. Het eerste: Door de ogen van een kind beschrijft haar leven vanaf haar tiende levensjaar in het getto en nadien in Auschwitz en het tweede,.Door de ogen van een vrouw daarin beschrijft ze het trauma dat ze in haar verder leven meedraagt. Eveneens het lezen waard.
De dag dat we Gdansk willen bezoeken zouden we vroeg vertrekken. Het is nl de viering van 20 jaar Solidarnosc en dat wordt in de stad gevierd met een grote optocht. Nog even de bandendruk controleren om na te gaan dat al dat schokken op die fantastische wegen voor geen gevolgen gezorgd heeft. Eén band kan wat meer druk gebruiken, we vullen bij maar wat merken we nadien! Alles verloopt goed tot het ventiel er terug op moet. Dat blijkt stuk te zijn. Alle druk verdwijnt, de band loopt leeg en daar begint de ellende. Met drie man is er te werken om het wiel los te krijgen en het reservewiel van onder dat geval van meer dan 3500 kg te halen. Onze Poolse helpers zijn heel gedienstig en we belonen ze met een fooi en een lekker Belgisch biertje. Hun pret kon niet op. Nadien naar de garage om de band te laten herstellen en geloof het of niet, voor 2,25 heeft men dat werk hier geklaard. Vergelijk dat maar eens met de prijzen van bij ons! Uiteindelijk was het half twaalf wanneer we in Gdansk aankwamen. Onder een koude en natte hemel bezoeken we een schitterende stad met een rijk verleden maar alweer jammer dat we de juweeltjes van gebouwen niet te zien krijgen onder een stralend zonnetje. Dat zou zoveel meer te bieden hebben!
Volgende dagen!
4,5 graden en regen, regen, regen. We hebben er zo stilaan de buik vol van en blijven wachten op een straaltje zon. Maar nee hoor, het is ons niet gegund.
We rijden naar Mazurië, het merengebied. Dat ligt in het noordoosten van Polen, grenzend aan Rusland en Litouwen. Blijkbaar veel te noordwaarts om toch maar van wat warmte te kunnen proeven. Het landschap is nogal saai. Al vaak dacht ik aan het liedje van Jacques Brel het vlakke land dat het mijne is. Dat kunnen we best verplaatsen naar hier. Steeds maar eindeloze groene vlakten met daarboven een zwangere lucht van de vele regen. Voorlopig geen bergen te bespeuren. Pas wanneer we stilaan aan de meren komen wordt het wat heuvelachtiger. De echte bergen wachten ons waarschijnlijk op tegen de Slowaakse grens.
Het blijft een ganse dag bitterkoud en wanneer we ter plekke een wandeling maken zijn we blij dat we onze warme spullen aangetrokken hebben.
Ons logement op de camping valt best mee; reuzeplaatsen aan de boord van een meer en prima sanitair. Toch iets waar we blij kunnen om zijn en zo vergeten we de ellende van het natte weer.
Na een rustige nacht bereiden we ons voor om de weg richting zuiden aan te pakken in de hoop daar wat warmte te vinden. Er wacht ons een lange trip van 500 km, dwars door centraal Polen, die we nooit op één dag geklaard krijgen. Het is hier constant 40 à 50km/uur rijden op die hobbeldebobbel wegen en zullen er gerust anderhalve dag mogen voor uittrekken. Maar we hebben tijd.
In dat noordoosten van het land treffen we een totaal ander volk aan. Niet de Polen die we voordien ontmoet hebben maar een ruwer volk, veel norser, minder gedienstig en in alles op de russen lijkend. Niet erg aantrekkelijk en ze stralen weinig vertrouwen uit. De levensstandaard hier is heel wat lager dan in andere delen van het land. De bevolking is er armer en loopt er slordiger bij. Een tapijt wordt op straat uitgeklopt met een mattenklopper want een stofzuiger kunnen ze zich hier amper veroorloven. In de winkels is er minder keuze aan producten en de mensen kopen veel kleiner hoeveelheden. Alles een teken aan de wand.
Op onze rit meer zuidwaarts en landinwaarts krijgen we eindelijk mooiere prentjes voorgeschoteld; een heuvelend landschap doorweven van talloze meertjes waarin de natuur zich steeds opnieuw weerspiegeld en, geloof het of niet, het weer verbeterd en een zonnestraal doet wonderen. Jammer dat er nergens stopplaatsen zijn om even te kunnen genieten van die talloze mirror lakes. De ooievaars lopen op de akkers en vliegen zelfs vlak voor onze auto voorbij. Een rustig wandelend hert is het volgend te mijden obstakel Wat verder een oude tractor op de snelweg waar de koeien aan vastgebonden zijn. Zo loodsen ze hier blijkbaar hun vee naar de stallen en wij mogen stapsgewijs volgen. Op die manier hebben we een tweehonderd kilometers kunnen bollen en de rest zal voor de dag nadien zijn.
Die dag kondigt zich al iets warmer aan maar blijft nog nat. Czestochowa, HET bedevaartsoord van het land, bezoeken we en alweer onder een grijze hemel. Het krioelt er van het volk en op alle mogelijke plaatsen is er een eucharisitie bezig.. De bevolking schijnt hier heel devoot met een grote eerbied voor de Heilige Maagd. Waar men bij ons in Scherpenheuvel allerhande waardeloze prullen verkoopt die met een godsdienst weinig of niets te maken hebben, verkoopt men hier vergulde rozen, uiteraard namaakbloemen, en die worden dan door een priester gewijd om zo als aandenken mee te nemen naar huis.
Oswiecim of door ons beter bekend als Auschwitz staat op het programma. Ik kijk daar echt niet naar uit maar wanneer men het land doorkruist met een honger naar bezienswaardigheden mag dat niet opzij geschoven worden. Omdat het zo indrukwekkend is vind ik het belangrijk om in een volgend deel van de blog er over uit te wijden.
Veel leesplezier en hopelijk met beter weer dan hier.
Intussen zijn we twee dagen verder en het weertje doet zijn best. We lassen een pauze in aan de voeten van het gebergte in het zuiden om even bij te komen van het eerste deel van onze trip. Hier maken we kennis met een zeer hartelijke, hard werkende bevolking met een betere levensstandaard. Tussen de huizen staan al pareltjes van de nieuwe rijken met mooi aangelegde tuintjes. Het is voor de eerste maal dat we dat hier zien in Polen. De supermarkten bieden een ruime keuze en aan de kassa worden we zowaar voortgeholpen door een Nederlandssprekende kassierster. Ze had een paar jaar te Antwerpen en is met wat reservecentjes teruggekeerd naar haar land.
Het volgende land dat op het programma staat is Slowakije en we hopen daar uitgebreid van de natuur te kunnen genieten.
