vervolg
alleenspraak:

zacht catalunya

vaderland van mijn hart

wanneer ik me van jou verwijder

sterf ik van nostalgie

net als toen heulen de aaseters

van de kerk

ook nu

weer

mee. ze grijpen aznar bevredigend

machtsgeil in het verdorven kruis

dat al opvolgers heeft voortgebracht

de paus van rome die christus

altijd opnieuw

kruisigt en verkoopt voor nog minder

dan een handvol zilverlingen verheft

priesters en nonnen

die de beesten hielpen om mensen

af te slachten

in de kerkelijke adelstand. weet dat

hun zaligheid

hun wandaden nooit

zal kunnen doen vergeten. indien de hel

zou bestaan zou

branden

hun eeuwige straf zijn

het kruis dat

verdomme

met de rechterhand die stinkt

gemaakt wordt. de hand

die onverstoord

nee

met sadistisch genoegen

de trekker overhaalt

de mond snoert

fascisten uit spanje

fascisten aller landen

rol jullie matten en hoepel op.

weet dat de president

die jullie zonder rechtspraak

vermoord hebben

niet dood is

nooit dood zal gaan.

fascisten

ik spuw op jullie

alleenspraak:

zacht catalunya

vaderland van mijn hart

wanneer ik me van jou verwijder

sterf ik van nostalgie

zeg niet dat híj dood is.

zeg alleen maar dat de president

rust in moederlijke armen.

zeg alleen maar dat hij de mond gesloten houdt

om beter te kunnen luisteren

naar het gezang van het gras

en zijn volk

ik herinner me: ik mag niet zeggen

dat híj dood is

dat hij dood is

hij is aarde geworden

en die aarde ben jij

en ben jij

en ben jij

en ik

AANTEKENINGEN

Opdracht:

-    Francesc Maciá i Llussá (1859-1933) was de honderdeenentwintigste president van de Generalitat van 1932 tot 1933. De Generalitat is het Catalaanse parlement dat voor de eerste keer zetelde in 1359. Van 1714 tot 1932 werd het onder de Borbò’s en van 1939 tot 1980 onder Franco officieel verboden. Van 1939 tot 1977 verbleef de president ervan in het buitenland;

-    Lluís Companys i Jover (1882-1940) was de honderdtweeëntwintigste president van de Generalitat van 1934 tot 19340. Hij werd op 15 oktober 1940 in de slotgracht van het kastel van de berg Montjuïc in Barcelona door de Franquisten gefusilleerd;

-    Josep Tarradellas i Joan (1899-1988) was de honderdvierentwintigste president van de Generalitat van 1954  tot 1980. Hij was de derde president van de Generalitat in ballingschap;

-    Emérita Arbonés, Laia Berenguer Puget, Francesc Gelada Terma, Enriqueta Gallinat Ramán, Eduard Pons Prades en Víctor Torres Perenya: een zeer kleine selectie van namen van Catalaanse vrijheidsstrijders ontleend aan: PAGÉS I BLANCH, Pelai en PÉREZ PUYAL, Alberto. Aquella guerra tan llunyana i tan propera (1936-1939). Testimonis i records de la Guerra Civil a Catalunya. Pagés editors,  Lleida, 2003.

     Strofes 1, 30, verzen 2-3, en 39. Vertaling door mezelf van het verzen uit het gedicht L’emigrant van de Catalaanse dichter Jacint Verdaguer i Santaló (1845-1902).

     Strofe 4, 14 en 40. Vertaling door mezelf van verzen uit het gedicht El president no és mort van de Catalaanse dichter Ventura Gassol i Rovira (1894-?).

     Strofe 11. De eeuu, normaal als EEUU geschreven, is het Castilaanse letterwoord voor de USA.

     Strofe 28. Vertaling door mezelf van verzen uit het gedicht Els segadors van de Catalaanse dichter Emili Guanyabéns i Jané (1960-1941).

     Strofe 30, verzen 5-6. Vertaling door mezelf van verzen uit het gedicht Les tombes flamejants van de Catalaanse dichter Ventura Gassol i Rovira (1894-?).

     Strofe 32:

-    Verzen 3-4. Vertaling door mezelf van verzen uit het gedicht La pátria van de Catalaanse dichter Serafí Pitarra, pseudoniem van Frederic Soler i Humbert (1839-1895);

-    Verzen 6-7. Vertaling door mezelf van verzen uit het gedicht La santa espina van de Catalaanse dichter Ángel Guimerá i Jorge (1894-1961).

Derde dorpsdichter Galmaarden - anno 2009

Wie:         Jan Heyvaert

Geboren:     Sint-Agatha-Berchem, 1961

Wonende:     Galmaarden

Vooruit vertel…

Jan Heyvaert zag van jongsaf alvast één lijn in zijn leven: studierichtingen kiezen met zo weinig mogelijk wiskunde. En liefst zo veel mogelijk taal.

Studies en verder

Latijn-Griekse humaniora dus, gevolgd door een vertalersopleiding Engels-Russisch. Was er een schoolblad, dan schreef hij er wel voor. Als hij al niet in de redactie zat. Idem voor de periodieken van de verenigingen waar hij actief was en is, veelal van natuurliefhebbende of milieumilitante aard – of beide: hij was ooit nationaal voorzitter van de Jeugdbond voor Natuur en Milieu en hoofdredacteur bij wat nu Natuurpunt heet (daar deed hij ook zijn burgerdienst).

Sindsdien vergleed zijn belangstellingssfeer langzaam maar zeker naar het culturele, onder meer door op relatief late leeftijd (bas)klarinet te leren spelen en daarmee enkele muziekmaatschappijen onveilig te maken. In 2003 raakte hij samen met zijn vrouw in de ban van het zingen bij het koor Gaudicanto in Grimminge, waarvan hij inmiddels voorzitter is. In de cultuurraad van Galmaarden vormt hij met voorzitter Elie Herregodts een tandem die zich vast heeft voorgenomen hun gemeente cultureel weer op de landkaart te zetten, onder meer door kwalitatief hoogstaande concerten te programmeren en van Galmaarden een poëziedorp te maken. In 2009 richtte hij met een handvol gelijkgestemden de sociaal-ecologische uitgeverij De Draak op.

En het schrijven?

Beroepshalve is hij zelfstandig vertaler en copywriter. Als zodanig vertaalde hij een tachtigtal non-fictie boeken uit Frans, Engels en Duits en schreef en redigeerde hij tientallen brochures, folders, artikels… De onderwerpen die daarbij het meest aan bod komen zijn natuur en milieu, medische thema’s, tuinieren en andere hobby’s, consumentenzaken en reisgidsen.

Hij was mede-auteur van de boeken De mooiste natuurreservaten van België (Reader’s Digest), Kwarteeuw Kliekske (Heemkundige Kring Gooik) en Rarekiek, een verrassende kijk op Limburg (Limburgs Landschap). Op verzoek van de Zuid-Nederlandse Uitgeverij schreef hij Onvergetelijke natuurwandelingen in Vlaanderen (2000), met een twintigtal thematische wandelingen. In 2006 bundelde de Heemkundige Kring van Gooik in De Plantenklapper een paar tientallen stukjes over planten waar een verhaal achter zit (medicinaal gebruik, folklore, legende, naamgeving…). Met zijn zoon Stijn als fotograaf maakte hij in 2011 Beelden in het Pajottenland… en iets meer verschenen bij De Draak. In 2012 is een boek gepland over creatief hergebruik. Een verhalenbundel en een komische roman behoren ook nog tot zijn toekomstdromen, evenals een bundel met gedichten rond muziek.

In 1987 kreeg hij van de Vlaamse Club Brussel de prijs voor het beste cursiefje, in 1996 werd De Legende van de Woestijnkapel, zijn stuk voor stangpoppentheater, met de eerste prijs bekroond door de Volksmuziekgilde. In 2009 was hij dorpsdichter in Galmaarden. Pendula was zijn laatste gedicht in die functie, bedoeld als bijdrage om het beschermen van de imposante treures in de tuin van het Baljuwhuis te helpen afdwingen.

Enkele gedichten

Pendula

Bomen treuren niet.

Waarmee ’k bedoel: niet echt.

Een boom weet niet wat droefheid is.

Hij laat geen zweem van tranen

als de bijl zijn buurboom velt.

Bomen treuren niet.

Zij tonen niet hun leed.

Dat neerwaarts neigen heet slechts zo,

omdat hun lekend lover

als verdriet wordt voorgesteld.

Bomen treuren niet.

Hun smart is nep, door ons:

wij snoeien en veredelen zo

dat hun waterval van twijgen

als een kostbaar erfgoed geldt.

Mensen treuren wel.

Bij een verlies, of zo.

Als iemand hen bedrogen heeft

of, in machteloze deernis,

als hun treures wordt geveld.

kleuren


wit ligt het land van kerk en knotwilg
wit licht verblindt de winterse blik
de sneeuw stilt
de schreeuw van lelijke tekens
onder een mantel van liefde waarmee
de hemel de aarde bedekt

zwart is de man en
zwart zijn koude vrouw die hij
tracht te warmen met een lach
die stolt in loden tranen
de zuiderzon is in hun zinnen
ijziger dan dit wilgenland

grauw zijn de gebouwen die
gauw de luiken sluiten
waar harde witte harten wonen
de kille kikkers die vergeten zijn
in hun herberg zonder plaats
voor zwarte zwervers zonder haat

rood gloort hun hoop en
groot wordt weer hun droom
bij het blauwe huis de groene deur
de gastvrije mond naar een
open haard waar vlammend geel
het vooroordeel vergaat tot as

Jan Heyvaert

Tweede dorpsdichter Galmaarden  anno 2008 

Wie:         Albert Schrever

Geboren:     Geraardsbergen, 5 oktober 1945

Wonende:     Geraardsbergen

Vooruit vertel…

Albert Schrever werd in Geraardsbergen geboren op 5 oktober 1945 als vijfde kind van Julia Gelan, winkelierster, en Jules Schrever, zelfstandige drukker van wie hij de liefde en het respect voor talen meekreeg.

Studies en verder

Na de lagere klassen en de Grieks-Latijnse humaniora in het plaatselijk Sint-Catharinacollege studeerde hij Germaanse filologie aan de KULeuven (1964-1968) waar hij zijn einddiploma haalde met een scriptie over "De Geraardsbergse persoonsnamen in 1374 en 1417".

Van 1968 tot 1976 onderwees hij de vakken Nederlands, Engels en Duits in de hogere klassen van het Middelbaar Onderwijs eerst in het Sint-Catharinacollege en daarna in het Technisch Instituut Sint-Jozef in zijn geboortestad. Intussen was hij in 1971 gehuwd met Marie-Jeanne Merckx die hem twee kinderen schonk. In datzelfde jaar nam het echtpaar de zaak van zijn ouders over.

En het schrijven?

Eind 1977 ging hij in op het voorstel van de VUM om lokaal correspondent te worden van "Het Nieuwsblad" (HN, tot 1992). Ook "De Beiaard" (1982...), Radio 2 Oost-Vlaanderen (1986-1992) en "Het Spuwerke" (1994-2007) nodigden hem uit voor hen te schrijven.

Enkele data waar hij trots op is:

-   in 1981 verzorgde hij de taalkundige eindredactie  van de studie "900 jaar St.-Adriaansabdij Geraardsbergen" van Geert Van Bockstaele, Martine Pieteraerens, Freddy De Chou en Robert en Michel Muylaert,

-   op 6 oktober 1986 publiceerde hij in HN een artikel onder de titel: "De M van Geraardsbergen" wat stilaan een gevleugelde slogan is geworden,

-   op 14 juli 1987 bewees hij in HN en voor Radio 2 dat de Vlaamse missionaris Pieter van Gent (ca. 1480-1572) niet werd geboren in Gent (waar hij een standbeeld heeft) maar in Idegem waar in 1992 een gedenkplaat tegen de kerkmuur werd aangebracht. Onder de leiding van Joris Capenberghs en Sander Spanoghe en samen met Julien Borremans en een aantal specialisten (prof. dr. em. John Everaert, prof. dr. Jan De Vos, Marc Colpaert...) werkt hij mee aan een publicatie over Pieter van Gent die wellicht in Idegem een standbeeld zal krijgen,

-   op uitnodiging van de plaatselijke VVV schreef hij in 1988 een boekje over "Louis Bert-de l'Arbre en de neogotiek in Geraardsbergen",

-   op uitnodiging van onze provincie en samen met kunsthistorica Martine Pieteraerens schreef hij in 2000 het werkje "Neogotisch Geraardsbergen de realisaties van Louis-Bert-de l'Arbre" dat verscheen in de kleine Cultuurgidsen van de provincie Oost-Vlaanderen,

-   samen met kunsthistoricus Marc Van Gysegem schreef hij in 2000 het rijkelijk geïllustreerde werk over "Notaris-fotograaf Désiré Declercq (1842-1923) pictorialist-documentarist", uitgegeven door onze stad,

-   in 2004 gaf onze stad zijn studie uit over "Geraardsbergen zijn taalgebruik en zijn taaleigen",

-   in 2008 werd hij aangesteld als Galmaardse dorpsdichter en

-   de historische vereniging "Gerardimontium" besliste hem op 9 oktober 2011 het "Eremerk Graaf Boudewijn" uit te reiken uit waardering voor zijn culturele inzet voor zijn stad.

Enkele gedichten

Ik kan hem niet meer missen, mijn trouwe gsm

Sonnet met volta tussen strofe 2 en 3

Ik kan hem niet meer missen, mijn trouwe gsm,

mijn boezemvriend en bondgenoot,

door wie mijn wereld zich ontsloot:

ik kan niet leven zonder hem!

Van 's morgens vroeg tot 's avonds laat

bel ik naar ieder die ik ken.

Ik gsm en dus ik ben

en blijf zo uren aan de praat.

Maar als de avond is gevallen

ben ik dat hels getater moe: mijn ogen vallen toe

na al dat telefonisch lallen.

Nu mag ook hij wat rusten, mijn trouwe gsm,

vermoeide vriend en lotgenoot, mijn uitgeputte duizendpoot.

Ik ga nu slapen... zonder hem!

juni 2005

Er lag een duif dood in de Duivenstraat

Aandoenlijk, sober en veelzeggend!

In 't midden van de Duivenstraat

lag er een duifje dood,

alleen en zonder toeverlaat,

vol bloed, met een gebroken poot.

zomer 2005

Van roken komt mij kleine bate:

de artsen raden mij dat ik het late...

Een sigaret is als een spook:

van buiten wit, gehuld in smook.

Dat spook omarmt je onverwacht

maar doet iets anders dan je dacht.

Er zijn er die 't niet willen weten:

de rookstok geeft fatale beten!

Hij krijgt je langzaam in zijn macht

totdat hij je totaal ontkracht.

Roken brengt aan niemand baat:

stop liefst wat vroeger dan te laat.

Maar wie er nooit is mee begonnen

heeft hier bij voorbaat al gewonnen.

Van roken komt maar kleine bate...

december 2005

Naar aanleiding van een poëtisch happening

Onze stad is rijk aan poëten

Er wonen poëten bij ons in de stad:

ze pleegden al menig gedicht.

En wie hen ooit kruiste op hun pad

werd door hun woorden verlicht.

Dichters verwoorden wat iedereen voelt;

ze zijn dat al eeuwen gewend.

Wat door jouw of mijn hoofd soms eens woelt

krijgen zij zó neergepend.

Dichters zijn als filosofen:

over alles denken ze na

en, al dan niet in strofen,

verwoorden ze hun aha.

Een dichter is als een idool

wiens boodschap ons versterkt.

Poëzie is als een school

die ons met woorden bewerkt.

Onze stad is rijk aan poëten:

ze vinden voor alles een woord

En zonder dat ze het weten

hebben ze ons bekoord.

december 2005

Elk poogt wel eens te dichten

Scripta manent

Elk poogt wel eens te dichten

om zijn lot wat te verlichten

of zijn gedachten weer te geven

over de dingen van het leven:

een eindeloze thematiek

van ontroering tot kritiek;

een vat vol inspiratie

over lelijkheid of gratie.

Een dichter zingt zoals hij is gebekt:

zijn lied zij kort of 't zij gerekt.

Naar iets streeft hij in elk geval:

een inhoud die steeds blijven zal.

We horen vaak dat hij die schrijft

dankzij zijn tekst in leven blijft.

Maar pas wanneer hij toppen scheert

wordt hij in eeuwigheid geerd.

augustus 2005

Panta rhei: alles is voortdurend in beweging

Lyrische bedenkingen over de seizoenen van het leven

Zodra het leven is ontloken

en hunkert naar het volle licht

dan is de lente aangebroken:

wat leeft wordt naar de zon gericht.

Wanneer de zon volop gaat schijnen

geniet alles van haar licht.

Nooit mag die zomer nog verdwijnen:

de natuur lijkt wel in evenwicht.

Zonder dat we het verwachten

keert de herfst zich naar ons toe

en de zon verliest haar krachten:

in de natuur wordt alles moe.

Na het vallen van de blaren

volgt nog wat schaarse avondzon.

De winterkou zal niemand sparen:

er eindigt niets zoals 't begon.

Ieder leven telt seizoenen:

het ene volgt het andere op.

En wie zich daarmee kan verzoenen

gaat, soms wat moeizaam, steeds rechtop.

augustus 2006

Hors concours

Pajottenland - Luilekkerland

het Land van Melk en Honing

Wie twijfelt er nog aan

waar het Land van Melk en Honing is?

Waar de Pajotten staan of gaan

is 't altijd feest of kermis.

Hier kan je godendranken drinken,

van fijne Geus tot zoete Kriek.

't Zijn namen die als klokken klinken.

'k Vergat nog Faro en Lambiek.

Wie drinkt moet echter ook nog eten

en zorgen voor het evenwicht.

Je mag immers nooit vergeten:

wie steeds maar drinkt krijgt zeker jicht!

Hier vind je allerlei gebak en brood

en kaas en honing bij de vleet.

Aan hoevevlees is hier geen nood

voor elkeen die graag lekker eet.

Hemels zijn de vele soorten fruit

die hier ook worden gekweekt.

Men perst er smeuïg fruitsap uit

en wijn waaraan echt niets ontbreekt.

O zoete Land van de Pajotten,

O hemelse Luilekkerland.

Met jou valt niet te spotten!

Aan jou heb ik mijn hart verpand!

februari 2008

Ohne Stille wäre das Leben ein Irrtum

naar F. Nietzsche (1844-1900)

Stilte is een zeldzaam kruid...

Al jaren stel ik me de vraag

of echte stilte wel bestaat.

En daarenboven wist ik graag:

Is daar wel iemand mee gebaat?

Ook zou ik willen weten

of echte stilte hoorbaar is

en of je haar kan meten

en vatten in een beeltenis.

Moeten we ze daar gaan zoeken

waar lawaai afwezig is?

Of schuilt ze in verlaten hoeken

tussen licht en duisternis?

Een antwoord op die vragen

kan niemand je ooit geven.

En wie dat toch wil wagen

zal zoeken... heel zijn leven.

Stilte is een zeldzaam kruid

dat nooit of nimmer zal vergaan.

Ze is muziek zonder geluid

en brengt zelfs rust in een orkaan.

Ik voel -maar kan 't bewijs niet geven-

dat stilte een sterk voedsel is

vol kracht en ook vol leven...

En daar ligt haar betekenis!

Stilte is een voedzaam kruid...

november 2007

Eerste dorpsdichter Galmaarden  anno 2007

Wie:         Roland Bourgoignie

Geboren:     Gent, 6 januari 1948

Wonende:     Galmaarden

Vooruit vertel…

De vader van Roland Bourgoignie was licentiaat Germaanse talen op de Rijksnormaalschool in Gent waarbij hij toekomstige regenten Nederlands en Duits doceerde. Zijn moeder was regentes snit en naad, maar besloot na haar huwelijk om zich als huisvrouw te concentreren op haar gezin.

Tot aan haar dood woonde Roland enkele maanden bij zijn overgrootmoeder in een afgedankt achterhuisje te Sint-Amandsberg bij Gent. Voor haar schreef hij onderstaand gedicht:

Nog maar eens een babyboomer in zijn eerste huisje

Gevoed dank zij wat bonnetjes
omdat de melk niet te betalen was,
als hoop van grootoma, nog wat in leven
net toen de vrede drie jaar oud was.

Onbewust van wat kwam
en wat toen komen ging, alsof ook
weer een interbellum aanbrak.

Onbewust van het lidmaatschap
van wat men een halve eeuw later
de babyboomers zou gaan noemen.

Exponent van hoop, geloof en liefde
die nog straffeloos
konden gepromoot worden in de heilige Kerk
van paus Pius twaalf van Rome,
ver van bed, werk en zin voor realiteit.

Gevoed dank zij de nonnetjes
omdat de dokter niet te betalen was.

In het derde leerjaar schreef Roland zijn eerste gedichtjes. Jaren later –als toekomstig onderwijzer op observatie- stelde hij tot zijn verbazing vast dat in datzelfde derde klasje jaar na jaar een van zijn gedichten aan de leerlingen werd aangeleerd.

Studies

Roland volgde Latijns-wetenschappelijke humaniora in het Sint-Gregoriuscollege te Ledeberg, en deed daarna een eerste kandidatuur Germaanse Filologie aan de universiteit van Gent.

Omdat het schrijven van een roman zijn voorkeur genoot, hield hij die studies na een jaar voor bekeken. Intussen had hij in het KSA zijn belangstelling getoond voor het entertainen en opvoeden van jongere kinderen. In die mate dat zijn vader hem voorstelde te studeren voor onderwijzer. Door het tekort aan leerkrachten kon je destijds in één slopend jaar het onderwijzersdiploma behalen met meer dan veertig lesuren per week.

In 1968 stond hij in Melle voor het eerst tussen het schoolbord en de leerlingen. Na acht jaar muteerde hij naar het Sint-Catharinacollege in Geraardsbergen.

In 1971 huwde Roland en verhuisde in 1978 naar Tollembeek.

Ondertussen adopteerden hij en zijn vrouw twee schatten van kinderen. Tot op heden is het echtpaar Bourgoignie van oordeel dat zij hierdoor de kinderen een betere toekomst konden geven en werden zij al drie keer fiere grootouders.

En het schrijven?

Tijdens die periode schreef Roland merkelijk minder gedichten maar werkte degelijk aan een aantal jeugdboeken en een paar romans die helaas nooit werden gepubliceerd. Mede door de grote werkdruk in het onderwijs verdween het schrijven helemaal naar de achtergrond.

Maar…

In 2006 sloot hij de schoolpoort achter zich. In 2007 schreef hij, zonder hoop op zege, vier gedichten voor zijn deelname aan de wedstrijd gebonden aan de titel van Dorpsdichter van Galmaarden. Tot zijn verrassing werd hij verkozen tot eerste dorpsdichter van Galmaarden.

Veel van zijn tijd gaat naar het verzorgen van zijn vijf blogs op seniorennet. Op de blog 'Frankie' plaatst hij wekelijks vijf gedichten en op 'Zondag' geeft hij op een kritische, relativerende, cynische of satirische manier een persoonlijke commentaar op onderwerpen uit het nieuws.

Enkele gedichten

Rusten in de tuin om half vijf

De knoppen van mijn appelboom
barsten geluidloos open
en de takken tekenen netten
op de zachte hemel,
en dan
davert een tractor voorbij

Zachtjes komt de wieg tot stilstand
na het neuriën van de moeder
die haar hoofd laat rusten
bij de lichte adem
van haar kind
tot een quad hun slaap verscheurt

Een grasmachine spuwt knetterende rook
en begeleidt het snijdend snoeien
van een woeste motorzaag
en de pendelaars
in hun auto's
die naar huis rijden op zoek naar rust

Opluchting

De lucht zat vol blizzards die me toegrijnsden
toen ik de deurknop deed trillen van angst
met mijn stervende vingers.

De media spuiden rampen die me dreigden
eer ik besloot de deur naar de lusttuin
te verkennen tegen beter weten in.

De cumulus van mijn gedachten explodeerde
in een fraaie regenboog die zachtjes landde
in de harten die mijn ritme slaan.

De dageraad van toen is weg na vandaag
sinds de zon mijn deur laat openstaan
en ik haar opvang in mijn handpalm.

Oude baksteen

Met een rake slag van snedig nijdig staal
op het houten handvat van mijn oud truweel
lost de mortel die verdwaalde baksteen kaal,
verpulvert zandig stof dat stuift als meel

Dan dringt de baksteen brandend in mijn brein,
als hellevuur dat klei verhardt met rook en stoom
en zie ik zwetend' handen die er niet meer zijn
maar konden bouwen aan een nu vergane droom

Roland Bourgoignie

mds

Beelden in het Pajottenland - Jan en Stijn Heyvaert

door Rik Wouters - www.historiek.net

Beelden in het Pajottenland - Jan en Stijn Heyvaert

In 1845 verscheen in “Den Vaderlander”, een Gentse periodiek, een vervolgverhaal met als titel 't Payottenland gelyk als het van ontyds gestaen en gelegen is van een zekere Twyffelloos. In 1849 verscheen het in boekvorm. In 1852 verscheen onder 't Payottenland zoo als het van onheugelyke tyden gestaen en gelegen is, een gewijzigde titel en een “verminderde en verbeterde uitgaef”.

Het boek handelde over de plaatsen: Anderlecht, Beckerzeel, Bellingen, Beerth, Bierck (Bierghes), Berchem-St.-Laureys, Bodeghem-St.-Merten, Bogaerden, Borgraeve-Lombeek, Capelle-St.-Ulricx, Caster, Dilbeek, Elinghen, Esschene, Gaesbeke, Galmaerden, Goyck, Grooten-Bygaerden, Hekelghem, Heykruys, Herffelinghen, Herne (Hérinnes), Itterbek, Lerbeck, St.-Mertens-Lennick, St.-Peeters-Leeuw, St.-Quintens-Lennick met Eyseringen, Liedekerken, Lieferinghen, Lombeek-Onze-Lieve-Vrouw, Lombeek-Ste.-Catharina, Meerbeek, Neyghem, Oetinghen, Pamel met Ledeberg, Pepingen-Beringen, Ruysbroek, Schepdaal, Strythem, Teralphene, Ternath, Thollembeek, Vlesenbeek, Vollezeele, Wambeek, Zellick.

Herne, beeld van Roger Schrije - Foto: Stijn Heyvaert

Zoek deze plaatsen niet via een zoekrobot op. De meeste zal je niet vinden: bovenstaande tekst is immers in oud-Nederlands gesteld. Sommige plaatsen bestaan zelfs niet meer of zijn in 1977 met andere gefusioneerd.

Ze hebben twee dingen met elkaar gemeen. Ze liggen ten zuidwesten van Brussel. Ze maken deel uit van het vermaerde Payottenland. Die landelijke streek die nu nog als een grote tuin kan beschouwd worden, was rond het midden van de negentiende eeuw helemaal niet zo bekend. Integendeel zelfs, in 1845 was de naam van de streek, waarover ik het in een andere bijdrage zal moeten hebben, pas door Twyfelloos, pseudoniem voor advocaat Gronckel uit Lennik in de toenmalige Belgische provincie Brabant, nu Vlaams-Brabant, uitgevonden.Hij heeft zijn werk echter gepubliceerd onder het pseudoniem Franciscus-Josephus Twyffelloos.

Het gaat om een verhaal vol fantasie. Dit blijkt onder meer uit het begin van het boek waar Twyfelloos iedereen de toelating geeft om zijn werk na te drukken en dit staaft door die verklaring te ondertekenen, met de analfabetische X. Deze verklaring wordt door de handtekening van de Gronckel als echt verklaard.

Jan Heyvaert woont in Galmaarden in het Pajottenland. Hij was in 2009 officiële dorpsdichter van die gemeente. Hij heeft opgemerkt dat zijn streek rijk is aan beelden. Hij heeft er 35 geteld en heeft zich daarbij beperkt tot driedimensionale beelden in openbare ruimtes. In “Kijkgebod”, een woord vooraf, heeft hij het over hoofdzakelijk beelden die een verhaal vertellen (…): een brok lokale geschiedenis, een aspect van het plaatselijke leven, een traditie, een stukje verdwenen cultuur of folklore…, kortom dat wat een buitenstaander de kans biedt om de streek en niet zelden de geschiedenis van de gewone man meer dan zomaar oppervlakkig te leren kennen.

Sint-Pieters-Leeuw, beeld van Luc Van Ruysevelt - Foto: Stijn Heyvaert

Urbain Servranckx, beter bekend als Urbanus en zelf een Pajottenlander, prijst in zijn voorwoord het boek als volgt aan:

Waar men gaat langs Vlaamse wegen, komt men een postuurken tegen.

Of het Nederlands hiermee een Zuid-Nederlandse uitdrukking rijker is, zal de toekomst uitwijzen. Urbanus schrijft verder:

Daarom raad ik iedereen aan, neem dit boek van Jan Heyvaert ter hand en zoek ze één voor één op, de mooie beelden van het glooiende Pajottenland. Aanschouw ze met de verwondering van een kind, neem uw hoed af, ontbloot uw bovenborst en zing een volkslied, maakt niet uit van welke parochie, maar toon respect voor ons dierbaar patrimonium.

Jan heeft aan Urbanus’ woorden gedacht en ervoor gezorgd dat men de beelden kan bewonderen. Zijn zoon Stijn heeft de beelden in foto’s die niet zelden in details analyseren, tot leven gebracht. De plaatsen waar de beelden staan, zijn weergegeven, niet alleen met straat- en gemeentenaam, maar ook met GPS-coördinaten en vermelding van de plaats op toeristische fietsroutes. Niet voor niets is Jan een ‘fanaticus’ van natuur en natuurbeleving.

Het boek valt uiteen in 6 hoofdstukken: Geschiedenis in beeld, Onvergankelijke folklore, Plechtig vereeuwigd, Mensen van steen en brons, Kunst om de kunst en Een buitenbeentje. Jan heeft bij elk van de beelden relatief korte teksten geschreven. Ze lezen vlot en zijn tweeledig: geschiedkundige wetenswaardigheden die op een duidelijke manier verwoord zijn, worden afgewisseld, met eigen beschouwingen. Niet zelden wordt er poëzie - en wat is dichtkunst anders dan beelden uit woorden in plaats van uit steen, brons of klei - geciteerd van onder meer zijn voorlopers en opvolgers als dorpsdichter(es) van Galmaarden. Vooral de eigen bedenkingen en de literatuur zorgen ervoor dat dit geen geschiedkundig werk in de strikte en niet zelden (te) afstandelijke betekenis van het woord is.

Sta me toe om iets nader op het hoofdstuk “Geschiedenis in beeld” in te gaan. In “Strenge volharding in arduin” heeft Jan het over het kartuizerklooster van Herne. De bijdrage begint onverwacht:

Met een alcoholpercentage tussen veertig en eenenzeventig percent is Chartreuze geen drank voor doetjes. Die kruidenlikeur wordt gemaakt met meer dan honderd verschillende soorten kruiden, andere planten en specerijen (…).

In dat klooster dat in 1314 werd gebouwd, werd in de tweede helft van de veertiende eeuw de eerste Middelnederlandse bijbelvertaling gemaakt. In 1503 werd het hart van Margaretha van York, tweede vrouw van Karel de Stoute, er bijgezet.

Sint-Kwintens-Lennik, beeld van Koenraad Tinel Foto: Stijn Heyvaert

In “Een vrouw om op (terug) te vallen” leert hij de lezer Angela van Leeuw kennen. Hij is verwonderd over informatie van de lokale heemkring: Zo vinden zij het ook niet merkwaardig dat Angela haar domein niet schenkt aan het bisdom Kamerijk of Cambrai in Frankrijk (alsof een leek weet waar dat precies lag), of aan de abdij van Nijvel of Nivelles, niet ver van Sint-Pieters-Leeuw, maar aan een kapittel in Keulen. Brabant was immers volgens de auteurs ook op het Rijnland afgestemd (…).

In “Klein monument voor een groot exportproduct” en “Drie ton brons op brede hoeven” wordt de lezer bijna letterlijk geconfronteerd met het Brabants, ook Belgisch genoemd, trekpaard, een dier dat gebruikt werd voor werk in bossen en havens, land- en mijnbouw en industrie. In het begin van de twintigste eeuw was het hét Belgische exportproduct. Het werd onder meer uitgevoerd naar Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittannië, Nederland, Rusland en de Verenigde Sgtaten. De tweede bijdrage handelt over Prins, een Brabants trekpaard én standbeeld op de Markt van Sint-Kwintens-Lennik, dat het meest-monumentale of grootste beeld in de streek is. Maar wat is groot: hoog, breed, lang of zwaar? Op Prins, 4.30 meter hoog en 3.000 kilo zwaar, zijn eigenlijk de vier adjectieven van toepassing.

In “Honderd jaar slavenwerk” kaart Jan één van de zwartste bladzijden uit de geschiedenis van de streek aan. Hij citeert een fragment uit een gedicht van mezelf:

in het hoofd van de mijnwerker is meunier / binnengeslopen. zijn zwarte huid is / brons geworden. aan het station blijft / hij zwoegen. onzichtbaar bijna. on- / hoorbaar. eindelijk leert hij de seizoenen / kennen. eindelijk is hij thuis, voor altijd.

Die fossemannen, dialect voor mijnwerkers, gingen in Wallonië, het zuidelijke, Franstalige deel van België, in erbarmelijke omstandigheden werken: hoewel uitbuiting en discriminatie er enorm was, waren de lonen er veel hoger dan in Vlaanderen. In het begin van vorige eeuw gingen meer dan 1.600 Pajottenlanders meestal met de trein naar het Walenland zwoegen: er werd speciaal daarvoor een spoorlijn aangelegd.

Galmaarden, beeld van Luc Van Ruysevelt - Foto: Stijn Heyvaert

Geloof echter niet dat slechts in bovenvermeld hoofdstuk geschiedenis aan bod komt. Elders wijdt Jan uitgebreid uit of heeft hij het terloops over onder meer de champetter of lokale politieagent, kantwerken, het kaatsspel dat ook in Nederland gespeeld wordt, de Ronde van Vlaanderen waarvan de aankomst in Meerbeek in het Pajottenland ligt, de heilige Pauwel die de pest bestreed, Makrallen of heksen, hop dat gebruik wordt bij de bereiding van geuze dat het enige bier dat niet gebrouwen wordt, is, José Martí, de Cubaanse vrijheidsheld vóór Che en Fidel, … En in “Nobeler dan een bloot meisje met een kieken” of een kip natuurlijk over het bizarre en lachverwekkende Urbanusstandbeeld te Tollembeek, naar een ontwerp van de komiek zelf ontworpen.

Jan heeft zich bij het bedenken van de titel van zijn boek nederig opgesteld. De titel luidt immers: “Beelden in het Pajottenland”. Hiermee lijkt hij eer te bewijzen aan zijn zoon die voor de foto’s gezorgd heeft. Toch is hij zichzelf niet vergeten. Met de ondertitel “…en iets meer” dat uiteraard kleiner dan de titel afgedrukt is, verwijst hij zijn enige twijfel naar zijn teksten die als poëtisch proza kunnen omschreven worden..

Een boek vol beelden dus en erbij aansluitende teksten. Of is het andersom? Kortom, een lees- én kijkboek over elementen van een nog grotendeels ongerepte streek die om bezoek smeekt..

Rik Wouters
Toeristische gids voor Vlaanderen, Barcelona
en gidsingen op aanvraag én maat
e-mail: rik.wouters@pandora.be

Dit boek is te bestellen bij uitgeverij De Draak: www.dedraak.org

Beelden in het Pajottenland - Jan en Stijn Heyvaert
ISBN: 9789490738037
Uitgever: De Draak
216 pagina's
Prijs: € 18.95

De Ronde van Vlaanderen en Meerbeke in "Beelden uit het Pajottenland... en iets meer"

 
door Albert Schrever

In het Baljuwhuis van Galmaarden vond vorige zondag de voorstelling plaats van de fraaie publicatie over "Beelden in het Pajottenland... en iets meer" van de hand van Jan Heyvaert, dorpsdichter van Galmaarden 2009, en vakkundig verlucht met knappe foto's van zijn zoon Stijn.

Hoewel Meerbeke met de eindmeet van de Ronde van Vlaanderen de enige Oost-Vlaamse gemeente is die in het werk voorkomt zal elke lezer plezier beleven aan het hele werk, niet alleen om de knappe beschrijving en de kunstige foto's van ruim dertig beelden in het naburige Pajottenland maar ook om het "ietsje meer" dat de auteur aan zijn lezers meegeeft. Het werk (215 pag.), met een voorwoord van Urbanus uit Tollembeek, is grafisch en typografisch toebereid en verlucht door Bernard Vanderheijden.

Toen de Koninklijke Bond der Oost-Vlaamse Volkskundigen in 1994 het werk "Eigentijdse straatbeelden" van de Zottegemse volkskundige Renaat van der Linden (1918-1999) uitgaf was dit niet alleen een actueel maar ook een selectief inventaris van ruim 150 beelden die de voorbije dertig jaar "langs de straat" een plaats hadden verworven in onze Vlaamse provincies. Na een uitvoerige inleiding en een klassificatie zoals alleen Renaat dat kon organiseerde de auteur per provincie een défilé van de geselecteerde beelden. Op de hem eigen wijze wist Renaat ieder beeld te beschrijven en te illustreren met foto's, tekeningen, archiefstukken...

Toen ik dit werk, na bijna twintig jaar, opnieuw ter hand nam wist Renaat me weer te boeien, van het begin tot het einde... Zowel de teksten als de foto's en andere illustraties maken de lezer nieuwsgierig naar die onvoorstelbare rijkdom die Renaat in het boeiend Vlaamse volksleven wist te ontdekken en bekend te maken.

Anders maar daarom niet minder waardevol is het werk over "Beelden in de straat Zij vertellen hun verhaal Kleine monumenten in Oost-Vlaanderen" van de hand van Lut Bavay en Annelies Van den Bruele en in 2004 uitgegeven door Heemkunde Vlaanderen: een inventaris van 364 Oost-Vlaamse kleine monumenten "die een band hebben met de plaatselijke gemeenschap. Zo ontmoet de lezer een plejade van Oost-Vlaamse geleerden, kunstenaars, politici, industriëlen, helden van allerlei allooi... Ook zijn er tal van beelden en beeldjes opgenomen over verdwenen en bedreigde ambachten, over folkloristische onderwerpen als spotnamen, volksspelen, gebruiken, volksliedjes... Van elk ervan kunnen we een fragment van de lokale geschiedenis aflezen en dat maakt ze telkens boeiend". We mogen hier niet spreken van een saaie opsomming maar van een spannende exploratie door onze provincie die de beelden en hun volkskundige betekenis tot leven weet te brengen.

Jan Heyvaert (rechts) neemt zijn boek in ontvangst

Beelden in het Pajottenland

Het jongste (en naar we hopen niet het laatste) werk van vader en zoon Heyvaert verschilt van de vorige twee publicties in de eerste plaats wat het beperkt aantal (34) beelden betreft. Die selectie is echter geen beperking want ze biedt de auteurs de kans ieder kunstwerk uitvoerig te behandelen en aspecten te ontrafelen die getuigen van ernstig onderzoek.

De stukken over het Trekpaard -Brillant in Vollezele en Prins in Lennik- schetsen ons in nauwelijks enkele, fraai geïllustreerde bladzijden de geschiedenis van het Brabants Trekpaard wiens stamvader het levenslicht zag in... het Oost-Vlaamse Grimminge. Bijzonder waardevol vinden we het feit dat de auteur zijn keurig geschreven verhaal vaak literair aanvult en afwisselt met vakkundig gekozen stukjes poëzie.

We kunnen het niet nalaten hier "den Dikken van Pamel", een man met mythologische propor­ties, even aan bod te laten komen. Sinds we dit imposante beeld aan de Denderoever in Pamel een paar jaar geleden ontdekten bleef dit gigantisch meesterwerk in onze geest leven. Het Heyvaertduo motiveert: je kunt niet enkel een parallel trekken met Piere de Beeste van Willem Vermandere maar je zal ook vaststellen dat de beeldhouwer zich beperkte tot de essentie: "een openhangende vest en een enorme broek waarvan de bovenste knoop niet dicht kan, maar geen lichaam, geen hoofd. Doordat de handen nonchalant in de broekzakken zijn gestopt, zie je werkelijk niets lijfelijks terwijl juist dat omvangrijk lichaam van Viktor De Klercq toch zijn faam heeft gemaakt".

Zoals bij alle overige beschrijvingen weet de fotograaf ook hier aandacht te vestigen op onop­vallende -maar daarom niet minder betekenisvolle- details. Het "En iets meer" uit de titel ligt daar en op iedere pagina van het werk verborgen.

Jan Heyvaert samen met Urbanus. Urbanus schreef het voorwoord.


En iets meer

Voor wie uit is op "weetjes om mee uit te pakken op recepties..." geeft de auteur aan zijn lezers ook een leuke reeks interessante gegevens mee. Zo is Prins, het meer dan vier meter hoge trekpaard in Lennik, het grootste beeld terwijl het kleinste, een gedenkteken naar aanleiding van 50 jaar Chiro, te kijk staat voor de kerk van Kokejane. In Galmaarden staan niet minder dan zeven beelden, het record in de reeks terwijl Pepingen het moet stellen zonder ook maar één beeld! Het oudste beeld, de Galmaardse arts Limbourg in Anderlecht, is precies een eeuw oud terwijl het jongste pas vorig jaar tot stand kwam: de zonnewijzer in Kokejane.

De beeldhouwer die het grootste aantal kunstwerken leverde is Koenraad Tinel (Gooik) met vier stuks: Prins in Lennik, Urbanus in Tollembeek, en de Larf in Gaasbeek en in Vollezele. Ook Geraardsbergen, in de Vlaamse Ardennen en niet in het Pajottenland, heeft hier zijn verdienste: de grootvader van Koen Tinel (°1959) was de Geraardsbergse kunstenaar Frans Tinel (1895-1964). Hij sculpteerde en exposeerde ook een aantal beelden en hij ontwierp enkele vooroorlogse kermisaffiches voor de Oudenbergstad. De Tinels waren ook verwant met de bekende beeldhouwersdynastie D'Haese met o.m Roel, Begga, Reinhoud, kinderen van de Geraardsbergse Bert d'Haese en van Paula Tinel, nicht van Edgar, componist en pianovirtuoos.

Blijvend eerbetoon

De wielerliefhebbers kennen beslist het rennersduo nabij de kerk van Meerbeke, een aandoenlijk monument aan het eindpunt van de heroïsche Ronde van Vlaanderen die ook dit jaar nog haar apotheose kende op Oost-Vlaams grondgebied. Wat ook de toekomst moge zijn van de finale van de Ronde het kunstwerk van Dierik Potvlieghe is er een blijvend eerbetoon aan onze Flandriens.

Ieder beeld uit het Pajottenland dat vader en zoon Heyvaert ons met de pen en met de camera presenteren getuigt van vakmanschap. Jan en Stijn vormen een artistiek duo en we hopen dat ze hun kijkende lezers in de toekomst nog vaak op gelijkaardige en gelijkwaardige prestaties mogen vergasten.

Belangstellenden kunnen hun werk, uitgegeven door "De Draak" in Begijnendijk, rechtstreeks bestellen via de website van de uitgeverij: www.dedraak.org. 

Het boek kost 18.95 EUR en thuisbezorging kost geen cent meer dan de winkelprijs.

Albert Schrever

Nieuw dorpsgedicht op de binnenkoer van het Baljuwhuis

Op zondag 8 mei 2011 tijdens de streekproductenbeurs Pajotternijen in het Baljuwhuis werd op de binnenkoer mijn nieuw dorpsgedicht voorgesteld. Dit gedicht zal het hele jaar op de binnenkoer te lezen zijn.

Nectar en ambrozijn

Tot waar de boomgaard, de melkboer met paard,

de scharensliep en de buikige beenhouwer

blauw van kou maar kwiek als een bliek?

Tot daar de hoefslagen en het kloefgeweld in sporen

van horen vertellen. Ze klepperen na in kronieken

van slaven in ’t veld met erre, erre de kreunende kerre.

Vertel de kinderen -verkrampt in duimtaal- over het stoeien

in het lome loof en het soezen op schommelschoot met

wangen bloedrood in de gloed van de Leuvense stoof.

Gelukkig nog d’ ouden van dagen bewerend bij hooi en bij gras

hoe goed maar hoe hard het was. Ze wentelen in muziek

uit de jaren, stilletjes drinkt zij kriek, hij lambiek.

Tot nu zijn de moeders, geurend naar mekkermelk en halve

maan, de nectar en de ambrozijn. Eromheen tjilpt de ringmus

het Pajotse landlied. O ja, wat hier is bewaard, sterft niet.

Marleen De Smet

Rik Wouters krijgt een permanente plaats in de tuin van het Galmaardse Baljuwhuis

Tijdens de Pajotternijen op zondag 8 mei 2011 werd in de tuin van het Baljuwhuis een nieuw gedicht “Galmaardse Stilte” van Rik Wouters, dorpsdichter 2010, onthuld.

De voorbije jaren plaatste de gemeente al drie gedichten van o.a. Albert Schrever, Albert Bourgoignie en Jan Heyvaert.

Galmaarde stilte van Rik Wouters (2010)

 

passer montanus van Jan Heyvaert (2009)

Stilte van Albert Bourgoignie (2008)

 

Galmaarden met je duizend gezichten van Albert Schrever (2007) 

  

Zicht op de muur die mijn vier grote broers beklommen. De gedichten zijn permanent te bezichtigen en te lezen.

In 2012 bind ik de pedaalriempjes aan voor de loodrechte klim tegen de muur. Hopelijk wordt het geen chasse patate en sluit ik de gaten in het kielzog van mijn voorganger tot ik het heerschap vooraan kan bereiken. Ach, bezieling geeft me vleugels...

... en er werd me gezegd dat het geeuwend vuilbakje zal worden verplaatst.



 

Albert Schrever laureaat Eremerk Graaf Boudewijn

Albert Schrever uit Geraardsbergen is genomineerd voor het Eremerk Graaf Boudewijn. Dat is een prijs die Gerardimontium jaarlijks uitreikt. De vereniging, die zich bezig houdt met lokale geschiedenis, reikt de prijs al voor de 5de maal uit. Graaf Boudewijn is de stichter van de stad Geraardsergen. De oorkonde wordt jaarlijks uitgereikt aan mensen of verenigingen die zich bijzonder verdienstelijk hebben gemaakt of maken door de verspreiding van de kennis van het lokaal verleden of voor het behoud van ons cultuurhistorisch erfgoed.

Albert Schrever levert sinds jaren een betekenisvolle bijdrage voor het behoud van het cultuurhistorisch erfgoed, onder meer door zijn talrijke publicatie over lokale geschiedenis en taalkunde. Zo maakte hij in 2004 een studie over Geraardsbergen, zijn taalgebruik & zijn taaleigen.

(Bron: Radio M.I.G.)

Bijlagen:
dNB_april_2011.pdf (139.4 KB)   

Boek 'Beelden in het Pajottenland'

                                               en iets meer…

Waar men gaat langs Vlaamse wegen komt men een 'postuurken' tegen, schrijft Urbanus in het voorwoord van Beelden in het Pajottenland .

Zijn dorpsgenoot Jan Heyvaert vertelt hierin het verhaal achter de 'postuurkens' in onze streek. Maar niet in de vorm van een droge brok geschiedenis of cultuur zoals ze al in heel wat andere boeken te lezen valt. Hij maakt er veelal persoonlijke verhalen van en verweeft de culturele, historische, folkloristische of artistieke bestaansreden van elk beeld met humor, filosofische bedenkingen, kritische noten over de mensheid, bespiegelingen omtrent taal, poëzie van dichters uit de streek. Zijn zoon Stijn tekent voor de originele kleurenfoto's.

Beelden in het Pajottenland (21x22,5 cm, 216 blz.) wordt voorgesteld ter gelegenheid van de Pajotternijen, op 8 mei om 10.30 uur in het Baljuwhuis.

Wil je erbij zijn, mail dan naar de uitgeverij (lut.desmet@dedraak.org) met hoeveel personen je komt. Het boek is er (ook de rest van de dag) te koop voor 16,95 euro i.p.v. 18,95 euro.

Uitreiking van de Bronzen Urbanus en de voorstelling van de dorpsdichter(es) 2011.

Galmaarden wil uitgroeien tot poëziedorp

.