Hoofdstuk 1 van In Search of Christian Freedom door Raymond Franz
- 1 -
De Speurtocht naar Christelijke Vrijheid
Christus heeft ons vrij gemaakt om in de vrijheid te blijven. . . Het gaat alleen om het geloof, dat werkzaam is door de liefde. Gij waart zo goed op weg. Wie heeft u verhinderd de stem van de waarheid te blijven volgen? Galaten 5:1, 6, 7, [Willibrord Vertaling]
N
et als geloof, liefde en waarheid, is vrijheid een belangrijk aspect van het ware christendom. Waar vrijheid heerst, gedijen geloof, liefde en waarheid. Wanneer vrijheid beperkt is of ontbreekt, lijden ze onvermijdelijk schade. 2 Korinthiërs 3:17
De vrijheid die Gods Zoon ons gaf heeft juist ten doel dat we ons geloof en liefde volledig tot uitdrukking kunnen brengen, vrij van beperkingen die mensen (niet God) ons willen opleggen. Het zonder tegenspraak opgevenvan die vrijheid betekent onvermijdelijk het opofferen van waarheid. Want zij die zulke beperkingen willen opleggen doen dit niet uit waarheid, maar uit dwaling.
In de afgelopen paar decennia hebben honderdduizenden personen zich losgemaakt van de religie waarin ik ben opgegroeid: Jehovahs Getuigen. Gedurende diezelfde decennia zijn echter honderdduizenden andere personen toegetreden tot dezelfde religie, en wel in die mate dat de religie is blijven groeien. Ik denk niet dat het vertrek of de toetreding van deze personen op zichzelf iets bewijst.
De werkelijke vraag met betrekking tot diegenen die weggingen is, waarom ze dat gedaan hebben, wat hen bewoog zich af te scheiden. Was het uit liefde voor de waarheid? Was het omdat zij hun geloof en hun liefde wilden uiten in christelijke vrijheid? Hadden ze dit niet kunnen bereiken door te blijven waar ze waren? Was hun vertrek gerechtvaardigd?
Evenzo kunnen vragen gesteld worden ten aanzien van diegenen die toetreden. Het lijdt geen twijfel dat een aanzienlijk aantal hiervan voorheen ongodsdienstig, ongeestelijk en in wezen materialistisch in hun opvattingen was. Vanaf hun toetreding hebben ze aanzienlijke verandering aangebracht op deze gebieden. Ten minste een deel van hen werd geholpen zichzelf te bevrijden van ernstige problemen als seksuele bandeloosheid, alcoholisme, drugsverslaving, gewelddadigheid of oneerlijk, zelfs crimineel gedrag. Dit heeft zeker een verbetering in hun levens betekend.
Het is echter ook waar dat deze staat van dienst van hulp niet uniek is. De meeste religies en kerkorganisaties kunnen een veelvoud van geschiedenissen en getuigenissen aanvoeren van personen die door hun bekering een absolute ommekeer in hun leven hebben meegemaakt. Evenzo kunnen de verhalen en de aantallen van diegenen die zijn geholpen door de Wachttoren-organisatie in het overwinnen van verderfelijke gewoonten of verslavingen ongetwijfeld zelfs worden geëvenaard door enkele sociale instellingen, waaronder Anonieme Alcoholisten, afkickcentra, en soortgelijke instellingen. En zeker de meerderheid van diegenen die Getuigen worden waren voordien niet personen die met zulke problemen te kampen hadden.
Wat ook de schijnbare voordelen geweest mogen zijn, de vraag blijft: tegen welke prijs zijn ze verworven?Heeft hun toetreding tot de organisatie van de Getuigen uiteindelijk geresulteerd in een verlies van vrijheid om waarheid, geloof en liefde uit te drukken op een wijze die niet wordt afgedwongen of beperkt door menselijke overheersing?
Als dit het geval zou zijn, hoe geloofwaardig of betrouwbaar is dan de verbetering die is verworven? Hoe christelijk zijn de ogenschijnlijke voordelen nu werkelijk?
Dezelfde vragen kunnen en zouden moeten worden toegepast op elke religie die belijdt christelijk te zijn, en ik hoop dat wat hier naar voren wordt gebracht waardevol mag zijn voor mensen met allerlei religieuze achtergronden. Want de kwestie waar het om gaat is in feite veel omvangrijker dan de afzonderlijke problemen van de mensen die er bij betrokken zijn. Het reikt tot in het absolute hart van het goede nieuws over Gods Zoon, Jezus Christus.
Waar het verschil ligt
Enkele eeuwen geleden, ten tijde van de Reformatie, een tijd waarin veel mensen zich door hun geweten verplicht voelden kerkelijke overheersing over hun levens en hun geloof te verwerpen, bracht één van hen de positie van een christen op deze wijze onder woorden:
Een christenmens is een vrije heer over alle dingen en is niemand onderdanig.
Daarna ging hij hier verder op in door te zeggen:
Een christenmens is een gehoorzame dienstbare dienstknecht in alles en is iedereen onderdanig.(1)
Dit klinkt tegenstrijdig, maar dat is het niet. In feite is het een vrije weergave van de woorden van de apostel Paulus in 1Korinthiërs 9:19(2)
Want hoewel ik vrij sta tegenover allen, heb ik mij allen dienstbaar gemaakt, om er zoveel mogelijk te winnen.
Het verschil is dat het hier niet gaat om een onderwerping die wordt afgedwongen door mensen die aanspraak maken op een superieure positie en die erop staan dat men zich aan hun gezag onderwerpt, maar om een onderwerping en dienst die vrij en spontaan ontspringt in iemands eigen hart. Het is een onderwerping en dienst die niet het resultaat is van toegeven aan aanspraken en eisen van een ander, maar van het zien van andermans behoeften en van het goede waartoe dat kan leiden. Paulus erkende slechts één door God aangewezen Hoofd en Meester, Christus, en erkende geen ander individu of een groep van personen in die positie. Van sommigen die zulk gezag voor zich probeerden op te eisen zei hij:
"[Zij waren] heimelijk binnengeslopen om de vrijheid die we in Christus Jezus hebben, te bespieden. Zij wilden ons weer slaven maken. [zij proberen ons te binden aan regels en voorschriften, Phillips Modern English]. Wij hebben echter geen moment voor hen een stap terug gedaan; het ging erom, de waarheid van het evangelie voor u veilig te stellen.(3)
De Apostel vatte het verlies van christelijke vrijheid door religieuze overheersing niet licht op. Toen hij de woorden die aan het begin van dit hoofdstuk aangehaald werden neerschreef, was dat gericht aan mensen die zich lieten misleiden door een vals evangelie of goed nieuws. In zijn tijd was dat de poging om opnieuw het Wetsverbond aan christenen als verplichting op te leggen, wat hun vrijheid in Christus aanzienlijk bedreigde. Waarin school dan het grote gevaar? De wet die aan christenen werd opgelegd was toch immers dezelfde wet die Jehovah door middel van Mozes had gegeven. Waarom zou Paulus dan zeggen dat het opnieuw opleggen ervan zou leiden tot het opnieuw gebukt gaan onder een juk van slavernij?
Een deel van het het gevaar lag in het feit dat een dergelijke onderwerping een aanleiding is voor mensen om zich op te werpen als uitleggers van de wet, waarbij hun uitleggingen kracht van wet krijgen en er gerechtelijke lichamen en religieuze rechtbanken ontstaan die deze regels toepassen en als handhavers van de wet strafmaatregelen opleggen. Dat zou de herinvoering betekenen van een menselijk priesterschap over christelijke gelovigen die slechts één Hogepriester en Middelaar hebben, Gods zoon.(4)Waarom dan, ijverden sommige mannen in de eerste-eeuwse christelijke gemeente voor de herinvoering van het houden van de wet? Klaarblijkelijk was de reden dat zij, bewust of onbewust, zeggenschap en autoriteit over anderen wilden uitoefenen. Ze streefden naar macht over medechristenen, en één wijze om dit te verkrijgen was door zich tussen christenen en hun rechtmatig hoofd, Christus, te stellen. Dit was een vervulling van de profetie van de apostel opgetekend in Handelingen 20:29,30:
Ik weet dat er na mijn heengaan onderdrukkende wolven bij U zullen binnendringen, die de kudde niet teder zullen behandelen, en uit UW eigen midden zullen mannen opstaan die verdraaide dingen zullen spreken om de discipelen achter zich aan te trekken(5)
Hun argumenten waren aannemelijk, klonken logisch, en Paulus toont dat velen van hun toehoorders overtuigd werden en dit als de waarheid van het evangelie accepteerden. De voorstanders van het houden van de wet konden bepleiten dat God rechtvaardigheid en heiligheid eist - hetgeen waar is en dat zonder het opleggen van de wet de mensen eenvoudigweg niet aan rechtvaardigheid vasthouden wat voor de meeste mensen waar mag zijn, maar wat niet waar zou moeten zijn voor christenen. Het begon met het benadrukken van het belang van de besnijdenis, iets dat door God zelf ruim tweeduizend jaar eerder was ingesteld, in de tijd van Abraham. Toen deze basis eenmaal aanvaard was, bouwden zij erop verder door er andere aspecten van de wet aan toe te voegen, die zij als noodzakelijk voorstelden om in een goede verhouding met God te staan en om een zuivere gemeente te houden.(6)
Het grootste gevaar lag destijds in de wijze waarop deze nadruk op het houden van de wet een verandering teweeg zou brengen in de verhouding van de christen met God door Christus. Het fundament van de hoop van de christen zou erdoor in een verkeerd daglicht gesteld worden en het juiste zicht op de christelijke bediening zou er door vertroebeld raken. Paulus herkende het als een ernstige verloochening van het goede nieuws dat hem door God en Christus was opgedragen te prediken.(7)Om de ernst van de zaak te benadrukken schreef hij:
Jullie die trachten rechtvaardig te worden verklaard door de wet, zijn vervreemd van Christus; jullie zijn van de genade afgevallen. Maar door geloof verwachten wij vurig de rechtvaardigheid waarop wij hopen. Want in Christus Jezus heeft besnijdenis noch onbesnedenheid enige waarde. Het enige dat telt is geloof dat zichzelf door liefde uitdrukt.(8)
In die paar woorden, geloof dat zichzelf door liefde uitdrukt, vat de geïnspireerde schrijver de essentie van het hele christelijke leven samen. De christelijke man of vrouw wordt niet gemotiveerd door bezorgdheid om zich aan regels te houden, of door een daarmee vergezeld gaande bezorgdheid om bij de naleving ervan de goedkeuring van anderen te verkrijgen, en zeker niet door de angst om voor een gerechtelijk lichaam gedaagd te worden wegens overtreding van bepaalde gedragslijnen en bepalingen hetgeen een volkomen negatieve drijfveer is maar door geloof en liefde. Geloof en liefde zijn de positieve krachten die niet alleen de beste afschrikking bieden tegen overtredingen maar zij zetten bovenal tot goede daden aan, de vruchten van hen die werkelijk discipelen zijn van Gods Zoon. .
Wellicht dat een voorbeeld uit het dagelijks leven beter kan verduidelijken wat het betekent om onder de wet, of onder de genade of onverdiende goedheid te staan ¾ wat, alles welbeschouwd, het uiteindelijke resultaat is.
Neem bijvoorbeeld eens een gezin waarin de echtgenoot zowel vader als kostwinner is. Als hij zou besluiten leiding te geven aan zijn vrouw door haar een lijst van geboden, specifieke regels en wetten voor te houden, over hoe ze het huishouden moet doen, welke methode ze daarbij moet gebruiken en op welke dagen en tijdstippen ze voor alle huishoudelijke en familie-aangelegenheden zou moeten zorgen (schoonmaken, boodschappen doen, maaltijden bereiden, zorgen voor kleding, de kinderen leren gehoorzamen), zon echtgenoot zou een zeer ordentelijk gezin kunnen hebben, waarin de dingen volgens schema verlopen. Maar hij zou waarschijnlijk ook een ongelukkige vrouw hebben.
Wellicht schenkt het hem voldoening (of wat daar voor doorgaat) te zien dat alles onder zijn gezag en volgens zijn voorschriften wordt uitgevoerd. Maar hij zou nooit weten of ze voortkwamen uit liefde.
Een echtgenoot die daarentegen in de kracht van liefde en vriendelijkheid gelooft en zijn denken niet laat leiden door een vals gevoel van superioriteit, maar een man is die zijn vrouw vertrouwt en respecteert, haar intelligentie en haar vermogen om zelf voor de dingen te kunnen zorgen erkent en gelooft dat haar zorg voor het huis en het gezin even sterk is als de zijne (en haar ook dienovereenkomstig behandelt), zo'n echtgenoot kan evenzeer het plezier beleven van een ordelijk, goed verzorgd huis. Maar de sfeer zal er veel meer ontspannen en gelukkiger zijn dan in het eerste voorbeeld. Hij kan dit door middel van een goede communicatie en discussie bereiken, waarbij hij streeft naar gemeenschappelijke conclusies en beslissingen, in plaats van enkel blijk te geven van willekeurige autoriteit. Wanneer hij ziet dat het huis keurig en schoon is, dat de maaltijden goed bereid worden, dat er voor kleding wordt gezorgd, of wanneer hij constateert dat zijn kinderen een groot respect voor hem ontwikkeld hebben, dan weet hij dat dit alles het resultaat is van iets anders dan het naleven van regels. Hij kan oprecht blij en tevreden zijn in de wetenschap dat alles voortkomt uit de liefde van zijn vrouw voor hem, voor hun huwelijk en voor het gezin.
Naar buiten toe ziet het er in beide gevallen op bepaalde gebieden misschien hetzelfde uit. Maar intern bestaat er een enorm verschil. De sleutel ligt in het verschil in motivatie en bedoeling. En dat is nu juist het verschil wat zo bepalend is voor de wijze waarop iemand als christen leeft: staat hij of zij onder de wet of onder Gods liefdevolle goedheid door Jezus Christus?
Gods wijsheid is hierin beslist zichtbaar. Liefde en geloof, de ware regels van de christen, kunnen de intiemste gedachten en diepten van het hart bereiken. Ze kunnen elk aspect van het leven beroeren en beïnvloeden op een wijze die door wetten en regels nooit bewerkstelligd kunnen worden. Doordat de christen niet onder de wet staat, wordt hij in een positie geplaatst waarin hij kan laten zien wie hij in de grond van zijn hart werkelijk is. En alleen dat telt bij God.
Hoe langer ik lid was van het Besturend Lichaam van Jehovahs Getuigen, hoe meer dit punt mijn denken bepaalde. Ik had het gevoel dat een buitensporig groot deel van de in het Besturende Lichaam doorgebrachte tijd in beslag werd genomen door de besluitvorming ten aanzien van regels voor het privé-leven van mensen. Ik zag dat elke regel vragen te voorschijn riep die weer tot nieuwe regels leidden, op grond waarvan de rechtschapenheid van anderen werd beoordeeld. Slechts als mensen deze regels in acht namen, konden zij als rechtvaardig voor God en Christus beschouwd worden. Waarom zou dit zo moeten zijn? Hadden wij een paar mannen werkelijk de volmacht van God zo te handelen? Was het werkelijk voor het welzijn van degenen die we geacht werden te dienen?
Pas toen ik begon te beseffen dat de vrijheid die in de Schrift wordt geleerd niet gewoonweg het vrij zijn van de Mozaïsche wet betekende maar van het hele idee van het gehoorzamen van wetten ongeacht welk soort van wet was ik in staat te zien waar het werkelijke probleem lag. In plaats van het houden van wetten en voorschriften als middel om binnen de christelijke gemeente een positie van rechtschapenheid te verkrijgen en te behouden, was er een betere weg. Juist dat maakt christelijke vrijheid mogelijk, bereikbaar en zo begerenswaardig.
Het is niet, dat de wet slecht is (het is immers het enige dat veel mensen in deze wereld in het gareel houdt)(9) Het is veeleer dat liefde en geloof zo superieur zijn, zoveel meer tot stand kunnen brengen dan een wet ooit zou kunnen; ze kunnen een rechtvaardige geest voortbrengen die uit het hart ontspringt. Wie zouden we zelf meer vertrouwen en voor wie hebben we meer respect en achting? Iemand die zegt zich te onthouden van het verkeerde "omdat het onwettig is"? Of iemand die zegt zich ervan te onthouden "omdat het liefdeloos is en blijk geeft van een gebrek aan geloof in God? De eerste uitlating verraadt slechts wat iemands houding of interesse is ten aanzien van de wet, terwijl de tweede ons een blik verschaft in het hart en de innerlijke gevoelens van de persoon. Toen God het volk van Israël uitkoos als zijn verbondsvolk, riep hij ze niet als afzonderlijke personen in die verhouding, maar Hij nam de hele menigte, met alles erop en eraan, goed, slecht en middelmatig. De natie was zeker niet bijzonder geestelijk, toen niet en later ook niet. De Wet die aan hen gegeven was vervulde een noodzakelijke rol. Hij diende als tuchtmeester en leidde hen naar de Messias, net zo als pedagogen uit de oudheid kinderen naar hun leraar leidden.(10)Het liet duidelijk zien dat ze zondig waren, niet in staat zichzelf van zonde te bevrijden, en dat zij een verlosser nodig hadden.(11) Het bood hun een uitzicht op "schaduwen", die een symbolische schets waren van de toekomstige dingen die door de Messias vervuld zouden worden.(12) Zonder deze Wet is er geen reden om aan te nemen dat aan het einde van ongeveer 1500 jaar van het bestaan van de natie er ook nog maar iets zou zijn overgebleven van wat lijkt op ordeningen die God onder hen had ingesteld; ordeningen die de achtergrond zouden gaan vormen waartegen de Messias uitdrukkelijk herkend kon worden. In tegenstelling hiermee worden christenen in een verhouding met God als zijn zonen door Christus geroepen, niet als een menigte, maar als individuen, niet op grond van vleselijke afstamming, maar op basis van hun hart en hun beweegredenen. Hun leraar is gekomen en ze hebben geen tuchtmeester nodig die hen tot hem moet leiden. Ze zijn niet onder de wet, maar onder de genade , onder de genadige goedheid van God. Ze hebben hun hart aan hem gegeven en ze worden nu gemotiveerd door zijn Geest.(13)Die Geest kan zo oneindig veel meer bewerkstelligen om een ieder van ons voor overtredingen te behoeden en om ons ertoe te bewegen goed te doen dan enig wetsvoorschrift of verzameling regels ooit zou kunnen. Wanneer men dit niet onderkent, betekent dit, dat men de essentie van het goede nieuws ontkent. Wanneer men de grootse vrijheid die dit met zich meebrengt niet waardeert, toont men minachting voor wat Christus heeft gedaan toen hij het ons mogelijk maakte, niet meer onder de wet, maar onder onverdiende goedheid van God te staan.
Zoals op alle terreinen van het leven geldt ook in religieuze aangelegenheden dat de prijs van vrijheid voortdurende waakzaamheid is. Christelijke vrijheid verliest men niet zozeer ten gevolge van gewelddadige veroveringen, maar door subtiele uitholling. Het van God verkregen recht zijn eigen geweten te volgen, om zo tot eigen conclusies en persoonlijke overtuigingen te komen, zodat het geloof uit het eigen hart voortkomt en op een persoonlijke kennis van Gods woord gebaseerd is, staat men langzaam maar zeker aan anderen af. Uiteindelijk komt men tot een tweedehands geloof, gebaseerd op de overtuigingen en redenaties van anderen. Het opofferen van de rechten die inherent zijn aan de christelijke vrijheid in welke mate en om welke reden dan ook betekent een beperking en een verhindering van de mogelijkheid om uitdrukking te kunnen geven aan onze liefde en ons geloof. Wil een dergelijke uiting spontaan zijn en van binnenuit komen, dan is daarvoor een klimaat van vrijheid nodig. Want waar de Geest des Heren is, is vrijheid.(14)
Heerst er een dergelijk klimaat van christelijke vrijheid binnen de organisatie van Jehovahs Getuigen? Is daar een voedingsbodem aanwezig voor uitingen van liefde en geloof die vrij uit iemands innerlijk voortkomen en niet het resultaat zijn van druk van buitenaf? Ik meen dat de bewijzen aantonen dat dit niet zo is. Mijn jaren in het Besturend Lichaam van die organisatie hebben mij tot deze overtuiging gebracht. Niet dat alle afzonderlijke Getuigen in dezelfde mate beïnvloed zijn. Sommigen kunnen de druk van de organisatie wel aan. Ze zijn in staat te voorkomen dat hun persoonlijkheid wordt aangetast doordat zij zich inspannen om de bekrompenheid en de keurslijfmentaliteit als gevolg van gestuurd denken te vermijden. Zulke mensen tonen vaak een spontaniteit en motivatie die opmerkelijk is. Het bewijsmateriaal toont echter aan dat dit niet het resultaat is van de organisatie, maar iets dat men heeft weten te bewaren ondanks de organisatie. Ik denk ook niet dat de situatie onder Jehovahs Getuigen uniek is. Maar ik denk wel dat allen de invloed ervan in zekere mate ondervinden en dat de gevolgen onvermijdelijk pijnlijk zijn. De ingeprente houding is niet gebaseerd op waarheid - de waarheid die vrij maakt - maar op een verdraaiing van de waarheid. Het verdraait hun begrip van wat het werkelijk inhoudt een volgeling van Gods Zoon te zijn. Zijn goede eigenschappen kunnen daardoor niet volledig in hun leven tot uiting komen. Het beperkt hen in veel liefdes- en geloofswerken die hun hart hun anders zou hebben ingegeven, en het verplicht hen tot andere werken waarvoor ze geen overtuigende Schriftuurlijke reden zien. Hoe dan ook, de vrijheid wordt in meerdere of mindere mate opgeofferd.
De waarheid van het toen Christus ons vrijmaakte, wilde hij dat wij vrij zouden blijven is verduisterd of vergeten.
Er is niet slechts één oorzaak van het probleem, er zijn er meer. Maar ik geloof dat wat hierna volgt wel een zeer fundamentele oorzaak aangeeft.
Voetnoten:
1.Maarten Luther in zijn verhandeling over "de vrijheid van een christenmens"
5.Het Griekse woord (bareis) dat hier met "onderdrukkend" wordt vertaald, heeft de
oorspronkelijke betekenis van "zwaar", en is hetzelfde woord dat gebruikt wordt in Matthéüs 23:4 met betrekking tot de Farizeeën die de mensen "zware lasten" oplegden met hun wettisch traditionalisme. De invloed van autoritaire praktijken komt ook in beeld, en Diótrophes, beschreven in 3 Johannes 9,10, illustreert die overheersende geest.
6.Zoals Handelingen 15:5, 10 aantoont, was het niet alleen een kwestie van de
besnijdenis op zich, maar van het houden van de wet in z'n geheel. In vers 10 beschrijft Petrus die wet als een belastend "juk" dat niemand met succes zou kunnen dragen.
Voormalig lid van het Besturend Lichaam van Jehovah's Getuigen
VOORWOORD
V
erscheidene jaren zijn verstreken sinds mijn aftreden als lid van het Besturende Lichaam van Jehovah's Getuigen, het lichaam dat overal ter wereld de aanbidding regelt en in aanzienlijke mate ook de gedachten, woorden en levens van de miljoenen leden van die religieuze beweging bestuurt. De gebeurtenissen die aan mijn aftreden voorafgingen en de daaropvolgende gebeurtenissen die tot gevolg hadden dat ik werd uitgesloten, zijn uitvoerig beschreven in een eerder werk, Gewetensconflict. Dat boek eindigde met deze woorden:
"Ik ben dankbaar dat ik informatie beschikbaar kon stellen waar anderen naar mijn idee recht op hebben. Er had nog veel meer gezegd kunnen of moeten worden om een vollediger beeld te geven. Maar of mij dat vergund is weet ik niet. In elk geval ben ik blij dat ik de uitwerking van wat reeds gezegd is mag laten rusten in God's hand."
Ik was toen 61. In de achterliggende jaren heb ik duizenden brieven en telefoontjes ontvangen vanuit alle delen van de wereld. Velen waren vroeger Jehovah's Getuige geweest. Bijna evenveel mensen waren nog met de organisatie verbonden. Zij vertegenwoordigden vrijwel het hele scala aan organisatorische niveaus. De reacties kwamen van mensen die als pionier, speciale pionier, zendeling, dienaren in de bediening, stadsopziener, kringopziener, districtsopziener en bijkantoorcoördinator hadden gediend of nog dienden. Enkele honderden van hen waren voorheen lid van het Wachttoren hoofdbureau in Brooklyn geweest of hadden in het buitenland als werkers van een bijkantoor of als zendeling gediend. Ik citeer nu uit een paar ontvangen brieven, niet om mijzelf aan te prijzen, maar om te laten zien op welke wijze deze mensen uiting hebben gegeven aan hun bezorgdheid, hoe zij de problemen benaderden en wat daarbij hun hartsgesteldheid was.
Over het geheel genomen maakten hun uitlatingen duidelijk dat de informatie in Gewetensconflict in een bijzondere behoefte had voorzien. Over de besprekingen van het Besturende Lichaam, met zijn leerstellige en besluitvormende processen en de methode waarop het geschreven materiaal tot stand komt dat voor alle leden als voedsel moet dienen, ligt een waas van geheimzinnigheid. Veel Getuigen, onder wie ouderlingen en anderen op verantwoordelijke posities, maakten zich ernstige zorgen, maar vonden het moeilijk om "alle stukjes op hun plaats te krijgen". Het boek Gewetensconflict verschafte feitenmateriaal dat voorheen niet toegankelijk voor hen was. Het fungeerde als een "katalysator" die de door hen onderkende problemen in de organisatie met elkaar in verband bracht en hen deed begrijpen waarom deze problemen bestonden. De informatie had tot gevolg dat zij werden bevrijd van een vals schuldgevoel, veroorzaakt door het idee dat hun dienst aan God moest gaan via een organisatie, de Wachttorenorganisatie. Zij hielp het gevoel verdrijven dat men van God afgesneden was enkel en alleen omdat men van de organisatie afgesneden of verwijderd was. Een brief van een man in Australië, die samen met zijn vrouw veertig zeer actieve jaren bij de Wachttorenorganisatie heeft doorgebracht, illustreert dit. Omdat hij bepaalde dogma's en gedragsregels van de organisatie niet kon accepteren werd hij in 1984 "niet meer verbonden" verklaard. Hij schreef:
"Mijn familieleden hebben mij gevraagd u te schrijven om hun diepe dankbaarheid over te brengen voor de enorme steun die we van het boek Gewetensconflict hebben mogen ontvangen. Het heeft veel zaken die ons jarenlang zoveel moeilijkheden en verdriet hebben bezorgd, opgehelderd en begrijpelijk gemaakt. Aangezien mijn zoon en zijn vrouw zich tolerant opstelden jegens onze positie (als niet langer behorend tot de organisatie) werden zij van de beweging uitgesloten in 1986... Mede dankzij dit boek is ons gezin bij elkaar gebleven gedurende de ergste crisis van ons leven, een crisis die begon met onze vervreemding van de beweging. Het boek heeft ons ook geholpen om in geestelijk opzicht op onze eigen benen te staan en om morele beslissingen te nemen op grond van onze eigen integriteit in plaats van op het beleid van de beweging."
Een jonge vrouw die vele jaren als "pionier" in de volle-tijddienst had gediend en later op het Wachttorenhoofdbureau werkzaam was geweest, laat de moeilijkheid zien die de overgang van een toegewijd "lid van de organisatie" naar een leven vanuit een echte persoonlijke relatie met God, met zich mee kan brengen. Ze schrijft vanuit Pennsylvanie:
"Uw verslag van wat er in de organisatie is voorgevallen alsook van uw persoonlijke ervaringen heeft niet alleen mijn ogen en mijn hart geopend, maar het heeft ook veel bevestigt van wat ikzelf door de jaren heb meegemaakt. ... Voordat ik uw boek gelezen had was ik me niet bewust van de grote invloed die de organisatie op mijn eigen leven had. Dat gold zelfs voor de periode daarna toen ik niet meer met de organisatie verbonden was. Ik voelde me destijds zo verloren, zo onwaardig om nog een persoonlijke relatie met Jehovah God en Christus Jezus te hebben omdat ik de organisatie niet meer achter me had. Nu, na een zeer lange tijd, voel ik me voor het eerst vrij om Jehovah te aanbidden door Jezus, los van de organisatie. Ik kan nu in gebed tot Jehovah naderen en zijn dienaar zijn. De tranen stroomden over mijn wangen en de pijn in mijn hart is eindelijk weggenomen".
Haar volgende alinea bevat complimenteuze opmerkingen over de manier waarop het boek was geschreven. In overeenstemming met wat ik al eerder schreef laat ik dit hier volgen om slechts één reden en dat is omdat het iets laat zien dat ook gezegd kan worden van zoveel anderen die mij hadden geschreven, namelijk dat ze niet gediend waren met haatdragende literatuur tegen Jehovah's Getuigen. In plaats van wrok voelden ze juist genegenheid jegens hen die nog in die organisatie zijn. Haar brief gaat verder:
"Ik was erg onder de indruk van de manier waarop u uw boek geschreven hebt. De liefde die u voor de broederschap had en nog steeds hebt komt er doorheen. Uw uitdrukkingen waren niet verbitterd of verdedigend maar ze gaven de feiten slechts zo vriendelijk en liefdevol weer als maar mogelijk was. Tijdens mijn verbondenheid met de organisatie heb ik enkele buitengewoon fantastische mensen ontmoet. En veel van wat de organisatie mij heeft geleerd is gebaseerd op de bijbel en is nog steeds diep in mijn gedachten en in mijn hart verankerd. Voor deze dingen heb ik grote waardering. Doch, ook ik heb in mijn eigen leven en in dat van anderen gezien en ervaren wat de gevolgen zijn als organisatorische wetten gaan heersen over het geweten van mensen waardoor de bijbel buiten werking wordt gesteld. Dit concept heeft veel vernield in het leven van mannen, vrouwen en kinderen".
Een andere vrouw uit het Midwesten van de Verenigde Staten schreef een brief waaruit iets van die "vernieling" blijkt zoals dat werd ervaren.
"Ik verliet de organisatie in 1980, dat wil zeggen, ik ging niet meer naar de vergaderingen. Weet u, daar kon het niet bij blijven. Mijn moeder schreef me in 1981 een brief waarin ze zei dat ze niet langer omgang met me kon hebben omdat ik de vergaderingen niet bezocht. Natuurlijk volgden mijn broers haar voorbeeld. In januari 1983 was onze dochter omgekomen. Moeder kwam niet op de begrafenis en stuurde geen condoleancebericht. Ik voed momenteel de vier kinderen van mijn dochter op en ik heb door schade en schande geleerd wie mijn echte vrienden zijn. Mensen die ik niet eens kende hebben hun medeleven betuigd en me geholpen met de kinderen. Ze gaven geld, tijd en alles wat ze konden om te helpen. Ik voelde me zo beschaamd als ik terugdacht aan al die jaren waarin ik mijn buren en kennissen (die geen Getuige zijn) die zo bereidwillig waren om te helpen, de rug had toegekeerd. Ze bleven me ondanks alles liefhebben. Ik kan u niet vertellen hoe vaak ik heb gehuild om de vele jaren die ik verspild heb door hen te mijden als "wereldse mensen". Ik ben gedoopt in 1946 en rond 1971 begon ik me te realiseren dat er dingen plaatsvonden die niet bepaald christelijk leken. Ik doorzocht de Schrift maar ik kon geen enkele grond vinden voor de dingen die er in de gemeente gebeurden.....
Omstreeks die tijd las ik een hoek van Milton Kovitz, "Fundamental Liberties of a Free People." Ik begon me af te vragen hoe het Wachttorengenootschap zo hard kon vechten voor grondwettelijke vrijheden en tegelijkertijd anderen diezelfde vrijheden kon onthouden, vrijheden die worden gewaarborgd door dezelfde grondwet, zoals het recht op vrije meningsuiting, het recht op privacy, etc. Er werd geen ruimte gelaten aan het geweten van het individu. Met uitzondering van één of twee, waren de mannen in de gemeente meer geïnteresseerd in het verkrijgen van machtsposities dan in het verkrijgen van een juist onderscheidingsvermogen door gebed. Wanneer men tijdens de samenkomsten opmerkingen maakte was dat slechts het napraten van wat er in de Wachttoren stond afgedrukt. Geen bezorgdheid voor hen die zwakheden hadden, slechts een overweldigende dwangmatigheid om "de organisatie zuiver te houden".......
Ik ben zoveel dingen, namen en datums vergeten, waardoor ik niet met hetzelfde gezag kan schrijven als u. Ik vind dat echter niet erg. Ik ben blij dat het vervaagt.
Nog één ding: ik vond het bijna onmogelijk om nog te bidden. Ik wou dat ik het kon maar ik wist niet hoe ik een persoonlijke relatie moest opbouwen met God en Christus. Mijn oude pijnlijke gevoelens over de organisatie kwamen naar boven als ik probeerde te bidden. Nadat ik uw boek gelezen had ik voelde ik zo'n medelijden voor al diegenen die probeerden de moed te verzamelen om door te gaan. Ik vroeg God of Hij ze wilde helpen. Het eerste echte gebed sinds lange tijd. Dank u wel".
Weer anderen, die me schreven, hadden geen enkele binding met Jehovah's Getuigen, maar hadden wel een soortgelijke gewetensstrijd doorgemaakt in hun eigen religie. Kenmerkend voor verscheidene van zulke brieven is die van een echtpaar uit Californië:
"Pas geleden hebben mijn vrouw en ik een exemplaar van uw boek Gewetensconflict op de kop getikt. We waren zo opgewonden dat we het "ontdekt" hadden. Dank u dat u met genade en waardigheid schreef over een gebied dat zo dikwijls door sensatiezucht en bitterheid wordt gekenmerkt. Uw ervaring was op een speciale manier pijnlijk voor ons: we hebben namelijk pas geleden onze moederkerk verlaten, de Mormonenkerk, om de Vader "in geest en in waarheid te aanbidden", niet gehinderd door "geboden en leringen van mensen". Veel dingen uit uw verhaal kwamen ons bekend voor... Nogmaals willen we u danken voor uw moedige getuigenis van God's genade in uw leven. Moge Hij u bewaren en beschermen op uw weg"
Ik geloof niet dat wat ik heb geschreven van een bijzondere "moed" getuigt. Ik heb het boek geschreven omdat ik van mening was dat mensen het recht hadden dingen te weten die anders ontoegankelijk voor hen waren. Wat me echter in de vele honderden brieven en telefoongesprekken de meeste voldoening schenkt zijn die uitingen waaruit blijkt dat mensen dichter bij hun hemelse Vader en zijn Zoon zijn gekomen, en dat hun geloof en vertrouwen vernieuwd en sterker geworden zijn. Eveneens bijzonder bemoedigend vind ik de opmerkingen van velen dat ze in het boek een vrijheid aantroffen waarin geen bitterheid en wrok doorklonk. Ik koester dergelijke gevoelens niet tegenover Jehovah's getuigen en ik ben blij als datgene wat ik schreef deze gevoelens dan ook niet oproept. Brieven waarin mensen tekeer gaan tegen de beweging, haar leiders of haar leden, of waarin ze zich uiten in spot en sarcasme, doen me hoegenaamd geen plezier.
Ik geloof dat zij die denken dat het werkelijke gevaar de individuele personen in de organisatie of haar leiders zijn, ernaast zitten. Zelf heb ik bijna zestig jaar lang met deze mensen samengewerkt en ik kan zonder aarzeling zeggen dat ze even oprecht zijn in hun geloofsovertuigingen als mensen van enige andere religie. De mensen van het Besturende Lichaam ken ik persoonlijk, en ofschoon ik dat niet van allemaal kan zeggen, ken ik velen als van nature vriendelijke en eerlijke mensen, die slechts doen wat naar hun mening van hen verwacht wordt en wat in het verleden ook altijd zo was gedaan. Zij hebben de erfenis van dat verleden overgenomen. In hun denken is "de organisatie" niet van God en Christus te onderscheiden of te scheiden.
Het blijft echter een feit dat dwaling gepresenteerd wordt als waarheid, en dat men acties onderneemt die een ernstige verdraaiing en misvorming zijn van de leer en levensloop van God's Zoon. Hoewel de betrokken personen, en wel eenieder van hen afzonderlijk, hiervoor nu eenmaal een zekere verantwoordelijkheid draagt, zijn deze personen zelf niet de eigenlijke oorzaak van het probleem. Niet de mensen zelf, maar de geloofsovertuigingen en voorstellingen van die mensen zijn het ware probleem en het werkelijke gevaar. Zij vormen de belangrijkste bron waaruit de dwaalleringen, verkeerde houdingen en wrede maatregelen voortkomen.
Allerlei soorten mensen zijn om alle mogelijke redenen bij de organisatie van Jehovah's Getuigen terechtgekomen. En allerlei soorten mensen (in feite honderdduizenden) hebben haar om alle mogelijke redenen verlaten. Sommigen zijn weggegaan, zoals een voormalig Getuige het uitdrukte, 'om alle mogelijke verkeerde redenen'. Hoewel de richting die zij daarna inslaan op z'n minst een indicatie kan zijn van hun beweegreden voor hun vertrek, hoeft dit toch niet altijd zo te zijn. Velen bevinden zich in een overgangsperiode die gekenmerkt wordt door onzekerheid en twijfel. Sommigen twijfelen zelfs aan alles als gevolg van de zware ontgoocheling die ze hebben meegemaakt. Zij zijn tijdelijk op drift geraakt, en pas wanneer zij dit stadium gepasseerd zijn kan hun gedrag een zeker licht werpen op de vraag wat hun innerlijke beweegredenen zijn geweest.
Eén ding mag echter duidelijk zijn, en dat is dat louter een religieus systeem de rug toekeren op grond van de overtuiging dat het ernstige onwaarheden bevat, op zichzelf genomen nog niet tot vrijheid hoeft te leiden. Het zien van dwaalleer is in veel gevallen niet genoeg. Als iemand niet kan zien waarom hij of zij vroeger in die dwaling geloofde, en wat er fout was in de wijze van argumenteren waardoor men dat ging geloven, is er geen echte vooruitgang geboekt en is er geen solide basis voor duurzame christelijke vrijheid gecreëerd. Iemand kan gemakkelijk het systeem, dat verkeerd bleek te zijn, verlaten om dan snel in de greep te komen van een ander systeem dat eveneens dwaling verkondigt, een dwaling die in leerstellig opzicht geheel anders kan zijn, doch veelal overeind gehouden wordt door precies dezelfde soort van verkeerde argumentaties en redeneringen als die waarvan het vorige systeem gebruikmaakte.
Veel Jehovah's Getuigen zijn ontgoocheld als gevolg van leerstellingen en voorspellingen die verkeerd bleken te zijn, anderen door de starheid van bepaalde gedragsregels, of door de druk om mee te lopen in de voortdurende tredmolen van door de organisatie geprogrammeerde activiteiten die geestelijk gezien weinig opbouwend zijn. Wat nodig is, is het onderkennen van de grondoorzaak van zulke bedrieggelijkheden, van de autoritaire aard van de gedragsregels, of van de leegheid van zulke geprogrammeerde werken. Ik geloof dat men zonder een begrip van de Schriftuurlijke leringen over deze dingen, deze achterliggende oorzaak niet kan zien en niet kan zien dat er voor hen iets is weggelegd dat beter en oprechter is. Helaas is de gemiddelde Getuige er nooit toe aangemoedigd een goed persoonlijk begrip van de Schrift te ontwikkelen. Een lid van de organisatie krijgt weinig aanmoediging om zijn of haar denkvermogen te gebruiken anders dan met het doel om alle informatie die de organisatie levert te aanvaarden en, in feite, in het geheugen te prenten, waardoor deze zich bijna automatisch onderwerpt aan haar richtlijnen. Vragen, die toch behoren tot de krachtigste instrumenten van de geest, werden afgeschilderd als bewijs van gebrek aan geloof, als een teken van minachting voor God's goedgekeurde kanaal van communicatie.
Er is echter nog een andere zeer belangrijke kant aan de zaak. Veel mensen zoeken alleen een negatieve vrijheid. Ze zoeken om vrij te zijn van iets, om vrij te zijn van het gevoel te moeten belijden dat men in bepaalde leerstellingen gelooft, vrij van het gevoel bepaalde activiteiten te moeten uitvoeren, die hun door het religieus gezag worden opgelegd. Op zichzelf kan een dergelijke vrijheid een wenselijk en goed doel zijn. Ze kan iemand bevrijden van onderdrukkende beperkingen en van de overheersing over gedachten en gevoelens door mannen die dit doen op een manier die duidelijk onchristelijk is. Maar dan nog brengt deze bevrijding op zichzelf nog geen christelijke vrijheid. Want christelijke vrijheid houdt in eerste instantie een positieve vrijheid in, niet slechts een vrijheid van iets maar een vrijheid tot iets. Het is de vrijheid, niet om iets niet te doen, maar juist om iets wel te doen, alsook van iemand te zijn, en wel degene die we in ons hart en gedachten zijn. Meer nog dan de enkele stap om een religieus systeem te verlaten dat in onze ogen verkeerd is, is het juist door wat we doen met ons leven nadat we ons hebben afgescheiden van dat systeem, dat we laten zien of we in werkelijkheid echte vrijheid hebben verkregen.
In het vervolg van het boek zullen deze kwesties aan de orde komen en ook hoe dit in de praktijk uitwerkt. Ofschoon het natuurlijk in eerste instantie bedoeld is voor mensen met een achtergrond bij Jehovah's Getuigen, zijn de beginselen die eraan ten grondslag liggen van toepassing in elke religieuze achtergrond. Wij hopen dat de informatie een hulp zal zijn voor hen die uit liefde voor de waarheid en uit een verlangen om God te behagen, zich afvragen of het juist is onvoorwaardelijke loyaliteit te betonen aan een religieuze organisatie. Het doel ervan is om in zekere mate bij te dragen tot versterking van het vertrouwen in God's kracht om ons staande te houden in alle mogelijke crisissituaties waarin ons vasthouden aan onze persoonlijke overtuiging ons kan brengen, en dat het ons mag helpen onze geestelijke horizon te verbreden om een lonender en bevredigender leven te leiden in dienst van onze Schepper, onze Meester, God's Zoon, en van onze medemensen.
1. [Dit staat alleen in het Engelstalige origineel van 1983. -vert.]
Persoonlijk en psychologisch onderwerp: het indoctrinatieproces
Het Wachttoren-indoctrinatieproces
Hoe en waarom iemand een Jehovah's Getuige wordt
Waarom kiezen mensen ervoor om Jehovah's Getuige te worden? Een groot gedeelte van deze beslissing kan begrepen worden door enkele sociaal-psychologische en sociologische factoren in beschouwing te nemen. Er kunnen incidentele beweegredenen zijn die voor een individu van doorslaggevend karakter kunnen zijn, maar dit zal niet in deze beschouwing worden opgenomen. Hier zullen de meer algemene factoren die een rol spelen, en hoe mensen hierop reageren, globaal worden behandeld. In verband hiermee moet worden opgemerkt dat dit artikel niet direct gericht is op mensen die van jongs af aan in de Wachttoren Genootschap organisatie zijn opgegroeid. Verder moet worden opgemerkt dat dit artikel slechts een aanzet is om iets van de onbewuste processen die een rol spelen aan het licht te brengen, en daarom niet bedoeld is als diepgravende en uitputtende analyse.
De eerste kennismaking en daarna
De overgrote meerderheid van de beoogde bekeerlingen, die na de eerste kennismaking aan de deur ingaat op het aanbod van een nabezoek, begint met hun indoctrinatie door middel van een wekelijkse boekstudie. In deze wekelijkse studie, die door Getuigen soms Bijbelstudie wordt genoemd, gaan de goed getrainde Getuige en de nieuwkomer samen door een Wachttoren publicatie. (De huidige publicatie die de nieuweling de "basiskennis" moet bijbrengen is getiteld "Kennis die tot eeuwig leven leidt"). De Getuige-leraar stelt de beoogde bekeerling vragen aan de hand van het gelezene. Deze vragen staan onder aan de bladzijde van zijn studieboek, en de antwoorden zijn eenvoudig terug te vinden in de tekst. Bij het geven van de juiste antwoorden wordt de nieuweling voortdurend geprezen. Hoe belangrijk is deze vorm van goedkeuring?
In de sociale psychologie worden complimenten als een bijzonder krachtige sociale beloning beschouwd, waardoor handelingen voorspelbaar kunnen worden, maar welke ook in staat zijn om de diepere houding en overtuigingen van een individu te veranderen. Onderzoek heeft aangetoond dat mensen diegenen aardig gaan vinden die hen positief beschouwen. Gedurende de eerste bezoeken is het gebruikelijk geruststellende verzekering te horen van de Getuige-leraar dat de beoogde bekeerling intelligent en wijs is interesse te tonen in de kennis waar zijn leven van af hangt. Echter, terwijl de nieuweling de aandacht en goedkeuring van zijn wekelijkse bezoeker prettig zal vinden, kan hij wat door sociaal psychologen attitude-discrepant gedrag gaan vertonen.
Attitude-discrepant gedrag
Een beroemde theorie in de sociale psychologie is Festinger's cognitieve dissonantie theorie. Het is gebaseerd op de veronderstelling dat mensen niet met tegenstrijdigheden kunnen leven. Het gaat als volgt in z'n werk: aan de ene kant heeft de beoogde bekeerling gewoonlijk serieuze vragen en twijfels in z'n achterhoofd over Jehovah's Getuigen en hun leer. Het kan de agressieve houding ten opzicht van andere religies zijn, of de gedachte langs de deur te moeten om lectuur aan te bieden. Aan de andere kant laat hij de Getuige-leraar in zijn huis toe, en neemt hij deel aan een sociaal belonende boek studie. Omdat zijn gedrag niet in overeenstemming is met zijn negatieve houding ten opzichte van de Jehovah's Getuigen, vertoont hij attitude-discrepant gedrag. Hij kan verder te maken krijgen met ernstige waarschuwingen van familieleden en vrienden om niet met Jehovah's Getuigen te studeren omdat ze een sekte zijn. Toch heeft hij een oprechte nieuwsgierigheid naar wat Jehovah's Getuigen leren en geloven. Hij kan zover gaan als verbaal de antwoorden te geven op de typische Jehovah's Getuigen boekstudie vragen, maar niet werkelijk te geloven wat hij zegt. Deze tegenstrijdigheden in zijn houding resulteren in een zeer onaangenaam gevoel. Als de beoogde bekeerling in het begin geen tegenstrijdige houding heeft met betrekking tot het studeren met de Jehovah's Getuigen, dan is het zeer waarschijnlijk dat dit na korte tijd zal verschijnen. Mogelijk komt hij met kritische literatuur over de leer van de Jehovah's Getuigen in aanraking, of komt hij in contact met een ex-getuige of een ander persoon met kennis van zaken. Maar zelfs als niemand hem met een kritisch kijk in aanraking brengt, zullen er vaak vragen rijzen die hem in een dissonantie creërende situatie dwingen.
Als je het niet zou geloven zou je het niet doen!
Niemand vindt het prettig om lang in zo'n toestand te verkeren. Als het op het nemen van een beslissing aankomt, moet er een keuze worden gemaakt. Niemand kan er uiteindelijk twee tegenstrijdige religieuze meningen op na houden. Het is interessant dat de cognitieve dissonantie theorie voorspelt, dat de keuze die gemaakt wordt verstevigd wordt. De ene kant accepteren (ik vind het prettig om met de Getuigen te studeren, en wat als ze gelijk hebben?), zonder de andere kant uit te sluiten, zou de onprettige staat van innerlijke onrust slechts langer laten voortduren. Een keuze moet gemaakt worden.
Als voorbeeld kan hierbij genoemd worden de vergelijking met het kopen van een nieuwe auto, waarbij de voor - en nadelen van de ene over de andere moeten worden afgewogen. Is de beslissing eenmaal genomen, dan worden de voordelen van de keuze die gemaakt is hoger geschat, en het afgewezen alternatief wordt niet langer hoog ingeschat. Feitelijk doet de beoogde bekeerling hetzelfde. Zijn vragen over de Jehovah's Getuigen schijnen niet langer werkelijk belangrijk of ernstig.
Als je er voor geleden hebt, moet het juist zijn!
Als laatste beschrijft de dissonantie theorie dat we die keuze waar we voor hebben geleden hoger inschatten. Wanneer de bekeerling te maken krijgt met de negatieve consequenties (schaamte, vervolging, veranderde verhouding met vrienden, verbreking van wereldse banden etc.) van zijn beslissing om een Jehovahs Getuige te worden, zal hij zichzelf rechtvaardigen door de redenering "Ik heb er voor geleden, dus het moet het waard zijn".
Van de andere kant ontvangt de bekeerling veel complimenten en aanmoedigingen van zijn veel aandacht schenkende Getuige-leraar. Hij is onder de indruk van de bijbelkennis van zijn leraar en van de oprechtheid van de Getuigen in het algemeen. Maar tegelijkertijd moet hij omgaan met het schuldgevoel dat voortkomt uit de wetenschap dat hij de Wachttoren organisatie zou moeten onderzoeken vanwege zijn eigen negatieve gevoelens en de mogelijke waarschuwing van anderen. Zoals eerder opgemerkt, moet hij de spanning die hier bestaat wegnemen door een definitieve keus te maken, en zich naar die keus richten. Vervolgens blijkt, zoals gezegd dat hij een relatief snelle beslissing zal nemen (in verhouding tot het gewicht van de beslissing), en bij zijn keuze zal blijven, omdat de cognitieve dissonantie theorie voorspelt dat de beslissing, als die eenmaal genomen is versterkt zal worden. Nu zal bekeken worden waarom de bekeerling er niet voor kiest om meer informatie te vergaren om een afweging te maken voor hij besluit de Getuigen te geloven.
Het afwegen van de keuze
Wanneer dissonantie optreedt, is de weg die gekozen wordt meestal die van de minste weerstand. De mogelijke bekeerling kan maar al te eenvoudig de roep van vrienden en familie negeren en zichzelf isoleren van Wachttoren tegenstanders door naar zijn nieuwe Getuigenvrienden te vluchten. Velen hebben gekozen te blijven studeren met de Getuigen, omdat dit de weg was die ze al ingeslagen waren, waarin ze herhaaldelijk worden versterkt om die te nemen, en waarvan de voordelen hen elke week wordt voorgehouden in hun intensieve boekstudies. Dit is waarom tijdens de inwendige strijd bij het maken van een keuze velen de kans om kennis te nemen van tegeninformatie aan zich voorbij laten gaan. Er zijn tal van tactieken waarvan de Getuigen zich bedienen om te verzekeren dat de nieuwkomer niet zal luisteren of zoeken naar het anti-Jehovah's Getuige alternatief. Hierdoor blijft dit alternatief over als het meest eenvoudige af te wijzen, in tegenstelling tot de meer dan overvloedige pro-Jehovah's Getuigen informatie en de beschikbare begeleiding van de Getuigen zelf.
Waar zijn mijn vrienden in een tijd als deze?
Een methode die Getuigen gebruiken om de beoogde bekeerling te weerhouden de Wachttoren Organisatie te onderzoeken, is de aanbeveling alleen met andere Getuigen om te gaan. Gedurende de boekstudie wordt de houding van de nieuweling ten opzichte van banden met buiten, met "de wereld", afkeurend beschouwd. Zodoende, als iemand geen contact heeft met anderen dan de Getuigen zelf, is het zeer onwaarschijnlijk dat negatieve informatie de bekeerling zal bereiken, of dat waarschuwingen van vrienden een probleem zullen vormen. Is het overigens niet aannemelijk dat iemand die bereid is om vrienden en bekenden op te geven waarschijnlijk sowieso al een solide en voldoening gevende betrekking met anderen mist?
Een studie naar dit gegeven, verricht in Groot Britannië door de socioloog James A. Beckford, wees uit dat van de bestemmende factoren die doorslaggevend zijn voor een positieve kijk op Jehovah's Getuigen het ontbreken of slechts in geringe mate aanwezig zijnde van contacten met anderen, zowel op de werkvloer als in de privé-sfeer. De hier uit voortkomende afzondering van andere meningen en argumenten vereenvoudigt de acceptatie van argumenten die door de Getuigen worden aangedragen tijdens de beslissingsfase, omdat de eigen mening niet of nauwelijks gesteund wordt door sociale betrekkingen, en zodoende niet is opgewassen tegen de argumenten en subtiele aanpak van de Getuigen. Sociale isolatie kan ook direct het gevolg hebben dat het genoegen nog vergroot wordt van de mogelijkheid van een geregeld bezoek te hebben, door personen die werkelijk begaan lijken te zijn met iemands persoonlijke lot.
Het moet wel Satan zijn.
Een tweede methode die de Getuigen toepassen in het beslissende stadium van innerlijke conflict om dieper onderzoek te voorkomen is de waarschuwing tegen literatuur die geschreven is door "afvalligen", waarmee alles wat kritisch is ten opzichte van de Wachttoren Organisatie en haar leer wordt aangeduid. Als gevolg van het subtiel introduceren van deze mentaliteit bij de nieuweling zal deze andere dan Wachttoren lectuur argwanend bekijken. Hierdoor raakt hij geïsoleerd en beperkt zijn informatie zich uitsluitend tot wat hij vindt in Wachttoren lectuur.
De meest effectieve leer is wel, dat Satan de nieuwkomer zal vervolgen door middel van vrienden en bekenden die hem er van willen weerhouden de waarheid te vinden. Deze waarschuwing tegen waarschuwingen schept een tweedeling tussen de goede kant (de Getuigen) en de slechte kant ("de wereld") De suggestie wordt gewekt dat de tegenstand een bewijs is dat de nieuwkomer de ware religie heeft gevonden. Dit is een van de meest effectieve middelen om de bekeerling te laten geloven dat hij de Wachttoren organisatie niet hoeft te onderzoeken of in twijfel te trekken.
Wanneer eenmaal alles wat de organisatie zegt maatgevend is, zullen onafhankelijke bronnen, die allen uit Satan zijn, niet meer onderzocht worden.
Zonder zoeken niet vinden
Een derde omstandigheid die een onderzoek naar de Wachttoren organisatie beperkt tijdens de beslissende fase is eenvoudig het gebrek aan informatie die onderzocht kan worden. Er is een grote hoeveelheid literatuur, boeken, brochures etc. die de leer en geschiedenis van het Wachttoren Genootschap ontmaskeren, maar het is niet eenvoudigdeze op het moment te vinden wanneer ze nodig zijn. In bibliotheken is er niet altijd wat te vinden, en ook in het tamelijk zeldzame geval dat iemand hulp van een dominee of priester zal inroepen, zal deze niet in alle gevallen direct een antwoord hebben op elke leerstelling, zoals de Getuigen deze wel schijnen te hebben. Het ontbreken van voldoende kritische informatie op het juiste moment, gecombineerd met de waarschuwing tegen dit soort informatie tijdens de intensieve boek studie, zal de balans in het voordeel van de Getuigen doen uitslaan.
De beslissing is definitief
Om in staat te zijn op de meest effectieve wijze te kunnen voorkomen dat iemand tot de Wachttoren organisatie toetreedt, kan veel worden opgestoken van gedragswetenschappen. Het belang van snel te handelen met betrekking tot het verschaffen van gefundeerde tegeninformatie tijdens de fase van afweging en innerlijk conflict kan niet genoeg worden benadrukt. Persoonlijk contact en materiële tussenkomst is hoogst belangrijk. Als al eerder werd aangegeven: de nieuwkomer moet een beslissing nemen ten einde dissonantie te vermijden. Wanneer deze eenmaal is gevormd, zal deze maatgevend worden, en in hoge mate bestand tegen verandering.
Wat zal er gebeuren als hij later (nadat de nieuwkomer volledig een Getuige is geworden) met kritische informatie en argumenten wordt geconfronteerd? Het meest waarschijnlijke is dat hij ze blindelings terzijde schuift, omdat een eerlijk onderzoek het zeer onaangename gevoel van dissonantie - het schuldgevoel over een genomen beslissing zonder van alle feiten kennis te hebben genomen. Na alle persoonlijke investeringen en lijden en uren van zich gedragen als een Getuige, zal het steeds moeilijker worden om te redeneren dat men al die tijd fout was. Hij zal bang zijn om te onderzoeken, uit angst voor wat hij zal vinden, uit angst om te ontdekken dat hij verkeerd heeft gekozen. Een werkelijke tegenstrijdigheid in zijn geloof zal een Getuige eerder onderdrukken, of zal hoogstens leiden tot een herinterpretatie op een bepaald gebied. Hoewel hij de keuze heeft om zijn geloof te verlaten, zal dit een te grote spanning opleveren om dit zelfs maar te overwegen. Herinterpretatie heeft niet de consequentie dat men fouten of teleurstellingen ontkent. Het heeft eerder het effect dat men met vernieuwde ijver aan de slag gaat. Niet zelden gebeurt het dat een Getuige tijdens discussies met serieuze twijfels over het Wachttoren Genootschap wordt geconfronteerd, maar dit uiteindelijk zal aangrijpen om, uiteraard aan de hand van Wachttoren lectuur, zijn eigen overtuiging nog meer te sterken.
In omgekeerde volgorde spelen deze factoren ook een rol in het verlaten van de Wachttoren Organisatie. Gebrek aan en angst voor andere informatie, het onvermogen om de Wachttoren zelf in twijfel te trekken, angst voor Satan en doorgesneden "wereldse" banden vormen een ernstige belemmering zich van de greep van de organisatie los te maken.
Is de keuze vrij?
Gaat een mogelijke Jehovah's Getuige bekeerling door een proces van hersenspoeling? Er moet niet uit het oog verloren worden, de subtiliteit die aan de dag wordt gelegd tijdens het hele proces van bekering. Het stapsgewijs herdefiniëren van iemands overtuiging en kijk op de wereld, en de methodes die hiervoor worden toegepast zijn vele malen subtieler dan het toepassen van dwang, drugs of hypnose om het doel te bereiken. Maar is een positieve keuze voor de Getuigen uiteindelijk werkelijk een vrije keuze?
"Kennis die tot eeuwig leven leidt"
De huidige Wachttoren publicatie die wordt gebruikt voor het omvormen van nieuwkomers tot Jehovah's Getuigen is getiteld "Kennis die tot eeuwig leven leidt". Dit boekje behandelt de "basiskennis" die nodig is om de bijbel en de wereld volgens de visie van de Wachttoren te accepteren. Voorgedrukte vragen met voorgedrukte antwoorden sluiten zelfstandig onderzoek of een afwijkend standpunt bij voorbaat uit. De ervaren Getuige-leraar zal er op toezien dat de conclusie die in het boekje wordt aangereikt wordt aanvaard. In dit boekje worden van de processen zoals die hierboven besproken zijn, doelbewust gebruik gemaakt. De procedure is gewoonlijk om tenminste zes maanden met een nieuwkomer te studeren, om de voorgevormde conclusies de tijd te geven goed ingeprent te kunnen worden.
De opzet is standaard en tamelijk eenvoudig: de nieuwkomer wordt het vooruitzicht van een paradijsaarde zonder zorgen en moeite voorgehouden, en het middel om daar toegang tot te krijgen is de "kennis" zoals Jehovah's Getuigen die aan de hand van de bijbel willen verschaffen. Vervolgens wordt de bijbel geïntroduceerd, waarin direct enkele van de voornaamste leerstellingen van de Wachttoren Organisatie uit de bijbel "bewezen" worden. Eenvoudige gegevens worden afgewisseld met tamelijk gecompliceerde tijdsberekeningen en profetieën, zodat de nieuwkomer uiteindelijk geneigd zal zijn om te aanvaarden wat er wordt aangedragen, omdat alles zeer overtuigend overkomt.
Op zeer subtiele wijze wordt nu kennis die mogelijk van te voren aanwezig was omgevormd naar de leer van de Wachttoren Organisatie en aangevuld, met als eindresultaat dat de overtuiging groeit dat Jehovah's Getuigen als enigen Gods uitverkoren volk vormen, en dat het Wachttoren Genootschap de "trouwe en beleidvolle slaaf" is, die Jezus heeft aangesteld om dit volk van geestelijk voedsel te voorzien. Is dit eenmaal geaccepteerd, dan is men in een cirkel redenering beland, waarbij men alles wat de Wachttoren zegt en schrijft accepteert omdat ze "Gods organisatie" is, en wordt aanvaard dat het Gods organisatie is omdat de Wachttoren dat zegt. Eenmaal op dit punt aanbeland, is het individu niet langer in staat om objectief over de organisatie en de leer na te denken, en zullen de processen waarvan de Wachttoren organisatie zich verder bedient om individuen vast te houden een steeds sterkere rol gaan spelen.
uit: antwoorden voor Getuigen van Jehovah www.1.tip.nl/t661020/#leer
De wereld zou veranderd zijn maar niets gebeurde !
In 1966, was er een bijkantooropziener die met luide stem aankondigde, gedurende een districtscongres :
"In oktober 1975 zullen we in de nieuwe wereld zijn !" (zie eleuthera.aggelia.be)
Sedertdien zijn er 43 jaren voorbij en, zoals men zegt, veel water is ondertussen naar de zee gelopen.
Wanneer je met een getuige van Jehovah praat over 1975, dan is het alsof je je in een taal uitdrukt die hij niet verstaat.
Beter nog : hij zal je niet geloven.
De Wachttoren heeft zijn best gedaan om deze datum te doen vergeten en is ertoe gekomen om het uit het geheugen van de meeste te wissen. Zelfs velen van diegenen die erin hebben geloofd, velen die erop hadden gehoopt om in die tijd het herstelde paradijs te mogen meemaken zijn kennelijk gaan lijden aan geheugenverlies.
Ja, het is mogelijk dat "sommigen" zich dat hebben "ingebeeld" dat er zich iets zou voordoen rond die tijd, dat geloven tegenwoordig een heel groot deel van de getuigen, zeker de nieuwkomers, maar, voegen ze er zelfs aan toe, "de goddelijke organisatie geleid door Jehovah is er voor niets tussen".
In dit dossier, zullen we eens lang stilstaan bij de uitlatingen gedaan in de "Koninkrijksdiensten" vanaf het jaar 1974.
Voor degenen die er niet van op de hoogte zijn, de "Koninkrijksdienst" is een folder bestaand uit 4 of 8 bladzijden die de getuigen elke maand ontvangen. Daarin staan het programma van de vergaderingen, en ook de instructies hoe te prediken.
Laten we samen eens deze "Koninkrijksdiensten" doorbladeren en er enkele betekenisvolle zinnen uit aanhalen (gebaseerd op de uitgaven verschenen in België) :
JANUARI 1974
· Zulk nieuws moedigt ons allen aan, vooral daar wij onze bevrijding zien naderen
· Blijf moedig, vooral nu met de toenemende moeilijkheden, die aantonen dat het einde nadert.
· De grootste profeet aller tijden heeft verteld dat de slechte situatie juist te kennen geeft dat bevrijding en zekerheid nabij zijn
· Laten wij allen bedenken hoe kort de tijd is
· Wij hopen dat de ernst waarmee bijbelstudies worden geleid de mensen ervan zal overtuigen dat de tijd dringt
FEBRUARI 1974
· De snelle ontaarding van het tegenwoordige samenstel van dingen bevestigt dat onze bevrijding nabij is
· Door de huidige toestanden dienen wij ons steeds meer bewust te zijn van de korte tijd die ons nog rest
· Jullie zullen bescherming genieten gedurende de grote verdrukking die binnenkort plotseling zal losbarsten
· Deel uitmaken van het rijk van valse religie waarvan Gods Woord duidelijk voorzegt dat het in de nabije toekomst vernietigd zal worden
· De tijd loopt ten einde en de noodzaak een definitief standpunt in te nemen wordt steeds dringender.
· Maak met Jehovahs hulp iets groots van deze Avondmaalviering, misschien wel een van de laatste vieringen vóór de "grote verdrukking".
MAART 1974
· Jezus regering zal in de zeer nabije toekomst het volledige bestuur over de aarde uitoefenen .
· De voordelen van Christusoffer zullen spoedig aangewend worden
APRIL 1974
· Hierdoor zullen zij zich eveneens vereenzelvigen met de organisatie die er door Jehovah op wordt voorbereid de naderbij komende "grote verdrukking" te overleven.
MEI
· Naarmate wij dichter bij de "grote verdrukking" komen
JUNI
· Terzelfder tijd willen wij niet vergeten dat "de overgebleven tijd kort is geworden want het toneel :van deze wereld is bezig te veranderen; (1 Kor. 7: 29-31) Wij leven in gewichtige tijden, in tijden van verandering, ja, in de tijd van het einde voor dit samenstel van dingen.
· Zeer binnenkort zal Jehovah God ertoe over gaan het letterlijke einde van de wereld te brengen in een verdrukking die zo groot is dat Jezus erover zei :"Er zal dan zulk een grote verdrukking zijn als er sedert het begin der wereld tot nu toe niet is voorgekomen, en ook niet meer zal voorkomen."
JULI
· Het zal niet zo lang meer duren voordat de woorden die de nieuwe koning der aarde ruim negentien eeuwen geleden uitsprak, een verschrikkelijke vervulling zullen hebben.
AUGUSTUS
· Als Gods volk weten wij dat 1975 een gekenmerkt jaar is doordat in dit jaar 6000 jaar menselijke geschiedenis eindigt doch dit is alles wat er ooit positief over is gezegd.
· Met het oog op de komende "grote verdrukking" moet ons geloof elke dag sterker zijn als de dag ervoor.
OKTOBER
· Alleen degenen die dit goede nieuws aanvaarden en zich er in overeenstemming mee gedragen, kunnen de snel naderbijkomende "grote verdrukking" hopen te overleven.
NOVEMBER
· Wij weten niet precies wanneer de "grote verdrukking" zal beginnen. Toch zijn wij van één ding zeker : het geslacht dat ooggetuige was van de gebeurtenissen in 1914 is het geslacht dat eveneens de "grote verdrukking" zal zien. Ongeveer zestig jaren zijn sindsdien reeds verlopen. De tijd waarop Jehovah God handelend zal optreden, is bijgevolg zeer dichtbij.
· Christenen zijn echter benieuwd te zien of het begin van de "grote verdrukking" zal samenvallen met het 6000-jarige bestaan van de mens, dat volgens de chronologie in het midden van de jaren 1970 valt.
· Het dienstjaar 1975 geeft ons een gevoel van spannende verwachtingen. Wij zijn er ons heel goed van bewust dat wij thans zestig jaar zijn gevorderd in het "besluit van het samenstel van dingen" en dat de overgebleven tijd kort is.
DECEMBER
· Jehovahs getuigen zijn zich bewust van het feit dat een verandering nu werkelijk ophanden is. Wanneer wij denken aan onze bevrijding die nu zo nabij is, verheugen wij ons reeds .
· Voor dit stervende samenstel van dingen is het uur reeds vergevorderd.
1975 breekt aan, de dagen rijgen zich aaneen en niets gebeurt.
Het is zo dat gedurende dat jaar, de "Koninkrijksdiensten" minder nadruk leggen op de tijd van het einde, alsof het Genootschap een afwachtende houding zou aannemen !
De maanden vliegen voorbij en volgen elkaar op en we bereiken september 1975.
De Wachtower zal een uitstekende list gebruiken om het niet-uitgekomen profetie probleem op te lossen.
Aangezien er al acht maanden zijn verlopen, moet men, bijgevolg, voorzorgsmaatregelen treffen !
Ziehier wat ze in de "Koninkrijksdienst" van het nieuwe dienstjaar doet verschijnen, wat gewoontegetrouw bij de getuigen begint op 1 september :
SEPTEMBER 1975
Hoewel het kalenderjaar 1976 (vanaf september 1975) nog niet is begonnen, bevinden wij ons toch reeds enkele weken in het dienstjaar 1976. Terugblikkend op de afgelopen twee dienstjaren kunnen wij zeggen dat er zon 600.000 personen gedoopt zijn. Uitgaande van dit getal geven de afgelopen vijf dienstjaren (1970-1975) het aantal van ruim 1.100.000 nieuwe dopelingen te zien.
Alleen aan Jehovahs onverdiende goedheid kan het worden toegeschreven dat deze haast onvoorstelbare toename is gekomen. Jehovah heeft geduld met de mensheid "omdat hij niet wenst dat er iemand vernietigd wordt maar wenst dat allen tot berouw geraken"
Wat een opmerkelijke uitleg !
In de brochure "De duizendjarige vrede is nabij" uitgegeven in 1969, lezen we dat het zevende millennium- een periode van 1000 jarige vrede, binnen 10 jaar zal beginnen. (zie pag. 25)
Vervolgens, op de laatste bladzijde (30) zegt men als volgt : "De getuigen van Jehovah bereiden zich vreugdevol voor om de aanstaande duizendjarige vrede te leren kennen."
Om het samen te vatten, je moet vreugdevol zijn wanneer Jehovah op het punt staat om tot handelen over te gaan .en je moet je verheugen wanneer hij dat niet doet !
Noteer niettemin dat dezelfde list wordt gebruikt door het Genootschap in 1997.
In de Wachttoren van 1 januari 1997 pagina 12 paragraaf 2 staat :
"Dienen wij echter niet blij te zijn dat het einde nog niet is gekomen? Door wat zich als "uitstel" voordoet, zijn nog veel meer schapen" in de gelegenheid om bijeengebracht te worden."
Volgens deze nieuwe context, is het wel heel duidelijk dat de Wachtower niet probeert om het veroorzaakte gat te dichten met de flop van 1975, maar wel door het nieuwe begrip van het woord "geslacht".
Wat de datum van 1975 betreft, men kon de volgende verklaring vinden in de "Koninkrijksdienst" van de maand april 1968 :
APRIL 1968
· Verspreiding van de brochures -" Wetend dat er ons maar 90 maanden meer rest voordat het einde van de 6000 jaar zijn aangebroken, zou het heel nuttig zijn dat al deze brochures in de handen van de mensen terechtkomen in plaats van op de boekenplanken of in de kartons in de Koninkrijkszalen."
Ter informatie, in een "Koninkrijksdienst" uitgegeven in het Engels (Kingdom Ministry) gedateerd mei 1974, vernemen we dat "veel van onze broeders en zusters zich in de volletijdsdienst begeven en al hun goederen verkopen, wegens de gebeurtenissen die met rasse schreden naderen."
Tenslotte, het boek "Eeuwig leven in de vrijheid van de zonen Gods" (uitgegeven in het Engels in 1966, in het Nederlands in 1968), dat een beetje te duidelijk was over de datum 1975, werd door de Wachtower uit de circulatie genomen.
Vindt men niet in dit befaamd boek een"TABEL VAN BETEKENISVOLLE DATUMS VANAF S MENSEN SCHEPPING TOT 7000 A.M. ( paginas 33 tot 37), met de volgende formele verklaringen :
· 1975 (Anno mundi 6000) Einde van de 6de 1000-jarige dag van s mensen bestaan (in vroege herfst)
· 2975 (Anno mundi 7000) Einde van de 7de 1000-jarige dag van s mensen bestaan (in vroege herfst)
Onbevangen en met alle nederigheid, klasseert de organisatie van Jehovah ook als "belangrijke data voor de mensheid" :
· 1879 Eerste nummer van Zions Watchtower wordt uitgegeven.
· 1918 Vertegenwoordigers van Watch Tower Society in gevangenis.
· 1931 De naam "Jehovahs getuigen" aangenomen.
· 1966 Het boek "Eeuwig leven-in de vrijheid van de zonen Gods" (in het Engels) verkrijgbaar gesteld
(betekenisvolle data vanaf s mensen schepping nadien wordt het boek uit de roulatie genomen !)
Wat meer is, deze lijst neemt nog enkele opmerkelijke gebeurtenissen in zich op.
Enkele voorbeelden :
· 1492 Paus Innocentius VIII sterft na een bloedtransfusie.
· 1957 Rusland lanceert eerste satelliet; verwekt vrees in de wereld.
· 1964 "Spionage-satellieten" en astronauten vergroten spanning in wereld.
· 1966 Dreiging van Derde Wereldoorlog neemt steeds onheilspellender vormen aan
Dit neemt niet weg dat veel getuigen van Jehovah nog steeds zullen geloven dat men nooit gesproken heeft over 1975 ! ------------------------------------------
zie ook eleuthera.aggelia.be of het origineel in het frans www.aggelia.be
