Democratie nader bekeken.

Als socioloog beweeg ik mij op vele maatschappelijke terreinen. Gezien jouw spitituele en meditatieve gedichten, waarbij je dicht bij jezelf blijft, als het ware naar binnen gekeerd, zie ik je in je latere stukken gericht en betrokken op de maatschappij en dus naar buiten gekeerd. Je maakt dus de beweging van binnen naar buiten. Je betreedt hier in feite een nog breder terrein dan ik doe. Ik wil mij beperken tot de kern van je vraag aan mij met betrekking tot de Nederlandse democratie. Een thema dat juist deze week door de media als thema werd gekozen onder de kop "Wij zijn de baas". Met deze titel grijpen zij terecht terug op de werkelijke betekenis van het woord democratie. Een buitengewoon heldere formulering hiervan vindt men bij J.A. Schumpeter, in diens "Capitalism, Socialism and Democratie". Hij begint met de omschrijving van de klassieke-achttiende eeuwse opvatting van de democratie. "De democratische methode bestaat uit die wettelijke regeling, om tot politieke besluiten te komen, die het gemeenschappelijk welzijn verwerkelijken door het volk zelf te laten beslissen door verkiezingen van individuen, die vergaderen om de wil van het volk uit te voeren". Deze achttiende - eeuwse opvatting verschilt in feite nauwelijks van onze hedendaagse opvatting.
Maar, is deze opvatting nog wel realistisch?
Ik wil trachten aan de hand van een voorbeeld mijn opvatting over democratie duidelijk te maken om zo te komen tot meer hedendaagse, meer realistische definitie, van  de Nederlandse democratie.
De politieke partijen beschikken, de een wat meer dan de ander, over politieke zendtijd zowel bij radio als televisie.
Hierop maken zij, door middel van reclame boodschappen, propaganda voor hun partij en hun opvattingen. Zij proberen hiermee hun programma te verkopen aan de kijker. Zij beschikken meestal over een of meerdere PR. medewerkers en andere politieke adviseurs, die hen vertellen hoe ze het beste hun waar kunnen verkopen. De kijker, de toekomstige kiezer, neemt de boodschap in zich op en kiest die partij of politici, die de boodschap naar zijn eigen situatie of behoefte het beste kan vertalen. Hoe meer de politici hem belooft hoe beter en sneller hij zijn keuze kan bepalen. De reclame boodschap heeft dan zijn werk gedaan.
In weze is er geen verschil met b.v. de reclame van een merk soep of toiletpapier. Waar ik behoefte aan heb of denk nodig te hebben koop ik, zeker als die reclame me meer buitengewoons biedt als andere soepen of toiletpapier.
Misschien komt dit wat simplistisch over, daarom nog een verduidelijking. Ik begin een nieuwe definitie te formuleren;

"De democratische methode bestaat uit die wettelijke regeling, om tot politieke besluiten te komen, waarbij individuele personen de macht omte beslissen verwerven door middel van concurrentie strijd om de stem van de massa".

Deze vergelijking tussen proces van politieke meningsvorming en dat van de goederenmarkt laat zich nog aanvullen met een andere, die minder de vorming dan de uiting van de openbare mening betreft. Ik bedoel hier de rol van de aandeelhouder in de grote maatschappijen en de invloed van zijn wil op het beleid.
Zoals U ongetwijfelt weet is het eigendom van de grote maatschappijen tegenwoordig in handen van honderdduizenden kleine individuen, met elk slechts een klein aandeel van het gehele kapitaal in zijn bezit. Juridisch gesproken zijn het de aandeelhouders, die de onderneming in eigendom hebben en bijgevolg ook het recht bezitten om daarvan het beleid vast te stellen en de bedrijfsleiding te benoemen. Maar praktisch gesproken voelen zij slechts in geringe mate voor hun eigendom verantwoordelijk en berusten in wat de directie doet, tevreden als ze zijn met een regelmatig inkomen. Ook voelen zij zich niet verantwoordelijk voor de buitensporige handdrukken, die in de miljoenen lopen, bij het afscheid van een top manager of de buitensporige eindjaars bonnussen die jaarlijks worden verstrekt. En zo ook gaat het grootste deel van de bevolking om met de keuze van zijn regering. Daarna voelen zij zich vier jaar lang machteloos om maar enige invloed uit te oefenen op het regerings beleid wat door coalitie vorming tot stand is gekomen. Vooral op die coalitievorming hebben zij geen enkel greep.
Wij zien hier duidelijk de verwevenheid tussen de grote multinationals en de politieke besluitvorming.
Ik ben het met je eens Joop dat er een stevige aanvulling dient te komen op de wettelijke mogelijkheden om de invloed van de burgers te vergroten. Een beslissend referendum is daarvoor een goede mogelijkheid. Ik steun je dan ook in je streven om dit bij, de tot nog toe onwillige, politici af te dwingen. Mijn handtekening kan je dan ook te gemoet zien.
Met vriendelijke groeten,
Prof. P.D. Meelsteur van Telen.