Toespraak op een vernissage in galerij Evira op 14.02.93 bij een tentoonstelling van Frans Croes.

Wij kennen elkaar sinds vele jaren, weliswaar op een afstand, maar toch! Ik herinner mij de periode van het Progressief Komitee van Artistieke Werking (P.K.A.W.) met onder andere Roger Van Ouytsel, Jan de Winter en andere…Die een andere alternatief wensten van het dan heersende kunsten normbesef dat de stad Mechelen hanteerde. Frans bezat toen een alternatief tentoonstellingscircuit waarvan den “Herten Aas” de as was en een van de boeiendste periodes was in het leven van Frans Croes.

… Het waren de nadagen van mei 1968. In juli 1970 stond op de Mechelse grote markt tegen de pui van het Stadhuis een Leopardtank van het Belgische leger opgesteld. Frans Croes en een groot aantal contesterende jongeren goten er een roosachtig kleurmengsel over. De dag nadien was er een massa volk op de grote markt bijeen die door de politie uit elkaar geslagen werd. Toen werd daar de kiem gelegd van de komende “Kabouterbeweging” waarvan Frans Croes de “Papskabouter” werd. Een eretitel voor hem als het ware, want in oktober 1970 namen deze contesterende jongeren deel aan de Gemeenteraadsverkiezingen en behaalden op slag 1104 stemmen of 2,56 % van het totaal. Verbazing alom…

Frans Croes verklaarde later, dat de kabouterbeweging eerder een toevallig resultaat was van een jarenlange ontevredenheid, én mede de invloed had ondergaan van de Nederlandse Provobeweging en de Linkse studenten rebellie. Een aantal van de toen gevorderde eisen zijn oningevuld maar actueel gebleven tot de dag van heden.

Met het P.K.A.W. o.a. als doel: “de gewone arbeider en bediende kennis te laten maken met kunst”. Zoals hij mij dit ooit persoonlijk toevertrouwde en waaraan ik zou willen toevoegen: ook de “niet commerciële kunst”.

Waarom deze lange inleiding? Wel, om aan te tonen dat Frans Croes in wezen steeds een goedaardige rebel is geweest en gebleven.

Naast rebel, was hij ook nog een wereldverbeteraar en een strijder voor waarheid en zuiverheid. In een woord: een idealist! En in feite Frans, ben je dat nu nog steeds en het strekt je tot eer.

Na jaren van “geploeter” aan de basis werd Frans zelf kunstenaar op een ogenblik dat hij al gelouterd was door het leven.

En ook in de kunst ging hij een eigen(zinnige) weg op, weliswaar zoekend, experimenterend, als eens met ups and downs, tot hij, mijn inziens vooral in de grafische vormgeving vond wat hij zocht. Een eigen stijl en expressievorm ontwikkelde hij, zoals wij dit vandaag overduidelijk kunnen vaststellen.

Een teken van techniek – en materiebeheersing vinden wij mijn inziens in het gebruik van het witte vlak van het papier in zijn grafisch werk. Misschien slechts een detail maar een belangrijk detail, dat toch zoveel zegt in verband met de beheersing van de materie.

In de reeks van “Astrologische“ tekens die m.i. de kern van de tentoonstelling vormt, zegt Frans Croes zelf: “te willen afrekenen met een aantal ideeën en heilige huisjes. Maar wat mij opvalt – en reeds opviel in andere werkjes – is de vaak aanwezige erotische ondertoon in zijn oeuvre. Ook andere conflicten vecht Frans uit in zijn werken of ook via zijn teksten. Ik ben echter – en gelukkig – geen ziekenknijper die voor alles een verklaring wil klaar hebben. Ik benader kunst –op een vrij eenvoudige wijze: spreekt deze mij aan of “zegt het me iets”. Weet, ik heb laks aan het gegoochel met geleerde woorden en –ismen.

Een kunstwerk is waar als het u aanspreekt of als u de boodschap begrijp. De rest is kletspraat en lulkoek. En daarom, onderga het en kijk dan nog eens en u ontdekt de boodschap.

Zelfs indien u deze niet vindt en het kunstwerk niet meer is dan louter esthetisch, wel dan is dit laatste juist de boodschap; zoek niet verder want zo simpel is het. Frans, zo simpel is het inderdaad, maar niet iedereen ziet het zo. Er is dus voor u nog veel werk aan de winkel!

             Marcel KOCKEN